Сьера-Леонэ: розьніца паміж вэрсіямі
д r2.7.1) (робат выдаліў: ak:Sierra leone |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.3 |
||
(не паказаныя 35 прамежных вэрсіяў аўтарства 22 удзельнікаў) | |||
Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Краіна |
{{Краіна |
||
Назва = Сьера-Леонэ |
|Назва = Сьера-Леонэ |
||
НазваЎРоднымСклоне = Сьера-Леонэ |
|НазваЎРоднымСклоне = Сьера-Леонэ |
||
НазваНаДзяржаўнайМове = Republic of Sierra Leone |
|НазваНаДзяржаўнайМове = Republic of Sierra Leone |
||
Сьцяг = Flag of Sierra Leone.svg |
|Сьцяг = Flag of Sierra Leone.svg |
||
Герб = Coat of arms of Sierra Leone.svg |
|Герб = Coat of arms of Sierra Leone.svg |
||
НацыянальныДэвіз = «Unity, Freedom, Justice» («Адзінства, свабода, справядлівасьць») |
|НацыянальныДэвіз = «Unity, Freedom, Justice» («Адзінства, свабода, справядлівасьць») |
||
Месцазнаходжаньне = LocationSierraLeone.svg |
|Месцазнаходжаньне = LocationSierraLeone.svg |
||
АфіцыйнаяМова = [[Ангельская мова|ангельская]] |
|АфіцыйнаяМова = [[Ангельская мова|ангельская]] |
||
Сталіца = [[Фрытаўн]] |
|Сталіца = [[Фрытаўн]] |
||
НайбуйнейшыГорад = Фрытаўн |
|НайбуйнейшыГорад = Фрытаўн |
||
ТыпУраду = [[канстытуцыйная рэспубліка]] |
|ТыпУраду = [[канстытуцыйная рэспубліка]] |
||
ПасадыКіраўнікоў = [[прэзыдэнт]]<br />[[віцэ-прэзыдэнт]] |
|ПасадыКіраўнікоў = [[прэзыдэнт]]<br />[[віцэ-прэзыдэнт]] |
||
ІмёныКіраўнікоў = [[Эрнэст Баі Карома]]<br />[[Альхаджы Самуэль Сэм-Сумана]] |
|ІмёныКіраўнікоў = [[Эрнэст Баі Карома]]<br />[[Альхаджы Самуэль Сэм-Сумана]] |
||
Плошча = 71 740 |
|Плошча = 71 740 |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 119-е |
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 119-е |
||
АдсотакВады = 1,1 |
|АдсотакВады = 1,1 |
||
ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009 |
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009 |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 103-е |
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 103-е |
||
Насельніцтва = 6 440 053 |
|Насельніцтва = 6 440 053 |
||
ШчыльнасьцьНасельніцтва = 79,4 |
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 79,4 |
||
ГодАцэнкіСУП = 2008 |
|ГодАцэнкіСУП = 2008 |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 151 |
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 151 |
||
СУП = $4,268 млрд |
|СУП = $4,268 млрд |
||
СУПНаДушуНасельніцтва = $725 |
|СУПНаДушуНасельніцтва = $725 |
||
Валюта = [[Леонэ]] |
|Валюта = [[Леонэ]] |
||
КодВалюты = SLL |
|КодВалюты = SLL |
||
ЧасавыПас = GMT |
|ЧасавыПас = GMT |
||
ЧасРозьніцаUTC = +0 |
|ЧасРозьніцаUTC = +0 |
||
ЧасавыПасУлетку = |
|ЧасавыПасУлетку = |
||
ЧасРозьніцаUTCУлетку = +0 |
