Jump to content

"राष्ट्रप्रमुख" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
Content deleted Content added
छो r2.7.3) (सांगकाम्याने वाढविले: af:Staatshoof
छो 2401:4900:36C3:8E8E:1:1:D555:F088 (चर्चा) यांनी केलेले बदल Dharmadhyaksha यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले.
खूणपताका: उलटविले मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन प्रगत मोबाईल संपादन
 
(८ सदस्यांची/च्या१० आंतरवर्ती आवृत्त्या दर्शविल्या नाहीत)
ओळ १: ओळ १:
'''राष्ट्रप्रमुख''' हा [[देश]] अथवा [[राष्ट्र]]ामधील सर्वात उच्च स्थानावरील व्यक्ती आहे. राजा, सम्राट, राजतंत्रप्रमुख, राष्ट्राध्यक्ष, राष्ट्रपती ही राष्ट्रप्रमुखाची काही नावे आहेत. प्रत्येक देशामध्ये राष्ट्रप्रमुखाचे अधिकार वेगवेगळे असतात. साधारणपणे जगातील देशांमध्ये खालील चार प्रकारचे राष्ट्रप्रमुख असतात.
{{विस्तार}}


==प्रकार==
[[वर्ग:नागरिकशास्त्र]]
===पदहीन राष्ट्रप्रमुख===
{{multiple image
| footer = सध्याचे दोन असे राष्ट्रप्रमुख ज्यांना काहीही संविधानिक हक्क नाहीत: [[जपान]]चा सम्राट [[अकिहितो]], व [[स्वीडन]]चा राजा [[कार्ल सोळावा गुस्ताफ, स्वीडन]]
| image1 = Akihito 090710-1600b.jpg
| width1 = 180
| image2 = Royal Wedding Stockholm 2010-Konserthuset-433.jpg
| width2 = 167
}}
हा राष्ट्रप्रमुखांचा असा प्रकार आहे ज्यांचे पद संपूर्णपणे शोभेचे असून त्यांना संविधानिक रित्या काहीही अधिकार नाहीत.
{{clear}}
===सांसदीय पद्धत===
[[File:Elizabeth II greets NASA GSFC employees, May 8, 2007 edit.jpg|thumb|right|राणी [[एलिझाबेथ दुसरी]], ही जगातील सर्वात प्रसिद्ध राष्ट्रप्रमुखांपैकी एक आहे.]]
[[सांसदीय लोकशाही]] असणाऱ्या देशांमध्ये राष्ट्रप्रमुख नाममात्र असून त्यांना मर्यादित संविधानिक अधिकार असतात. [[राष्ट्रकुल परिषद]]ेची राणी [[एलिझाबेथ दुसरी]] ही राष्ट्रप्रमुख असली तरीही तिचे पद शोभेपुरतेच आहे. [[भारत]], [[जर्मनी]], [[इस्रायल]] ह्या प्रजासत्ताक देशांमध्ये राष्ट्रप्रमुखाला राष्ट्रपती अथवा तत्सम नावे आहेत. राष्ट्रपती [[संविधान]]िक रित्या सर्वोच्च स्थानावर असला तरीही त्याचे अधिकार अत्यंत मर्यादित आहेत व त्याचे पद शोभेचे (ceremonial) आहे. ह्या देशांमध्ये [[सरकारप्रमुख]]ाला [[पंतप्रधान]] असे असून देशाचा राज्यकारभार सांभाळण्याची जबाबदारी त्याच्यावर व मंत्रीमंडळावर असते.
{{colbegin}}
*{{देशध्वज|Albania}}
*{{देशध्वज|Austria}}
*{{देशध्वज|Bangladesh}}<ref name="Bd">In Bangladesh, a [[Caretaker government of Bangladesh|caretaker government]] during parliamentary elections. The Caretaker government is headed by a Chief Adviser and a group of neutral, non-partisan advisers chosen from the civil society. During this time, the president has jurisdiction over the defence and foreign affairs ministries.</ref>
*{{देशध्वज|Bosnia and Herzegovina}}<ref>Collective presidency consisting of three members; one for each major ethnic group.</ref>
*{{देशध्वज|Bulgaria}}
*{{देशध्वज|Cape Verde}}
*{{देशध्वज|Croatia}}
*{{देशध्वज|Czech Republic}}
*{{देशध्वज|Dominica}}
*{{देशध्वज|East Timor}} <small>(Timor-Leste)</small>
*{{देशध्वज|Estonia}}
*{{देशध्वज|Ethiopia}}
*{{देशध्वज|Finland}}<ref>Formerly a semi-presidential republic, it's now a parliamentary republic according to David Arter, First Chair of Politics at Aberdeen University, who in his "Scandinavian Politics Today" (Manchester University Press, revised 2008), quotes Jaakko Nousiainen in "From semi-presidentialism to parliamentary government" in Scandinavian Political Studies 24 (2) p95-109 as follows: "There are hardly any grounds for the epithet 'semi-presidential'." Arter's own conclusions are only slightly more nuanced: "The adoption of a new constitution on 1 March 2000 meant that Finland was no longer a case of semi-presidential government other than in the minimalist sense of a situation where a popularly elected fixed-term president exists alongside a prime minister and cabinet who are responsible to parliament (Elgie 2004: 317)". According to the Finnish Constitution, the President has no possibility to rule the government without the ministerial approval, and substantially has not the power to disband the parliament under its own desire. Finland is actually represented by its Prime Minister, and not by its President, in the Council of the Heads of State and Government of the European Union.</ref>
*{{देशध्वज|Germany}}
*{{देशध्वज|Greece}}
*{{देशध्वज|Hungary}}
*{{देशध्वज|Iceland}}
*{{देशध्वज|India}}
*{{देशध्वज|Iraq}}
*{{देशध्वज|Ireland}}
*{{देशध्वज|Israel}}
*{{देशध्वज|Italy}}
*{{देशध्वज|Latvia}}
*{{देशध्वज|Lebanon}}
*{{देशध्वज|Macedonia}}
*{{देशध्वज|Malta}}
*{{देशध्वज|Mauritius}}
*{{देशध्वज|Moldova}}
*{{देशध्वज|Montenegro}}
*{{देशध्वज|Nepal}}
*{{देशध्वज|Pakistan}}
*{{देशध्वज|Poland}}
*{{देशध्वज|Samoa}}
*{{देशध्वज|San Marino}}
*{{देशध्वज|Serbia}}
*{{देशध्वज|Singapore}}
*{{देशध्वज|Slovakia}}
*{{देशध्वज|Slovenia}}
*{{देशध्वज|Trinidad and Tobago}}
*{{देशध्वज|Turkey}}
*{{देशध्वज|Vanuatu}}
{{colend}}


