Razlika između verzija stranice "Kičmena moždina"

Pregled historije

[nepregledana izmjena]

[pregledana izmjena]

← Starija izmjena

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

VizualnoWikitekst

U redovima

Trenutna verzija na dan 17 april 2024 u 14:11

Kičmena moždina (lat. medulla spinalis) se pruža od prvog kičmenog pršljena (atlasa) do donjeg ruba drugog slabinskog pršljena.

Građa

Kičmena moždina i mozak su jedinstvena cjelina. Kičmena moždina je bjeličasta i mehka nervna cijev. Nalazi se u koštanom kanalu koji čine lukovi kičmenih pršljenova. Ima izgled duge vrpce (oko 50 cm), koja se proteže od glaveno-kičmenog zgloba (atlasa) do kraja drugog slabinskog pršljena. Cijelom njenom dužinom postoji uzak kanal, a zidove cijevi čine siva i bijela nervna masa. Siva masa gradi središnji sloj - oko kanala. Njen oblik na poprečnom presjeku moždine podsjeća na slovo H ili leptira raširenih krila, jer ima dva trbušna (prednja) i dva leđna (zadnja) roga i središnju, proširenu poprečnu vezu.^[1]^[2]

Iz trbušnih rogova izlaze prednji korjenovi parnih moždinskih nerava, a u leđne ulaze njihove zadnje grane. Sa svake strane moždine, prednji i zadnji korijeni se spajaju i grade moždinski živac. Na zadnjem korijenu svakog moždinskog nerva nalazi se nervni čvor (ganglija). U njemu su tijela osjetilnih nervnih ćelija. Vanjski sloj kičmene moždine građen je od bijele mase. Čine je osjetilna i pokretačka nervna vlakna.Osjetilna vlakna provode nervne impulse u pravcu mozga pa se zovu i uzlazna, za razliku od pokretačkih, koja se označavaju kao silazna. Ona impulse vode iz pravca mozga – ka periferiji tijela i unutrašnjim organima. Iz kičmene moždine, između pršljenova, prema tim dijelovima tijela (ili obrnuto), pruža se 31 par perifernih – mješovitih nerava.^[3]^[4] Kičmena moždina i mozak su centralna gradivna i funkcionalna cjelina nervnog sistema. Na prelazu u mozak, moždinski kanal se širi i spaja sa moždanim komorama. Leđna moždina i mozak su omotani sa tri ovojnice. Između ovojnica je moždano-moždinska tekućina, koja ispunjava i moždinski kanal i moždane komore. Ona učestvuje u prometu tvari i ublažava uticaj potresa tijela na mozak i kičmenu moždinu.

Kičmena moždina upravlja refleksnim pokretima. Preko 90% ukupne aktivnosti nervnog sistema odnosi se na životne radnje koje nisu pod kontrolom naše volje i svijesti. Ovakvi odgovori organizma na primljene spoljnje i unutrašnje draži označavaju se kao refleksi. Takvi su, naprimjer, hitri pokreti povlačenja ruke kada dodirnemo vrelu peć ili doživimo oštar ubod. Mnogi očigledni ogledi dokazuju da se centri koji upravijaju takvim pokretima nalaze u kičmenoj moždini.

Refleksni pokret nastaje kao neposredna reakcija na primljenu draž. Put kojim se provodi refleksni nadražaj označen je kao refleksni luk. Čine ga:

(1) prijemnik draži (receptor),
(2) osjetilno (senzitivno) nervno vlakno,
(3) pokretačko (motorno) nervno vlakno, i
(4) izvršilac radnje (efektor).

Refleksni luk u kojem učestvuju samo po jedna osjećajna i pokretačka nervna ćelija je prosti refleksni luk. Od prijemnika draži (čula), preko osjetilnog nervnog vlakna, stvoreni impulsi se sprovode do centra refleksa. On se nalazi u sivoj masi kičmene moždine. Tu se nadražaj prenosi na pokretačku nervnu ćeliju koja ga provodi dao izvršioca odgovarajuće radnje (mišić, žlijezda). Prosti refleksni lukovi odlikuju niže životinje, a kod čovjeka su rijetki (refleks koljenske čašice, npr.) U većini refleksnih pokreta kod čovjeka učestvuje više nervnih ćelija. Naša kičmena moždina kontrolira oko 100 hiljada refleksnih lukova. Centri refleksnih lukova takođe se nalaze i u mozgu.