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = +0 |
||
НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] |
|НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] |
||
НезалежнасьцьДаты = <br /> |
|НезалежнасьцьДаты = <br />27 красавіка 1961 |
||
ДзяржаўныГімн = «High We Exalt Thee, Realm of the Free» |
|ДзяржаўныГімн = «High We Exalt Thee, Realm of the Free» |
||
АўтамабільныЗнак = |
|АўтамабільныЗнак = |
||
ДамэнВерхнягаЎзроўню = sl |
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = sl |
||
ТэлефонныКод = 232 |
|ТэлефонныКод = 232 |
||
Дадаткі = [[Файл:Sierra_Leone-Mappa.gif|цэнтар|250пкс|Мапа Сьера-Леонэ]] |
|Дадаткі = [[Файл:Sierra_Leone-Mappa.gif|цэнтар|250пкс|Мапа Сьера-Леонэ]] |
||
}} |
}} |
||
'''Сьера-Леонэ''' ({{мова-en|Sierra Leone}}) |
'''Сьера-Леонэ''' ({{мова-en|Sierra Leone}}) — краіна ў [[Заходняя Афрыка|Заходняй Афрыцы]], мае выхад да [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяна]]. Мяжуе з [[Гвінэя]]й (652 км) і [[Лібэрыя]]й (306 км). |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
* [[15 стагодзьдзе|ХV стагодзьдзе]] |
* [[15 стагодзьдзе|ХV стагодзьдзе]] — [[Партугалія|партугальцы]] заснавалі на тэрыторыі Сьера-Леонэ першыя факторыі. |
||
* |
* 1787 год — заснаваньне [[Фрытаўн]]у вызваленымі [[рабства|рабамі]]. |
||
* |
* 1808 год — узьбярэжныя раёны Сьера-Леонэ сталі [[Вялікабрытанія|брытанскай]] калёніяй. |
||
* |
* 1961 год — Сьера-Леонэ атрымала незалежнасьць, да ўлады прыйшла Народная партыя. |
||
* |
* 1967 год — зьдзейсьнены пераварот, мэтай якога было спыненьне выбараў, у выніку якіх да ўлады мог прыйсьці Ўсенародны кангрэс. |
||
* |
* 1968—1971 — адбылося некалькі пераваротаў і путчаў, вынікам якіх стаў прыход да ўлады Ўсенароднага кангрэсу, які ў 1970—1980-я гады быў кіруючай партыяй, а з 1977 да 1989 — адзінай дазволенай. |
||
* |
* 1991—2002 — грамадзянская этнічная вайна, распачатая Аб’яднаным рэвалюцыйным фронтам, пры падтрымцы Лібэрыі. Вызначыліся супярэчнасьці паміж мусульманскай і хрысьціянскай абшчынамі. |
||
* |
* 1996 — прэзыдэнцкія выбары, якія выйграў [[Ахмат Каба]]. |
||
* |
* 1997 — пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшоў маёр [[Джоні Пол Карома]]. |
||
* |
* 1998 — вайсковая інтэрвэнцыя міжнародных вайсковых сілаў на чале зь [[Нігерыя]]й, якія падтрымлівалі зьвергнутага прэзыдэнта Кабы. |
||
* |
* 1999 — паўстанцы з Аб’яднанага рэвалюцыйнага фронту штурмуюць сталіцу. Мірныя перамовы прывялі да вяртаньня прэзыдэнта Кабы, прадстаўнікі паўстанцаў увайшлі ва ўрад, іх лідэр [[Фодэ Санко]] стаў віцэ-прэзыдэнтам. |
||
