پرش به محتوا

لهیستان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

باغلانتیلاری دَییشدیر
ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
گئچمیشی اینتراکتیو حالتده گؤستر
اسکی دَییشدیرمه
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار)
روباتلار
۷۸۰٬۶۴۵ ویرایش‌ها
ک 2A01:11DF:349:BD00:C437:93EF:8CC4:DBC1 (دانیشیق) طرفین‌دن ائدیلمیش دییشیک‌لیک‌لر Andrew J.Kurbiko طرفین‌دن ائدیلمیش دییشیک‌لیک‌لره قایتاریلدی.
اِتیکِت: واگردانی
 
(۳۲ میانی نوسخه لر دَییک اولونموش ۹ ایشلدچیطرفیندن گوستریلمیر)
خط ۱: خط ۱:
{{Coord|52|N|20|E|type:country_region:PL|display=title}}
{{Infobox country
{{Infobox country
|conventional_long_name = Republic of Poland
| conventional_long_name = لهیستان جمهوریتی
|common_name = لهیستان
| common_name = Poland
|native_name = {{Native name|pl|Rzeczpospolita Polska}}
| native_name = {{Native name|pl|Rzeczpospolita Polska}}
|image_flag = Flag of Poland.svg
| image_flag = Flag of Poland.svg
|flag_border = Flag of Poland (normative).svg
| flag_border = Flag of Poland (normative).svg
|image_coat = Herb Polski.svg
| image_coat = Herb Polski.svg
|national_anthem =<center>''[[Dąbrowski's Mazurka|Mazurek Dąbrowskiego]]''{{سخ}}{{Small|''Poland Is Not Yet Lost''}}{{سخ}}[[File:Mazurek Dabrowskiego.ogg]]</center>
| national_anthem = "[[Dąbrowski's Mazurka|Mazurek Dąbrowskiego]]"<br />({{Lang-en|"Poland Is Not Yet Lost"}})<div style="padding-top:0.5em;">[[File:Mazurek Dabrowskiego.ogg|center]]</div>
| image_map = {{Switcher|[[File:EU-Poland (orthographic projection).svg|center|frameless]]|Show globe|[[File:EU-Poland.svg|upright=1.15|center|frameless]]|Show map of Europe|default=1}}
|image_map = EU-Poland.svg
|map_caption = {{Map caption|location_color=dark green |region=Europe |region_color=dark grey |subregion=the [[اوروپا بیرلیگی]] |subregion_color=green |legend=EU-Poland.svg}}
| map_caption = {{Map caption|location_color=dark green |region=Europe |region_color=dark grey |subregion=the [[اوروپا بیرلیگی]] |subregion_color=green |legend=EU-Poland.svg}}
|image_map2 = Un-poland.png
| image_map2 = File:Poland - Location Map (2013) - POL - UNOCHA.svg
|capital = [[ورشو]]
| capital = [[ورشو]]
|coordinates = {{Coord|52|13|N|21|02|E|type:city}}
| coordinates = {{Coord|52|13|N|21|02|E|type:city}}
|largest_city = capital
| largest_city = capital
|official_languages = [[Polish language|Polish]]<ref>[[wikisource:en:Constitution of the Republic of Poland/Chapter 1|Constitution of the Republic of Poland]], Article 27.</ref>
| official_languages = [[لهیستان دیلی]]<ref>[[wikisource:en:Constitution of the Republic of Poland/Chapter 1|Constitution of the Republic of Poland]], Article 27.</ref>
| languages2_type = تانینمیش دیل
|languages_type = [[Languages of Poland|Regional languages]]
| languages2 = [[Kashubian language|Kashubian]]
|languages =
| ethnic_groups = {{Unbulleted list
|languages2_type = [[Languages of Poland|Minority languages]]
| 98% [[لهیستانلار]]{{notetag|1=Many declared more than one ethnic or national identity. The percentages of ethnic Poles and of minorities depend on how we count. 94.83% declared exclusively Polish identity, 96.88% declared Polish as their first identity and 97.10% as either first or second identity. Around 98% declared [[لهیستانلار]] as their first identity.|group=Note}}
|languages2 = [[Kashubian language|Kashubian]], [[آلمان دیلی]]، [[Belarusian language|Belarusian]], [[اوکراین دیلی]]، [[روس دیلی]]، [[Rusyn language|Rusyn]], [[چک دیلی]]، [[Slovak language|Slovak]], [[Yiddish language|Yiddish]]
| 2% [[لهیستانلار]]
|ethnic_groups =
{{Unbulleted list
| ۹۴٫۶۱٪ [[لهیستانلار]]
| 0.28% [[German minority in Poland|German]]
| 0.12% [[Belarusian minority in Poland|Belarusian]]
| 0.12% [[Ukrainians in Poland|Ukrainian]]
| 0.04% [[Kashubians|Kashubian]]
| ۰٫۰۳٪ [[قاراچیلار]]
| 0.02% [[Lemkos|Lemko]]
| 4.78% other
}}
}}
|ethnic_groups_year = 2011<ref>{{cite web|format=PDF |url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/lu_nps2011_wyniki_nsp2011_22032012.pdf |title=Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 |trans-title=Results of the National Census of Population and Housing 2011 |language=pl |work=Central Statistical Office |date=March 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130116214520/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_lu_nps2011_wyniki_nsp2011_22032012.pdf |archivedate=16 January 2013}}</ref>
| ethnic_groups_year = 2011<ref name="GUS97">{{cite book |url=https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/22/1/1/struktura_narodowo-etniczna.pdf |title=Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 |trans-title=National-ethnic, linguistic and religious structure of Poland. National Census of Population and Housing 2011 |language=pl |publisher=Central Statistical Office |date=November 2015 |isbn=978-83-7027-597-6 }}</ref><ref name="GUS98">{{cite book |url=https://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf |title=Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 |trans-title=Population. Number and demographical-social structure. National Census of Population and Housing 2011 |language=pl |publisher=Central Statistical Office |date=February 2013 |isbn=978-83-7027-521-1 }}</ref><ref name="Rykała" />
| religion = {{Unbulleted list|item_style=white-space:nowrap; |87.58% [[کاتولیک کلیساسی]] |7.10% Opting out of answer |1.28% [[Religion in Poland|Other faiths]] |2.41% [[Irreligion|Irreligious]] |1.63% Not stated}}
|demonym = {{Hlist|[[List of Polish people|Polish]]|[[لهیستانلار]]}}
| religion_year = 2011<ref name="GUS99"/>
|government_type = [[Unitary state|Unitary]] [[parliamentary republic]]
| demonym = {{Hlist|Polish|Pole}}
|leader_title1 = [[President of Poland|President]]
| government_type = {{Nowrap|[[Unitary state|Unitary]] [[Semi-presidential system|semi-presidential]]}} [[جومهوریت]]
|leader_name1 = {{Nowrap|[[Andrzej Duda]]}}
|leader_title2 = [[Prime Minister of Poland|Prime Minister]]
| leader_title1 = [[President of Poland|President]]
| leader_name1 = {{Nowrap|[[Andrzej Duda]]}}
|leader_name2 = [[Beata Szydło]]
|legislature = [[National Assembly (Poland)|National Assembly]]
| leader_title2 = [[Prime Minister of Poland|Prime Minister]]
|upper_house = [[Senate of Poland|Senate]]
| leader_name2 = [[Mateusz Morawiecki]]
| legislature = [[National Assembly (Poland)|National Assembly]]
|lower_house = ''[[Sejm]]''
| upper_house = [[Senate of Poland|Senate]]
|sovereignty_type = Formation
| lower_house = ''[[Sejm]]''
|established_event1 = [[Baptism of Poland|Christianization]]{{ref label|b|b}}
| sovereignty_type = Formation
|established_date1 = ۱۴ آوریل ۹۶۶
| established_event1 = [[Baptism of Poland]]{{Efn|1=The adoption of Christianity in Poland is seen by many Poles, regardless of their religious affiliation or lack thereof, as one of the most significant events in their country's history, as it was used to unify the [[Polish tribes]].<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=39SoSG4NGAoC&pg=PA77 |title=Disruptive Religion: The Force of Faith in Social-movement Activism |via=Google Books |author=Christian Smith |publisher=Psychology Press |date=1996 |accessdate=9 September 2013}}</ref>}}
|established_event2 = [[Kingdom of Poland (1025–1385)|Kingdom of Poland]]
| established_date1 = 14 April 966
|established_date2 = ۱۸ آوریل ۱۰۲۵
|established_event3 = [[لهیستان-لیتوانی بیرلیگی]]
| established_event2 = [[لهیستان شاهلیغی(۱۰۲۵–۱۳۸۵)]]
| established_date2 = 18 April 1025
|established_date3 = ۱ ژوئیه ۱۵۶۹
| established_event3 = [[لهیستان-لیتوانی بیرلیگی]]
|established_event4 = [[Partitions of Poland|Partition of Poland]]
| established_date3 = 1 July 1569
|established_date4 = ۲۴ اکتبر ۱۷۹۵
| established_event4 = [[Partitions of Poland|Third Partition of Poland]]
|established_event5 = [[ورشو دوکلیغی]]
| established_date4 = 24 October 1795
|established_date5 = ۲۲ ژوئیه ۱۸۰۷
| established_event5 = [[ورشو دوکلیغی]]
|established_event6 = [[Congress Poland]]
| established_date5 = 22 July 1807
|established_date6 = ۹ ژوئن ۱۸۱۵
| established_event6 = [[Congress Poland]]
|established_event7 = [[History of Poland (1918–39)|Second Polish Republic]]
| established_date6 = 9 June 1815
|established_date7 = ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸
|established_event8 = [[Invasion of Poland]], [[ایکینجی دونیا ساواشی]]
| established_event7 = [[History of Poland (1918–1939)|Second Polish Republic]]
| established_date7 = 11 November 1918
|established_date8 = ۱ سپتامبر ۱۹۳۹
| established_event8 = [[Polish government-in-exile]]
|established_event9 = [[People's Republic of Poland|Communist Poland]]
| established_date8 = 17 September 1939
|established_date9 = ۸ آوریل ۱۹۴۵
|established_event10 = [[History of Poland (1989–present)|Republic of Poland]]
| established_event9 = [[Polish People's Republic]]
| established_date9 = 8 April 1945
|established_date10 = ۱۳ سپتامبر ۱۹۸۹
| established_event10 = [[History of Poland (1989–present)|Third Polish Republic]]
|established_event11 = [[2004 enlargement of the European Union|Member of the]] [[اوروپا بیرلیگی]]
| established_date10 = 13 September 1989
|established_date11 = ۱ مه ۲۰۰۴
| established_event11 = [[2004 enlargement of the European Union|Accession to the]] [[اوروپا بیرلیگی]]
|area_km2 = ۳۱۲۶۷۹
| established_date11 = 1 May 2004
|area_footnote = {{ref label|a|a}}
| area_km2 = 312696<ref>{{cite web|url=http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2018-roku,7,15.html|title=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 roku|first=|last=GUS|publisher=}}</ref>
|area_rank = 69th
| area_footnote = {{Efn|1=The area of Poland, as given by the Central Statistical Office, is {{Convert|312679|km2|sqmi|abbr=on}}, of which {{Convert|311888|km2|sqmi|abbr=on}} is land and {{Convert|791|km2|sqmi|abbr=on}} is internal water surface area.<ref name="CSO_2008" />}}
|area_sq_mi = ۱۲۰٬۶۹۶٫۴۱ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| area_rank = 69th
|percent_water = ۳٫۰۷
| area_sq_mi = 120,696.41 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_estimate =38,634,007<ref>Central Statistical Office data http://countrymeters.info/en/Poland</ref>
| percent_water = 3.07
|population_estimate_year = ۲۰۱۷
| population_estimate = 38,433,600 {{آرتیش}}<ref>{{cite web|url=http://stat.gov.pl/en/topicsbasic-data/population/population/population-size-and-structure-and-vital-statistics-in-poland-by-territorial-division-in-2017-as-of-december-31,3,23.html|title=Population. Size and structure and vital statistics in Poland by territorial division in 2017. As of December 31|first=|last=demografia.stat.gov.pl/|website=stat.gov.pl}}{{Dead link|date=December 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|population_estimate_rank = 34th
| population_estimate_year = 31 December 2017
|population_density_km2 = ۱۲۳
| population_estimate_rank = 35th
|population_density_sq_mi = ۳۱۹٫۹ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_km2 = 123
|population_density_rank = 83rd
| population_density_sq_mi = 319.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|GDP_PPP = $1.114 trillion<ref name=imf-gdp>{{cite web|title=5. Report for Selected Countries and Subjects|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=94&pr.y=3&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=964&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|publisher=[[International Monetary Fund]]|accessdate=8 May 2017}}</ref>
| population_density_rank = 83rd
|GDP_PPP_year = ۲۰۱۷
| GDP_PPP = $1.202 trillion<ref name=imf-gdp>{{cite web|title=5. Report for Selected Countries and Subjects|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=50&pr.y=10&sy=2018&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=964&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|publisher=[[اولوسلارآراسی پول صندوقو]]|accessdate=9 October 2018}}</ref>
|GDP_PPP_rank = 21st
| GDP_PPP_year = 2018
|GDP_PPP_per_capita = $۲۹٬۳۴۹
| GDP_PPP_rank = 21st
|GDP_nominal = $482.920 billion<ref name=imf-gdp />
| GDP_PPP_per_capita = $31,647<ref name="imf2">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=50&pr.y=10&sy=2018&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=964&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Poland |publisher=International Monetary Fund |accessdate=10 September 2018}}</ref>
|GDP_nominal_year = ۲۰۱۷
| GDP_nominal = $615.021 billion<ref name=imf-gdp />
|GDP_nominal_rank = 23rd
| GDP_nominal_year = 2018
|GDP_nominal_per_capita = $۱۲٬۷۲۲
| GDP_nominal_rank = 23rd
|Gini = ۳۲٫۰۸ <!--number only-->
| GDP_nominal_per_capita = $16,200
|Gini_year = ۲۰۱۴
|Gini_change = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini = 31.8 <!--number only-->
| Gini_year = 2015
|Gini_ref =<ref>{{cite journal|url=https://fred.stlouisfed.org/series/SIPOVGINIPOL|title=GINI Index for Poland|date=17 October 2016|publisher=|accessdate=25 April 2017}}</ref>
| Gini_change = decrease <!--increase/decrease/steady-->
|Gini_rank =
| Gini_ref = <ref>{{cite journal|url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=PL|title=GINI Index for Poland|date=2015|publisher=World Bank|accessdate=15 September 2018}}</ref>
|HDI = ۰٫۸۵۵ <!--number only-->
| Gini_rank =
|HDI_year = ۲۰۱۵<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
|HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady-->
| HDI = 0.865 <!--number only-->
| HDI_year = 2017<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
|HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |title=2015 Human Development Report |date=2015 |accessdate=14 December 2015 |publisher=United Nations Development Programme}}</ref>
| HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady-->
|HDI_rank = 36th
| HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |title=2018 Human Development Report |date=2018 |accessdate=15 September 2018 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
|currency = ''[[Polish złoty|Złoty]]''
| HDI_rank = 33rd
|currency_code = PLN
|time_zone = [[Central European Time|CET]]
| currency = [[Polish złoty]]
| currency_code = PLN
|utc_offset = +۱
| time_zone = [[Central European Time|CET]]
|utc_offset_DST = +۲
| utc_offset = +1
|time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]]
| utc_offset_DST = +2
|drives_on = right
|calling_code = [[Telephone numbers in Poland|+48]]
| time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]]
| drives_on = right
|cctld = [[.pl]]
| calling_code = [[Telephone numbers in Poland|+48]]
| official_website = [https://www.poland.pl/ www.poland.pl]
| cctld = [[.pl]]
|footnote_a = {{note|a|a}} The area of Poland, as given by the Central Statistical Office, is {{Convert|312679|km2|sqmi|abbr=on}}, of which {{Convert|311888|km2|sqmi|abbr=on}} is land and {{Convert|791|km2|sqmi|abbr=on}} is internal water surface area.<ref name="CSO_2008" />
| official_website = [https://poland.pl/ poland.pl]
|footnote_b = {{note|b|b}} The adoption of Christianity in Poland is seen by many Poles, regardless of their religious affiliation or lack thereof, as one of the most significant events in their country's history, as it was used to unify the tribes in the region.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=39SoSG4NGAoC&pg=PA77&lpg=PA77&dq=poland%27s+millennium&sig=uQ-qK9oxqMuHmVvZJj8lszrm1 |title=Disruptive Religion: The Force of Faith in Social-movement Activism |work=Books.google.com |date= |accessdate=9 September 2013}}</ref>
<!----ORPHANED:
<!----ORPHANED:
|footnote_? = {{note|?|?}} See, however, [[Unofficial mottos of Poland]].
|footnote_? = {{note|?|?}} See, however, [[Unofficial mottos of Poland]].
|footnote_? = {{note|?|?}} Although not [[official language]]s, [[Belarusian language|Belarusian]], [[Kashubian language|Kashubian]], [[Lithuanian language|Lithuanian]] and [[آلمان دیلی]] are used in [[Bilingual communes in Poland|twenty communal offices]].{{Citation needed|date=March 2017}}
|footnote_? = {{note|?|?}} Although not [[official language]]s, [[چک دیلی]], [[Kashubian language|Kashubian]], [[آلمان دیلی]], [[مجار دیلی]], [[Lithuanian language|Lithuanian]], [[Silesian language|Silesian]], [[Slovak language|Slovak]], [[Belarusian language|Belarusian]], and [[اوکراین دیلی]] are used in [[Bilingual communes in Poland|twenty communal offices]].{{Citation needed|date=March 2017}}
----->
----->
}}<!--
|area_magnitude = 1 E11
PLEASE DO NOT make any changes to the following section before discussing them on the discussion page (Talk:Poland). Thank you.
}}
------>