Refleksne radnje su brze i automatske. Međutim, u njima ni učešće svjesti nije sasvim isključeno. Naknadno, kada postanemo svjesni značenja i posljedica izvršenog pokreta, mozak može neke refleksne radnje i spriječiti (ako držimo punu vrelu posudu, iako nas peče, nećemo je ispustiti!). Refleksne radnje mogu biti urođene i stečene. Urođeni su bezuvjetni refleksi, kao što su dojenje, kašljanje, treptanje, širenje zjenica i sl. Uvjetni refleksi se stiču na osnovu višekratno ponovljenih – prethodnih životnih iskustava. Na primjer, kod gladnih osoba lučenje pljuvačke izazivaju prijatan miris hrane ili već i pogled ili pomisao na poželjna jela. Inače, lučenje pljuvačke i želučanog soka pri žvakanju hrane kontroliraju urođeni refleksi.

Kičmena moždina je spona između tijela i mozga. O izvršenom refleksnom pokretu mozak se obavještava preko nervnih vlakana iz bijele mase kičmene moždine. Istim putem do mozga stižu i obavijesti što ih iz nekih čula donose moždinski živci. Bijela masa kičmene moždine provodi i poruke mozga svim dijelovima tijela. Bijela masa kičmene moždine, dakle, održava vezu između mozga i ostalih dijelova organizma. Istovremeno, moždani živci (12 parova) direktno povezuju mozak sa pojedinim dijelovima organizma.

Nervni sistem

Centralni	Periferni
Mozak	Moždani živci
Kičmena moždina	Moždinski živci

Kičmena moždina

Građa	Funkcija
Moždinski kanal Siva masa Bijela masa Tri ovojnice Moždinska tečnost	Centri refleksa Povezivanje mozga sa ostatkom tijela

Oboljenja

U slučaju povrede kičmene moždine dolazi do oštećenja osjetnih i motornih puteva ispod mjesta lezije.

Funkcija

U kičmenoj moždini su smješteni razni centri. Posebno važni su:

centar za regulaciju mokrenja
centar za regulaciju defekacije (stolice)
vegetativni centri
centri spinalnih refleksa

Reference

^ Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.
^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1996): Biologija (za I. rezred tehničkih i stručnih škola). Ministarstvo obrazovenja, nauke, kulture i sporta FBiH, Sarajevo.
^ Boaz N. T. (1999): Essentials of biological anthropology. Prentice Hall, New Jersey,ISBN 0-13-080793-1.
^ Mader S. S. (2000): Human biology. McGraw-Hill, New York, ISBN 0-07-290584-0; ISBN 0-07-117940-2.

Također pogledajte

Vanjski linkovi

Informacije o kičmenoj moždini na stranici hrvatskog udruženja paraplegičara i tetraplegičara Arhivirano 9. 9. 2007. na Wayback Machine

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Kičmena moždina

[1] Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.

[2] Hadžiselimović R., Maslić E. (1996): Biologija (za I. rezred tehničkih i stručnih škola). Ministarstvo obrazovenja, nauke, kulture i sporta FBiH, Sarajevo.

[3] Boaz N. T. (1999): Essentials of biological anthropology. Prentice Hall, New Jersey,ISBN 0-13-080793-1.

