Bari: Malsamoj inter versioj

Ĝemelurboj
	Vladimir • Monte Sant'Angelo • Baalbek • Bandungo • Banjaluko • Batumi • Korfuo • Duraso • Kantono • Mar del Plata • Patraso • Sumgait • Szczecin • Bolonjo • Celle di San Vito • Palma de Majorko • San Giovanni Rotondo • San Nicolás de Bari • Cardiff • Ischia • Colletorto • Sergijev Posad • Lublino • Zvyozdny gorodok • Vasto • Podgorico • Kostroma • Bar (Montenegro) • Asizo vd

	Bari
komunumo de Italio ; urbo ; urbego vd
Ĝemelurboj
	Vladimir • Monte Sant'Angelo • Baalbek • Bandungo • Banjaluko • Batumi • Korfuo • Duraso • Kantono • Mar del Plata • Patraso • Sumgait • Szczecin • Bolonjo • Celle di San Vito • Palma de Majorko • San Giovanni Rotondo • San Nicolás de Bari • Cardiff • Ischia • Colletorto • Sergijev Posad • Lublino • Zvyozdny gorodok • Vasto • Podgorico • Kostroma • Bar (Montenegro) • Asizo vd
Ŝtato	Italio
Regiono	Apulio
Provinco	BA Bari
Geografia situo	41° 8′ N, 16° 52′ O (mapo)41.13333333333316.866666666667Koordinatoj: 41° 8′ N, 16° 52′ O (mapo)
Alto super marnivelo	1 m
Areo	116 km²
Loĝantaro	316 015 (2023)
Loĝdenso	2692 loĝantoj/km²
Subdividaĵoj	Carbonara di Bari, Ceglie del Campo, Loseto, Palese-Macchie, San Giorgio, Santo Spirito, Torre a Mare
Najbaraj komunumoj	Adelfia, Bitonto, Bitritto, Capurso, Giovinazzo, Modugno, Mola di Bari, Noicattaro, Triggiano, Valenzano
Patrono	Sankta Nikolao
Festa tago	9-a de majo
Nomo de loĝantoj	(itale) baresi
Poŝtkodo	70121–70132
Imposta kodo	A662
Kodo laŭ ISTAT	072006
Telefona prefikso	080
Retpaĝo	oficiala retejo (itale)
	v • d • r

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 13:26, 19 feb. 2024

Bari [bari] estas komunumo en Italio kun iom pli ol tricent mil loĝantoj; ĝi ĉefurbas la samnoman provincon de Bari kaj la regionon Apulio.

Ĝi ankaŭ estas konata pro esti la urbo, kie ripozas la restaĵoj de Sankta Nikolao. Pro tio Bari kaj ĝian bazilikon iĝis aparte interesaj por la Ortodoksa Eklezio kaj ankaŭ grava centro de interkonfesia komunikado inter Ortodoksismo kaj Katolikismo.

Bari havas solidan komercan-entreprenistan tradicion kaj ĉiam estis nerva centro en la kampo de komercaj kaj politikaj-kulturaj kontaktoj kun Mezoriento. Ĝia haveno estas la plej granda pasaĝera haveno en la Adriatika Maro. Ekde 1930 la Foiro de la Oriento okazas en Bari, unu el la ĉefaj foiroj en Italio.

Geografio

Bari estas havenurbo, kiu situas laŭ la sudokcidenta marbordo de la Adriatika Maro.

La landinterno estas ebena; nur post pluraj kilometroj estas mildaj altaĵoj, komenco de la karstaj montetoj nomataj Murge.

Ofte oni similas la geografion de la urbo al aglo kun etenditaj flugiloj, kies kapo estas malgranda duoninsulo enhavanta la plej malnovan parton de la urbo.

La klimato estas tipe mediteranea: vintroj estas sufiĉe varmaj (kutime la temperaturo estas super la nulo) kaj riĉaj je pluvoj; someroj estas varmaj (ĉiun jaron estas ĉirkaŭ 30 tagoj en kiuj la maksimuma temperaturo superas 30 °C) kaj sekaj (pluvoj ja okazas sed malofte).

Historio

Verŝajne estis jam prahistoria vilaĝo en la duoninsulo de la malnova urbo. Certe la antikvaj grekoj jam konis Bari sub la nomo de Βαριον (Barion). Barium iĝis romia urbo en la 3-a jarcento a.K. kiel municipium cum suffragio: ĝiaj urbanoj havis la samajn rajtojn kaj devojn kiel la urbanoj de Romo mem.