'''لهیستان''' یا دا رسمی آدیلا لهیستان جمهوریتی اۇرتا [[اوروپا]]دا یئرله‌شن بیر اوْلکه دیر. پایتختی [[ورشو]] شهریدیر.
'''لهیستان''' یا دا رسمی آدیلا '''لهیستان جمهوریتی''' اۇرتا [[اوروپا]]دا یئرلَشن بیر اوْلکه دیر. پایتختی [[ورشو]] شهریدیر. بو اؤلکه مرکزی اوروپادا اوْلۇب غربده [[آلمان]]، جنۇبدا [[چک جومهوریتی]] و [[ایسلوواکی]]، شرقده [[اوکراین]] و [[بلاروس]]، شیمالدا ایسه [[بالتیک دنیزی]]، [[لیتونی]] و [[روسیه]] ([[کالینینگراد اوستانی]]) ایله هم سرحددیر. اؤلکنین همچینین [[دانمارک]] و [[سوئیس]] ایله دنیز سرحدلری واردیٛر. لهیستاننیٛن اراضیسی ۳۱۲٫۶۸۳ کیلومتر موربع -دیر (دۆنیادا اراضیسینه گؤره ۶۹-جی یئرددیر). اهالیسی ۳۸٫۱ میلیوْندان چوْخدۇر،
[[File:Truce of Deulino 1618-1619.PNG|300 px|thumb|left|The [[لهیستان-لیتوانی بیرلیگی]] at its greatest extent, after the [[Truce of Deulino]] (Dywilino) of 1619]]
'''لهیستان''' و یا '''لهیستان جومهوریتی مرکزی اوروپادا اوْلۇب غربده [[آلمان]]، جنۇبدا [[چک جومهوریتی]] و [[ایسلوواکی]]، شرقده [[اوکراین]] و [[بلاروس]]، شیمالدا ایسه [[بالتیک دنیزی]]، [[لیتونی]] و [[روسیه]] ([[کالینینگراد اوستانی]]) ایله همسرحددیر. اؤلکنین همچینین [[دانمارک]] و [[سوئیس]] ایله دنیز سرحدلری واردیٛر. لهیستاننیٛن اراضیسی ۳۱۲٫۶۸۳ کیلومتر موربع -دیر (دۆنیادا اراضیسینه گؤره ۶۹-جی یئرددیر). اهالیسی ۳۸٫۱ میلیوْندان چوْخدۇر،
[[File:Oath of confirmation of Constitution of the 3rd May 1791.PNG|thumb|300 px|left|In 1791 the [[Great Sejm|Great or Four-Year Sejm]] adopted the [[Constitution of May 3, 1791|May 3 Constitution]] at the [[Royal Castle, Warsaw|Royal Castle]] in [[ورشو]]]][[File:Partitions of Poland.png|thumb|left|300px|The three [[Partitions of Poland|Partitions of the Polish–Lithuanian Commonwealth]] (1772, 1793, and 1795)]]
[[File:Truce of Deulino 1618-1619.PNG|300 px|thumb|right|The [[لهیستان-لیتوانی بیرلیگی]] at its greatest extent, after the [[Truce of Deulino]] (Dywilino) of 1619]]
[[File:Oath of confirmation of Constitution of the 3rd May 1791.PNG|thumb|300 px|left|In 1791 the [[Great Sejm|Great or Four-Year Sejm]] adopted the [[Constitution of May 3, 1791|May 3 Constitution]] at the [[Royal Castle, Warsaw|Royal Castle]] in [[ورشو]]]][[File:Partitions of Poland.png|thumb|right|300px|The three [[Partitions of Poland|Partitions of the Polish–Lithuanian Commonwealth]] (1772, 1793, and 1795)]]


== لهیستانین تاریخی ==
== لهیستانین تاریخی ==
[[File:Battle of Tannenberg.jpg|thumb|right|225 px|An iconic representation of the [[Battle of Grunwald]], a great military contest in the [[Late Middle Ages]]]]
[[File:Battle of Tannenberg.jpg|thumb|left|225 px|An iconic representation of the [[Battle of Grunwald]], a great military contest in the [[Late Middle Ages]]]]
ایلک لهیستان دؤولتی [[۹۶۶]]-جیٛ ایلده یارادیٛلمیٛشدیٛ. همین دؤولتین سرحدلری تخمینن بۇگۆنکۆ لهیستان سرحدلری ایله اۆست-ۆسته دۆشۆر. لهیستان [[۱۰۲۵]]-جی ایلده کراللیٛغا چوریلمیش، [[۱۵۶۹]]-جی ایلده ایسه بؤیۆک لیتونی حرسوْقلۇغۇ ایله بیرلشرک لهیستان-لیتونی بیرلییینین ساسیٛنیٛ قوْیدۇ. بۇ ایتتیفاق یالنیٛز [[۱۷۹۵]]-جی ایلده داغیٛلمیٛشدیٛ. [[۱۹۱۸]]-جی ایلده مۆستقیللییینی ینیدن قازانان لهیستان [[ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی]] دؤورۆنده [[آدوْلف هیتلر]] آلمانین طرفیندن ایشغال اوْلۇنمۇش، مۆحاریبه بیتدیکیدن سوْنرا ایسه کوْممۇنیست دؤولت کیمی [[سسرای]]-نین نظارت ائتدییی شرق بلوْکۇنا داخیل اوْلمۇشدۇ. [[۱۹۸۹]]-جی ایلده کوْممۇنیست رژیمی دوریلدیکدن سوْنرا لهیستاندا «ۆچۆنجۆ جومهوریتی» قۇرۇلدۇ. بۇ گۆن اوروپا ایتتیفاقیٛنیٛن ان چوْخ اهالییه مالیک ۶-جیٛ اؤلکسی اوْلان لهیستان ۱۶ ووْیووْدالیگدان ({{لانگ-پل|wوْژwóدزتwوْ}}) عیبارت لیبرال دموْکراتیک دؤولتدیر. اؤلکه [[اوروپا بیرلییی]]، [[ناتوْ]]، [[بمت]]، [[ایقتیسادی مکداشلیٛق تشکیلاتیٛ]]، [[دۆنیا تیجارت تشکیلاتیٛ]]نیٛن عضوۆدۆر.
ایلک لهیستان دؤولتی [[۹۶۶]]-جیٛ ایلده یارادیٛلمیٛشدیٛ. همین دؤولتین سرحدلری تخمیناً بۇگۆنکۆ لهیستان سرحدلری ایله اۆست-ۆسته دۆشۆر. لهیستان [[۱۰۲۵]]-جی ایلده کراللیٛغا چوریلمیش، [[۱۵۶۹]]-جی ایلده ایسه بؤیۆک لیتونی حرسوْقلۇغۇ ایله بیرلشرک لهیستان-لیتونی بیرلیگینین ساسیٛنیٛ قوْیدۇ. بۇ ایتتیفاق یالنیٛز [[۱۷۹۵]]-جی ایلده داغیٛلمیٛشدیٛ. [[۱۹۱۸]]-جی ایلده مۆستقیللییینی ینیدن قازانان لهیستان [[ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی]] دؤورۆنده [[آدوْلف هیتلر]] آلمانین طرفیندن ایشغال اوْلۇنمۇش، مۆحاریبه بیتدیکیدن سوْنرا ایسه کوْممۇنیست دؤولت کیمی اسسرین نظارت ائتدییی شرق بلوْکۇنا داخیل اوْلمۇشدۇ. [[۱۹۸۹]]-جی ایلده کوْممۇنیست رژیمی دوریلدیکدن سوْنرا لهیستاندا «ۆچۆنجۆ جومهوریتی» قۇرۇلدۇ. بۇ گۆن [[اوروپا بیرلیگی|اوروپا ایتتیفاقیٛنیٛن]] ان چوْخ اهالییه مالیک ۶-جیٛ اؤلکسی اوْلان لهیستان ۱۶ ووْیووْدالیگدان ({{لانگ-پل|wوْژwóدزتwوْ}}) عیبارت لیبرال دموْکراتیک دؤولتدیر. اؤلکه [[اوروپا بیرلیگی]]، [[ناتوْ]]، [[بمت]]، [[ایقتیسادی مکداشلیٛق تشکیلاتیٛ|ایقتیصادی امکداشلیٛق تشکیلاتیٛ]]، [[دۆنیا تیجارت تشکیلاتیٛ]]نیٛن عضوۆدۆر.<ref name="Rykała">{{Cite journal|last=Rykała|first=Andrzej|date=2014|title=National and Ethnic Minorities in Poland from the Perspective of Political Geography|url=http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171388349|journal=Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica|language=Polish|volume=17|pages=63-111|via=CEON Biblioteka Nauki}}</ref>


[[File:Siemiginowski John III Sobieski with his son.jpg|thumb|left|200 px|King [[John III Sobieski]] with son [[James Louis Sobieski|Jakub]], whom he tried to position to be his successor. Sobieski led the Commonwealth to its [[Battle of Vienna|last victories]].]]
[[File:Siemiginowski John III Sobieski with his son.jpg|thumb|left|200 px|King [[John III Sobieski]] with son [[James Louis Sobieski|Jakub]], whom he tried to position to be his successor. Sobieski led the Commonwealth to its [[Battle of Vienna|last victories]].]]