[4] Mader S. S. (2000): Human biology. McGraw-Hill, New York, ISBN 0-07-290584-0; ISBN 0-07-117940-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Red 1: / Red 1: @@
+[[Datoteka:Gray 111 - Vertebral column-coloured.png|mini|right|150px|Pršljenovi kičme<br>'''C''' − Vratni<br>'''Th''' − Grudni <br>'''L''' − Slabinski<br>'''Kičmena moždina se proteže od početka C1 do kraja L2''']]
-[[Datoteka:Medulla spinalis - Section - Latin.svg|mini|desno|300px|Presjek kroz kičmenu moždinu]]
+[[Datoteka:Medulla spinalis - Section - Latin.svg|mini|desno|300px|Poprečni presjek kroz kičmenu moždinu]]
-'''Kičmena moždina''' (lat. Medula spinalis) pruža od prvog [[Kičmeni pršljen|kičmenog pršljena]], atlasa do donjeg ruba drugog lumbalnog pršljena.
+'''Kičmena moždina''' (lat. ''medulla spinalis'') se pruža od prvog [[Kičma|kičmenog pršljena]] (atlasa) do donjeg ruba drugog slabinskog pršljena.
 == Građa ==
+Kičmena moždina i [[mozak]] su jedinstvena cjelina. Kičmena moždina je bjeličasta i mehka nervna cijev. Nalazi se u koštanom kanalu koji čine lukovi kičmenih pršljenova. Ima izgled duge vrpce (oko 50&nbsp;cm), koja se proteže od glaveno-kičmenog zgloba (atlasa) do kraja drugog slabinskog pršljena. Cijelom njenom dužinom postoji uzak kanal, a zidove cijevi čine siva i bijela nervna masa. Siva masa gradi središnji sloj - oko kanala. Njen oblik na poprečnom presjeku moždine podsjeća na slovo H ili leptira raširenih krila, jer ima dva trbušna (prednja) i dva leđna (zadnja) roga i središnju, proširenu poprečnu vezu.<ref>Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, {{ISBN|9958-10-222-6}}.</ref><ref>Hadžiselimović R., Maslić E. (1996): Biologija (za I. rezred tehničkih i stručnih škola). Ministarstvo obrazovenja, nauke, kulture i sporta FBiH, Sarajevo.</ref>
-Na njoj postoje dva zadebljanja i to u vratnom i lumbalnom dijelu. Iz kičmene moždine cijelom dužiom izlaze [[Nerv]]i. Kičmena moždina se dijeli na na nekoliko dijelova, ovisno o živcima koji iz nje izlaze. Građa kičmene moždine je drugačija od građe [[mozak|mozga]] jer je siva masa smještena centralno, a bijela na površini. Siva masa na poprečnom presjeku daje oblik latiničnog slova H. Na svakom segmentu kičmene moždine izlazi (tj. ulazi) po jedan par senzibilnih snopova
-(senzibilni korijen) i izlazi jedan par motoričkih snopova (motorički korijen), koji se na svakoj strani
-ujedinjuju u [[spinalni nervi|spinalni nerv]]. Tako postoji 31 par spinalnih nerava. Snopovi aksona u bijeloj tvari
-prenose senzibline informacije u mozak i donose motoričke naredbe iz mozga.
+Iz trbušnih rogova izlaze prednji korjenovi parnih moždinskih [[nerv|nerava]], a u leđne ulaze njihove zadnje grane. Sa svake strane moždine, prednji i zadnji korijeni se spajaju i grade moždinski živac. Na zadnjem korijenu svakog moždinskog nerva nalazi se nervni čvor ([[ganglija]]). U njemu su tijela osjetilnih nervnih ćelija. Vanjski sloj kičmene moždine građen je od bijele mase. Čine je osjetilna i pokretačka nervna vlakna.Osjetilna vlakna provode nervne impulse u pravcu mozga pa se zovu i uzlazna, za razliku od pokretačkih, koja se označavaju kao silazna. Ona impulse vode iz pravca mozga – ka periferiji tijela i unutrašnjim [[organ]]ima. Iz kičmene moždine, između pršljenova, prema tim dijelovima tijela (ili obrnuto), pruža se 31 par perifernih – mješovitih nerava.