Winti: verschil tussen versies
→Pantheons: "busi-paddo's" is vandalisme, dit moet "Busi-Gado's" zijn |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 5: | Regel 5: | ||
De winti zijn met de Afrikaanse [[slavernij|slaven]] tijdens de trans-Atlantische slavernij meegereisd naar Suriname. De winti worden ook wel ''yeye'' of ''konfo'' genoemd. Alle winti bestaan uit goedaardige aspecten (''bun-sey'') en boosaardige (''ogri-sey''). De winti zijn (deels) erfelijk. De winti waken net als de [[voorouderverering|vooroudergeesten]] over de alle familieleden uit een bepaalde [[stamboom]] (''bere''), die hen eren en [[offer (religie)|offers]] brengen als dank. Als men echter de spirituele regels en wetten overtreedt kan dit tot vergelding door de winti leiden. Men kan tot spirituele verzoening en balans komen door het nemen van bepaalde [[ritueel|rituele]] (kruiden)baden en het verrichten van bepaalde rituele handelingen. |
De winti zijn met de Afrikaanse [[slavernij|slaven]] tijdens de trans-Atlantische slavernij meegereisd naar Suriname. De winti worden ook wel ''yeye'' of ''konfo'' genoemd. Alle winti bestaan uit goedaardige aspecten (''bun-sey'') en boosaardige (''ogri-sey''). De winti zijn (deels) erfelijk. De winti waken net als de [[voorouderverering|vooroudergeesten]] over de alle familieleden uit een bepaalde [[stamboom]] (''bere''), die hen eren en [[offer (religie)|offers]] brengen als dank. Als men echter de spirituele regels en wetten overtreedt kan dit tot vergelding door de winti leiden. Men kan tot spirituele verzoening en balans komen door het nemen van bepaalde [[ritueel|rituele]] (kruiden)baden en het verrichten van bepaalde rituele handelingen. |
||
Een mannelijke en een vrouwelijke winti krijgen voor de [[Bevalling|geboorte]] van een baby de spirituele verantwoordelijkheid over het kind. Zij treden vanaf dat moment op als de bovennatuurlijke ouders (''Djodjo'') van het kind, dat een deel van hun karaktereigenschappen meekrijgt. Het mannelijke gedeelte van de ziel (''Kra'') van het kind is een deel van de mannelijke ''Djodjo'' en het vrouwelijke gedeelte van de ''Kra'' is een deel van de vrouwelijke ''Djodjo''. De beide ''Kra'' dragen de mannelijke en vrouwelijke [[Akan-voornamen|dagnamen]] van het Afrikaanse volk, [[Ashanti (volk)|Ashanti]] (die deels tot de voorouders van de Afro-Surinamers behoren). Vroeger werden deze namen ook als persoonsnamen door Afro-Surinamers gebruikt, thans hebben deze meestal een ritueel gerelateerde functie. |
Een mannelijke en een vrouwelijke winti krijgen voor de [[Bevalling|geboorte]] van een baby de spirituele verantwoordelijkheid over het kind. Zij treden vanaf dat moment op als de bovennatuurlijke ouders (''Djodjo'') van het kind, dat een deel van hun karaktereigenschappen meekrijgt. Het mannelijke gedeelte van de ziel (''Kra'') van het kind is een deel van de mannelijke ''Djodjo'' en het vrouwelijke gedeelte van de ''Kra'' is een deel van de vrouwelijke ''Djodjo''. De beide ''Kra'' dragen de mannelijke en vrouwelijke [[Akan-voornamen|dagnamen]] van het Afrikaanse volk, [[Ashanti (volk)|Ashanti]] (die deels tot de voorouders van de [[Afro-Surinamers]] behoren). Vroeger werden deze namen ook als persoonsnamen door Afro-Surinamers gebruikt, thans hebben deze meestal een ritueel gerelateerde functie. |
||
==Pantheons== |
==Pantheons== |
Versie van 6 jun 2019 19:43
Winti is een traditionele Afro-Surinaamse religie. De term wordt tevens gebruikt voor alle bovennatuurlijke wezens die door A Nana (de God der Goden), de schepper van het universum, zijn geschapen.