===अर्ध-अध्यक्षीय पद्धत===
[[af:Staatshoof]]
[[File:Bundesarchiv B 145 Bild-F010324-0002, Flughafen Köln-Bonn, Adenauer, de Gaulle-cropped.jpg|thumb|right|[[चार्ल्स दि गॉल]]ने फ्रान्समध्ये अर्ध-अध्यक्षीय प्रजासत्ताक स्थापन केले.]]
[[ar:رأس الدولة]]
[[अर्ध-अध्यक्षीय पद्धत]]ीच्या देशांमध्ये राष्ट्रप्रमुख व संसदेला समान अधिकार असतात. प्रगत देशांमध्ये [[फ्रान्स]] हा देश अर्ध-अध्यक्षीय पद्धत वापरतो.
[[ast:Xefe d'Estáu]]
{{colbegin}}
[[az:Dövlət başçısı]]
*{{देशध्वज|Algeria}}
[[bar:Stååtsobahaupt]]
*{{देशध्वज|Burkina Faso}}
[[bg:Държавен глава]]
*{{देशध्वज|Côte d'Ivoire}} <small>(Ivory Coast)</small>
[[ca:Cap d'Estat]]
*{{देशध्वज|Democratic Republic of the Congo}} <small>(Congo-Kinshasa)</small>
[[cs:Hlava státu]]
*{{देशध्वज|Djibouti}}
[[cv:Патшалăх пуçлăхĕ]]
*{{देशध्वज|Egypt}}
[[da:Statsoverhoved]]
*{{देशध्वज|France}}
[[de:Staatsoberhaupt]]
*{{देशध्वज|Georgia}}
[[en:Head of state]]
*{{देशध्वज|Guinea-Bissau}}
[[eo:Ŝtatestro]]
*{{देशध्वज|Guyana}}
[[es:Jefe de Estado]]
*{{देशध्वज|Haiti}}
[[et:Riigipea]]
*{{देशध्वज|Kenya}}
[[fa:رئیس دولت]]
*{{देशध्वज|Kyrgyzstan}}
[[fi:Valtionpäämies]]
*{{देशध्वज|Lithuania}}
[[fr:Chef d'État]]
*{{देशध्वज|Madagascar}}
[[gl:Xefe de Estado]]
*{{देशध्वज|Mali}}
[[he:ראש מדינה]]
*{{देशध्वज|Mongolia}}
[[hr:Poglavar države]]
*{{देशध्वज|Niger}}
[[hu:Államfő]]
*{{देशध्वज|Palestine}}
[[hy:Պետության գլուխ]]
*{{देशध्वज|Portugal}}
[[id:Kepala negara]]
*{{देशध्वज|Russia}}
[[io:Chefo di stato]]
*{{देशध्वज|Romania}}
[[is:Þjóðhöfðingi]]
*{{देशध्वज|São Tomé and Príncipe}}
[[it:Capo di Stato]]
*{{देशध्वज|Senegal}}
[[ja:元首]]
*{{देशध्वज|Somalia}}
[[kk:Елбасы]]
*{{देशध्वज|Syria}}
[[ko:국가 원수]]
*{{देशध्वज|Republic of China}} ([[Taiwan]])
[[la:Dux civitatis]]
*{{देशध्वज|Tajikistan}}
[[li:Sjtaotshouf]]
*{{देशध्वज|Tunisia}}
[[ln:Mokambi-ekólo]]
*{{देशध्वज|Ukraine}}
[[lt:Valstybės vadovas]]
*{{देशध्वज|Zimbabwe}}
[[lv:Valsts galva]]
{{colend}}
[[mn:Төрийн тэргүүн]]