Post la falo de la Romia Imperio, Bari apartenis al Ostrogotoj dum kelkaj jardekoj, ĝis ĉirkaŭ 540, kiam la Bizanca imperio forprenis la urbon de ili. La nova regado ankaŭ ne daŭris; dum preskaŭ tri jarcentoj Bari estis disputata inter bizancianoj kaj lombardoj.

En 841 ĝi estis konkerita de berberoj, aliance al araboj, kaj ekestis la emirlando de Bari, kies unua emiro estis Ĥalfuun. Eĉ la emirlando ne longe daŭris, ĉar en 871 Ludoviko la 2-a, regante armeon de frankoj kaj lombardoj kaj helpata de kroataj ŝipoj, konkeris la urbon kaj kaptis ĝian lastan emiron.

Baldaŭ (875) Bari iĝis denove parto de la Bizanca Imperio, kaj ankaŭ ĉefurbo de la regiono (Thema). Ĝi restis sub la bizancanoj, kun etaj paŭzoj, ĝis 1071, kiam la Normandoj konkeris ĝin post longa sieĝo.

La posta historio de Bari estas la sama ol Napolo kaj aliaj urbo de Suditalio.

Lingvoj kaj dialektoj

La bara dialekto, influata de la napola lingvo, kreiĝis surbaze de latina lingvo kaj estis influita de multaj lingvoj kaj popoloj, kiuj okupis Sudan Italion. Ĝi estas parolata en Urbo Subtero de Bari, provinco Barleto-Andrio-Trano, kaj en provinco Taranto.

Ĝi estas malfacile komprenebla por aliaj italoj, ĉar ĝi enhavas grandan nombron da "schwa". Nuntempe ĝi revivas kun teatraj spektakloj, gravaj por lokaj tradicioj

„ Se Parìge tenèsse u màre avè a ièsse ccòme nna pìcchele Bbàre. ”		„ Se Parizo tenus la maron, ĝi estus kiel malgranda Bari. ”
— Proverbo en la bara dialekto

Transporto

Aŭtomobile, la urbon servas la aŭtovojoj A14 kaj A16, kiuj konektas ĝin al Bolonjo kaj Napolo norde kaj okcidente kaj kun Taranto sude.

Estas pluraj stacidomoj en la urbo, la ĉefa estas la stacidomo Bari-Centrale;

La metroo havas du linioj; la linio 2 konektas la flughavenon al la centra stacidomo kaj la nacia fervoja reto.

Inter la ĉefaj de la Adriatika Maro, la haveno de Bari (en 2007) prizorgis 1,8 milionojn da pasaĝeroj, el kiuj ĉirkaŭ 350.000 krozad-pasaĝeroj.

La flughaveno Bari-Palese "Karol Wojtyła" situas ĉe la norda periferio de la urbo, ĉe la limo inter la kvartaloj "Palese-Macchie" kaj "San Paolo". En 2005 la nova fin-stacio inaŭguriĝis. La metroa linio, kiu ligas la flughavenon al la centra stacio, estas aktiva ekde 2013.

Vidindaĵoj

Flanko de la Kastelo Normanda-ŝvaba

Baziliko de Sankta Nikolao

Katedralo de Sankta Savino

Baziliko de Sankta Nikolao

En la urbo troviĝas la baziliko de Sankta Nikolao kun ties tombo. Liaj restaĵoj estis portitaj tien en 1087, multajn jarcentojn post lia morto (334), kaj ege pligrandigis la signifon de la urbo, kiu emocie identiĝis al sia nova patrono. La preĝejo, finkonstruita en 1103, ankoraŭ gardas plejparte la formon de tiu tempo.

La historiisto Raffaele Licinio, el la Universitato de Bari, eĉ deklaris, ke antaŭ la alveno de la relikvoj de Sankta Nikolao Bari "ne ekzistis", kvankam ĝi jam antaŭe (de 970 al 1071) estis ĉefurbo de suda Italio.

Aliaj vidindaĵoj

La katedralo de sankta Savino el Kanoso estis konstruita en la 12-a kaj 13-a jarcentoj.