У 2007 годзе віцэ-прэзыдэнтам стаў [[Альхаджы Самуэль Сэм-Сумана]]<ref>[https://web.archive.org/web/20150320220851/http://m.bbc.com/news/world-africa-31941025 Sierra Lione vice-president sacked] — BBC</ref>. |
|||
== Палітыка == |
== Палітыка == |
||
Сьера-Леонэ |
Сьера-Леонэ — гэта [[рэспубліка]] з шматпартыйнай палітычнай сыстэмай, [[выканаўчая ўлада]] належыць [[прэзыдэнт]]у, які выбіраецца на пяцігадовы тэрмін. Ён назначае Кабінэт міністраў. Аднапалатны парлямэнт складаецца з 124 дэпутатаў. 112 зь іх выбіраюцца разам з прэзыдэнтам, астатнія — гэта самыя выбітныя прадстаўнікі грамадзтва. |
||
== Адміністрацыйны падзел == |
== Адміністрацыйны падзел == |
||
Радок 66: | Радок 67: | ||
! Правінцыя<br /> |
! Правінцыя<br /> |
||
! па-ангельску<br /> |
! па-ангельску<br /> |
||
! Насельніцтва<br /><small>( |
! Насельніцтва<br /><small>(2004), тыс. чал.</small> |
||
! Плошча, <br />тыс. км² |
! Плошча, <br />тыс. км² |
||
! Шчыльнасьць, <br />чал./км² |
! Шчыльнасьць, <br />чал./км² |
||
Радок 110: | Радок 111: | ||
== Геаграфія == |
== Геаграфія == |
||
За выключэньнем сталіцы, тэрыторыя краіны прадстаўляе сабой багнавую нізіну, на якой растуць [[мангра]]выя зарасьлі, і [[саванна]]я расьліннасьць з [[баабаб]]амі. Далей ад узьбярэжжа пачынаюцца пласкагор’е (да 300 м), пакрытае [[лес|лясамі]], ва ўсходняй частцы краіны горы дасягаюць вышыні 1948 |
За выключэньнем сталіцы, тэрыторыя краіны прадстаўляе сабой багнавую нізіну, на якой растуць [[мангра]]выя зарасьлі, і [[саванна]]я расьліннасьць з [[баабаб]]амі. Далей ад узьбярэжжа пачынаюцца пласкагор’е (да 300 м), пакрытае [[лес|лясамі]], ва ўсходняй частцы краіны горы дасягаюць вышыні 1948 м (гара [[Лома Манса]]). |
||
Клімат |
Клімат — [[экватарыяльны клімат|экватарыяльны]], вільготны. Дажджавая пара цягнецца з [[травень|траўня]] да [[кастрычнік]]а. Ападкі складаюць 3400 мм за год. |
||
Тэмпэратура складае ад +21° С да +31° С. |
Тэмпэратура складае ад +21° С да +31° С. |
||
Радок 128: | Радок 129: | ||
[[Ангельская мова]] зьяўляецца дзяржаўнай, але ёй валодае адукаваная меншасьць, асноўная частка насельніцтва ўжывае мясцовыя мовы. |
[[Ангельская мова]] зьяўляецца дзяржаўнай, але ёй валодае адукаваная меншасьць, асноўная частка насельніцтва ўжывае мясцовыя мовы. |
||
Асноўнай рэлігіяй зьяўляецца [[іслам]] (60%), 30% [[паганства|мясцовыя веры]], 10% |
Асноўнай рэлігіяй зьяўляецца [[іслам]] (60%), 30% [[паганства|мясцовыя веры]], 10% — [[хрысьціянства|хрысьціяне]]. |
||
Сярэдняя працягласьць жыцьця складае 37 гадоў. |
Сярэдняя [[працягласьць жыцьця]] складае 37 гадоў. |
||
== Культура == |
== Культура == |
||
Сучасная сыстэма адукацыі ў Сьера-Леонэ вядзе паходжаньне ад першых ангельскіх паселішчаў у гэтых раёнаў |