[[ms:Ketua negara]]
===अध्यक्षीय पद्धत===
[[nds:Staatshööft]]
अध्यक्षीय प्रजासत्ताक पद्धतीमध्ये राष्ट्रप्रमुख हा लोकशाही मार्गाने निवडून आलेला असतो व तोच सरकारप्रमुख देखील असतो. [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिका]], [[मेक्सिको]], [[ब्राझिल]] इत्यादी देशांमध्ये अध्यक्षीय लोकशाही पद्धत अस्तित्वात आहे.
[[nl:Staatshoofd]]
====पंतप्रधान नसलेले देश====
[[nn:Statsoverhovud]]
{{colbegin}}
[[no:Statssjef]]
*{{देशध्वज|Afghanistan}}
[[nrm:Chef dé l'État]]
*{{देशध्वज|Angola}}
[[oc:Cap d'Estat]]
*{{देशध्वज|Argentina}}
[[pl:Głowa państwa]]
*{{देशध्वज|Benin}}
[[pt:Chefe de Estado]]
*{{देशध्वज|Bolivia}}
[[ru:Глава государства]]
*{{देशध्वज|Brazil}}
[[scn:Capu di statu]]
*{{देशध्वज|Burundi}}
[[sh:Šef države]]
*{{देशध्वज|Chile}}
[[simple:Head of state]]
*{{देशध्वज|Colombia}}
[[sk:Hlava štátu]]
*{{देशध्वज|Comoros}}
[[sl:Vodja države]]
*{{देशध्वज|Costa Rica}}
[[sr:Šef države]]
*{{देशध्वज|Cyprus}}
[[sv:Statschef]]
*{{देशध्वज|Dominican Republic}}
[[sw:Mkuu wa dola]]
*{{देशध्वज|Ecuador}}
[[th:ประมุขแห่งรัฐ]]
*{{देशध्वज|El Salvador}}
[[tl:Pinuno ng estado]]
*{{देशध्वज|Gambia}}
[[tr:Devlet başkanı]]
*{{देशध्वज|Ghana}}
[[uk:Голова держави]]
*{{देशध्वज|Guatemala}}
[[vec:Capo de Stato]]
*{{देशध्वज|Honduras}}
[[vi:Nguyên thủ quốc gia]]
*{{देशध्वज|Indonesia}}
[[zh:國家元首]]
*{{देशध्वज|Iran}}<ref name="Ir">Iran combines the forms of a presidential republic, with a president elected by universal suffrage; and a theocracy, with a [[Supreme Leader of Iran|Supreme Leader]] who is ultimately responsible for state policy, chosen by the elected [[Assembly of Experts]]. Candidates for both the Assembly of Experts and the presidency are vetted by the appointed [[Guardian Council]].</ref> <small>(to some degree)</small>
[[zh-min-nan:Kok-ka ê thâu-lâng]]
*{{देशध्वज|Kiribati}}
[[zh-yue:元首]]
*{{देशध्वज|Liberia}}
*{{देशध्वज|Malawi}}
*{{देशध्वज|Maldives}}
*{{देशध्वज|Mexico}}
*{{देशध्वज|Myanmar}}
*{{देशध्वज|Nicaragua}}
*{{देशध्वज|Nigeria}}
*{{देशध्वज|Palau}}
*{{देशध्वज|Panama}}
*{{देशध्वज|Paraguay}}
*{{देशध्वज|Philippines}}
*{{देशध्वज|Rwanda}}
*{{देशध्वज|Seychelles}}
*{{देशध्वज|Sierra Leone}}
*{{देशध्वज|South Sudan}}
*{{देशध्वज|Sudan}}
*{{देशध्वज|Suriname}}
*{{देशध्वज|United States}}
*{{देशध्वज|Uruguay}}
*{{देशध्वज|Venezuela}}
*{{देशध्वज|Zambia}}
{{colend}}