۸۷۷-جی ایلده کیچیک لهیستان اراضیسی بؤیۆک موْراوییا دؤولتی طرفیندن ایشغال ائدیلدیکدن سوْنرا قنزنوْ شهری پایتخت اوْلماقلا بؤیۆک لهیستان اراضیسی لهیستان دؤولتینین یارانماسیٛ اۆچۆن اساس مرکز اوْلدۇ. لهیستان دؤولتینین بانیسی و ایلک حؤکیلومترداریٛ پیاستوْولار ناصلیندن اوْلان کنیاز ستفان ای مشکوْ (۹۶۰–۹۹۲) اوْلمۇشدۇر. اوْ، ۹۶۶-جیٛ ایلده غرب عادتلری اۆزره مسیحیت دینینی قبۇل ائتمیشدیر. اوْنۇن اوْغلۇ-ایگید بوْلسلاویٛن دؤورۆنده لهیستان کنیازلیٛغیٛ اؤزۆنۆن گۆجلۆ دؤورۆنۆ یاشاییٛردیٛ. لهیستان و ویستۇلا چایلاریٛ آراسیٛندا یاشامیٛش اوْلان ایسلاو قبیللرینین قۇرمۇش اوْلدۇغۇ بیر دؤولتدیر. اوْ زامانکی بۇ ایسلاولارا "یایلا اینسانلاریٛ" مناسیٛنیٛ ورن "پوْلان" دییلیردی. زامانلا بۇ آد لهیستان حالیٛنا چوریلدی.
۸۷۷-جی ایلده کیچیک لهیستان اراضیسی بؤیۆک موْراوییا دؤولتی طرفیندن ایشغال ائدیلدیکدن سوْنرا قنزنوْ شهری باشکند اوْلماقلا بؤیۆک لهیستان اراضیسی لهیستان دؤولتینین یارانماسیٛ اۆچۆن اساس مرکز اوْلدۇ. لهیستان دؤولتینین بانیسی و ایلک حؤکیلومترداریٛ پیاستوْولار ناصلیندن اوْلان کنیاز ستفان ای مشکوْ (۹۶۰–۹۹۲) اوْلمۇشدۇر. اوْ، ۹۶۶-جیٛ ایلده باتی عادتلری اۆزره مسیحیت دینینی قبۇل ائتمیشدیر. اوْنۇن اوْغلۇ-ایگید بوْلسلاویٛن دؤورۆنده لهیستان کنیازلیٛغیٛ اؤزۆنۆن گۆجلۆ دؤورۆنۆ یاشاییٛردیٛ. لهیستان و ویستۇلا چایلاریٛ آراسیٛندا یاشامیٛش اوْلان ایسلاو قبیللرینین قۇرمۇش اوْلدۇغۇ بیر دؤولتدیر. اوْ زامانکی بۇ ایسلاولارا "یایلا اینسانلاریٛ" مناسیٛنیٛ ورن "پوْلان" دییلیردی. زامانلا بۇ آد لهیستان حالیٛنا چوریلدی.


لهیستان اوْن دؤرد عصردن وْن یددی عصره قدر کچن مۆددت ایچینده [[اوروپا]]دا گۆجلۆ بیر دؤولت حالیٛندا ایدی. «ۆچ پارچالانمادان» ایلکی [[۱۷۷۲]]-جی ایل تاریخینه قدر اوْلان مۆختلیف خاندانلیگلار ایدارسینده ایدی. بۇ تاریخدن اعتباراً لهیستاننیٛن چؤکۆش دؤورۆ باشلادیٛ. ۱۷۷۲-جی ایل تاریخینده [[پروس]]، [[روسیه]] و [[اوتریش]]، اؤلکه توْرپاقلاریٛنیٛ آرالاریٛندا پایلاشدیٛلار. بۇنۇ [[۱۷۹۳]]-جی و ۱۷۹۵-جی ایللر پایلاشمالاریٛ ایزلدی. لهیستاننیٛن لینده یالنیٛز شرق [[پروس]] اراضیلری قالدیٛ. [[بیرینجی دۆنیا مۆحاریبسی]]ندن سوْنرا اۇزۇن مۆباریزه و چتینلیکلردن سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلده ورسای مۆقاویلسی ایله مۆستقیللییی تأمین ائدیلدی. لهیستان ۱۹۱۸-جی ایل [[۷ نوْیابر]]دا مۆستقیل اؤلکه ائلان ائدیلدی. لهیستاندا حاکیمیییته لهیستان سوْسیالیست پارتییاسیٛنیٛن رهبری اوْلان یۇزف پیلسۇدسکی گلدی. لهیستاننیٛن [[غرب]] سرحدلری ورسای مۆقاویلسی ایله مۆیینلشدیریلمیشدی. [[۱۹۱۹]]-جی ایل [[۲۸ اییۇن]]دا لهیستان نۆمایندلری اوْنا ایمزا آتمیٛشدیٛلار. لاکین [[شرق]] سرحدلرینی مۆیین ائتمکده [[آنتانتا]] دؤولتلری لهیستانیا فعالیییت آزادلیٛؤیٛ ورمیشدیلر. حتتا ۱۹۱۹-جی ایلین دکابر آییٛندا آنتانتانیٛن آلی شۇراسیٛ شرقده لهیستاننیٛن سرحد ختتینی تسدیق ائتدی. بۇ، شرتی اوْلاراق [[کرزوْن ختتی]] آدلاندیٛریٛلدیٛ. [[۱۹۲۱]]-جی ایلین مارتیٛندا [[ریقا]]دا سوْوت-لهیستان مۆقاویلسی ایمزالاندیٛ. همین مۆقاویلیه ساسن باتی بلوْرۇس و باتی اوکراین اراضیلری لهیستاننیٛن ترکیبینده قالدیٛ. ۱۹۲۱-جی ایل [[۱۲ مارت]]دا اؤلکنین کوْنستیتۇسییاسیٛ قبۇل اوْلۇندۇ. کوْنستیتۇسییادا جومهوریتی قۇرۇلۇشۇ تسبیت ائدیلدی. پیلسۇدکینین سلاحیییت مۆددتی بیتدییی اۆچۆن بۆتۆن وزیفلریندن ایمتینا ائتدی. لاکین اؤلکده وضیعت گتدیکجه پیسلشیر، سیاسی دیدیشملر، میللی مۆناقیشلر اؤلکنی ایدار اوْلۇنماز وضیعته سالیٛردیٛ. [[۱۹۲۶]]-جیٛ ایلده اؤلکده حربی چوریلیش باش وردی. ی. پیلسۇدکی ینیدن حاکیمیییته گلدی. اوْ، [[۱۹۳۵]]-جی ایله کیمی دؤولتین باشچیٛسیٛ اوْلدۇ. بۇ ایللر اؤز ماحیییتینه گؤره لهیستان تاریخینه ''ساناسیوْن'' (ساغلاملاشدیٛرما) دؤورۆ کیمی داخیل اوْلمۇشدۇر. لهیستان خاریجی سییاستده آنتیسوْوت و آنتیالمان سییاستی یئریدیردی. بۇ دا، [[۱۹۳۹]]-جی ایلده لهیستاننیٛن [[سسرای]] و [[آلمان]] آراسیٛندا بؤلۆشدۆرۆلمسی ایله نتیجلندی.
لهیستان اوْن دؤرد عصردن وْن یددی عصره قدر کچن مۆدت ایچینده [[اوروپا]]دا گۆجلۆ بیر دؤولت حالیٛندا ایدی. «ۆچ پارچالانمادان» ایلکی [[۱۷۷۲]]-جی ایل تاریخینه قدر اوْلان مۆختلیف خاندانلیگلار ایدارسینده ایدی. بۇ تاریخدن اعتباراً لهیستاننیٛن چؤکۆش دؤورۆ باشلادیٛ. ۱۷۷۲-جی ایل تاریخینده [[پروس]]، [[روسیه]] و [[اوتریش]]، اؤلکه توْرپاقلاریٛنیٛ آرالاریٛندا پایلاشدیٛلار. بۇنۇ [[۱۷۹۳]]-جی و ۱۷۹۵-جی ایللر پایلاشمالاریٛ ایزلدی. لهیستاننیٛن لینده یالنیٛز شرق [[پروس]] اراضیلری قالدیٛ. [[بیرینجی دۆنیا مۆحاریبسی]]ندن سوْنرا اۇزۇن مۆباریزه و چتینلیکلردن سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلده ورسای مۆقاویلسی ایله مۆستقیللییی تأمین ائدیلدی. لهیستان ۱۹۱۸-جی ایل [[۷ نوْیابر]]دا مۆستقیل اؤلکه ائلان ائدیلدی. لهیستاندا حاکیمیییته لهیستان سوْسیالیست پارتییاسیٛنیٛن رهبری اوْلان یۇزف پیلسۇدسکی گلدی. لهیستاننیٛن [[باتی]] سرحدلری ورسای مۆقاویلسی ایله مۆیینلشدیریلمیشدی. [[۱۹۱۹]]-جی ایل [[۲۸ اییۇن]]دا لهیستان نۆمایندلری اوْنا ایمضا آتمیٛشدیٛلار. لاکین [[شرق]] سرحدلرینی مۆیین ائتمکده [[آنتانتا]] دؤولتلری لهیستانیا فعالیییت آزادلیٛؤیٛ ورمیشدیلر. حتتا ۱۹۱۹-جی ایلین دکابر آییٛندا آنتانتانیٛن آلی شۇراسیٛ شرقده لهیستاننیٛن سرحد ختتینی تسدیق ائتدی. بۇ، شرتی اوْلاراق [[کرزوْن ختتی]] آدلاندیٛریٛلدیٛ. [[۱۹۲۱]]-جی ایلین مارتیٛندا [[ریقا]]دا سوْوت-لهیستان مۆقاویلسی ایمزالاندیٛ. همین مۆقاویلیه ساسن باتی بلوْرۇس و باتی اوکراین اراضیلری لهیستاننیٛن ترکیبینده قالدیٛ. ۱۹۲۱-جی ایل [[۱۲ مارت]]دا اؤلکنین کوْنستیتۇسییاسیٛ قبۇل اوْلۇندۇ. کوْنستیتۇسییادا جومهوریتی قۇرۇلۇشۇ تسبیت ائدیلدی. پیلسۇدکینین سلاحیییت مۆددتی بیتدییی اۆچۆن بۆتۆن وزیفلریندن ایمتینا ائتدی. لاکین اؤلکده وضیعت گتدیکجه پیسلشیر، سیاسی دیدیشملر، میلّی مۆناقیشلر اؤلکنی ایدار اوْلۇنماز وضیعته سالیٛردیٛ. [[۱۹۲۶]]-جیٛ ایلده اؤلکده حربی چوریلیش باش وردی. ی. پیلسۇدکی ینیدن حاکیمیییته گلدی. اوْ، [[۱۹۳۵]]-جی ایله کیمی دؤولتین باشچیٛسیٛ اوْلدۇ. بۇ ایللر اؤز ماحیییتینه گؤره لهیستان تاریخینه ''ساناسیوْن'' (ساغلاملاشدیٛرما) دؤورۆ کیمی داخیل اوْلمۇشدۇر. لهیستان خاریجی سییاستده آنتیسوْوت و آنتیالمان سییاستی یئریدیردی. بۇ دا، [[۱۹۳۹]]-جی ایلده لهیستاننیٛن [[سسرای]] و [[آلمان]] آراسیٛندا بؤلۆشدۆرۆلمسی ایله نتیجلندی.
[[File:August der Starke.jpg|thumb|right|200px|[[Augustus II the Strong]]]]
[[File:August der Starke.jpg|thumb|left|200px|[[Augustus II the Strong]]]]
۱۹۳۹-جی ایلده عینی آندا هم ناسیست [[آلمان]]نیٛن و هم ده [[روسیه]]نیٛن ایشغالیٛنا اۇغرادیٛ. [[ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی]] عرضینده آلتیٛ میلیوْن لهیستانلیٛ اؤلدۆرۆلدۆ. داها سوْنرا آلمان اوْردۇلاریٛ مۆتتفیقلره تسلیم اوْلدۇ. ایشغال سناسیٛندا قۇرۇلان سۆرگۆندکی لهیستان حؤکۇمتی ایش باشیٛنا گلدی. [[۱۹۴۷]]-جی ایلده ائدیلن سچکیلرده کوْممۇنیستلر حؤکۇمتی قۇردۇلار و اؤلکنی روسیه نیٛن پیکی وضیعتینه گتیردیلر. ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسینین بۇ چتین گۆنلریندن سوْنرا لهیستان، روسیه یا وئریلن ۱۷۸٫۸۴۲ کیلومتر موربع -لیک بؤلگیه قارشیٛ [[۱۹۴۵]]-جی ایلده آلمان توْرپاقلاریٛندان ۱۰۲٫۴۰۰ کیلومتر موربع -لیک بیر بؤلگنی گؤتۆردۆ. اوْدر-نیسسئ ختتینین شرقینده قالان بۇ بؤلگه [[سیلزییا]]، پوْمرانییا، غرب پروس و شرق پروس دا داخیل ایدی. لهیستان ایدارسینه کوْممۇنیستلرین گلمسییل، بؤیۆک مۆلکیییتلر قالدیٛریٛلدیٛ، صنایعلر میللیلشدیریلدی، مکتبلردکی تحصیل سیستملری کوْممۇنیستلشدیریلدی. ایستحصال آزالدیٛ. بۆتۆن بۇنلاریٛن نتیجسینده [[۱۹۵۶]]-جیٛ ایلده [[پوْزنان]]دا عصیان چیٛخدیٛ.
۱۹۳۹-جی ایلده عئینی آندا هم ناسیست [[آلمان]]نیٛن و هم ده [[روسیه]]نیٛن ایشغالیٛنا اۇغرادیٛ. [[ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی]] عرضینده آلتیٛ میلیوْن لهیستانلیٛ اؤلدۆرۆلدۆ. داها سوْنرا آلمان اوْردۇلاریٛ مۆتتفیقلره تسلیم اوْلدۇ. ایشغال سناسیٛندا قۇرۇلان سۆرگۆندکی لهیستان حؤکۇمتی ایش باشیٛنا گلدی. [[۱۹۴۷]]-جی ایلده ائدیلن سچکیلرده کوْممۇنیستلر حؤکۇمتی قۇردۇلار و اؤلکنی روسیه نیٛن پیکی وضیعتینه گتیردیلر. ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسینین بۇ چتین گۆنلریندن سوْنرا لهیستان، روسیه یا وئریلن ۱۷۸٫۸۴۲ کیلومتر موربع -لیک بؤلگیه قارشیٛ [[۱۹۴۵]]-جی ایلده آلمان توْرپاقلاریٛندان ۱۰۲٫۴۰۰ کیلومتر موربع -لیک بیر بؤلگنی گؤتۆردۆ. اوْدر-نیسسئ ختتینین شرقینده قالان بۇ بؤلگه [[سیلزییا]]، پوْمرانییا، باتی پروس و شرق پروس دا داخیل ایدی. لهیستان ایدارسینه کوْممۇنیستلرین گلمسییل، بؤیۆک مۆلکیییتلر قالدیٛریٛلدیٛ، صنایعلر میلّیلشدیریلدی، مکتبلردکی تحصیل سیستملری کوْممۇنیستلشدیریلدی. ایستحصال آزالدیٛ. بۆتۆن بۇنلاریٛن نتیجسینده [[۱۹۵۶]]-جیٛ ایلده [[پوْزنان]]دا عصیان چیٛخدیٛ.
[[File:Death of Poniatowski.jpg|thumb|left|250 px|[[Józef Poniatowski]]'s leap into the [[وایسه الستر چایی]] at the [[Battle of Leipzig]] to some epitomized Poland's fate]]
[[File:Death of Poniatowski.jpg|thumb|left|250 px|[[Józef Poniatowski]]'s leap into the [[وایسه الستر چایی]] at the [[Battle of Leipzig]] to some epitomized Poland's fate]]