Сучасная сыстэма адукацыі ў Сьера-Леонэ вядзе паходжаньне ад першых ангельскіх паселішчаў у гэтых раёнаў XVIII — пачатку XIX стагодзьдзяў. Для падрыхтоўкі настаўнікаў і сьвятароў зь ліку афрыканцаў у 1827 годзе было адчынена першая вышэйшая навучальная ўстанова — [[каледж Фуа-Бэй]]. Да канца [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ўсе навучальныя ўстановы разьмяшчаліся на ўзьбярэжжы. Да [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] сыстэма адукацыі пранікла ва ўнутраныя раёны краіны. |
||
У |
У 1991 годзе ў Сьера-Леонэ было каля 2000 пачатковых школаў (414 тыс. навучэнцаў), 227 сярэдніх школаў (116 тыс. навучэнцаў). |
||
Ва ўнівэрсытэце Сьера-Леонэ, заснаваным на базе каледжу Фуа-Бэй і ўнівэрсытэцкага каледжу Нджала, вывучаліся 2,3 тыс. студэнтаў. Акрамя таго ў краіне існавалі 16 пэдагагічных і тэхнічных каледжаў. |
Ва ўнівэрсытэце Сьера-Леонэ, заснаваным на базе каледжу Фуа-Бэй і ўнівэрсытэцкага каледжу Нджала, вывучаліся 2,3 тыс. студэнтаў. Акрамя таго ў краіне існавалі 16 пэдагагічных і тэхнічных каледжаў. |
||
Пасьля грамадзянскай вайны шмат навучальных установаў было зруйнавана. |
Пасьля грамадзянскай вайны шмат навучальных установаў было зруйнавана. |
||
== Крыніцы == |
|||
{{Крыніцы}} |
|||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Партал|Афрыка}} |
|||
{{Commons|Category:Sierra Leone|выгляд=міні}} |
|||
{{Краіны Афрыкі}} |
{{Краіны Афрыкі}} |
||
[[ace:Sierra Leone]] |
|||
[[af:Sierra Leone]] |
|||
[[als:Sierra Leone]] |
|||
[[am:ሴየራ ሌዎን]] |
|||
[[ar:سيراليون]] |
|||
[[an:Sierra Leone]] |
|||
[[frp:Siérra Leone]] |
|||
[[ast:Sierra Lleona]] |
|||
[[az:Syerra-Leone]] |
|||
[[bm:Sera Leon]] |
|||
[[bn:সিয়েরা লিওন]] |
|||
[[bjn:Sierra Leone]] |
|||
[[zh-min-nan:Sierra Leone]] |
|||
[[be:Сьера-Леонэ]] |
|||
[[bcl:Sierra Leona]] |
|||
[[bo:སི་ར་ལེ་ཨོན།]] |
|||
[[bs:Sijera Leone]] |
|||
[[br:Sierra Leone]] |
|||
[[bg:Сиера Леоне]] |
|||
[[ca:Sierra Leone]] |
|||
[[ceb:Sierra Leone]] |
|||
[[cs:Sierra Leone]] |
|||
[[cy:Sierra Leone]] |
|||
[[da:Sierra Leone]] |
|||
[[de:Sierra Leone]] |
|||
[[dv:ސެރެލިއޯން]] |
|||
[[nv:Náshdóítsoh Bitsiijįʼ Daditłʼooʼígíí Bidził]] |
|||
[[et:Sierra Leone]] |
|||
[[el:Σιέρα Λεόνε]] |
|||
[[en:Sierra Leone]] |
|||
[[es:Sierra Leona]] |
|||
[[eo:Siera-Leono]] |
|||
[[ext:Sierra Leona]] |
|||
[[eu:Sierra Leona]] |
|||
[[ee:Sierra Leone]] |
|||
[[fa:سیرالئون]] |
|||
[[hif:Sierra Leone]] |
|||
[[fr:Sierra Leone]] |
|||
[[fy:Sierra Leöane]] |
|||
[[ff:Sarliyon]] |
|||
[[ga:Siarra Leon]] |
|||
[[gv:Sierra Leone]] |
|||
[[gd:Siarra Leòmhann]] |
|||
[[gl:Serra Leoa - Sierra Leone]] |
|||
[[xal:Сьералегонмудин Орн]] |
|||
[[ko:시에라리온]] |
|||
[[hy:Սիերա Լեոնե]] |
|||
[[hi:सिएरा लियोन]] |
|||
