Jump to content

Bzhedug dialect

From Wikipedia, the free encyclopedia
(Redirected from Bzhedug Adyghe dialect)
Bzhedug Adyghe dialect
Native toRepublic of Adygea, Biga
EthnicityBzhedugs
Language codes
ISO 639-3
Glottologbezh1247

The Bzhedug dialect (Adyghe: Бжъэдыгъубзэ) is a dialect of Adyghe.[1] The Bzhedug dialect is spoken by the Bzhedugs who live mostly in Adygea and Biga.

Phonology

[edit]

Dropped consonants

[edit]

In the Bzhedug dialect (as in the Northern Shapsug dialect) in some cases the consonants н [n], м [m] and р [r] are dropped and are not pronounced.[2]

Meaning Bzhedug Standard Adyghe Kabardian
Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA
calm сабыр saːbər самбыр saːmbər самбыр saːmbər
Saturday шэбэт ʃabat шэмбэт ʃambat щэбэт ɕabat
finger Iэхъуабэ ʔaχʷaːba Iэхъуамбэ ʔaχʷaːmba Iэпхъуамбэ ʔapχʷaːmba
toe лъэхъуабэ ɬaχʷaːba лъэхъуамбэ ɬaχʷaːmba лъэпхъуамбэ ɬapχʷaːmba
wide шъуабгъо ʃʷaːbʁʷa шъуамбгъо ʃʷaːmbʁʷa фабгъуэ faːbʁʷa
peel шъуапIэ ʃʷaːpʼa шъуампIэ ʃʷaːmpʼa фампIэ faːmpʼa
board пхъэбгъу pχabʁʷ пхъэмбгъу pχambʁʷ пхъэбгъу pχabʁʷ
worm хьэблыу ħabləw хьамлыу ħaːmɮəw хьэмбылыу ħambəɮəw
Meaning Bzhedug Standard Adyghe Kabardian
Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA
egg кIэкIэ t͡ʃʼat͡ʃʼa кIэнкIэ t͡ʃant͡ʃa джэдыкӏэ d͡ʒadət͡ʃʼa
sweat пкIатIэ pt͡ʃʼaːtʼa пкIантIэ pt͡ʃʼaːntʼa пщIантIэ pɕʼaːntʼa
flue pipe оджэкъ wad͡ʒaq онджэкъ wand͡ʒaq уэнжакъ wanžaq
rice пыдж pəd͡ʒ пындж pənd͡ʒ пынжь pənʑ
pillow шъхьатэ ʂħaːta шъхьантэ ʂħaːnta щхьэнтэ ɕħanta
pants гъочэдж ʁʷat͡ʃad͡ʒ гъончэдж ʁʷant͡ʃad͡ʒ гъуэншэдж ʁʷanʃad͡ʒ
fast псыкIэ psət͡ʃʼa псынкIэ psənt͡ʃʼa псынщIэ psənɕʼa
shovel хьацэ ħaːt͡sa хьанцэ ħaːnt͡sa хьэнцэ ħant͡sa
blue шхъуатIэ ʃχʷaːtʼa шхъуантIэ ʃχʷaːntʼa шхъуантIэ ʃχʷaːntʼa
key IукIыбзэ ʔʷət͡ʃʼəbza IункIыбзэ ʔʷənt͡ʃəbza IункIыбзэ ʔʷənt͡ʃəbza
vein лъытфэ ɬətfa лъынтфэ ɬəntfa лъынтхуэ ɬəntxʷa
heavy отэгъу wataʁʷ онтэгъу wantaʁʷ уэндэгъу wandaʁʷ
knee лъэгуаджэ ɬaɡʷaːd͡ʒa лъэгуанджэ ɬaɡʷaːnd͡ʒa лъэгуажьэ ɬaɡʷaːʑa
butterfly хьапIырашъу ħapˈəpaʃʷ] хьампIырашъу ħampˈəpaʃʷ] хьэндырабгъуэ ħandəraːbʁʷa
noise жъот ʒʷat жъонт ʒʷant
peanuts чIыдэ t͡ʃʼəda чIындэ t͡ʃʼənda щIыдэ ɕʼəda
chair пхъэтIэкIу pχatʼakʷʼ пхъэнтIэкIу pχantʼakʷʼ пхъэнтIэкIу pχantʼakʷʼ

Aspirated consonants

[edit]

In the Bzhedug dialect (Like the Shapsug dialect) there exist a series of aspirated consonants (/pʰ/ /tʰ/ /ʃʰ/ /t͡sʰ/ /t͡ʃʰ/ /t͡ʂʰ/ /t͡ɕʰʷ/ /kʰʷ/ /qʰ/ /qʰʷ/) that became plain consonants in other dialects :