[[۱۹۷۰]]-جی ایلده ینی آغیٛر ورگیلر و حددیندن آرتیٛق قییمت یۆکسلملری ینی عصیانلارا یوْلاچتیٛ. [[۱۹۸۰]]-جی ایلده حادیثه لر داها شیددتلندی. لنین لیمانلاریٛندا اینکیشاف ائدن "ایشچی تتیللری" سوْنۇندا، ایشچینین یانیٛندا اوْلدۇغۇنۇ سؤیلین کوْممۇنیست ایداره "۲۱ ایمتییازیٛ" ورمک مجبۇریییتینده قالدیٛ. [[قدانسک]] آدیٛیلا بیلینن بۇ تتیللر سوْنۇندا، مۆستقیل ایشچی پشلری قۇرما حاققیٛ لده ائدیلدی.
[[۱۹۷۰]]-جی ایلده ینی آغیٛر ورگیلر و حددیندن آرتیٛق قییمت یۆکسلملری ینی عصیانلارا یوْلاچتیٛ. [[۱۹۸۰]]-جی ایلده حادیثه لر داها شیددتلندی. لنین لیمانلاریٛندا توسعه ائدن "ایشچی تتیللری" سوْنۇندا، ایشچینین یانیٛندا اوْلدۇغۇنۇ سؤیلین کوْممۇنیست ایداره "۲۱ ایمتییازیٛ" ورمک مجبۇریییتینده قالدیٛ. [[قدانسک]] آدیٛیلا بیلینن بۇ تتیللر سوْنۇندا، مۆستقیل ایشچی پشلری قۇرما حاققیٛ لده ائدیلدی.


حادیثه لرین گدیشیندن حۆرکن [[روسیه]]نیٛن تحدیدلری اؤلکده حربی وضیعت ائلانیٛنا سبب اوْلدۇ. ایشچی قییاملاریٛنیٛ تشکیل ائدن همریلیک پشسی لیدرلری حبس اوْلۇندۇ. [[۱۹۸۲]]-جی ایلده [[آمریکا بیرلشمیش ایالتلاریٛ|آمریکا بیرلشمیش ایالتلری]]-یٛن تزییقی نتیجسی حربی وضیعت قالدیٛریٛلدیٛ. [[۱۹۸۳]]-جۆ ایلده ینه قدانسکدا لنین لیمانلاریٛندا حؤکۇمت لیحداریٛ گؤستریلر ائدیلدی. [[۱ مای]]دا لهیستان ایشچیلری، ایشچی حؤکۇمتیندن حاققلاریٛنیٛ طلب ائتمک اۆزره "ایشچی بایرامیٛنیٛ" تتیللرله قید ائتدیلر. عسگری ایداره ایشچیلره بعضی حاققلار وردی. [[۱۹۸۵]]-جی ایلده سچکیلریندن سوْنرا حاکیمیییته کچن [[ووْیچخ یارۇزلسکی]]، غربله علاقه لرینی اینکیشاف ائتدیرمیه چالیٛشدیٛ. آرتان ایقتیصادی پروْبلملر [[۱۹۸۸]]-جی ایلده بؤیۆک بیر تتیل دالغاسیٛنا سبب اوْلدۇ. ۱۹۸۹-جی ایلین اییۇنۇندا ائدیلن سچکیلرد، اوْ تاریخه قدر ایقتیداردا اوْلان بیرلشمیش ایشچی پارتییاسیٛ آغیٛر مغلۇبیییته اۇغرادیٛ. همریلیک پشسینین تکلیفی اۆزرینه [[تادۇش مازوْوتسکی]] باشچیٛلیٛغیٛندا بیر کوْالیسییا حؤکۇمتی قۇرۇلدۇ. [[۱۹۹۰]]-جیٛ ایلدکی دؤولت باشچیٛلیٛغیٛ سچکیلرینی [[لخ والنسا]] قازاندیٛ.
حادیثه لرین گدیشیندن حۆرکن [[روسیه]]نیٛن تحدیدلری اؤلکده حربی وضیعت ائلانیٛنا سبب اوْلدۇ. ایشچی قییاملاریٛنیٛ تشکیل ائدن همریلیک پشسی لیدرلری حبس اوْلۇندۇ. [[۱۹۸۲]]-جی ایلده [[آمریکا بیرلشمیش ایالتلاریٛ|آمریکا بیرلشمیش ایالتلری]]-یٛن تزییقی نتیجسی حربی وضیعت قالدیٛریٛلدیٛ. [[۱۹۸۳]]-جۆ ایلده ینه قدانسکدا لنین لیمانلاریٛندا حؤکۇمت لیحداریٛ گؤستریلر ائدیلدی. [[۱ مای]]دا لهیستان ایشچیلری، ایشچی حؤکۇمتیندن حاققلاریٛنیٛ طلب ائتمک اۆزره "ایشچی بایرامیٛنیٛ" تتیللرله قئید ائتدیلر. عسگری ایداره ایشچیلره بعضی حاققلار وردی. [[۱۹۸۵]]-جی ایلده سچکیلریندن سوْنرا حاکیمیییته کچن [[ووْیچخ یارۇزلسکی]]، غربله علاقه لرینی توسعه ائتدیرمیه چالیٛشدیٛ. آرتان ایقتیصادی پروْبلملر [[۱۹۸۸]]-جی ایلده بؤیۆک بیر تتیل دالغاسیٛنا سبب اوْلدۇ. ۱۹۸۹-جی ایلین اییۇنۇندا ائدیلن سچکیلرد، اوْ تاریخه قدر ایقتیداردا اوْلان بیرلشمیش ایشچی پارتییاسیٛ آغیٛر مغلۇبیییته اۇغرادیٛ. همریلیک پشسینین تکلیفی اۆزرینه [[تادۇش مازوْوتسکی]] باشچیٛلیٛغیٛندا بیر کوْالیسییا حؤکۇمتی قۇرۇلدۇ. [[۱۹۹۰]]-جیٛ ایلدکی دؤولت باشچیٛلیٛغیٛ سچکیلرینی [[لخ والنسا]] قازاندیٛ.


== اهالی و سوْسیال حیات ==
== اهالی و سوْسیال حیات ==
لهیستانلیٛلار [[اسلاولار]] منشلیدیرلر. اهالینین ان کوهنه قایناغیٛنیٛ ۱۰-جی عصرده «پوْلان» آدیٛ وئریلن اسلاولار قبیللری میدانا گتیریر. تخمینن اوْلاراق ۳۷٫۸۷۵٫۰۰۰ اهالییه صاحیب بیر اؤلکدیر. اهالینین ۹۸٪ اینی لهیستانلیٛلار میدانا گتیریر. گری قالان کیچیک بیر هیسسسینی ایسه آلمانلار، اوکراینلیٛلار و بلوْرۇسلار تشکیل ائدیر. لهیستانلیٛلاریٛن ۶۵٪ یاخیٛنیٛ گنج اوْلۇب، ۱۵ ایله ۶۰ یاش قرۇپۇ آراسیٛندادیٛر. اهالی سیٛخلیٛغیٛ ۱۲۱ اوْلۇب، ایللیک اهالی آرتیٛمیٛ ۰٬۱٪-دیر.
لهیستانلیٛلار [[اسلاولار]] منشلیدیرلر. اهالینین ان کوهنه قایناغیٛنیٛ ۱۰-جی عصرده «پوْلان» آدیٛ وئریلن اسلاولار قبیللری میدانا گتیریر. تخمیناً اوْلاراق ۳۷٫۸۷۵٫۰۰۰ اهالییه صاحیب بیر اؤلکدیر. اهالینین ۹۸٪ اینی لهیستانلیٛلار میدانا گتیریر. گری قالان کیچیک بیر هیسسسینی ایسه آلمانلار، اوکراینلیٛلار و بلوْرۇسلار تشکیل ائدیر. لهیستانلیٛلاریٛن ۶۵٪ یاخیٛنیٛ گنج اوْلۇب، ۱۵ ایله ۶۰ یاش قرۇپۇ آراسیٛندادیٛر. اهالی سیٛخلیٛغیٛ ۱۲۱ اوْلۇب، ایللیک اهالی آرتیٛمیٛ ۰٬۱٪-دیر.


بۇ گۆنکی لهیستان دیلی، اسلاولار قبیللریندن تشکیل ائتمیش پوْلانلرین دیلیندن قایناقلانماقدادیٛر. بۇنا مۆقابیل، پوْمرانییانیٛن شرقینده و لهیستان کارپاتلاریٛنیٛن بعضی بؤلگلرینده دیگر اسلاولار قبیللرینین بیر میقدار فرقلی ایستیقامتلری اوْلان لحجلری ده دانیٛشیٛلماقدادیٛر. لهیستان خالقیٛنیٛن بؤیۆک بیر هیسسسی کاتوْلیکدیر. مسیحیتلاریٛن ائکس-پاپاسیٛ [[یی ایوْانن پاول]]، لهیستانلیٛدیٛر.
بۇ گۆنکی لهیستان دیلی، اسلاولار قبیللریندن تشکیل ائتمیش پوْلانلرین دیلیندن قایناقلانماقدادیٛر. بۇنا مۆقابیل، پوْمرانییانیٛن شرقینده و لهیستان کارپاتلاریٛنیٛن بعضی بؤلگلرینده دیگر اسلاولار قبیللرینین بیر میقدار فرقلی ایستیقامتلری اوْلان لحجلری ده دانیٛشیٛلماقدادیٛر. لهیستان خالقیٛنیٛن بؤیۆک بیر هیسسسی کاتوْلیکدیر. مسیحیتلاریٛن ائکس-پاپاسیٛ [[یی ایوْانن پاول]]، لهیستانلیٛدیٛر.
خط ۱۴۱: خط ۱۳۰:


== دیل ==
== دیل ==
۱- [[لهیستانی]] ۹۸٫۷٪
#[[لهیستان دیلی]] ۹۸٫۷٪
#[[اوکراین دیلی]] ۶٪

#[[آلمان دیلی]] ۰٫۴٪
۲- [[اوکراینی]] ۶٪
#[[:بلاروس دیلی]] ۰٫۱٪

۳- [[آلمان]]ی ۰٫۴٪

۴- [[:بلاروس|بلاروسی]] ۰٫۱٪


== مذهب ==
== مذهب ==
لهیستان اوروپانیٛن ان دیندار اؤلکسیدیر. کاتوْلیک اوْلدۇغۇنۇ سؤیلینلر ۹۰٪، گدری اینسان نیزعملیٛ اوْلاراق کیلیسایه گتدیینی بیان ائدنلر ۸۰٪ چاتماقدادیٛر. دینی اینانجیٛ اوْلانلار آراسیٛندان ۴ قرۇپ سچه بیلریک. بیرینجی قرۇپا آید ۱۵٪ لهیستانلیٛ چوْخ دیندار اوْلۇب، هر گۇن دینی آیینلرینی یئرینه یتیریب، بؤیۆک بیر اینانجلا دۇا ائدنلردیر. ایکینجی قرۇپ- ۳۵–۵۵٪ خالق، بۇ اینسانلار آللاحا اینانیٛر و دۇا ائدیر آمما هر واخت کیلسنین سسینه قۇلاق آسمیٛر. اۆچۆنجۆ قرۇپ- ۲۰–۲۵٪ آللاحا اینانیٛب، کیلیسایه جوْخ نادیر گدنلردیر. آیریٛجا کیلسنی تنقید ائدیرلر. دؤردۆنجۆ قرۇپ ۲۰–۳۰٪ اینسانلار آللاحا اینانیٛب، دۇا ائتمین و کیلیسایه گتمینلردیر. لهیستان مجلیسی (سیم) باشچیٛ کۆرسۆسۆنۆن آرخاسیٛندا خاچ واردیٛر. کوْنستیتۇسییادا علاقه دار هر هیسسده کاتوْلیکلییه یئر آییٛرلمیٛشدیٛر. بۇ منادا، کاتوْلیسیزم دؤولتین رسمی دینی اوْلاراق قبۇل ائدیلمکددیر ده دییله بیلر. کیلس، دؤولت، سییاست و جمعیت حیاتیٛندا لازیٛم اوْلدۇغۇندا ایستیفاده ائتدیی جیددی بیر نۆفۇزا مالیکدیر. بعضی کاتوْلیک کشیش و قرۇپلار سییاسته آچیٛقجا گیرمکده و بۇ گۆنکی کوْالیسییا ایقتیداریٛنیٛن ان بؤیۆک و ان کیچیک پارتییالاریٛنیٛ دستکلمکددیر.
لهیستان اوروپانیٛن ان دیندار اؤلکسیدیر. کاتوْلیک اوْلدۇغۇنۇ سؤیلینلر ۹۰٪، گدری اینسان نیزعملیٛ اوْلاراق کیلیسایه گتدیینی بیان ائدنلر ۸۰٪ چاتماقدادیٛر. دینی اینانجیٛ اوْلانلار آراسیٛندان ۴ قرۇپ سچه بیلریک. بیرینجی قرۇپا آید ۱۵٪ لهیستانلیٛ چوْخ دیندار اوْلۇب، هر گۇن دینی آیینلرینی یئرینه یتیریب، بؤیۆک بیر اینانجلا دۇا ائدنلردیر. ایکینجی قرۇپ- ۳۵–۵۵٪ خالق، بۇ اینسانلار آللاحا اینانیٛر و دۇا ائدیر آمّا هر واخت کیلسنین سسینه قۇلاق آسمیٛر. اۆچۆنجۆ قرۇپ- ۲۰–۲۵٪ آللاحا اینانیٛب، کیلیسایه جوْخ نادیر گدنلردیر. آیریٛجا کیلسنی تنقید ائدیرلر. دؤردۆنجۆ قرۇپ ۲۰–۳۰٪ اینسانلار آللاحا اینانیٛب، دۇا ائتمین و کیلیسایه گتمینلردیر. لهیستان مجلیسی (سیم) باشچیٛ کۆرسۆسۆنۆن آرخاسیٛندا خاچ واردیٛر. کوْنستیتۇسییادا علاقه دار هر هیسسده کاتوْلیکلییه یئر آییٛرلمیٛشدیٛر. بۇ منادا، کاتوْلیسیزم دؤولتین رسمی دینی اوْلاراق قبۇل ائدیلمکددیر ده دییله بیلر. کیلس، دؤولت، سیاست و جمعیت حیاتیٛندا لازیٛم اوْلدۇغۇندا ایستیفاده ائتدیی جیددی بیر نۆفۇزا مالیکدیر. بعضی کاتوْلیک کشیش و قرۇپلار سییاسته آچیٛقجا گیرمکده و بۇ گۆنکی کوْالیسییا ایقتیداریٛنیٛن ان بؤیۆک و ان کیچیک پارتییالاریٛنیٛ دستکلمکددیر.<ref name="GUS99">{{cite book |url=https://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf |title=Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 |chapter=4.4. Przynależność wyznaniowa |trans-title=Population. Number and demographical-social structure. National Census of Population and Housing 2011 |trans-chapter=4.4 Religious affiliation |language=pl |page=99 |location=Warsaw |publisher=Central Statistical Office |year=2013 |isbn=978-83-7027-521-1 |access-date=31 May 2017}}</ref>
۱- [[کاتولیک]] ۹۵٪
۱- [[کاتولیک کلیساسی]] ۹۵٪