[[hr:Sijera Leone]] |
|||
[[io:Sierra Leone]] |
|||
[[bpy:সিয়েরা লিওন]] |
|||
[[id:Sierra Leone]] |
|||
[[ie:Sierra Leone]] |
|||
[[os:Сьеррæ-Леоне]] |
|||
[[is:Síerra Leóne]] |
|||
[[it:Sierra Leone]] |
|||
[[he:סיירה לאונה]] |
|||
[[jv:Sierra Leone]] |
|||
[[kn:ಸಿಯೆರ್ರಾ ಲಿಯೋನ್]] |
|||
[[pam:Sierra Leone]] |
|||
[[ka:სიერა-ლეონე]] |
|||
[[kk:Сиерра-Леоне]] |
|||
[[kw:Sierra Leon]] |
|||
[[rw:Siyera Lewone]] |
|||
[[sw:Sierra Leone]] |
|||
[[kg:Siera Leone]] |
|||
[[ht:Syera Leòn]] |
|||
[[ku:Sierra Leone]] |
|||
[[la:Mons Leoninus]] |
|||
[[lv:Sjerraleone]] |
|||
[[lb:Sierra Leone]] |
|||
[[lt:Siera Leonė]] |
|||
[[lij:Sierra Lion]] |
|||
[[ln:Sierra Leone]] |
|||
[[jbo:sieras. leon]] |
|||
[[lmo:Sierra Leone]] |
|||
[[hu:Sierra Leone]] |
|||
[[mk:Сиера Леоне]] |
|||
[[ml:സീറാ ലിയോൺ]] |
|||
[[mt:Sierra Leone]] |
|||
[[mr:सियेरा लिओन]] |
|||
[[arz:سييراليون]] |
|||
[[ms:Sierra Leone]] |
|||
[[mn:Сьерра-Леоне]] |
|||
[[nah:Tepētlah Leona]] |
|||
[[nl:Sierra Leone]] |
|||
[[ja:シエラレオネ]] |
|||
[[no:Sierra Leone]] |
|||
[[nn:Sierra Leone]] |
|||
[[nov:Siera Leone]] |
|||
[[oc:Sierra Leone]] |
|||
[[uz:Siyerra Leon]] |
|||
[[pnb:سیرالیون]] |
|||
[[ps:سېراليون]] |
|||
[[pms:Sierra Leone]] |
|||
[[tpi:Sierra leone]] |
|||
[[nds:Sierra Leone]] |
|||
[[pl:Sierra Leone]] |
|||
[[pt:Serra Leoa]] |
|||
[[crh:Syerra Leone]] |
|||
[[ro:Sierra Leone]] |
|||
[[qu:Liyun Urqu]] |
|||
[[ru:Сьерра-Леоне]] |
|||
[[sah:Сьерра Леоне]] |
|||
[[se:Sierra Leone]] |
|||
[[sa:सियारा-लियोन]] |
|||
[[sc:Sierra Leone]] |
|||
[[sco:Sierra Leone]] |
|||
[[stq:Sierra Leone]] |
|||
[[sq:Siera Leone]] |
|||
[[scn:Serra Liuni]] |
|||
[[simple:Sierra Leone]] |
|||
[[ss:ISiriya-Liyoni]] |
|||
[[sk:Sierra Leone]] |
|||
[[sl:Sierra Leone]] |
|||
[[szl:Sierra Leone]] |
|||
[[so:Sierra Leone]] |
|||
[[ckb:سیەرالیۆن]] |
|||
[[sr:Сијера Леоне]] |
|||
[[sh:Sijera Leone]] |
|||
[[su:Sierra Leone]] |
|||
[[fi:Sierra Leone]] |
|||
[[sv:Sierra Leone]] |
|||
[[tl:Sierra Leone]] |
|||
[[ta:சியேரா லியோனி]] |
|||
[[th:ประเทศเซียร์ราลีโอน]] |
|||
[[tg:Сиерра Леоне]] |
|||
[[tr:Sierra Leone]] |
|||
[[tk:Sýerra Leone]] |
|||
[[uk:Сьєрра-Леоне]] |
|||
[[ur:سیرالیون]] |
|||
[[ug:سيېررا لېئونې]] |
|||
[[vec:Siera Leon]] |
|||
[[vi:Sierra Leone]] |
|||
[[vo:Sieraleonän]] |
|||
[[fiu-vro:Sierra Leone]] |
|||
[[war:Sierra Leone]] |
|||
[[wo:Siraa Leyoon]] |
|||
[[ts:Sierra Leone]] |
|||
[[yo:Siẹrra Léònè]] |
|||
[[zh-yue:塞拉利昂]] |
|||
[[diq:Sierra Leone]] |
|||
[[bat-smg:Sėira Leuonė]] |
|||
[[zh:塞拉利昂]] |
Цяперашняя вэрсія на 08:47, 23 сакавіка 2023
Сьера-Леонэ Republic of Sierra Leone | |||||
| |||||
Нацыянальны дэвіз: «Unity, Freedom, Justice» («Адзінства, свабода, справядлівасьць») | |||||