  • Bzhedug пʰ [] ↔ п [p] in other dialects :
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
sharp pʰaːpt͡sʼa пʰапцIэ paːpt͡sʼa папцIэ paːpsʼa paːpt͡sʼa
arrogant pʰaːɣa пʰагэ paːɣa пагэ paːɣa пагэ
nose pʰa пʰэ pa пэ pa пэ
  • Bzhedug тʰ [] ↔ т [t] in other dialects :
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
respect pχaːtʰa пхъатʰэ pχaːta пхъатэ
to give jatʰən етʰын jatən етын jatən етын
to take ʃtʰan штʰэн ʃtan штэн ɕtan щтэн
on tʰajt тʰет tajt тет tat тет
smooth t͡sʼaːʂʷtʰa цIашъутʰэ t͡sʼaːʃʷta цIашъутэ t͡sʼaːfta цIафтэ
to afraid ɕtʰan щтʰэн ɕtan щтэн ɕtan щтэн
pillow ʂħaːntʰa шъхьантʰэ ʂħaːnta шъхьантэ ɕħaːta щхьатэ
  • Bzhedug цʰ [t͡sʰ] ↔ ц [t͡s] in other dialects :
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
wool t͡sʰə цʰы t͡sə цы t͡sə цы
eyelash nabzət͡sʰ нэбзыцʰ nabzət͡s нэбзыц nabʒət͡s нэбжьыц
  • Bzhedug шʰ [ʃʰ] ↔ щ [ɕ] in other Adyghe dialects :
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
milk ʃʰa шʰэ ɕa щэ ʃa шэ
lame ɬaːʃʰa лъашʰэ ɬaːɕa лъащэ ɬaːʃa лъашэ
salt ʃʰəʁʷ шʰыгъу ɕəʁʷ щыгъу ʃəʁʷ шыгъу
cloud pʃʰa пшʰэ pɕa пщэ pʃa пшэ
pus ʃʰənə шʰыны ɕənə щыны ʃən шын
accordion pʃʰəna пшʰынэ pɕəna пщынэ pʃəna пшынэ
fat pʃʰarə пшʰэры pɕarə пщэры pʃar пшэр
wax ʃʰafə шʰэфы ʃafə шэфы ʃaxʷə шэху
horse ʃʰə шʰы ʃə шы ʃə шы
sand pʃʰaːχʷa пшʰахъо pʃaːχʷa пшахъо pʃaːχʷa пшахъуэ
story pʃʰəsa пшʰысэ pʃəsa пшысэ pʃəsa пшысэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
spleen t͡ʃʰa чʰэ t͡ʃa чэ t͡ʃa чэ
brushwood
twig
t͡ʃʰə чʰы t͡ʃə чы t͡ʃə чы
to cough pst͡ʃʰan псчʰэн pst͡ʃan псчэн pst͡ʃan псчэн
  • Bzhedug кʰу [kʰʷ] ↔ ку [] in other dialects :
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
middle kʰʷə кʰу kʷə ку kʷə ку
thigh kʰʷa кʰо kʷa ко kʷa куэ
  • Bzhedug къʰ [] ↔ къ [q] in other Adyghe dialects (хъ [χ] in Shapsug) :
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
grave qʰa къʰэ qa къэ q͡χa кхъэ
  • Bzhedug къуʰ [qʰʷ] ↔ къу [] in other Adyghe dialects (хъу [χʷ] in Shapsug) :
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
pig qʰʷa къʰо qʷa къо q͡χʷa кхъуэ
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
jungle/bushy area t͡ɕʰʷənə чъʰуны t͡sʷənə цуны fən фын
  • The consonant х [х] becomes к [k] after ш [ʃ] in Bzhedug:
Word Adyghe Kabardian
Bzhedug Temirgoy and Abzakh
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
Almighty God tħa:ʃku тхьашку tħa:ʃxu тхьашху tħəʃxuə тхьэшхуэ
large room/house wənaʃku унэшку wənaʃxu унэшху wənaʃxuə унэшхуэ
festival mafaʃku мэфэшку mafaʃxu мэфэшху jazə мэхуэшхуэ
to eat ʃkan шкэн ʃxan шхэн ʃxan шхэн
enormous jənəʃku инышку jənəʃxu инышху jənəʃxuə инышхуэ

Grammar differences

[edit]

Noun instrumental case

[edit]

In the instrumental case the noun has the suffix мджэ (-md͡ʒa) or -джэ (-d͡ʒa) unlike other dialects (e.g. Abzakh, Temirgoy and Standard Kabardian) that has the suffix -мкIэ (-mt͡ʃʼa) or -кIэ (-t͡ʃʼa) :

  • Bzhedug dialect: КIалэр Адыгэбзэджэ мэгущаIэ ↔ Standard: КIалэр АдыгэбзэкIэ мэгущыIэ – "The boy speaks (using) Adyghe language".
  • Bzhedug dialect: Къэлэмымджэ сэтхэ ↔ Standard: КъэлэмымкIэ сэтхэ – "I write (using) with the pencil".