۲- [[ارتودوکس]] ۲٫۳٪
۲- [[ارتودوکس]] ۲٫۳٪


۳- [[پروتستان]] ۰٫۴٪
۳- [[پروتستانیزم]] ۰٫۴٪


== لهیستانین اوستانلاری ==
== لهیستانین اوستانلاری ==
[[File:POLSKA mapa woj z powiatami.png|left|570px]]
لهیستان ۱۶ استانی وار:
لهیستان ۱۶ استانی وار:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
خط ۲۰۳: خط ۱۸۸:
لهیستان ایقتیصادییاتیٛ، ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی و مۆختلیف ایستیلالر اۆزۆندن بؤیۆک سارسیٛنتیٛلار سوْوۇشدۇرمۇشدۇر. داها سوْنرا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و دیگر اؤلکلردن آلیٛنان کؤمکلرله بیر آز دۆزلمیشدیر.
لهیستان ایقتیصادییاتیٛ، ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی و مۆختلیف ایستیلالر اۆزۆندن بؤیۆک سارسیٛنتیٛلار سوْوۇشدۇرمۇشدۇر. داها سوْنرا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و دیگر اؤلکلردن آلیٛنان کؤمکلرله بیر آز دۆزلمیشدیر.


کوْممۇنیستلر اؤلکنی له کچرینجه ایقتیصادییاتدا دؤولتلشدیرمه و کوْللکتیفلشتیرمئ باشلادیٛ. کوْممۇنیست اؤلکلر آراسیٛندا قۇرۇلان "قارشیٛلیگلیٛ ایقتیصادی کؤمکلشمه شۇراسیٛ" (جوْمجوْن) ایقتیصادی ایستیقامتی یۆنگۆلشدیرمک. لهیستان بۇنۇن بیر عضوۆ اوْلاراق، تیجارتینی بۇ اؤلکلرله ائدردی. اؤلکده سوْسیالیستلر سچکیلری ایتیرینجه و سوْوتلر بیرلیی داغیٛلیٛنجا باشا کچن حۆکۇمت ایقتیصادی پروْبلملری حلل ائتمک اۆچۆن غربه آچیٛلما سییاستینی تتبیق ائتمکددیر.
کوْممۇنیستلر اؤلکنی له کچرینجه ایقتیصادییاتدا دؤولتلشدیرمه و کوْللکتیفلشتیرمئ باشلادیٛ. کوْممۇنیست اؤلکلر آراسیٛندا قۇرۇلان "قارشیٛلیگلیٛ ایقتیصادی کؤمکلشمه شۇراسیٛ" (جوْمجوْن) ایقتیصادی ایستیقامتی یۆنگۆلشدیرمک. لهیستان بۇنۇن بیر عضوۆ اوْلاراق، تیجارتینی بۇ اؤلکلرله ائدردی. اؤلکده سوْسیالیستلر سچکیلری ایتیرینجه و سوْوتلر بیرلیی داغیٛلیٛنجا باشا کچن حۆکۇمت ایقتیصادی پروْبلملری حلل ائتمک اۆچۆن غربه آچیٛلما سییاستینی تتبیق ائتمکددیر.<ref name="CSO_2008">{{cite web|title=Concise Statistical Yearbook of Poland, 2008 |publisher=Central Statistical Office |date=28 July 2008 |url=http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_maly_rocznik_statystyczny_2008.pdf |format=PDF |accessdate=12 August 2008 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081028221046/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_maly_rocznik_statystyczny_2008.pdf |archivedate=28 October 2008 |df= }}</ref>


لهیستان صنایعسی اوْلدۇقجا مۆختلیفدیر؛ گمی ایستحصالیٛ، تکستیل، کیمیا، مشه محصوللاریٛ، متال صنایعسی، آوتوْموْبیل، تییار، ماشیٛن، سمنت، آلۆمینیۇم و نفت محصوللاریٛ باشلیٛجا صنایعئ آسپکلریدی. سوْن زامانلاردا تاختا-شالبان و کاغیٛز صنایعلری ده اینکیشافا باشلامیٛشدیٛر.
لهیستان صنایعسی اوْلدۇقجا مۆختلیفدیر؛ گمی ایستحصالیٛ، تکستیل، کیمیا، مشه محصوللاریٛ، متال صنایعسی، آوتوْموْبیل، تییار، ماشیٛن، سمنت، آلۆمینیۇم و نفت محصوللاریٛ باشلیٛجا صنایعئ آسپکلریدی. سوْن زامانلاردا تاختا-شالبان و کاغیٛز صنایعلری ده اینکیشافا باشلامیٛشدیٛر.
مدنچیلیک و مدن صنایعسی اوْلدۇقجا اینکیشاف ائتمیشدیر. بۇنلاریٛن ان اهمییتلیلری کؤمۆر، سینک، گۆلله و میسدیر. لهیستان، قوزئی آلمانیا و اینگیلتردن سوْنرا اوروپانیٛن ان بؤیۆک کؤمۆر ایستحصالچیٛ اؤلکسیدیر. آیریٛجا سۆلفۆر چیٛخاران اؤلکلر آراسیٛندا قاباقدا گلمکددیر. مانقان، قالای، دۇز، لینییت، نفت، دمیر و طبیعی قاز دیگر اهمییتلی یئرالتیٛ قایناقلاریٛدیٛر.
مدنچیلیک و مدن صنایعسی اوْلدۇقجا توسعه ائتمیشدیر. بۇنلاریٛن ان اهمییتلیلری کؤمۆر، سینک، گۆلله و میسدیر. لهیستان، قوزئی آلمان و اینگیلتردن سوْنرا اوروپانیٛن ان بؤیۆک کؤمۆر ایستحصالچیٛ اؤلکسیدیر. آیریٛجا سۆلفۆر چیٛخاران اؤلکلر آراسیٛندا قاباقدا گلمکددیر. مانقان، قالای، دۇز، لینییت، نفت، دمیر و طبیعی قاز دیگر اهمییتلی یئرالتیٛ قایناقلاریٛدیٛر.


انرژی باخیٛمیٛندان اوْلدۇقجا اینکیشاف ائتمیش بیر اؤلکدیر. سوْوت کؤمییله قۇرۇلمۇش حیدروْلکتریک ستانسییالاریٛ مؤوجۇددۇر. کؤمۆره سؤیکنن دمیر و پوْلاد صنایعسی اهمییتلی بیر گلیر قایناغیٛدیٛر. [[وروْسلاو]]، [[پوْزنان]]، [[بیٛدقوش]]، [[یۇخاریٛ سیلسیی]] ان اهمییتلی مخانیکی و ائلکتریک مۆحندیسلیی صنایعئ مرکزلریدیر. [[گدانسک]] و [[شچین]]ده ایسه لیمانلار مؤوجۇددۇر. سوْن زامانلاردا قیدا، آلۆمینیۇم صنایعسی ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدی و یئرلی قیدا، آلۆمینیۇم و سۆنی گۆبره صنایعلری اینکیشاف ائتمیش وضیعتددیر. آلۆمینیۇم صنایعسی؛ ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدینه و یئرلی گحو رنگلی کؤمۆره باغلیٛدیٛر.
انرژی باخیٛمیٛندان اوْلدۇقجا توسعه ائتمیش بیر اؤلکدیر. سوْوت کؤمییله قۇرۇلمۇش حیدروْلکتریک ستانسییالاریٛ مؤوجۇددۇر. کؤمۆره سؤیکنن دمیر و پوْلاد صنایعسی اهمییتلی بیر گلیر قایناغیٛدیٛر. [[وروْسلاو]]، [[پوْزنان]]، [[بیٛدقوش]]، [[یۇخاریٛ سیلسیی]] ان اهمییتلی مخانیکی و ائلکتریک مۆحندیسلیی صنایعئ مرکزلریدیر. [[گدانسک]] و [[شچین]]ده ایسه لیمانلار مؤوجۇددۇر. سوْن زامانلاردا قئیدا، آلۆمینیۇم صنایعسی ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدی و یئرلی قئیدا، آلۆمینیۇم و سۆنی گۆبره صنایعلری توسعه ائتمیش وضیعتددیر. آلۆمینیۇم صنایعسی؛ ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدینه و یئرلی گحو رنگلی کؤمۆره باغلیٛدیٛر.


کینچیلیک محصوللاریٛ باخیٛمیٛندان داها چوْخ کارتوْف، تۆتۆن، کتان، چوْودار، آرپا، بۇغدا و یۇلاف قاباقدا گلیر. حیواندارلیگدا ایسه داها چوْخ مال و قوْیۇن یتیشدیریلر. آیریٛجا بالیگچیٛلیگ دیگر اهمییتلی بیر قایناقدیٛر. ایشلین اهالینین ۳۰٪ آ یاخیٛن بیر هیسسسی کینچیلیک و حیواندارلیگلا مشغۇل اوْلار. لهیستان، پۇل واحیدی اوْلاراق [[زłوْتی]] ایستیفاده ائدر. آدام باشیٛنا دۆشن میللی گلیر ۷۲۰۰ دوْللاریٛن اۆستۆنددیر. لهیستان خاریجی تیجارتینین تخمینن اۆچده ایکیسی کوهنه جوْمجوْن عضوۆ کوْممۇنیست بلوْک اؤلکلرییله اوْلماقدادیٛر. بۇ اؤلکلردن ان چوْخ تیجارت ائدیلنی روسیهدیٛر. ایدخالاتیٛن ۳۵٪ و ایخراجاتیٛن ۲۶٪ ایٛ بۇ اؤلکلردیر. غربلی اؤلکلر آراسیٛندا ان چوْخ آلمان ایله تیجاری مۆناسیبتلری مؤوجۇددۇر. آیریٛجا اینگیلتره و آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، لهیستان ایله تیجاری آندلاشمالاریٛ اوْلان لیبرال اؤلکلردیر. خصوصیله سوْن ایللرده بۇغدا و دیگر کینچیلیک محصوللاریٛندا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ایله اوْلان باغلیٛلیگ آرتمیٛشدیٛر.
کینچیلیک محصوللاریٛ باخیٛمیٛندان داها چوْخ کارتوْف، تۆتۆن، کتان، چوْودار، آرپا، بۇغدا و یۇلاف قاباقدا گلیر. حیواندارلیگدا ایسه داها چوْخ مال و قوْیۇن یتیشدیریلر. آیریٛجا بالیگچیٛلیگ دیگر اهمییتلی بیر قایناقدیٛر. ایشلین اهالینین ۳۰٪ آ یاخیٛن بیر هیسسسی کینچیلیک و حیواندارلیگلا مشغۇل اوْلار. لهیستان، پۇل واحیدی اوْلاراق [[زłوْتی]] ایستیفاده ائدر. آدام باشیٛنا دۆشن میلّی گلیر ۷۲۰۰ دوْللاریٛن اۆستۆنددیر. لهیستان خاریجی تیجارتینین تخمیناً اۆچده ایکیسی کوهنه جوْمجوْن عضوۆ کوْممۇنیست بلوْک اؤلکلرییله اوْلماقدادیٛر. بۇ اؤلکلردن ان چوْخ تیجارت ائدیلنی روسیهدیٛر. ایدخالاتیٛن ۳۵٪ و ایخراجاتیٛن ۲۶٪ ایٛ بۇ اؤلکلردیر. غربلی اؤلکلر آراسیٛندا ان چوْخ آلمان ایله تیجاری مۆناسیبتلری مؤوجۇددۇر. آیریٛجا اینگیلیس و آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، لهیستان ایله تیجاری آندلاشمالاریٛ اوْلان لیبرال اؤلکلردیر. خصوصیله سوْن ایللرده بۇغدا و دیگر کینچیلیک محصوللاریٛندا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ایله اوْلان باغلیٛلیگ آرتمیٛشدیٛر.


