Estetiko: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: mr:सौंदर्यशास्त्र, new:सौन्दर्य दर्शन |
Sj1mor (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
| (32 mezaj versioj de 19 uzantoj ne montriĝas) | |||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
[[Dosiero:Aesthetica.png|270|eta|dekstra|Kovrilpaĝo de ''Aesthetica'' (1750) de [[Alexander Gottlieb Baumgarten]].]] |
|||
La '''estetiko''' (el [[greka lingvo|greka]] vorto kiu signifas ''sensaĵo'') estas la parto de la [[filozofio]], kiu prizorgas la esencon kaj la percepton de la [[Belo]]. Ĝi studas la juĝadon kaj la estetikajn emociojn, plie la diversajn formojn de la [[arto]]. |
|||
La '''estetiko''' ({{lang-el|ασεισσις|t=aisthesis}}, signifas ''sensaĵo'' aŭ ''perceptaĵo'') estas la parto de la [[filozofio]], kiu prizorgas la esencon kaj la percepton de la [[belo]]. Ĝi studas la pritaksadon kaj la estetikajn emociojn, plie la diversajn formojn de la [[arto]]. |
|||
La '''estetiko''' estas do teorio |
La '''estetiko''' estas do teorio pri belo; du ĉefaj aspektoj povas esti aparte rimarkataj: |
||
* la estetiko estas teorio, kiu volas esti |
* la estetiko estas [[teorio]], kiu volas esti normiga scienco, apud [[logiko]] kaj [[moralo]] (depende de la ĉefaj homaj valoroj: la vero, la bono, la belo). Ĝi estas do teorio de distinga tipo de valorjuĝadoj, kiu eldiras la ĝeneralajn normojn de la belo; |
||
* la estetiko estas ankaŭ [[metafiziko]] de la |
* la estetiko estas ankaŭ [[metafiziko]] de la belo, kiu strebas malkaŝi la originan fonton de tutaj senseblaj belaĵoj: speguligo de la inteligenteblo en la materio ([[Platono]]), manifestado de la ideo ([[Hegelo]]), natura belo kaj arbitra belo, ktp. |
||
Laŭ [[Francisko Azorín]] '''estetiko''' estas ''Scienco pri la belo en la arto, en la vivo.''<ref>[[Francisko Azorín]], arkitekto, [[Universala Terminologio de la Arkitekturo]] (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 68.</ref> Kaj li indikas [[etimologio]]n el greka ''aisthetikos'' siavice el ''aesthetos'' (veraĵo), kaj de tie la [[latina]] ''aesthetice''.<ref>Azorín, samloke.</ref> |
|||
{{polurinda}} |
|||
== Filozofio de arto == |
|||
Unu el la esencaj funkcioj de arto estas ligi nin al ni mem, al kiu ni estas en praktiko, kaj al kiu ni povas esti. Ĝi trompas, versatila kaj escepta por esprimi la komunan kaj universalan. Arto memorigas nin pri ni mem, tiklas jukas kaj elvokas subpremitajn aŭ neaktivajn partojn, puŝas kaj inspiras por esti. |
|||
== Vidu ankaŭ == |
|||
[[ar:علم الجمال]] |
|||
[[ |
* [[Arto]] |
||
* [[Belo]] |
|||
[[bg:Естетика]] |
|||
[[bn:সৌন্দর্যতত্ত্ব]] |
|||
== Bidaro == |
|||
[[bs:Estetika]] |
|||
{| class="wikitable" |
|||
[[ca:Estètica]] |
|||
|+ |
|||
[[cs:Estetika]] |
|||
![[Dosiero:Double-alaskan-rainbow.jpg|eta|183x183ra|Ĉielarkoj ofte havas estetikan allogon.]] |
|||
[[da:Æstetik]] |
|||
![[Dosiero:Mandel_zoom_00_mandelbrot_set.jpg|eta|La Mandelbrot-aro kun kontinue kolora medio]] |
|||
[[de:Ästhetik]] |
|||
![[Dosiero:Antoine_Watteau_032.jpg|eta|La skulptaĵo prezentita kiel imita simio, pentraĵo de Anthony Watteau de 1710]] |
|||
[[el:Αισθητική]] |
|||
![[Dosiero:Sandro_Botticelli_-_La_Carte_de_l'Enfer.jpg|eta|Infero (1480–1495), desegnaĵo de Botticelli sekvanta Danton]] |
|||
[[en:Aesthetics]] |
|||
|- |
|||
[[es:Estética]] |
|||
|[[Dosiero:Dionysos_mask_Louvre_Myr347.jpg|eta|Dioniza masko el la greka teatro, Turkio, 1-a jarcento a.K.]] |
|||
[[et:Esteetika]] |
|||
|[[Dosiero:StMarkBasilicaCeilingView.jpg|eta|La rakontoj de la Malnova Testamento prezentis en ŝablono de konverĝaj cirkloj, freskon de la Baziliko de San Marco]] |
|||
[[fa:زیباییشناسی]] |
|||
|[[Dosiero:Da_Vinci_Vitruve_Luc_Viatour.jpg|eta|"La Vitruva Viro" (1490), desegnaĵo de Leonardo da Vinci]] |
|||
[[fi:Estetiikka]] |
|||
| |
|||
[[fiu-vro:Esteetiga]] |
|||
|- |
|||
[[fr:Esthétique]] |
|||