Дзяржаўны гімн: ««High We Exalt Thee, Realm of the Free»» | |||||
Афіцыйная мова | ангельская | ||||
Сталіца | Фрытаўн | ||||
Найбуйнейшы горад | Фрытаўн | ||||
Форма кіраваньня | канстытуцыйная рэспубліка Эрнэст Баі Карома Альхаджы Самуэль Сэм-Сумана | ||||
Плошча • агульная • адсотак вады |
119-е месца ў сьвеце 71 740 км² 1,1 | ||||
Насельніцтва • агульнае (2009) • шчыльнасьць |
103-е месца ў сьвеце 6 440 053 79,4/км² | ||||
СУП • агульны (2008) • на душу насельніцтва |
151 месца ў сьвеце $4,268 млрд $725 | ||||
Валюта | Леонэ (SLL) | ||||
Часавы пас | GMT (UTC+0) | ||||
Незалежнасьць — ад Вялікабрытаніі |
27 красавіка 1961 | ||||
Дамэн верхняга ўзроўню | .sl | ||||
Тэлефонны код | +232 | ||||
Сьера-Леонэ (па-ангельску: Sierra Leone) — краіна ў Заходняй Афрыцы, мае выхад да Атлянтычнага акіяна. Мяжуе з Гвінэяй (652 км) і Лібэрыяй (306 км).
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ХV стагодзьдзе — партугальцы заснавалі на тэрыторыі Сьера-Леонэ першыя факторыі.
- 1787 год — заснаваньне Фрытаўну вызваленымі рабамі.
- 1808 год — узьбярэжныя раёны Сьера-Леонэ сталі брытанскай калёніяй.
- 1961 год — Сьера-Леонэ атрымала незалежнасьць, да ўлады прыйшла Народная партыя.
- 1967 год — зьдзейсьнены пераварот, мэтай якога было спыненьне выбараў, у выніку якіх да ўлады мог прыйсьці Ўсенародны кангрэс.
- 1968—1971 — адбылося некалькі пераваротаў і путчаў, вынікам якіх стаў прыход да ўлады Ўсенароднага кангрэсу, які ў 1970—1980-я гады быў кіруючай партыяй, а з 1977 да 1989 — адзінай дазволенай.
- 1991—2002 — грамадзянская этнічная вайна, распачатая Аб’яднаным рэвалюцыйным фронтам, пры падтрымцы Лібэрыі. Вызначыліся супярэчнасьці паміж мусульманскай і хрысьціянскай абшчынамі.
- 1996 — прэзыдэнцкія выбары, якія выйграў Ахмат Каба.
- 1997 — пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшоў маёр Джоні Пол Карома.
- 1998 — вайсковая інтэрвэнцыя міжнародных вайсковых сілаў на чале зь Нігерыяй, якія падтрымлівалі зьвергнутага прэзыдэнта Кабы.
- 1999 — паўстанцы з Аб’яднанага рэвалюцыйнага фронту штурмуюць сталіцу. Мірныя перамовы прывялі да вяртаньня прэзыдэнта Кабы, прадстаўнікі паўстанцаў увайшлі ва ўрад, іх лідэр Фодэ Санко стаў віцэ-прэзыдэнтам.
У 2007 годзе віцэ-прэзыдэнтам стаў Альхаджы Самуэль Сэм-Сумана[1].
Палітыка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сьера-Леонэ — гэта рэспубліка з шматпартыйнай палітычнай сыстэмай, выканаўчая ўлада належыць прэзыдэнту, які выбіраецца на пяцігадовы тэрмін. Ён назначае Кабінэт міністраў. Аднапалатны парлямэнт складаецца з 124 дэпутатаў. 112 зь іх выбіраюцца разам з прэзыдэнтам, астатнія — гэта самыя выбітныя прадстаўнікі грамадзтва.