La kastelo estas eble sur la loko de antikva fortikaĵo romia. En 1132 tie la normanda reĝo Roĝero la 2-a konstruis kastelon, kiun tamen la urbanoj detruis en 1156. En 1233 la imperiestro Frederiko la 2-a ordonis ke ĝi estu rekonstruata - pro tio ĝi estas nomata "kastelo normanda-ŝvaba". La nuna aspekto enhavas partojn de la tempo de Frederiko la 2-a kaj postajn aldonaĵojn faritaj plejparte dum la 14-a kaj 15-a jarcento. En tiu kastelo mortis Bona Sforza, edzino de Sigismondo la 1-a kaj sekve reĝino de Pollando.

Servoj

La Universitato de Bari Aldo Moro (itale Università degli Studi di Bari Aldo Moro, akronime UNIBA) estas ŝtata-subtenita supereduka institucio fondita en 1925 en Bari. La universitato havas studentaron de ĉirkaŭ 60 000 kaj preskaŭ 2 000 akademiaj kunlaborantoj. Ekzistas ankaŭ la Politecnico di Bari kun proksimume 10 000 studentoj. Ĝi estis fondita en 1925 kaj estas organizita en 15 fakultatoj.

Esperanto

Stariĝis Esperanto-grupo en Bari en 1921.

La partner-urboj

Słupsk en Pollando

(eblas la kontaktoj pere de Esperanto ĉar urbestro de Słupsk Robert Biedroń estas esperantisto).

Naskita

Licia Albanese, soprano
Thiago Alcántara Do Nascimento, futbalisto
Mario Nuzzolese, ĵurnalisto
Francesco Rossi, (1650-1725) operkomponisto
Giovanni Laterza, redaktoro
Guido Marzulli, pentristo
Gianrico Carofiglio, aŭtoro
Marco Misciagna, aldviolonisto kaj violonisto

Notoj, referencoj kaj eksteraj ligiloj

Bari en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Bari en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Bibliotekoj

PeEnEo: 36433
GND: 4086384-0
LCCN: n79054584
VIAF: 305126892 1057154381068330292403, 305126892
NKC: ge291108
BNE: XX450775