De winti zijn met de Afrikaanse slaven tijdens de trans-Atlantische slavernij meegereisd naar Suriname. De winti worden ook wel yeye of konfo genoemd. Alle winti bestaan uit goedaardige aspecten (bun-sey) en boosaardige (ogri-sey). De winti zijn (deels) erfelijk. De winti waken net als de vooroudergeesten over de alle familieleden uit een bepaalde stamboom (bere), die hen eren en offers brengen als dank. Als men echter de spirituele regels en wetten overtreedt kan dit tot vergelding door de winti leiden. Men kan tot spirituele verzoening en balans komen door het nemen van bepaalde rituele (kruiden)baden en het verrichten van bepaalde rituele handelingen.
Een mannelijke en een vrouwelijke winti krijgen voor de geboorte van een baby de spirituele verantwoordelijkheid over het kind. Zij treden vanaf dat moment op als de bovennatuurlijke ouders (Djodjo) van het kind, dat een deel van hun karaktereigenschappen meekrijgt. Het mannelijke gedeelte van de ziel (Kra) van het kind is een deel van de mannelijke Djodjo en het vrouwelijke gedeelte van de Kra is een deel van de vrouwelijke Djodjo. De beide Kra dragen de mannelijke en vrouwelijke dagnamen van het Afrikaanse volk, Ashanti (die deels tot de voorouders van de Afro-Surinamers behoren). Vroeger werden deze namen ook als persoonsnamen door Afro-Surinamers gebruikt, thans hebben deze meestal een ritueel gerelateerde functie.
Pantheons
Er zijn 4 pantheons of groepen. Ieder pantheon valt onder een bepaalde god. Aan het hoofd van het aardepantheon (gron-winti) staat Aisa. Zij is tevens het hoofd van alle winti. Tata Opete, ook wel Anangka Yaw, staat aan het hoofd van het luchtpantheon (Tapu-Kromanti). In het bospantheon (busiwinti) is Tata Bumba of Telele Mbumba de voornaamste winti. Tata Bosu is het hoofd van het waterpantheon (Watra-wenu).
- Het aardepantheon met de goden van de aarde of gron-winti.
- Het waterpantheon met de watergeesten of Watra-Wenu's
- Het bospantheon met de bosgeesten of Busi-Gado's
- Het luchtpantheon met de luchtgoden of Tapu Winti's
Men gelooft dat de winti huwen. De echtgenoot van Aisa heet Loko. Meestal heeft een Bere-Aisa een Tapoe-Kromanti als man, en de gron-Aisa (godin van de Aarde) een god, die zich manifesteert als een slang, de mannelijke Papasneki. Deze slang woont in een Loko-boom en wordt in de liturgie bezongen in het Gron-wintipantheon. De vrouw van Tata Bumba is de Moedergodin van het bos (Baka-Busi-Aisa). Tata Bosoes partner is Mama Tobosi. De hoge winti hebben allen een knecht (futu-boy). De knechten zijn zieners en/of genezers (Obia) die ten dele hun kennis inzake de genezing van ziekten van bovennatuurlijke aard van de hoge winti krijgen.
-
Houten bank (kwakwabangi) gebruikt bij winti-rituelen; het bankje wordt dan met twee houten stokken bespeeld als een sterk ritmisch instrument tijdens een Winti-pré (dansritueel) om de goden en geesten op te roepen, Tropenmuseum
-
Deze magische bezem wordt gebruikt door de obiaman, een vaak geraadpleegde priester-medicijnman-waarzegger in de winti-religie
-
Deze witte klei (pemba dotee of pimba doti, ook wel pijpaarde) wordt gebruikt voor het insmeren van amuletten en andere voorwerpen die verband houden met magie en ritueel, Tropenmuseum