Afrika ölkələrinin siyahısı
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
.svg)
Afrika — həm ərazi, həm də əhali baxımından Asiyadan sonra dünyada ən böyük ikinci qitə. 30.065.000 km2 sahəyə malik olan Afrika ümumdünya ərazisinin 20,4%-ni əhatə edir.[1] Burada 1.000.050.000 nəfər, yəni dünya əhalisinin 14,72% yaşayır.
Afrika qitəsi; şimaldan Aralıq dənizi, şimalşərqdən Süveyş kanalıvə Qırmızı dəniz şərqdən və cənubşərqdən Hind okeanı və qərbdən Atlantik okeanı ilə əhatə olunmuşdur..[2][3]
Haqqında
Afrikada 53 dövlət yerləşir ki, bunun da yalnız CAR İEÖ-lər, Tunis isə YSÖ-ləri qrupuna daxildir. Afrika iqtisadi cəhətdən dünyanın ən geridə qalmış regionudur. O, savadsızlığa, uşaq ölümünün ən yüksək və orta ömür müddətinin ən aşağı göstəricilərinə görə dünyada 1-ci yeri tutur. Afrika əhalisinin 70%-i kasıb və acınacaqlı şəraitdə yaşayır.
Afrika ölkələrinin əksəriyyəti son 30–40 ildə müstəqillik qazanıb. Afrikanın əksər ölkələri unitar respublikalarıdır. Yalnız Esvatini, Lesoto və Mərakeş konstitusiyalı monarxiya; Nigeriya, Efiopiya və CAR federativ quruluşa malikdir.
Etnik tərkibinin müxtəlifliyinə görə bu region yalnız Asiyadan geri qalır. Burada 200-dən artıq xalq yaşayır. Afrika əhalisinin başlıca xüsusiyyəti onun sayının sürətlə artmasıdır. Nəticədə o, dünyanın ən "cavan" regionuna çevrilmişdir. "Demoqrafik partlayış" ərzaqla təminatı və digər sosial problemləri daha da kəskinləşdirir. Region əmək resursları ilə yaxşı təmin olunsa da, ixtisaslı kadrlara böyük təlabat var. Fəal əhalinin 2/3 k/t-da çalışır. Afrika urbanizasiyanın səviyyəsinə görə dünyanın digər regionlarından geri qalsa da, urbanizasiyanın sürətinə görə dünya 1-ciliyi saxlayır. Afrikanın iqtisadiyyatında k/t məhsulları istehsalı və hasilat sənayesi üstünlük təşkil edir. Əksər ölkələrdə emaledici sənaye yaranma mərhələsindədir. Təsərrüfatın ərazi strukturu üçün paytaxtların, hasilat rayonlarının və ixracat portlarının yüksək inkişafı xarakterikdir. Bir sıra ölkələrdə k/t məhsulları istehsallarının artım sürəti əhalinin artım sürətindən geri qalır.
Regionlar
Daxili fərqlərinə görə Afrika dövlətləri 5 regiona bölünür.
- Şimali Afrika ölkələri-inkişaf səviyyəsinə görə 5 regiona Afrikanın ən inkişaf etmiş regionudur. Regiona daxil olan 7 ölkədən biri –Tunis YSO-dır. Region ölkələrinin hamısı ərəb dilində danışır və islam dininə sitayiş edirlər. Regionun ICM-nin başlıca xüsusiyyətləri Aralıq və Qırmızı dənizlər ilə əhatə olunması, Süveyş kanalının onun ərazisindən keçməsi, Avropa və Cənub Qərbi Asiya ölkələrinə yaxınlığıdır. Regionda neft, qaz, (Liviya, Əlcəzair, Misir) dəmir filizi və fosforit (Mərakeş) çıxarılır. Sənaye mərkəzləri əsasən Aralıq dənizi sahillərində və ona yaxın rayonlardadır.