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
+{{Informkesto urbo de Italio
-{{Italia komunumo
  |nomo = Bari
- |blazono = [[Dosiero:Bari-Stemma.png|200px]]
+ |dosiero=[[dosiero:Collage Bari.jpg|300px]]
+ |blazono = [[Dosiero:Bari-Stemma.png|100px]] <!-- vere ekzistas -->
  |regiono = {{Italio PUG}}
  |provinco = {{Italio BA}}
@@ Linio 16: / Linio 17: @@
  |alto = 1
  |areo = 116
- |kvanto_de_loĝantoj = 324 198 (2016-12-31)<ref name=Istat>{{citaĵo el la reto |url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html |lingvo=it |titolo=Bilancio demografico Anno 2016 Dicembre |eldoninto=Istat |alirdato=2017-07-22 }}</ref>
+ |kvanto_de_loĝantoj = 324 198 (2016-12-31)<ref name=Istat>{{citaĵo el la reto |url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html |lingvo=it |titolo=Bilancio demografico Anno 2016 Dicembre |eldoninto=Istat |alirdato=2017-07-22 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html |arkivdato=2019-03-11 }}</ref>
  |denso_de_loĝantoj = 2 694
  |subdividaĵoj = Carbonara di Bari, Ceglie del Campo, Loseto, Palese-Macchie, San Giorgio, Santo Spirito, Torre a Mare
@@ Linio 27: / Linio 28: @@
  |patrono = [[Sankta Nikolao]]
  |festo = {{dato|9|majo}}
- |retpaĝo = http://www.comune.bari.it/
+ |retpaĝo = [http://www.comune.bari.it/ oficiala retejo] ({{it}})
  |mapo = ItalyPuglia.png
  |mapamplekso = 300
 }}
 '''Bari''' {{prononco|'''ba'''ri}} estas [[komunumo]] en [[Italio]] kun iom pli ol tricent mil loĝantoj; ĝi ĉefurbas la samnoman [[provinco de Bari|provincon de Bari]] kaj la [[Regionoj kaj provincoj de Italio|regionon]] [[Apulio]].
+Ĝi ankaŭ estas konata pro esti la urbo, kie ripozas la restaĵoj de [[Sankta Nikolao de Bari|Sankta Nikolao]]. Pro tio Bari kaj ĝian bazilikon iĝis aparte interesaj por la Ortodoksa Eklezio kaj ankaŭ grava centro de interkonfesia komunikado inter [[Ortodoksismo]] kaj [[Katolika Eklezio|Katolikismo]].
+Bari havas solidan komercan-entreprenistan tradicion kaj ĉiam estis nerva centro en la kampo de komercaj kaj politikaj-kulturaj kontaktoj kun [[Mezoriento]]. Ĝia haveno estas la plej granda pasaĝera haveno en la [[Adriatika Maro]]. Ekde [[1930]] la ''[[Foiro de la Oriento]]'' okazas en Bari, unu el la ĉefaj foiroj en Italio.
 == Geografio ==
@@ Linio 37: / Linio 42: @@
 Bari estas [[haveno|havenurbo]], kiu situas laŭ la sudokcidenta marbordo de la [[Adriatika Maro]].
-La landinterno estas ebena; nur post pluraj kilometroj estas mildaj altaĵoj, komenco de la karsta montetoj nomataj ''[[Murge]]''.
+La landinterno estas ebena; nur post pluraj kilometroj estas mildaj altaĵoj, komenco de la karstaj montetoj nomataj ''Murge''.
 Ofte oni similas la geografion de la urbo al aglo kun etenditaj flugiloj, kies kapo estas malgranda duoninsulo enhavanta la plej malnovan parton de la urbo.
-La [[klimato]] estas tipe [[Mediteranea klimato|mediteranea]]: vintroj estas sufiĉe varmaj (kutime la temperaturo estas super la nulo) kaj riĉaj je pluvoj; someroj estas varmaj (ĉiun jaron estas ĉirkaŭ 30 tagoj en kiuj la maksimuma temperaturo superas 30°C) kaj sekaj (pluvoj ja okazas sed malofte).
+La [[klimato]] estas tipe [[Mediteranea klimato|mediteranea]]: vintroj estas sufiĉe varmaj (kutime la temperaturo estas super la nulo) kaj riĉaj je pluvoj; someroj estas varmaj (ĉiun jaron estas ĉirkaŭ 30 tagoj en kiuj la maksimuma temperaturo superas {{GdC|30}}) kaj sekaj (pluvoj ja okazas sed malofte).
 == Historio ==
@@ Linio 53: / Linio 58: @@
 La posta historio de Bari estas la sama ol Napolo kaj aliaj urbo de Suditalio.
+== Lingvoj kaj dialektoj ==
+La bara dialekto, influata de la [[napola lingvo]], kreiĝis surbaze de [[latina lingvo]] kaj estis influita de multaj lingvoj kaj popoloj, kiuj okupis Sudan Italion. Ĝi estas parolata en [[Provinco Bari|Urbo Subtero de Bari]], [[provinco Barleto-Andrio-Trano]], kaj en [[provinco Taranto]].
+Ĝi estas malfacile komprenebla por aliaj italoj, ĉar ĝi enhavas grandan nombron da "schwa". Nuntempe ĝi revivas kun teatraj spektakloj, gravaj por lokaj tradicioj