|[[Dosiero:FuseliArtistMovedtoDespair.jpg|eta|"La artisto miras pri praaj ruinoj" (1778-1779) de Henry Fuseli]] |
|||
[[gan:美學]] |
|||
|[[Dosiero:Jacques-Louis_David_016.jpg|eta|"Portreto de Madame Récamier " pentraĵo (1800) de [[Jacques-Louis David]], [[Luvro|Luvra Muzeo]], Parizo]] |
|||
[[gl:Estética]] |
|||
|[[Dosiero:Caspar_David_Friedrich_-_Wanderer_above_the_sea_of_fog.jpg|eta|"Promenu super la Nebula Maro", Caspar David Friedrich]] |
|||
[[he:אסתטיקה]] |
|||
|[[Dosiero:Scarpe.jpg|eta|"Paro de Ŝuoj" de Van Gogh - verko, en kiu Heidegger diskutas la fonton de la artaĵo]] |
|||
[[hi:सौन्दर्यशास्त्र]] |
|||
|- |
|||
[[hr:Estetika]] |
|||
|[[Dosiero:Friederich_Nietzsche.jpg|eta|Nietzsche, pentraĵo de Edward Monk, 1906]] |
|||
[[hu:Esztétika]] |
|||
|[[Dosiero:Fugue.JPG|eta|"Fugo" de Vasilij Kandinskij]] |
|||
[[ia:Esthetica]] |
|||
|[[Dosiero:Prague_-_Dancing_House.jpg|eta|"La Dancanta Domo" projektita de Frank Gerry]] |
|||
[[id:Estetika]] |
|||
|[[Dosiero:Doryphoros.jpg|eta|"La Portanto de la Lanco" de [[Polikleto|Poliklito]]. Esprimo de ideala proporcio kiel instrumento de harmonio]] |
|||
[[io:Estetiko]] |
|||
|} |
|||
[[is:Fagurfræði]] |
|||
[[it:Estetica]] |
|||
== Notoj == |
|||
[[ja:美学]] |
|||
{{Referencoj}} |
|||
[[jbo:mleske]] |
|||
[[ko:미학]] |
|||
{{Projektoj|q=Estetiko}} |
|||
[[ky:Эстетика]] |
|||
{{Bibliotekoj}} |
|||
[[la:Aesthetica]] |
|||
[[lt:Estetika]] |
|||
[[ |
[[Kategorio:Estetiko| ]] |
||
[[mk:Естетика]] |
|||
[[ml:സൗന്ദര്യശാസ്ത്രം]] |
|||
[[mr:सौंदर्यशास्त्र]] |
|||
[[ms:Estetik]] |
|||
[[new:सौन्दर्य दर्शन]] |
|||
[[nl:Esthetica]] |
|||
[[no:Estetikk]] |
|||
[[pl:Estetyka]] |
|||
[[pt:Estética]] |
|||
[[ro:Estetică]] |
|||
[[ru:Эстетика]] |
|||
[[sah:Эстетика]] |
|||
[[scn:Estètica]] |
|||
[[sh:Estetika]] |
|||
[[simple:Aesthetics]] |
|||
[[sk:Estetika]] |
|||
[[sl:Estetika]] |
|||
[[sq:Estetika]] |
|||
[[sr:Естетика]] |
|||
[[sv:Estetik]] |
|||
[[ta:அழகியல்]] |
|||
[[th:สุนทรียศาสตร์]] |
|||
[[tl:Estetika]] |
|||
[[tr:Estetik]] |
|||
[[uk:Естетика]] |
|||
[[ur:جمالیات]] |
|||
[[uz:Estetika]] |
|||
[[vi:Mỹ học]] |
|||
[[yi:עסטעטיק]] |
|||
[[zh:美学]] |
|||
[[zh-min-nan:Bí-ha̍k]] |
|||
Nuna versio ekde 15:56, 12 okt. 2023
La estetiko (greke ασεισσις, aisthesis, signifas sensaĵo aŭ perceptaĵo) estas la parto de la filozofio, kiu prizorgas la esencon kaj la percepton de la belo. Ĝi studas la pritaksadon kaj la estetikajn emociojn, plie la diversajn formojn de la arto.
La estetiko estas do teorio pri belo; du ĉefaj aspektoj povas esti aparte rimarkataj:
- la estetiko estas teorio, kiu volas esti normiga scienco, apud logiko kaj moralo (depende de la ĉefaj homaj valoroj: la vero, la bono, la belo). Ĝi estas do teorio de distinga tipo de valorjuĝadoj, kiu eldiras la ĝeneralajn normojn de la belo;
- la estetiko estas ankaŭ metafiziko de la belo, kiu strebas malkaŝi la originan fonton de tutaj senseblaj belaĵoj: speguligo de la inteligenteblo en la materio (Platono), manifestado de la ideo (Hegelo), natura belo kaj arbitra belo, ktp.
Laŭ Francisko Azorín estetiko estas Scienco pri la belo en la arto, en la vivo.[1] Kaj li indikas etimologion el greka aisthetikos siavice el aesthetos (veraĵo), kaj de tie la latina aesthetice.[2]
Filozofio de arto
[redakti | redakti fonton]Unu el la esencaj funkcioj de arto estas ligi nin al ni mem, al kiu ni estas en praktiko, kaj al kiu ni povas esti. Ĝi trompas, versatila kaj escepta por esprimi la komunan kaj universalan. Arto memorigas nin pri ni mem, tiklas jukas kaj elvokas subpremitajn aŭ neaktivajn partojn, puŝas kaj inspiras por esti.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Bidaro
[redakti | redakti fonton] |
 |
 |
 |
|---|---|---|---|
 |
 |
 |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Notoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Francisko Azorín, arkitekto, Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 68.
- ↑ Azorín, samloke.