- Qərbi Afrika ölkələri: Atlantik okeanı sahillərində yerləşən 8 ölkədən ibarətdir. Qərbi Avropa və Şimali Amerikaya yaxınlıq onun ICM-ni əlverişli edir.
Liberiya dəmir filizi, Qvineya-boksit, Niger-uran, Nigeriya- neft hasilatı üzrə ixtisaslaşıb. Ümumilikdə isə regionun iqtisadiyyatında k/t, xüsusilə əkinçilik (kakao, yer fındığı, palma yağı) üstünlük təşkil edir.
- Mərkəzi Afrika ölkələri-olduqca geri qalmış (KDR-dan başqa) 11 dövlətdən ibarətdir. Region ölkələri meşə, k/t, filiz xammalının hasilatı üzrə ixtisaslaşıb. Yalnız KDR-də tam silsiləli əlvan metallurgiya sənayesi yaradılıb.
- Şərqi Afrika ölkələri Hind okeanı sahillərində yerləşmiş 10 ölkədən ibarətdir. Region mineral resursların, həm də ümumiyyətlə sənayenin inkişaf səviyyəsinə görə Afrikanın digər rayonlarından geri qalır. Sənaye yalnız Zambiyada nisbətən yaxşı inkişaf edib. Zambiya və Zair (Konqo) ölkələri arasında dünyanın məşhur "Mis qurşağı" yerləşir. Region dünya bazarına qəhvə, çay, pambıq, dəri, ədviyyat və diri qaramal çıxarır.
- Cənubi Afrika ölkələri Atlantik və Hind okeanları arasında yerləşən 10 ölkədən ibarətdir. Region qızıl, platin, almaz, kömür, dəmir və əlvan metal filizləri ilə zəngindir. Namibiyada qaragül qoyunçuluğu inkişaf edib. Afrikanın yeganə IEÖ-si CAR bu regiondadır. CAR "köçürülmə ölkələr" sırasına daxil olub, digər Afrika ölkələrinə nisbətən burada avropalıların xüsusi çəkisi böyükdür. Xammal ehtiyatları zəngin CAR almaz, qızıl və uranın hasilatına görə dünyada qabaqcıl yer tutur.[4]
BMT — yə daxil olan ölkələr
| Ölkə adı | Bayraq | Rəsmi dil | Paytaxt | Pul vahidi | Ərazisi | Əhalisi | Xəritə |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Anqola[5] (Anqola Respublikası) |
 |
Portuqalca: República de Angola | Luanda | Kvanza | 1.246.700 | 12.799.293 | 
|
| Benin[6] (Benin Respublikası) |
 |
Fransızca: République du Bénin | Porto-Novo | CFA frankı | 112.622 | 8.791.832 | 
|
| Botsvana[7](Botsvana Respublikası) |  |
İngiliscə: Republic of Botswana Tsvana dili: Lefatshe la Botswana |
Qaborone | Botsvana pulası | 581.730 | 1.990.876 | 
|
| Burkina Faso[8] |  |
Fransızca: Burkina Faso | Uaqaduqu | CFA frankı | 274.200 | 15.746.232 | 
|
| Burundi[9] ( Respublikası) |
 |
Fransızca: République du Burundi Kirundi: Republika y'u Burundi |
Bujumbura | Burundi frankı | 27.830 | 8.988.091 | 
|
| Əlcəzair[10] (Əlcəzair Demokratik Xalq Respublikası) |
 |
Ərəbcə: الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية (El Cumhuriyye El Cezairiyye Ed Dimukratiyye Eş Şabiyye) | Əlcəzair | Əlcazair dinarı | 2.381.741 | 34.178.188 | 
|
| Cibuti[11] (Cibuti Respublikası) |
 |
Ərəbcə: جمهورية جيبوتي (Cumhuriya Cibutiye) Fransızca: République de Djibouti |
Cibuti | Cibuti frankı | 23.200 | 516.055 | 
|
| Çad[12] (Çad Respublikası) |  |
Ərəbcə: جمهورية تشاد (Cumhūriyyat Çād) Fransızca: République du Tchad |
Ncamena | CFA frankı | 1.284.000 | 10.329.208 | 
|
| Konqo Demokratik Respublikası |  |
Fransızca: République Démocratique du Congo | Kinşasa | Konqo frankı | 2.344.858 | 68.692.542 | 
|
| Ekvatorial Qvineya (Ekvatorial Qvineya Respublikası) |