لهیستاننیٛن ایدخالات محصوللاریٛ; تکستیل خاممالیٛ، دمیر جؤوهری، ماشیٛن و تجحیزات، تاخیٛل محصوللاریٛ و نفتدیر. نفتین هامیسی «دوْستلۇق بوْرۇ ختتی» یوْلۇیلا روسیهدان تأمین ائدیل
لهیستاننیٛن ایدخالات محصوللاریٛ; تکستیل خاممالیٛ، دمیر جؤوهری، ماشیٛن و تجحیزات، تاخیٛل محصوللاریٛ و نفتدیر. نفتین هامیسی «دوْستلۇق بوْرۇ ختتی» یوْلۇیلا روسیهدان تأمین ائدیل
ؤلکنین نقیللییات شبکسی خصوصیله ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی سناسیٛندا ایشلمز حالا گتیریلمیشدیر. بۇ گۆن ایسه نیزعملیٛ یوْللارا مالیکدیر. دمیریوْللاریٛنیٛن جمی اۇزۇنلۇغۇ تخمینن ۲۵٫۸۴۸ کیلومتردیر. بۇنۇن ۳۲۰۰ کیلومتره یاخیٛن بیر هیسسسی ائلکتریکلیدیر. چای و کاناللار نقلییاتا اۇیغۇندۇر. اوْدرا چاییٛ اۆزرینده تیجاری چاتدیٛرما ائدیلمکددیر. اؤلکنین تیجارت یۆکۆنۆن آغیٛرلیٛغیٛ دمیریوْللاریٛ اۆزریندن اوْلدۇغۇ اۆچۆن ۳۶۳٫۱۱۶ کیلومتره چاتان قۇرۇیوْللاریٛ نیسبتن داها آز اینکیشاف ائتمیشدیر. معاصیر بیر هاوا یوْلۇ سیستمینه مالیکدیر. آیریٛجا دنیز نقلییاتیٛ دا یاخشیٛ وضیعتددیر. باشلیٛجا لیمانلاریٛ [[قدانسک]]، [[قدیٛنیا]] و [[شچین]]دیر.
ؤلکنین نقیللییات شبکسی خصوصیله ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی سناسیٛندا ایشلمز حالا گتیریلمیشدیر. بۇ گۆن ایسه نیزعملیٛ یوْللارا مالیکدیر. دمیریوْللاریٛنیٛن جمی اۇزۇنلۇغۇ تخمیناً ۲۵٫۸۴۸ کیلومتردیر. بۇنۇن ۳۲۰۰ کیلومتره یاخیٛن بیر هیسسسی ائلکتریکلیدیر. چای و کاناللار نقلیاتا اۇیغۇندۇر. اوْدرا چاییٛ اۆزرینده تیجاری چاتدیٛرما ائدیلمکددیر. اؤلکنین تیجارت یۆکۆنۆن آغیٛرلیٛغیٛ دمیریوْللاریٛ اۆزریندن اوْلدۇغۇ اۆچۆن ۳۶۳٫۱۱۶ کیلومتره چاتان قۇرۇیوْللاریٛ نیسبتن داها آز توسعه ائتمیشدیر. معاصیر بیر هاوا یوْلۇ سیستمینه مالیکدیر. آیریٛجا دنیز نقلیاتیٛ دا یاخشیٛ وضیعتددیر. باشلیٛجا لیمانلاریٛ [[قدانسک]]، [[قدیٛنیا]] و [[شچین]]دیر.


== قالری ==
== گؤرونتولر ==
<gallery "mode="traditional&quot;" "class="cente&quot;&quot;">
<center>
Image:Polonia 2.jpg
<gallery>
Image:MalczewskiJacek.1914.Polonia.jpg
Image:Malczewski Jacek Polonia.jpg
Image:Mierzejewski Polonia.jpg
Image:Rok 1863 Polonia.JPG
Image:Malczewski Jacek Polonia 2.jpg
Image:Bialystok Ogrod3.jpg
Image:Rynek bielsko biala.JPG
Image:Bydgoszcz Mostowa noc.jpg
Image:Planetarium WPKiW.jpg
Image:Cieszyn St.Nikolauskirche+Piastenturm 2.jpg
File:CzestochowaAlejaSienkiewicza.jpg
Image:Old town panorama.jpg
File:Sea Towers Skwer.jpg
File:Gliwice old town.jpg
file:Warszawa-Zamek Królewski.jpg|[[ورشو]]
file:Warszawa-Zamek Królewski.jpg|[[ورشو]]
file:20070207 uw audytorium maximum.jpg|[[ورشو بیلم یولدو]]
file:20070207 uw audytorium maximum.jpg|[[ورشو بیلم یولدو]]
خط ۲۲۷: خط ۲۲۶:
file:Monument to the Fallen Shipyard Workers of 1970 in Gdańsk 1.jpg|[[Qdansk]]
file:Monument to the Fallen Shipyard Workers of 1970 in Gdańsk 1.jpg|[[Qdansk]]
file:Lublin, Stare Miasto - Brama Krakowska i Plac Łokietka (2009-06-12).jpg|[[Lyublin]]
file:Lublin, Stare Miasto - Brama Krakowska i Plac Łokietka (2009-06-12).jpg|[[Lyublin]]
file:Muzeum Rybołówstwa Morskiego Świnoujście.jpg|[[Svinouyscie]]
file:Świnoujście, am Hafen, b (2011-08-03) by Klugschnacker in Wikipedia.jpg|[[Svinouyscie]]
file:Katowice Spodek- Nowa elewacja.jpg|[[Kаtоviçе]]
file:Katowice Spodek- Nowa elewacja.jpg|[[Kаtоviçе]]
file:Kraków Wisła 11.jpg|[[ویستولا چایی]]
file:Kraków Wisła 11.jpg|[[ویستولا چایی]]
خط ۲۳۸: خط ۲۳۷:
file:Auschwitz I entrance snow.jpg|[[Auşvits həbs düşərgəsi]]
file:Auschwitz I entrance snow.jpg|[[Auşvits həbs düşərgəsi]]
</gallery>
</gallery>
</center>


== نوتلار ==
{{notefoot}}
{{Notelist}}

== قایناقلار ==
{{قایناق|۲}}
{{اوروپا اؤلکه لری}}
{{اوروپا اؤلکه لری}}


{{مین مقاله}}
{{مین مقاله}}
{{Authority control}}


[[بؤلمه:لهیستان| ]]

[[بؤلمه:مرکزی اوروپا اؤلکه‌لری]]
== منابع ==
[[بؤلمه:اوروپادا اؤلکه‌لر]]
{{پانویس}}
[[بؤلمه:شرقی اوروپا اؤلکه‌لری]]

[[بؤلمه:اوروپا اؤلکه‌لری]]
[[بؤلمه:ناتو اؤلکه‌لری]]
[[بؤلمه:اؤلکه‌لر]]
[[بؤلمه:Member states of the Council of Europe]]
[[بؤلمه:Member states of the European Union]]
[[بؤلمه:Member states of the Union for the Mediterranean]]
[[بؤلمه:بیرلشمیش میلت‌لر اؤیه‌سی اؤلکه‌لر]]
[[بؤلمه:Republics]]
[[بؤلمه:ایسلاو اۆلکه و بؤلگه‌لر]]
[[بؤلمه:۱۹۱۸ میلادی ایلده قورولان بؤلگه‌لر و اؤلکه‌لر]]
[[بؤلمه:اوروپا شوراسینین عوضو اولان دؤولتلر]]
[[بؤلمه:اوروپا بیرلییینین عوضو دؤولتلری]]
[[بؤلمه:آرالیق دنیز بیرلییینین عوضو دؤولتلری]]
[[بؤلمه:جومهوریتلر]]
[[بؤلمه:ایسلاو اؤلکه‌لر و اراضی‌لر]]

‏۲۸ فوریه ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۰۵ تاریخینه کیمی سون نۆسخه

لهیستان جمهوریتی
Rzeczpospolita Polska  (لهیستان)
Poland بایراغی
بایراق
میلی نیشان of Poland
میلی نیشان
میلی مارش: "Mazurek Dąbrowskiego"
(اینگیلیسجه: "Poland Is Not Yet Lost")
 لهیستان یئری نقشه اوستونده (dark green)

– in اوروپا (green & dark grey)
– in the اوروپا بیرلیگی (green)  –  [Legend]

Location of Poland
پایتخت
و بؤیوک شهری
ورشو
52°13′N 21°02′E / 52.217°N 21.033°E / 52.217; 21.033
رسمی دیللرلهیستان دیلی[۱]
تانینمیش دیلKashubian
اتنیک قروپلار
(2011[۲][۳][۴])
دین
(2011[۵])
دمونیم(لر)
  • Polish
  • Pole
دؤولتUnitary semi-presidential جومهوریت
• President
Andrzej Duda
Mateusz Morawiecki
قانون اوقانیNational Assembly
• یوخاری مجلیس
Senate
• آشاغی مجلیس
Sejm
Formation
14 April 966
18 April 1025
1 July 1569
24 October 1795
22 July 1807
9 June 1815
11 November 1918
17 September 1939
8 April 1945
13 September 1989
1 May 2004
اراضی
• جمعی
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value).[b] (69th)
• سو (%)
3.07
جمعیت
• 31 December 2017 تخمینی
38,433,600 Increase[۹] (35th)
• سیخیلیق
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (83rd)
جی‌دی‌پی (PPP)2018 تخمینی
• جمعی
$1.202 trillion[۱۰] (21st)
• آدام‌باشی
$31,647[۱۱]
جی‌دی‌پی (نامینل)2018 تخمینی
• جمعی
$615.021 billion[۱۰] (23rd)
• آدام‌باشی
$16,200
جینی (2015) 31.8[۱۲]
اورتا
اچ‌دی‌آی (2017)Increase 0.865[۱۳]
چوخ‌یوخاری · 33rd
پول واحیدیPolish złoty (PLN)
چاغ بؤلگه‌سیUTC+1 (CET)
• یای (دی‌اس‌تی)
UTC+2 (CEST)
سوروجولوک طرفیright
تیلفون کودو+48
ایزو ۳۱۶۶ کودوPL
اینترنت ال‌تی‌دی.pl
وب‌سایت
poland.pl

لهیستان یا دا رسمی آدیلا لهیستان جمهوریتی اۇرتا اوروپادا یئرلَشن بیر اوْلکه دیر. پایتختی ورشو شهریدیر. بو اؤلکه مرکزی اوروپادا اوْلۇب غربده آلمان، جنۇبدا چک جومهوریتی و ایسلوواکی، شرقده اوکراین و بلاروس، شیمالدا ایسه بالتیک دنیزی، لیتونی و روسیه (کالینینگراد اوستانی) ایله هم سرحددیر. اؤلکنین همچینین دانمارک و سوئیس ایله دنیز سرحدلری واردیٛر. لهیستاننیٛن اراضیسی ۳۱۲٫۶۸۳ کیلومتر موربع -دیر (دۆنیادا اراضیسینه گؤره ۶۹-جی یئرددیر). اهالیسی ۳۸٫۱ میلیوْندان چوْخدۇر،

The لهیستان-لیتوانی بیرلیگی at its greatest extent, after the Truce of Deulino (Dywilino) of 1619
In 1791 the Great or Four-Year Sejm adopted the May 3 Constitution at the Royal Castle in ورشو
The three Partitions of the Polish–Lithuanian Commonwealth (1772, 1793, and 1795)

لهیستانین تاریخی

[دَییشدیر]
An iconic representation of the Battle of Grunwald, a great military contest in the Late Middle Ages

ایلک لهیستان دؤولتی ۹۶۶-جیٛ ایلده یارادیٛلمیٛشدیٛ. همین دؤولتین سرحدلری تخمیناً بۇگۆنکۆ لهیستان سرحدلری ایله اۆست-ۆسته دۆشۆر. لهیستان ۱۰۲۵-جی ایلده کراللیٛغا چوریلمیش، ۱۵۶۹-جی ایلده ایسه بؤیۆک لیتونی حرسوْقلۇغۇ ایله بیرلشرک لهیستان-لیتونی بیرلیگینین ساسیٛنیٛ قوْیدۇ. بۇ ایتتیفاق یالنیٛز ۱۷۹۵-جی ایلده داغیٛلمیٛشدیٛ. ۱۹۱۸-جی ایلده مۆستقیللییینی ینیدن قازانان لهیستان ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی دؤورۆنده آدوْلف هیتلر آلمانین طرفیندن ایشغال اوْلۇنمۇش، مۆحاریبه بیتدیکیدن سوْنرا ایسه کوْممۇنیست دؤولت کیمی اسسرین نظارت ائتدییی شرق بلوْکۇنا داخیل اوْلمۇشدۇ. ۱۹۸۹-جی ایلده کوْممۇنیست رژیمی دوریلدیکدن سوْنرا لهیستاندا «ۆچۆنجۆ جومهوریتی» قۇرۇلدۇ. بۇ گۆن اوروپا ایتتیفاقیٛنیٛن ان چوْخ اهالییه مالیک ۶-جیٛ اؤلکسی اوْلان لهیستان ۱۶ ووْیووْدالیگدان (شابلون:لانگ-پل) عیبارت لیبرال دموْکراتیک دؤولتدیر. اؤلکه اوروپا بیرلیگی، ناتوْ، بمت، ایقتیصادی امکداشلیٛق تشکیلاتیٛ، دۆنیا تیجارت تشکیلاتیٛنیٛن عضوۆدۆر.[۴]

King John III Sobieski with son Jakub, whom he tried to position to be his successor. Sobieski led the Commonwealth to its last victories.