<ref>Boaz N. T. (1999): Essentials of biological anthropology. Prentice Hall, New Jersey,{{ISBN|0-13-080793-1}}.</ref><ref>Mader S. S. (2000): Human biology. McGraw-Hill, New York, {{ISBN|0-07-290584-0}}; {{ISBN|0-07-117940-2}}.</ref> Kičmena moždina i mozak su centralna gradivna i funkcionalna cjelina nervnog sistema. Na prelazu u mozak, moždinski kanal se širi i spaja sa moždanim komorama. Leđna moždina i mozak su omotani sa tri ovojnice. Između ovojnica je moždano-moždinska tekućina, koja ispunjava i moždinski kanal i moždane komore. Ona učestvuje u prometu tvari i ublažava uticaj potresa tijela na mozak i kičmenu moždinu.
-== Oboljenja ==
+Kičmena moždina upravlja refleksnim pokretima. Preko 90% ukupne aktivnosti nervnog sistema odnosi se na životne radnje koje nisu pod kontrolom naše volje i svijesti. Ovakvi odgovori organizma na primljene spoljnje i unutrašnje draži označavaju se kao [[refleks]]i. Takvi su, naprimjer, hitri pokreti povlačenja ruke kada dodirnemo vrelu peć ili doživimo oštar ubod. Mnogi očigledni ogledi dokazuju da se centri koji upravijaju takvim pokretima nalaze u kičmenoj moždini.
-Uslučaju povrede kičmene moždine dolazi do oštećenja osjetnih i motornih puteva ispod mejsta lezije.
+Refleksni pokret nastaje kao neposredna reakcija na primljenu draž. Put kojim se provodi refleksni nadražaj označen je kao '''refleksni luk'''. Čine ga:
+*(1) prijemnik draži (receptor),
+*(2) osjetilno (senzitivno) nervno vlakno,
+*(3) pokretačko (motorno) nervno vlakno, i
+*(4) izvršilac radnje (efektor).
+Refleksni luk u kojem učestvuju samo po jedna osjećajna i pokretačka nervna ćelija je prosti refleksni luk. Od prijemnika draži (čula), preko osjetilnog nervnog vlakna, stvoreni impulsi se sprovode do centra refleksa. On se nalazi u sivoj masi kičmene moždine. Tu se nadražaj prenosi na pokretačku nervnu ćeliju koja ga provodi dao izvršioca odgovarajuće radnje ([[mišić]], [[žlijezda]]). Prosti refleksni lukovi odlikuju niže [[životinja|životinje]], a kod čovjeka su rijetki (refleks koljenske čašice, npr.) U većini refleksnih pokreta kod čovjeka učestvuje više [[ner]]vnih ćelija. Naša kičmena moždina kontrolira oko 100 hiljada refleksnih lukova. Centri refleksnih lukova takođe se nalaze i u [[mozak|mozgu]].
+Refleksne radnje su brze i automatske. Međutim, u njima ni učešće svjesti nije sasvim isključeno. Naknadno, kada postanemo svjesni značenja i posljedica izvršenog pokreta, mozak može neke refleksne radnje i spriječiti (ako držimo punu vrelu posudu, iako nas peče, nećemo je ispustiti!).
+Refleksne radnje mogu biti urođene i stečene. Urođeni su bezuvjetni refleksi, kao što su dojenje, kašljanje, treptanje, širenje zjenica i sl. Uvjetni refleksi se stiču na osnovu višekratno ponovljenih – prethodnih životnih iskustava. Na primjer, kod gladnih osoba lučenje pljuvačke izazivaju prijatan miris hrane ili već i pogled ili pomisao na poželjna jela. Inače, lučenje pljuvačke i želučanog soka pri žvakanju hrane kontroliraju urođeni refleksi.
+Kičmena moždina je spona između tijela i mozga. O izvršenom refleksnom pokretu mozak se obavještava preko nervnih vlakana iz bijele mase kičmene moždine. Istim putem do mozga stižu i obavijesti što ih iz nekih čula donose moždinski živci. Bijela masa kičmene moždine provodi i poruke mozga svim dijelovima tijela. Bijela masa kičmene moždine, dakle, održava vezu između mozga i ostalih dijelova [[organizam|organizma]]. Istovremeno, moždani živci (12 parova) direktno povezuju mozak sa pojedinim dijelovima organizma.