 |
ispanca: República de Guinea Ecuatorial Fransızca: République de la Guinée Équatoriale portuqalca: República da Guiné Equatorial |
Malabo | CFA frankı | 28.051 | 633.441 | 
|
| Eritreya (Eritre Dövləti) |
 |
Ərəbcə: دولة إرتري (Dawlat İritrīya) İngiliscə: State of Eritrea İtalyanca: Stato dell Eritrea : ሃገረ ኤርትራ (Hagere Ertra) |
Asmera | Eritreya nakfası | 117.600 | 5.647.168 | 
|
| Esvatini (Esvatini Krallığı) |
 |
İngiliscə: Kingdom of Eswatini Svati dili: Umbuso weSwatini |
Mbabane (rəsmi) Lobamba (krallığlı və parlamentin) |
Lilangeni | 17.364 | 1.123.913 | 
|
| Efiopiya (Etiyopya Federal Demokratik Respublikası) |
 |
Amharca: የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ (ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk) | Addis Ababa | Birr | 1.104.300 | 85.237.338 | 
|
| Mərakeş (Mərakeş Krallığı) |
 |
Ərəbcə: المملكة المغربية (El Memleket'ül Mağribiye) | Rabat | Mərkakeş dirhəmi | 446.550 | 34.859.364 | 
|
| Kot-d'İvuar (Kot-d'İvuar Rəspublikası) |
 |
Fransızca: République de Côte d’Ivoire | Yamusukro | CFA frankı | 322.463 | 20.617.068 | 
|
| Qabon (Qabon Respublikası) |
 |
Fransızca: République gabonaise | Librevil | CFA frankı | 267.667 | 1.514.993 | 
|
| Qambiya (Qambiya Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of The Gambia | Banjul | Dalasi | 11.295 | 1.782.893 | 
|
| Qana (Qana Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Ghana | Akkra | Cedi | 238.533 | 23.832.495 | 
|
| Qvineya (Qvineya Respublikası) |
 |
Fransızca: République de Guinée | Konakri | Qvineya frankı | 245.857 | 10.057.975 | 
|
| Qvineya-Bisau (Qvineya-Bisau Respublikası) |
 |
portuqalca: República da Guiné-Bissau | Bisau | CFA frankı | 36.125 | 1.533.964 | 
|
| CAR |  |
Afrikaansca: Republiek van Suid-Afrika Ndbele: iRiphabliki yeSewula Afrika Cənubi Sotho dili: Rephaboliki ya Afrika Borwa İngiliscə: Republic of South Africa Şimali Sotho dili: Repabliki ya Afrika-Borwa Svati dili: iRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika Tsonqo dili: Riphabliki ra Afrika Dzonga Tsvana dili: Rephaboliki ya Aforika Borwa Xhosa dili: iRiphabliki yomZantsi Afrika Venda dili: Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe Zuluca: iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika |
Pretoriya (Dövlət idarələri) Blomefonteyn (Məhkəmə) Keyptaun (Əsas mərkəz) |
Cənubi Afrika randı | 1.219.090 | 49.052.489 | 
|
| Cənubi Sudan |  |
İngiliscə: Republic of South Sudan | Cuba | Sudan sterlinqi | 644.329 | 8.260.490[DN 1] | 
|
| Kamerun (Kamerun Respublikası) |
 |
Fransızca: République du Cameroun İngiliscə: Republic of Cameroon |
Yaunde | CFA frankı | 475.440 | 18.879.301 | 
|
| Keniya (Keniya Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Kenya Svahili: Jamhuri ya Kenya |
Nayrobi | Keniya şilinqi | 580.367 | 39.002.772 | 
|
| Komor adaları (Komor adaları İttifaqı) |
 |
Ərəbcə: الاتّحاد القمريّ (el-İttiḥād el-Kamariyy) Fransızca: Union des Comores Komorca: Udzima wa Komori |
Moroni | Komor adaları frankı | 2.235 | 752.438 | 
|
| Konqo Respublikası |  |