+{{Citaĵo|teksto=Se Parizo tenus la maron, ĝi estus kiel malgranda Bari.|originala teksto= Se Parìge tenèsse u màre avè a ièsse ccòme nna pìcchele Bbàre.|aŭtoro=Proverbo en la bara dialekto}}
+== Transporto ==
+[[Dosiero:Bari Railway Station.JPG|eta|La stacidomo de Bari-Centrale]]
+[[Dosiero:Metro bari.jpg|eta|Metroa haltejo "San Gabriele"]]
+[[Dosiero:Bari terminal crociere.jpg|eta|Haveno - krozad-finstacio]]
+[[Dosiero:Bari airport departure.jpg|eta|Bari, Internacia Flughaveno Karol Wojtyła]]
+Aŭtomobile, la urbon servas la aŭtovojoj A14 kaj A16, kiuj konektas ĝin al [[Bolonjo]] kaj [[Napolo]] norde kaj okcidente kaj kun [[Taranto]] sude.
+Estas pluraj stacidomoj en la urbo, la ĉefa estas la stacidomo Bari-Centrale;
+La metroo havas du linioj; la linio 2 konektas la flughavenon al la centra stacidomo kaj la nacia fervoja reto.
+Inter la ĉefaj de la Adriatika Maro, la haveno de Bari (en 2007) prizorgis 1,8 milionojn da pasaĝeroj, el kiuj ĉirkaŭ 350.000 krozad-pasaĝeroj.
+La flughaveno [[Flughaveno Bari Karol Wojtyła|Bari-Palese "Karol Wojtyła"]] situas ĉe la norda periferio de la urbo, ĉe la limo inter la kvartaloj "Palese-Macchie" kaj "San Paolo". En 2005 la nova fin-stacio inaŭguriĝis. La metroa linio, kiu ligas la flughavenon al la centra stacio, estas aktiva ekde 2013.
 == Vidindaĵoj ==
 {{Pluraj bildoj
 | pozicio=centra
 | direkto=horizontala
 | larĝeco=250
 | dosiero1 = Bari_BW_2016-10-19_12-32-30.jpg
 | priskribo1 = Flanko de la Kastelo Normanda-ŝvaba
@@ Linio 76: / Linio 104: @@
 La '''kastelo''' estas eble sur la loko de antikva fortikaĵo romia. En [[1132]] tie la [[normandoj|normanda]] reĝo [[Roĝero la 2-a]] konstruis kastelon, kiun tamen la urbanoj detruis en [[1156]]. En [[1233]] la imperiestro [[Frederiko la 2-a (Sankta Romia Imperio)|Frederiko la 2-a]] ordonis ke ĝi estu rekonstruata - pro tio ĝi estas nomata "kastelo normanda-ŝvaba". La nuna aspekto enhavas partojn de la tempo de Frederiko la 2-a kaj postajn aldonaĵojn faritaj plejparte dum la 14-a kaj 15-a jarcento. En tiu kastelo mortis [[Bona Sforza]], edzino de [[Sigismondo la 1-a (Pollando)|Sigismondo la 1-a]] kaj sekve reĝino de [[Pollando]].
+== Servoj ==
+La [[Universitato de Bari]] Aldo Moro (itale ''Università degli Studi di Bari Aldo Moro'', akronime UNIBA) estas ŝtata-subtenita supereduka institucio fondita en 1925 en Bari. La universitato havas studentaron de ĉirkaŭ 60 000 kaj preskaŭ 2 000 akademiaj kunlaborantoj. Ekzistas ankaŭ la ''Politecnico di Bari'' kun proksimume 10 000 studentoj. Ĝi estis fondita en 1925 kaj estas organizita en 15 fakultatoj.
 == Esperanto ==
@@ Linio 81: / Linio 112: @@
 == La partner-urboj ==
 * [[Dosiero:Flago-de-Pollando.svg|20px]] [[Słupsk]] en [[Pollando]]
 (eblas la kontaktoj pere de [[Esperanto]] ĉar urbestro de [[Słupsk]] [[Robert Biedroń]] estas esperantisto).
+<gallery>
+Castello normanno-svevo (Bari) 2017.jpg
+Izlošci zbirke u Bariju.jpg
+Bari u rujnu.jpg
+Palazzo del Governo (Bari).jpg
+Spomenik u talijanskom gradu Bariju.jpg
+Palazzo delle Finanze (Bari).jpg
+Katedrala sv. Sabina.jpg
+Katedrala sv. Sabina, Bari, Apulija.jpg
+U Bazilici svetog Nikole u Bariju 2017.jpg
+Nadvratnik crkve u Bariju.jpg
+U Bariju u crkvi 2017.jpg
+Crkva, Bari 2017.jpg
+Muzej sv. Nikole.jpg
+U Bariju gradu.jpg
+</gallery>
+== Naskita ==
+* [[Licia Albanese]], soprano
+* [[Thiago Alcántara Do Nascimento]], futbalisto
+* [[Mario Nuzzolese]], ĵurnalisto
+* [[Francesco Rossi]], ([[1650]]-[[1725]]) operkomponisto
+* [[Giovanni Laterza]], redaktoro
+* [[Guido Marzulli]], pentristo
+* [[Gianrico Carofiglio]], aŭtoro
+* [[Marco Misciagna]], aldviolonisto kaj violonisto
 == Notoj, referencoj kaj eksteraj ligiloj ==
-{{referencoj}}
+{{Referencoj}}
 * [http://www.comune.bari.it/ Oficiala retpaĝaro de la komunumo]
 * [http://www.basilicasannicola.org/ Baziliko de Sankta Nikolao]
+{{Projektoj}}
-== Aliaj projektoj ==
-{{projektoj|commons=Bari}}
 [[Dosiero:Bari perotti vista.jpg|centre|800px|Panoramo]]
+{{Bibliotekoj}}
 [[Kategorio:Komunumoj de Italio]]