۸۷۷-جی ایلده کیچیک لهیستان اراضیسی بؤیۆک موْراوییا دؤولتی طرفیندن ایشغال ائدیلدیکدن سوْنرا قنزنوْ شهری باشکند اوْلماقلا بؤیۆک لهیستان اراضیسی لهیستان دؤولتینین یارانماسیٛ اۆچۆن اساس مرکز اوْلدۇ. لهیستان دؤولتینین بانیسی و ایلک حؤکیلومترداریٛ پیاستوْولار ناصلیندن اوْلان کنیاز ستفان ای مشکوْ (۹۶۰–۹۹۲) اوْلمۇشدۇر. اوْ، ۹۶۶-جیٛ ایلده باتی عادتلری اۆزره مسیحیت دینینی قبۇل ائتمیشدیر. اوْنۇن اوْغلۇ-ایگید بوْلسلاویٛن دؤورۆنده لهیستان کنیازلیٛغیٛ اؤزۆنۆن گۆجلۆ دؤورۆنۆ یاشاییٛردیٛ. لهیستان و ویستۇلا چایلاریٛ آراسیٛندا یاشامیٛش اوْلان ایسلاو قبیللرینین قۇرمۇش اوْلدۇغۇ بیر دؤولتدیر. اوْ زامانکی بۇ ایسلاولارا "یایلا اینسانلاریٛ" مناسیٛنیٛ ورن "پوْلان" دییلیردی. زامانلا بۇ آد لهیستان حالیٛنا چوریلدی.

لهیستان اوْن دؤرد عصردن وْن یددی عصره قدر کچن مۆدت ایچینده اوروپادا گۆجلۆ بیر دؤولت حالیٛندا ایدی. «ۆچ پارچالانمادان» ایلکی ۱۷۷۲-جی ایل تاریخینه قدر اوْلان مۆختلیف خاندانلیگلار ایدارسینده ایدی. بۇ تاریخدن اعتباراً لهیستاننیٛن چؤکۆش دؤورۆ باشلادیٛ. ۱۷۷۲-جی ایل تاریخینده پروس، روسیه و اوتریش، اؤلکه توْرپاقلاریٛنیٛ آرالاریٛندا پایلاشدیٛلار. بۇنۇ ۱۷۹۳-جی و ۱۷۹۵-جی ایللر پایلاشمالاریٛ ایزلدی. لهیستاننیٛن لینده یالنیٛز شرق پروس اراضیلری قالدیٛ. بیرینجی دۆنیا مۆحاریبسیندن سوْنرا اۇزۇن مۆباریزه و چتینلیکلردن سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلده ورسای مۆقاویلسی ایله مۆستقیللییی تأمین ائدیلدی. لهیستان ۱۹۱۸-جی ایل ۷ نوْیابردا مۆستقیل اؤلکه ائلان ائدیلدی. لهیستاندا حاکیمیییته لهیستان سوْسیالیست پارتییاسیٛنیٛن رهبری اوْلان یۇزف پیلسۇدسکی گلدی. لهیستاننیٛن باتی سرحدلری ورسای مۆقاویلسی ایله مۆیینلشدیریلمیشدی. ۱۹۱۹-جی ایل ۲۸ اییۇندا لهیستان نۆمایندلری اوْنا ایمضا آتمیٛشدیٛلار. لاکین شرق سرحدلرینی مۆیین ائتمکده آنتانتا دؤولتلری لهیستانیا فعالیییت آزادلیٛؤیٛ ورمیشدیلر. حتتا ۱۹۱۹-جی ایلین دکابر آییٛندا آنتانتانیٛن آلی شۇراسیٛ شرقده لهیستاننیٛن سرحد ختتینی تسدیق ائتدی. بۇ، شرتی اوْلاراق کرزوْن ختتی آدلاندیٛریٛلدیٛ. ۱۹۲۱-جی ایلین مارتیٛندا ریقادا سوْوت-لهیستان مۆقاویلسی ایمزالاندیٛ. همین مۆقاویلیه ساسن باتی بلوْرۇس و باتی اوکراین اراضیلری لهیستاننیٛن ترکیبینده قالدیٛ. ۱۹۲۱-جی ایل ۱۲ مارتدا اؤلکنین کوْنستیتۇسییاسیٛ قبۇل اوْلۇندۇ. کوْنستیتۇسییادا جومهوریتی قۇرۇلۇشۇ تسبیت ائدیلدی. پیلسۇدکینین سلاحیییت مۆددتی بیتدییی اۆچۆن بۆتۆن وزیفلریندن ایمتینا ائتدی. لاکین اؤلکده وضیعت گتدیکجه پیسلشیر، سیاسی دیدیشملر، میلّی مۆناقیشلر اؤلکنی ایدار اوْلۇنماز وضیعته سالیٛردیٛ. ۱۹۲۶-جیٛ ایلده اؤلکده حربی چوریلیش باش وردی. ی. پیلسۇدکی ینیدن حاکیمیییته گلدی. اوْ، ۱۹۳۵-جی ایله کیمی دؤولتین باشچیٛسیٛ اوْلدۇ. بۇ ایللر اؤز ماحیییتینه گؤره لهیستان تاریخینه ساناسیوْن (ساغلاملاشدیٛرما) دؤورۆ کیمی داخیل اوْلمۇشدۇر. لهیستان خاریجی سییاستده آنتیسوْوت و آنتیالمان سییاستی یئریدیردی. بۇ دا، ۱۹۳۹-جی ایلده لهیستاننیٛن سسرای و آلمان آراسیٛندا بؤلۆشدۆرۆلمسی ایله نتیجلندی.

Augustus II the Strong

۱۹۳۹-جی ایلده عئینی آندا هم ناسیست آلماننیٛن و هم ده روسیهنیٛن ایشغالیٛنا اۇغرادیٛ. ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی عرضینده آلتیٛ میلیوْن لهیستانلیٛ اؤلدۆرۆلدۆ. داها سوْنرا آلمان اوْردۇلاریٛ مۆتتفیقلره تسلیم اوْلدۇ. ایشغال سناسیٛندا قۇرۇلان سۆرگۆندکی لهیستان حؤکۇمتی ایش باشیٛنا گلدی. ۱۹۴۷-جی ایلده ائدیلن سچکیلرده کوْممۇنیستلر حؤکۇمتی قۇردۇلار و اؤلکنی روسیه نیٛن پیکی وضیعتینه گتیردیلر. ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسینین بۇ چتین گۆنلریندن سوْنرا لهیستان، روسیه یا وئریلن ۱۷۸٫۸۴۲ کیلومتر موربع -لیک بؤلگیه قارشیٛ ۱۹۴۵-جی ایلده آلمان توْرپاقلاریٛندان ۱۰۲٫۴۰۰ کیلومتر موربع -لیک بیر بؤلگنی گؤتۆردۆ. اوْدر-نیسسئ ختتینین شرقینده قالان بۇ بؤلگه سیلزییا، پوْمرانییا، باتی پروس و شرق پروس دا داخیل ایدی. لهیستان ایدارسینه کوْممۇنیستلرین گلمسییل، بؤیۆک مۆلکیییتلر قالدیٛریٛلدیٛ، صنایعلر میلّیلشدیریلدی، مکتبلردکی تحصیل سیستملری کوْممۇنیستلشدیریلدی. ایستحصال آزالدیٛ. بۆتۆن بۇنلاریٛن نتیجسینده ۱۹۵۶-جیٛ ایلده پوْزناندا عصیان چیٛخدیٛ.

Józef Poniatowski's leap into the وایسه الستر چایی at the Battle of Leipzig to some epitomized Poland's fate

۱۹۷۰-جی ایلده ینی آغیٛر ورگیلر و حددیندن آرتیٛق قییمت یۆکسلملری ینی عصیانلارا یوْلاچتیٛ. ۱۹۸۰-جی ایلده حادیثه لر داها شیددتلندی. لنین لیمانلاریٛندا توسعه ائدن "ایشچی تتیللری" سوْنۇندا، ایشچینین یانیٛندا اوْلدۇغۇنۇ سؤیلین کوْممۇنیست ایداره "۲۱ ایمتییازیٛ" ورمک مجبۇریییتینده قالدیٛ. قدانسک آدیٛیلا بیلینن بۇ تتیللر سوْنۇندا، مۆستقیل ایشچی پشلری قۇرما حاققیٛ لده ائدیلدی.

حادیثه لرین گدیشیندن حۆرکن روسیهنیٛن تحدیدلری اؤلکده حربی وضیعت ائلانیٛنا سبب اوْلدۇ. ایشچی قییاملاریٛنیٛ تشکیل ائدن همریلیک پشسی لیدرلری حبس اوْلۇندۇ. ۱۹۸۲-جی ایلده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-یٛن تزییقی نتیجسی حربی وضیعت قالدیٛریٛلدیٛ. ۱۹۸۳-جۆ ایلده ینه قدانسکدا لنین لیمانلاریٛندا حؤکۇمت لیحداریٛ گؤستریلر ائدیلدی. ۱ مایدا لهیستان ایشچیلری، ایشچی حؤکۇمتیندن حاققلاریٛنیٛ طلب ائتمک اۆزره "ایشچی بایرامیٛنیٛ" تتیللرله قئید ائتدیلر. عسگری ایداره ایشچیلره بعضی حاققلار وردی. ۱۹۸۵-جی ایلده سچکیلریندن سوْنرا حاکیمیییته کچن ووْیچخ یارۇزلسکی، غربله علاقه لرینی توسعه ائتدیرمیه چالیٛشدیٛ. آرتان ایقتیصادی پروْبلملر ۱۹۸۸-جی ایلده بؤیۆک بیر تتیل دالغاسیٛنا سبب اوْلدۇ. ۱۹۸۹-جی ایلین اییۇنۇندا ائدیلن سچکیلرد، اوْ تاریخه قدر ایقتیداردا اوْلان بیرلشمیش ایشچی پارتییاسیٛ آغیٛر مغلۇبیییته اۇغرادیٛ. همریلیک پشسینین تکلیفی اۆزرینه تادۇش مازوْوتسکی باشچیٛلیٛغیٛندا بیر کوْالیسییا حؤکۇمتی قۇرۇلدۇ. ۱۹۹۰-جیٛ ایلدکی دؤولت باشچیٛلیٛغیٛ سچکیلرینی لخ والنسا قازاندیٛ.

اهالی و سوْسیال حیات

[دَییشدیر]

لهیستانلیٛلار اسلاولار منشلیدیرلر. اهالینین ان کوهنه قایناغیٛنیٛ ۱۰-جی عصرده «پوْلان» آدیٛ وئریلن اسلاولار قبیللری میدانا گتیریر. تخمیناً اوْلاراق ۳۷٫۸۷۵٫۰۰۰ اهالییه صاحیب بیر اؤلکدیر. اهالینین ۹۸٪ اینی لهیستانلیٛلار میدانا گتیریر. گری قالان کیچیک بیر هیسسسینی ایسه آلمانلار، اوکراینلیٛلار و بلوْرۇسلار تشکیل ائدیر. لهیستانلیٛلاریٛن ۶۵٪ یاخیٛنیٛ گنج اوْلۇب، ۱۵ ایله ۶۰ یاش قرۇپۇ آراسیٛندادیٛر. اهالی سیٛخلیٛغیٛ ۱۲۱ اوْلۇب، ایللیک اهالی آرتیٛمیٛ ۰٬۱٪-دیر.

بۇ گۆنکی لهیستان دیلی، اسلاولار قبیللریندن تشکیل ائتمیش پوْلانلرین دیلیندن قایناقلانماقدادیٛر. بۇنا مۆقابیل، پوْمرانییانیٛن شرقینده و لهیستان کارپاتلاریٛنیٛن بعضی بؤلگلرینده دیگر اسلاولار قبیللرینین بیر میقدار فرقلی ایستیقامتلری اوْلان لحجلری ده دانیٛشیٛلماقدادیٛر. لهیستان خالقیٛنیٛن بؤیۆک بیر هیسسسی کاتوْلیکدیر. مسیحیتلاریٛن ائکس-پاپاسیٛ یی ایوْانن پاول، لهیستانلیٛدیٛر.

لهیستاندا تحصیل و تحصیل ایمکانلاریٛ اوْلدۇقجا گنیشدیر. خالقیٛن اوْخۇما یازما نیسبتی ۹۸٪-دیر. ووللر کاتوْلیک اینانجیٛنا گؤره حاضیرلانمیٛش تحصیل تدریس پلانیٛسیٛ، کوْممۇنیستلرین ایش باشیٛنا گلمسییله داها پیس بیر وضیعته سالیٛندیٛ. درسلر تامامیله دیندن اۇزاقلاشدیٛریٛلمیٛش و کوْممۇنیست ایدوْلوْگییاسیٛیلا شاگیردلرین بیینلری زهرلنمیه چالیٛشیٛلمیٛشدیٛر. مارخسیست-لنینیست فلسفه ایچینده بوْغۇلمۇش دۆشۆنجه و پرینسیپلر، هر سویییده مجبۇری اؤیردیلمکده ایدی. ۱۹۸۶ دان سوْنرا بۇ مجبۇر ائتمه یاواش یاواش یۇمۇشالمیٛشدیر. مؤوجۇد بیلیم‌یوردولر ایچینده کراکوْودا ژاگرللوْنیوْن بیلیم‌یوردوی، لیۇبلین کاتوْلیک بیلیم‌یوردوی و ورشو بیلیم‌یوردوی ان اهمیییتلیلریدیر.