Fransızca: République du Congo | Brazzavil | CFA frankı | 342.000 | 4.012.809 | 
|
| Lesoto (Lesoto Krallığı) |
 |
İngiliscə: Kingdom of Lesotho Sotho dili: Muso oa Lesotho |
Maseru | Loti | 30.355 | 2.130.819 | 
|
| Liberiya (Liberiya Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Liberia | Monroviya | Liberya doları | 111.369 | 3.441.790 | 
|
| Liviya (Böyük Liviya Sosialist Ərəb Xalq Respublikası) |
 |
Ərəbcə: الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية العظمى (El-Cemāhīriyyetü'l-ʿArabiyyetü'l-Lībiyye eş-şaʿbiyyetü'l-İştirākiyyetü'l-ʿUẓmā) | Tripoli | Libya dinarı | 1.759.540 | 6.310.434 | 
|
| Madaqaskar (Madaqaskar Respublikası) |
 |
Fransızca: République de Madagascar İngiliscə: Republic of Madagascar Madaqaskarca: Repoblikani Madagasikara |
Antananarivo | Ariary | 587.041 | 20.653.556 | 
|
| Malavi (Malavi Respublikası) |
 |
Cheva dili: Dziko la Malaŵi İngiliscə: Republic of Malawi |
Lilonqve | Malavi kvankası | 118.484 | 14.268.711 | 
|
| Mali (Mali Respublikası) |
 |
Fransızca: République du Mali | Bamako | CFA frankı | 1.240.192 | 12.666.987 | 
|
| Mavriki (Mavriki Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Mauritius | Port Luiz | Mavriki rupisi | 2.040 | 1.284.264 | 
|
| Misir (Misir Ərəb Respublikası) |
 |
Ərəbcə: جمهورية مصر العربية (Cumhūriyyet Mısr el-ʿArabiyye) | Qahirə | Misir lirəsi | 1.001.450 | 83.082.869 | 
|
| Mavritaniya (Mavritaniya İslam Respublikası) |
 |
Ərəbcə: الجمهورية الإسلامية الموريتانية (el-Cumhūriyye el-İslāmiyye el-Mūrītāniyye) Fransızca: République Islamique de Mauritanie |
Nouakchott | Ugiya | 1.030.700 | 3.129.486 | 
|
| Mozambik (Mozambik Respublikası) |
 |
portuqalca: República de Moçambique | Maputu | Metical | 799.380 | 21.669.278 | 
|
| Namibiya (Namibiya Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Namibia | Vindhuk | Namibiya dolları] | 824.292 | 2.108.665 | 
|
| Niger (Niger Respublikası) |
 |
Fransızca: République du Niger | Niamey | CFA frankı | 1.267.000 | 15.306.252 | 
|
| Nigeriya (Nigeriya Federal Respublikası) |
 |
İngiliscə: Federal Republic of Nigeria | Abuca | Nigeriya nairası | 923.768 | 149.229.090 | 
|
| Mərkəzi Afrika Respublikası |  |
Fransızca: République centrafricaine Sanqoca: Ködörösêse tî Bêafrîka |
Bangi | CFA frankı | 622.984 | 4.511.488 | 
|
| Ruanda (Ruanda Respublikası) |
 |
Fransızca: République du Rwanda İngiliscə: Republic of Rwanda Kinişasa dili: Repubulika yu Rwanda |
Kiqali | Ruanda frankı | 26.338 | 10.473.282 | 
|
| San-Tome və Prinsipi (San-Tome və Prinsipi Demokratik Respublikası) |
 |
portuqalca: República Democrática de São Tomé e Príncipe | San Tome | San-Tome və Prinsipi dobrası | 964 | 212.679 | 
|
| Seneqal (Seneqal Respublikası) |
 |
Fransızca: République du Sénégal | Dakar | CFA frankı | 196.722 | 13.711.597 | 
|
| Seyşel adaları (Seyşel Adaları Respublikası) |
 |
Fransızca: République des Seychelles İngiliscə: Republic of Seychelles |
Victoria | Seyşel adaları rupisi | 455 | 87.476 | 
|
| Sierra Leone (Sierra Leone Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Sierra Leone | Fritaun | Sierra Leone leonesi | 71.740 | 6.440.053 | 