Future tense Suffix ~т (~t)

[edit]

In this dialect the future tense suffix is ~эт (~at) and in some cases ~ыт (~ət) unlike standard Adyghe (Temirgoy) that has the Suffix ~щт (~ɕt).

Word Adyghe Standard Kabardian
Standard Adyghe Bzhedug
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
I will go səkʷʼaɕt сыкIощт səkʷʼat сыкIот səkʷʼanəwɕ сыкIуэнущ
you will go wəkʷʼaɕt укIощт wəkʷʼat укIот wəkʷʼanəwɕ укIуэнущ
he will go makʷʼaɕt мэкIощт makʷʼat мэкIот makʷʼanəwɕ мэкIуэнущ
we will go təkʷʼaɕt тыкIощт ʂʷəkʷʼat тыкIот dəkʷʼanəwɕ дыкIуэнущ
you (plural) will go ʃʷəkʷaɕt шъукIощт ʃʷəkʷʼat шъукIот fəkʷʼanəwɕ фыкIуэнущ
they will go maːkʷatəɕx макIощтых maːkʷʼatəx макIотых jaːkʷʼanəwɕ якIуэнущ

Location

[edit]
Word Bzhedugh Standard Adyghe
IPA Cyrillic IPA Cyrillic
here məw, məwd͡ʒa мыу, мыуджэ mət͡ʃʼa мыкӏэ
there (visible) waw, wawd͡ʒa оу, оуджэ mot͡ʃʼa мокӏэ
there (invisible) aːw, aːwd͡ʒa ау, ауджэ aːt͡ʃʼa акӏэ
there (emphasis) d͡ʒaw, d͡ʒawd͡ʒa джэу, джэуджэ d͡ʒət͡ʃʼa джэкӏэ
where taw, tawd͡ʒa тэу, тэуджэ tət͡ʃʼa тэкӏэ

Unique words

[edit]
Word Adyghe Standard Kabardian
Standard Adyghe Bzhedug
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
what səd сыд ʂəd шъыд sət сыт
how sədaw сыдэу ʂədaw шъыдэу dawə дауэ
why sədaː сыда ʂədaː шъыда сыт щхьэкIэ sət ɕħat͡ʃʼa
when sədəjʁwa сыдигъо ʂədəjʁwa шъыдигъо сыт щыгъуи sət ɕəʁʷəj
how much səd fadəjz сыд фэдиз ʂədfadəjz шъыд фэдиз sət xuadəjz сыт хуэдиз
with what sədt͡ʃʼa сыдкIэ ʂədd͡ʒa шъыдджэ
he/she/it ащ aj ай abə абы
this/here məɕ мыщ məj мый məbə мыбы
near daʑ дэжь daj дэй dajʒ деж
self jaʑ ежь jaj ей jazə езы

Sample text

[edit]
Bzhedug[3] Translation
Зэгорэм тыгъэжьымрэ тыгъэмрэ зынэкъокъугъэх анахь лъэшыр язэрымгъашIэу. А лъэхъан дэдэм тефэу зекIогорэ кIакIо техъуагъэу гъогум къэрыкIоу алъэгъугъ ыкIи рахъухьагъ тIумэ язэу гъогурыкIом икIакIо зыщэзгъэхэрыр анахь лъэшэу алъытэнэу. Ай дэй тыгъэжьым зэрыфэлъэкIэу къэпщэу къыригъэжьагъ. Ау ар нахь лъэшэу къепщы къэсми, гъогурыкIом кIакIом нахь зыкIоцIищахьытыгъэ. Ыужыпкъэм тыгъежьыр иморад ыужы икIыжьын фае хъугъэ.ЕтIуанэ тыгъэр къэпсыгъ, гъогурыкIор фабэ къэпагъ, ыкIи ай лъэпэтэу кIакIор зыщихыгъ. Аущтэу тыгъэжьым тыгъэр ей нахьыри нахьы зэрылъэшыр къэгурымэIомэ мэхъонэу хъугъэ.

See also

[edit]
[edit]

References

[edit]
  1. ^ Bzhedug dialect Archived 2015-05-18 at the Wayback Machine (in French)
  2. ^ Наращение сонорных согласных Archived 2015-07-13 at the Wayback Machine (in Russian)
  3. ^ "Tamara Udzhuxu (Bzhedugh Dialect)".