دیل

[دَییشدیر]
  1. لهیستان دیلی ۹۸٫۷٪
  2. اوکراین دیلی ۶٪
  3. آلمان دیلی ۰٫۴٪
  4. بلاروس دیلی ۰٫۱٪

مذهب

[دَییشدیر]

لهیستان اوروپانیٛن ان دیندار اؤلکسیدیر. کاتوْلیک اوْلدۇغۇنۇ سؤیلینلر ۹۰٪، گدری اینسان نیزعملیٛ اوْلاراق کیلیسایه گتدیینی بیان ائدنلر ۸۰٪ چاتماقدادیٛر. دینی اینانجیٛ اوْلانلار آراسیٛندان ۴ قرۇپ سچه بیلریک. بیرینجی قرۇپا آید ۱۵٪ لهیستانلیٛ چوْخ دیندار اوْلۇب، هر گۇن دینی آیینلرینی یئرینه یتیریب، بؤیۆک بیر اینانجلا دۇا ائدنلردیر. ایکینجی قرۇپ- ۳۵–۵۵٪ خالق، بۇ اینسانلار آللاحا اینانیٛر و دۇا ائدیر آمّا هر واخت کیلسنین سسینه قۇلاق آسمیٛر. اۆچۆنجۆ قرۇپ- ۲۰–۲۵٪ آللاحا اینانیٛب، کیلیسایه جوْخ نادیر گدنلردیر. آیریٛجا کیلسنی تنقید ائدیرلر. دؤردۆنجۆ قرۇپ ۲۰–۳۰٪ اینسانلار آللاحا اینانیٛب، دۇا ائتمین و کیلیسایه گتمینلردیر. لهیستان مجلیسی (سیم) باشچیٛ کۆرسۆسۆنۆن آرخاسیٛندا خاچ واردیٛر. کوْنستیتۇسییادا علاقه دار هر هیسسده کاتوْلیکلییه یئر آییٛرلمیٛشدیٛر. بۇ منادا، کاتوْلیسیزم دؤولتین رسمی دینی اوْلاراق قبۇل ائدیلمکددیر ده دییله بیلر. کیلس، دؤولت، سیاست و جمعیت حیاتیٛندا لازیٛم اوْلدۇغۇندا ایستیفاده ائتدیی جیددی بیر نۆفۇزا مالیکدیر. بعضی کاتوْلیک کشیش و قرۇپلار سییاسته آچیٛقجا گیرمکده و بۇ گۆنکی کوْالیسییا ایقتیداریٛنیٛن ان بؤیۆک و ان کیچیک پارتییالاریٛنیٛ دستکلمکددیر.[۵] ۱- کاتولیک کلیساسی ۹۵٪

۲- ارتودوکس ۲٫۳٪

۳- پروتستانیزم ۰٫۴٪

لهیستانین اوستانلاری

[دَییشدیر]

لهیستان ۱۶ استانی وار:

اوستان لهیستانی مرکز
دولنواشلونسکی (سلیزیا سفلی)[۱۴] Dolnoslaskie وروتسلاو
کویاواسکو پومورسکی[۱۵] Kujawasko-Pomorskie بیدگوشچ
ترونی
ووجکی Lodzkie ووج
لوبلسکی (لوبلین)[۱۶] Lubelskie لوبلین
لوبوسکی (لوبوش)[۱۷] Lubuskie گورژوف ویلکوپولسکی
ژلونا گورا
ماووپولسکی (لهستان کوچک‌تر)[۱۸] Malopolskie کراکوف
ماسوویان Masovian ورشو
اوپولسکی (اوپوله) Opolskie اوپوله
پودکاروپاسکی (پودکارپاکیه) Podkaropackie ژشوف
پودلاسکی[۱۹] Podlaskie بیاویستوک
پومورسکی (پومرانی)[۲۰] Pomorskie گدانسک
اشلونسکی (سیلسیان)[۲۱] Slaskie کاتوویتس
اشفیتوکشیسکی Swietokrzyskie کیلتس
وارمینسکو مازورسکی وارمی-ماسوری) Warminsko-Mazurskie الشتین
ویلکوپولسکی (لهستان بزرگ‌تر)[۲۲] Wielkopolskie پوزنان
زاخودنی پومورسکی (پومرانی غربی)
[۲۳]		 Zachodniopomorskie شچچین

لهیستاننیٛن اساس شهری ورشودیٛر. دیگر اهمیییتلی شهرلری ایسه؛ وروتسلاو، ووچ، گدانسک، پوزنان و راکوف دیٛر.

ایقتیصادییات

[دَییشدیر]
Varşavanın maliyyə mərkəzi

لهیستان ایقتیصادییاتیٛ، ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی و مۆختلیف ایستیلالر اۆزۆندن بؤیۆک سارسیٛنتیٛلار سوْوۇشدۇرمۇشدۇر. داها سوْنرا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و دیگر اؤلکلردن آلیٛنان کؤمکلرله بیر آز دۆزلمیشدیر.

کوْممۇنیستلر اؤلکنی له کچرینجه ایقتیصادییاتدا دؤولتلشدیرمه و کوْللکتیفلشتیرمئ باشلادیٛ. کوْممۇنیست اؤلکلر آراسیٛندا قۇرۇلان "قارشیٛلیگلیٛ ایقتیصادی کؤمکلشمه شۇراسیٛ" (جوْمجوْن) ایقتیصادی ایستیقامتی یۆنگۆلشدیرمک. لهیستان بۇنۇن بیر عضوۆ اوْلاراق، تیجارتینی بۇ اؤلکلرله ائدردی. اؤلکده سوْسیالیستلر سچکیلری ایتیرینجه و سوْوتلر بیرلیی داغیٛلیٛنجا باشا کچن حۆکۇمت ایقتیصادی پروْبلملری حلل ائتمک اۆچۆن غربه آچیٛلما سییاستینی تتبیق ائتمکددیر.[۸]

لهیستان صنایعسی اوْلدۇقجا مۆختلیفدیر؛ گمی ایستحصالیٛ، تکستیل، کیمیا، مشه محصوللاریٛ، متال صنایعسی، آوتوْموْبیل، تییار، ماشیٛن، سمنت، آلۆمینیۇم و نفت محصوللاریٛ باشلیٛجا صنایعئ آسپکلریدی. سوْن زامانلاردا تاختا-شالبان و کاغیٛز صنایعلری ده اینکیشافا باشلامیٛشدیٛر. مدنچیلیک و مدن صنایعسی اوْلدۇقجا توسعه ائتمیشدیر. بۇنلاریٛن ان اهمییتلیلری کؤمۆر، سینک، گۆلله و میسدیر. لهیستان، قوزئی آلمان و اینگیلتردن سوْنرا اوروپانیٛن ان بؤیۆک کؤمۆر ایستحصالچیٛ اؤلکسیدیر. آیریٛجا سۆلفۆر چیٛخاران اؤلکلر آراسیٛندا قاباقدا گلمکددیر. مانقان، قالای، دۇز، لینییت، نفت، دمیر و طبیعی قاز دیگر اهمییتلی یئرالتیٛ قایناقلاریٛدیٛر.

انرژی باخیٛمیٛندان اوْلدۇقجا توسعه ائتمیش بیر اؤلکدیر. سوْوت کؤمییله قۇرۇلمۇش حیدروْلکتریک ستانسییالاریٛ مؤوجۇددۇر. کؤمۆره سؤیکنن دمیر و پوْلاد صنایعسی اهمییتلی بیر گلیر قایناغیٛدیٛر. وروْسلاو، پوْزنان، بیٛدقوش، یۇخاریٛ سیلسیی ان اهمییتلی مخانیکی و ائلکتریک مۆحندیسلیی صنایعئ مرکزلریدیر. گدانسک و شچینده ایسه لیمانلار مؤوجۇددۇر. سوْن زامانلاردا قئیدا، آلۆمینیۇم صنایعسی ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدی و یئرلی قئیدا، آلۆمینیۇم و سۆنی گۆبره صنایعلری توسعه ائتمیش وضیعتددیر. آلۆمینیۇم صنایعسی؛ ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدینه و یئرلی گحو رنگلی کؤمۆره باغلیٛدیٛر.

کینچیلیک محصوللاریٛ باخیٛمیٛندان داها چوْخ کارتوْف، تۆتۆن، کتان، چوْودار، آرپا، بۇغدا و یۇلاف قاباقدا گلیر. حیواندارلیگدا ایسه داها چوْخ مال و قوْیۇن یتیشدیریلر. آیریٛجا بالیگچیٛلیگ دیگر اهمییتلی بیر قایناقدیٛر. ایشلین اهالینین ۳۰٪ آ یاخیٛن بیر هیسسسی کینچیلیک و حیواندارلیگلا مشغۇل اوْلار. لهیستان، پۇل واحیدی اوْلاراق زłوْتی ایستیفاده ائدر. آدام باشیٛنا دۆشن میلّی گلیر ۷۲۰۰ دوْللاریٛن اۆستۆنددیر. لهیستان خاریجی تیجارتینین تخمیناً اۆچده ایکیسی کوهنه جوْمجوْن عضوۆ کوْممۇنیست بلوْک اؤلکلرییله اوْلماقدادیٛر. بۇ اؤلکلردن ان چوْخ تیجارت ائدیلنی روسیهدیٛر. ایدخالاتیٛن ۳۵٪ و ایخراجاتیٛن ۲۶٪ ایٛ بۇ اؤلکلردیر. غربلی اؤلکلر آراسیٛندا ان چوْخ آلمان ایله تیجاری مۆناسیبتلری مؤوجۇددۇر. آیریٛجا اینگیلیس و آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، لهیستان ایله تیجاری آندلاشمالاریٛ اوْلان لیبرال اؤلکلردیر. خصوصیله سوْن ایللرده بۇغدا و دیگر کینچیلیک محصوللاریٛندا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ایله اوْلان باغلیٛلیگ آرتمیٛشدیٛر.

لهیستاننیٛن ایدخالات محصوللاریٛ; تکستیل خاممالیٛ، دمیر جؤوهری، ماشیٛن و تجحیزات، تاخیٛل محصوللاریٛ و نفتدیر. نفتین هامیسی «دوْستلۇق بوْرۇ ختتی» یوْلۇیلا روسیهدان تأمین ائدیل ؤلکنین نقیللییات شبکسی خصوصیله ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی سناسیٛندا ایشلمز حالا گتیریلمیشدیر. بۇ گۆن ایسه نیزعملیٛ یوْللارا مالیکدیر. دمیریوْللاریٛنیٛن جمی اۇزۇنلۇغۇ تخمیناً ۲۵٫۸۴۸ کیلومتردیر. بۇنۇن ۳۲۰۰ کیلومتره یاخیٛن بیر هیسسسی ائلکتریکلیدیر. چای و کاناللار نقلیاتا اۇیغۇندۇر. اوْدرا چاییٛ اۆزرینده تیجاری چاتدیٛرما ائدیلمکددیر. اؤلکنین تیجارت یۆکۆنۆن آغیٛرلیٛغیٛ دمیریوْللاریٛ اۆزریندن اوْلدۇغۇ اۆچۆن ۳۶۳٫۱۱۶ کیلومتره چاتان قۇرۇیوْللاریٛ نیسبتن داها آز توسعه ائتمیشدیر. معاصیر بیر هاوا یوْلۇ سیستمینه مالیکدیر. آیریٛجا دنیز نقلیاتیٛ دا یاخشیٛ وضیعتددیر. باشلیٛجا لیمانلاریٛ قدانسک، قدیٛنیا و شچیندیر.

گؤرونتولر

[دَییشدیر]

نوتلار

[دَییشدیر]
  1. ^ Many declared more than one ethnic or national identity. The percentages of ethnic Poles and of minorities depend on how we count. 94.83% declared exclusively Polish identity, 96.88% declared Polish as their first identity and 97.10% as either first or second identity. Around 98% declared لهیستانلار as their first identity.
  1. ^ The adoption of Christianity in Poland is seen by many Poles, regardless of their religious affiliation or lack thereof, as one of the most significant events in their country's history, as it was used to unify the Polish tribes.[۶]
  2. ^ The area of Poland, as given by the Central Statistical Office, is ۳۱۲٬۶۷۹ km2 (۱۲۰٬۷۲۶ sq mi), of which ۳۱۱٬۸۸۸ km2 (۱۲۰٬۴۲۱ sq mi) is land and ۷۹۱ km2 (۳۰۵ sq mi) is internal water surface area.[۸]

قایناقلار

[دَییشدیر]
  1. ^ Constitution of the Republic of Poland, Article 27.
  2. ^ Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 [National-ethnic, linguistic and religious structure of Poland. National Census of Population and Housing 2011] (PDF) (in لهستانی). Central Statistical Office. November 2015. ISBN 978-83-7027-597-6.
  3. ^ Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 [Population. Number and demographical-social structure. National Census of Population and Housing 2011] (PDF) (in لهستانی). Central Statistical Office. February 2013. ISBN 978-83-7027-521-1.
  4. ^ ۴٫۰ ۴٫۱ Rykała, Andrzej (2014). "National and Ethnic Minorities in Poland from the Perspective of Political Geography". Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica (in Polish). 17: 63–111 – via CEON Biblioteka Nauki.{{cite journal}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  5. ^ ۵٫۰ ۵٫۱ "4.4. Przynależność wyznaniowa" [4.4 Religious affiliation]. Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 [Population. Number and demographical-social structure. National Census of Population and Housing 2011] (PDF) (in لهستانی). Warsaw: Central Statistical Office. 2013. p. 99. ISBN 978-83-7027-521-1. 31 May 2017-ده یوخلانیب.
  6. ^ Christian Smith (1996). Disruptive Religion: The Force of Faith in Social-movement Activism. Psychology Press. 9 September 2013-ده یوخلانیب – via Google Books.
  7. ^ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 roku.
  8. ^ ۸٫۰ ۸٫۱ Concise Statistical Yearbook of Poland, 2008 (PDF). Central Statistical Office (28 July 2008). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 28 October 2008. یوْخلانیلیب12 August 2008.
  9. ^ demografia.stat.gov.pl/. Population. Size and structure and vital statistics in Poland by territorial division in 2017. As of December 31.[دائمی اولو باغلانتیلی]
  10. ^ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ 5. Report for Selected Countries and Subjects. اولوسلارآراسی پول صندوقو. یوْخلانیلیب9 October 2018.
  11. ^ Poland. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب10 September 2018.
  12. ^ "GINI Index for Poland". World Bank. 2015. 15 September 2018-ده یوخلانیب. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (کؤمک)
  13. ^ 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). یوْخلانیلیب15 September 2018.
  14. ^ Lower Silesian
  15. ^ Kuyavian-Pomeranian
  16. ^ Lublin
  17. ^ Lubusz
  18. ^ Lesser Poland
  19. ^ Podlasie
  20. ^ Pomeranian
  21. ^ Silesian
  22. ^ Greater Poland
  23. ^ West Pomeranian
«https://azb.wikipedia.org/w/index.php?title=لهیستان&oldid=1539903»-دن آلینمیش‌دیر