+*'''Nervni sistem'''
+{| border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 class="toccolours" style="align: left; margin: 0.5em 0 0 0; border-style: solid; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; border-collapse: collapse; font-size: 100%;"
+|-
+| style="background:#ddffdd;" align="center"| '''Centralni'''
+| colspan=1 style="background:#ddffdd;" align="center" | '''Periferni'''
+|-
+| style="background:#f3fff3;" |Mozak
+| align="right" |Moždani živci
+|-
+|style="background:#ddffdd;"| Kičmena moždina
+| style="background:#f3fff3;"| Moždinski živci
+|-
+|}
+*'''Kičmena moždina'''
+{| border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 class="toccolours" style="align: left; margin: 0.5em 0 0 0; border-style: solid; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; border-collapse: collapse; font-size: 100%;"
+|-
+| style="background:#ddffdd;" align="center"| '''Građa'''
+| style="background:#f3fff3;" align="center" | '''Funkcija'''
+|-
+| style="background:#f3fff3;" |
+*Moždinski kanal
+*Siva masa
+*Bijela masa
+*Tri ovojnice
+*Moždinska tečnost
+|
+*Centri refleksa
+*Povezivanje mozga sa ostatkom tijela
+|-
+|}
+== Oboljenja ==
+U slučaju povrede kičmene moždine dolazi do oštećenja osjetnih i motornih puteva ispod mjesta lezije.
 == Funkcija ==
@@ Red 18: / Red 65: @@
 * vegetativni centri
 * centri spinalnih refleksa
+==Reference==
+{{reference}}
+== Također pogledajte ==
+*[[Nervni sistem]]
+*[[Centralni nervni sistem]]
+*[[Mozak]]
+* [[Lumbalna punkcija]]
+* [[Dječija paraliza]]
 == Vanjski linkovi ==
-* [http://www.hupt.hr/yesyoucan/yyc-002.html Informacije o kičmenoj moždini na stranici hrvatskog udruženja paraplegičara i tetraplegičara]
+* [http://www.hupt.hr/yesyoucan/yyc-002.html Informacije o kičmenoj moždini na stranici hrvatskog udruženja paraplegičara i tetraplegičara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070909235109/http://www.hupt.hr/yesyoucan/yyc-002.html |date=9. 9. 2007 }}
 {{Nervni sistem}}
+{{Commonscat|Spinal cord}}
 [[Kategorija:Nervni sistem]]
+[[Kategorija:Centralni nervni sistem]]
+[[Kategorija:Kičmena moždina]]
-[[als:Rückenmark]]
-[[ar:النخاع الشوكي]]
-[[az:Onurğa beyni]]
-[[bg:Гръбначен мозък]]
-[[bn:সুষুম্নাকাণ্ড]]
-[[ca:Medul·la espinal]]
-[[cs:Mícha]]
-[[da:Rygmarv]]
-[[de:Rückenmark]]
-[[dv:ސްޕައިނަލް ކޯޑް]]
-[[el:Νωτιαίος μυελός]]
-[[en:Spinal cord]]
-[[eo:Mjelo]]
-[[es:Médula espinal]]
-[[et:Seljaaju]]
-[[eu:Bizkarrezur-muin]]
-[[fa:طناب نخاعی]]
-[[fi:Selkäydin]]
-[[fr:Moelle épinière]]
-[[gl:Medula espiñal]]
-[[hak:Chit-siói]]
-[[he:חוט השדרה]]
-[[hi:मेरूरज्जु]]
-[[hr:Leđna moždina]]
-[[hu:Gerincvelő]]
-[[hy:Ողնուղեղ]]
-[[id:Sumsum tulang belakang]]
-[[io:Myelo]]
-[[is:Mæna]]
-[[it:Midollo spinale]]
-[[ja:脊髄]]
-[[kn:ಬೆನ್ನು ಹುರಿ]]
-[[ko:척수]]
-[[la:Medulla spinalis]]
-[[lt:Nugaros smegenys]]
-[[mk:‘Рбетен мозок]]
-[[mr:मज्जारज्जू]]
-[[ms:Saraf tunjang]]
-[[nl:Ruggenmerg]]
-[[no:Ryggmargen]]
-[[pl:Rdzeń kręgowy]]
-[[pt:Medula espinhal]]
-[[qu:Ñiqwin]]
-[[ro:Măduva spinării]]
-[[ru:Спинной мозг]]
-[[si:සුෂුම්නාව]]
-[[simple:Spinal cord]]
-[[sk:Miecha]]
-[[sl:Hrbtenjača]]
-[[sr:Кичмена мождина]]
-[[sv:Ryggmärg]]
-[[ta:முள்ளந்தண்டு வடம்]]
-[[te:వెన్నుపాము]]
-[[th:ไขสันหลัง]]
-[[tl:Kurdong panggulugod]]
-[[tr:Omurilik]]
-[[uk:Спинний мозок]]
-[[vi:Tủy sống]]
-[[zh:脊髓]]