=====पंतप्रधान असलेले देश=====
{{colbegin}}
*{{देशध्वज|Armenia}}
*{{देशध्वज|Azerbaijan}}
*{{देशध्वज|Belarus}}
*{{देशध्वज|Cameroon}}
*{{देशध्वज|Central African Republic}}
*{{देशध्वज|Chad}}
*{{देशध्वज|Guinea}} <small>(Guinea-Conakry)</small>
*{{देशध्वज|Equatorial Guinea}}
*{{देशध्वज|Gabon}}
*{{देशध्वज|Kazakhstan}}
*{{देशध्वज|Mauritania}}
*{{देशध्वज|Mozambique}}
*{{देशध्वज|Namibia}}
*{{देशध्वज|Peru}}
*{{देशध्वज|Republic of the Congo}} <small>(Congo-Brazzaville)</small>
*{{देशध्वज|South Korea}}
*{{देशध्वज|Sri Lanka}}<ref name="Both">While the office of prime minister exists, the president is both the head of state and government.</ref>
*{{देशध्वज|Tanzania}}
*{{देशध्वज|Togo}}
*{{देशध्वज|Uganda}}
*{{देशध्वज|Uzbekistan}}
*{{देशध्वज|Yemen}}
{{colend}}

==संदर्भ==
{{अनुवाद|en}}
{{संदर्भयादी}}

==हे सुद्धा पहा==
*[[जगातील देशांच्या राष्ट्रप्रमुख व सरकारप्रमुखांची यादी]]

[[वर्ग:नागरिकशास्त्र]]
[[वर्ग:राष्ट्रप्रमुख]]

१७:२५, ३ फेब्रुवारी २०२३ ची नवीनतम आवृत्ती

राष्ट्रप्रमुख हा देश अथवा राष्ट्रामधील सर्वात उच्च स्थानावरील व्यक्ती आहे. राजा, सम्राट, राजतंत्रप्रमुख, राष्ट्राध्यक्ष, राष्ट्रपती ही राष्ट्रप्रमुखाची काही नावे आहेत. प्रत्येक देशामध्ये राष्ट्रप्रमुखाचे अधिकार वेगवेगळे असतात. साधारणपणे जगातील देशांमध्ये खालील चार प्रकारचे राष्ट्रप्रमुख असतात.

प्रकार

[संपादन]

पदहीन राष्ट्रप्रमुख

[संपादन]
सध्याचे दोन असे राष्ट्रप्रमुख ज्यांना काहीही संविधानिक हक्क नाहीत: जपानचा सम्राट अकिहितो, व स्वीडनचा राजा कार्ल सोळावा गुस्ताफ, स्वीडन

हा राष्ट्रप्रमुखांचा असा प्रकार आहे ज्यांचे पद संपूर्णपणे शोभेचे असून त्यांना संविधानिक रित्या काहीही अधिकार नाहीत.