Адміністрацыйны падзел
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сьера-Леонэ дзеліцца на 3 правінцыі і Заходнюю вобласьць (сталічную), якія ў сваю чаргу дзеляцца на 15 акругаў:
№ | Правінцыя |
па-ангельску |
Насельніцтва (2004), тыс. чал. |
Плошча, тыс. км² |
Шчыльнасьць, чал./км² |
Колькасьць акругаў |
Цэнтар |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Заходняя вобласьць | Western Area | 950,9 | 0,56 | 1698 | 2 | Фрытаўн |
2 | Усходняя правінцыя | Eastern Province | 1187,5 | 15,6 | 76 | 3 | Кенема |
3 | Паўночная правінцыя | Northern Province | 1718,2 | 35,9 | 48 | 5 | Макені |
4 | Паўднёвая правінцыя | Southern Province | 1106,6 | 19,7 | 56 | 5 | Бо |
Геаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]За выключэньнем сталіцы, тэрыторыя краіны прадстаўляе сабой багнавую нізіну, на якой растуць мангравыя зарасьлі, і саванная расьліннасьць з баабабамі. Далей ад узьбярэжжа пачынаюцца пласкагор’е (да 300 м), пакрытае лясамі, ва ўсходняй частцы краіны горы дасягаюць вышыні 1948 м (гара Лома Манса).
Клімат — экватарыяльны, вільготны. Дажджавая пара цягнецца з траўня да кастрычніка. Ападкі складаюць 3400 мм за год.
Тэмпэратура складае ад +21° С да +31° С.
Эканоміка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сьера-Леонэ адна з самых бедных краінаў у сьвеце. Гаспадарка амаль цалкам заснаваная на здабычы дыямэнтаў. Існуюць запасы і іншым карысных выкапняў: тытану, баксытаў.
65% насельніцтва занятыя ў сельскай гаспадарцы, але ўзровень гаспаданьня застаецца вельмі нізкім.
Бюджэт краіны ў значнай частцы складаецца зь міжнароднай дапамогі.
Дэмаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У Сьера-Леонэ жыве 20 плямёнаў, якія складаюць 90% насельніцтва. Самыя вялікія зь іх гэта тэмнэ на поўначы і мэндэ ў цэнтры і на поўдні краіны. Астатняе насельніцтва складаецца з крэолаў, азіятаў і патомкаў ангельскіх калянізатараў.
Ангельская мова зьяўляецца дзяржаўнай, але ёй валодае адукаваная меншасьць, асноўная частка насельніцтва ўжывае мясцовыя мовы.
Асноўнай рэлігіяй зьяўляецца іслам (60%), 30% мясцовыя веры, 10% — хрысьціяне.
Сярэдняя працягласьць жыцьця складае 37 гадоў.
Культура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сучасная сыстэма адукацыі ў Сьера-Леонэ вядзе паходжаньне ад першых ангельскіх паселішчаў у гэтых раёнаў XVIII — пачатку XIX стагодзьдзяў. Для падрыхтоўкі настаўнікаў і сьвятароў зь ліку афрыканцаў у 1827 годзе было адчынена першая вышэйшая навучальная ўстанова — каледж Фуа-Бэй. Да канца Першай сусьветнай вайны ўсе навучальныя ўстановы разьмяшчаліся на ўзьбярэжжы. Да Другой сусьветнай вайны сыстэма адукацыі пранікла ва ўнутраныя раёны краіны.
У 1991 годзе ў Сьера-Леонэ было каля 2000 пачатковых школаў (414 тыс. навучэнцаў), 227 сярэдніх школаў (116 тыс. навучэнцаў).
Ва ўнівэрсытэце Сьера-Леонэ, заснаваным на базе каледжу Фуа-Бэй і ўнівэрсытэцкага каледжу Нджала, вывучаліся 2,3 тыс. студэнтаў. Акрамя таго ў краіне існавалі 16 пэдагагічных і тэхнічных каледжаў.
Пасьля грамадзянскай вайны шмат навучальных установаў было зруйнавана.