|
| Somali (Somali Respublikası) |
 |
Ərəbcə: جمهورية الصومال (Cumhūriyyet es-Sūmāl) Somalicə: Jamhuuriyadda Soomaaliya |
Moqadişo | Somali şiligi | 637.657 | 9.832.017 | 
|
| Sudan (Sudan Respublikası) |
 |
Ərəbcə: جمهورية السودان (Cumhuriyyet es-Sudan) İngiliscə: Republic of the Sudan |
Xartum | Sudan sterligi | 1.861.484 | 45.047.502[DN 2] | 
|
| Tanzaniya (Tanzaniya Birləşmiş Respublikası) |
 |
İngiliscə: United Republic of Tanzania Svahilicə: Jamhuri ya Muungano wa Tanzania |
Dodoma | Tanzanya şilingi | 947.300 | 41.048.532 | 
|
| Toqo (Toqo Respublikası) |
 |
Fransızca: République Togolaise | Lome | CFA frankı | 56.785 | 6.019.877 | 
|
| Tunis (Tunis Respublikası) |
 |
Ərəbcə: الجمهورية التونسية (El-Cumhūriyyetü't-Tūnisiyye) | Tunis | Tunis dinarı | 163.610 | 10.486.339 | 
|
| Uqanda (Uqanda Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Uganda Svahilicə: Jamhuri ya Uganda |
Kampala | Uganda şilingi | 241.038 | 32.369.558 | 
|
| Kabo-Verde (Kabo-Verde Adaları Respublikası) |
 |
portuqalca: República de Cabo Verde | Praia | Kabo-Verde eskudosu | 4.033 | 429.474 | 
|
| Zambiya (Zambiya Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Zambia | Lusaka | Zambiya kvancası | 752.618 | 11.862.740 | 
|
| Zimbabve (Zimbabve Respublikası) |
 |
İngiliscə: Republic of Zimbabwe | Harare | ABŞ dolları | 390.757 | 11.392.629 | 
|
Həmçinin bax
Qeyd
İstinadlar
- ↑ "Member States". United Nations. 9 August 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 July 2011.
- ↑ "Member States". African Union. 9 January 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 July 2011.
- ↑ "African Union Welcomes South Sudan as the 54th Member State of the Union". StarAfrica.com. 27 July 2011. 23 December 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 July 2011.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-14.
- ↑ "The World Fact book: Angola". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2020-05-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.
- ↑ "The World Fact book: Benin". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2015-09-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.
- ↑ "The World Factbook: Botswana". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2015-10-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.
- ↑ "The World Factbook: Burkina Faso". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2019-09-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.
- ↑ "The World Factbook: Burundi". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2018-12-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.
- ↑ "The World Fact book: Algeria". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2012-10-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.
- ↑ "The World Factbook: Djibouti". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2020-05-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.
- ↑ "The World Factbook: Chad". CIA Directorate of Intelligence. 2008-05-15. 2020-05-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-06-12.