सांसदीय पद्धत

[संपादन]
राणी एलिझाबेथ दुसरी, ही जगातील सर्वात प्रसिद्ध राष्ट्रप्रमुखांपैकी एक आहे.

सांसदीय लोकशाही असणाऱ्या देशांमध्ये राष्ट्रप्रमुख नाममात्र असून त्यांना मर्यादित संविधानिक अधिकार असतात. राष्ट्रकुल परिषदेची राणी एलिझाबेथ दुसरी ही राष्ट्रप्रमुख असली तरीही तिचे पद शोभेपुरतेच आहे. भारत, जर्मनी, इस्रायल ह्या प्रजासत्ताक देशांमध्ये राष्ट्रप्रमुखाला राष्ट्रपती अथवा तत्सम नावे आहेत. राष्ट्रपती संविधानिक रित्या सर्वोच्च स्थानावर असला तरीही त्याचे अधिकार अत्यंत मर्यादित आहेत व त्याचे पद शोभेचे (ceremonial) आहे. ह्या देशांमध्ये सरकारप्रमुखाला पंतप्रधान असे असून देशाचा राज्यकारभार सांभाळण्याची जबाबदारी त्याच्यावर व मंत्रीमंडळावर असते.

अर्ध-अध्यक्षीय पद्धत

[संपादन]
चार्ल्स दि गॉलने फ्रान्समध्ये अर्ध-अध्यक्षीय प्रजासत्ताक स्थापन केले.

अर्ध-अध्यक्षीय पद्धतीच्या देशांमध्ये राष्ट्रप्रमुख व संसदेला समान अधिकार असतात. प्रगत देशांमध्ये फ्रान्स हा देश अर्ध-अध्यक्षीय पद्धत वापरतो.

अध्यक्षीय पद्धत

[संपादन]

अध्यक्षीय प्रजासत्ताक पद्धतीमध्ये राष्ट्रप्रमुख हा लोकशाही मार्गाने निवडून आलेला असतो व तोच सरकारप्रमुख देखील असतो. अमेरिका, मेक्सिको, ब्राझिल इत्यादी देशांमध्ये अध्यक्षीय लोकशाही पद्धत अस्तित्वात आहे.

पंतप्रधान नसलेले देश

[संपादन]
पंतप्रधान असलेले देश
[संपादन]

संदर्भ

[संपादन]


  1. ^ In Bangladesh, a caretaker government during parliamentary elections. The Caretaker government is headed by a Chief Adviser and a group of neutral, non-partisan advisers chosen from the civil society. During this time, the president has jurisdiction over the defence and foreign affairs ministries.
  2. ^ Collective presidency consisting of three members; one for each major ethnic group.
  3. ^ Formerly a semi-presidential republic, it's now a parliamentary republic according to David Arter, First Chair of Politics at Aberdeen University, who in his "Scandinavian Politics Today" (Manchester University Press, revised 2008), quotes Jaakko Nousiainen in "From semi-presidentialism to parliamentary government" in Scandinavian Political Studies 24 (2) p95-109 as follows: "There are hardly any grounds for the epithet 'semi-presidential'." Arter's own conclusions are only slightly more nuanced: "The adoption of a new constitution on 1 March 2000 meant that Finland was no longer a case of semi-presidential government other than in the minimalist sense of a situation where a popularly elected fixed-term president exists alongside a prime minister and cabinet who are responsible to parliament (Elgie 2004: 317)". According to the Finnish Constitution, the President has no possibility to rule the government without the ministerial approval, and substantially has not the power to disband the parliament under its own desire. Finland is actually represented by its Prime Minister, and not by its President, in the Council of the Heads of State and Government of the European Union.
  4. ^ Iran combines the forms of a presidential republic, with a president elected by universal suffrage; and a theocracy, with a Supreme Leader who is ultimately responsible for state policy, chosen by the elected Assembly of Experts. Candidates for both the Assembly of Experts and the presidency are vetted by the appointed Guardian Council.
  5. ^ While the office of prime minister exists, the president is both the head of state and government.

हे सुद्धा पहा

[संपादन]