Naar inhoud springen

Edinburgh Airport

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Edinburgh Airport
De verkeerstoren van Edinburgh Airport
De verkeerstoren van Edinburgh Airport
IATA: EDIICAO: EGPH
Algemene informatie
Geopend 1916 als militair vliegveld
19 mei 1947 eerste lijndienst
27 mei 1977 nieuwe terminalgebouw
Type publiek
Eigenaar Global Infrastructure Partners (49,99%)
VINCI (50,01%)
Plaats Edinburgh, Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk
Hoogte 41 m
Coördinaten 55° 57′ NB, 03° 22′ WL
Tijdzone UTC+0
Website www.edinburghairport.com
Locatie in Schotland
Edinburgh Airport (Schotland)
Edinburgh Airport
Startbanen
   Baan      Lengte   Materiaal
06/24 2556 m Asfalt
Het terminalgebouw in 2012
Het terminalgebouw in 2012
Lijst van luchthavens
Portaal  Portaalicoon   Luchtvaart

Edinburgh Airport (IATA: EDI, ICAO: EGPH) is een internationaal vliegveld nabij de stad Edinburgh. Met ruim veertien miljoen passagiers per jaar is het het drukste vliegveld van Schotland en het op vijf na drukste van het Verenigd Koninkrijk[1].

Als vliegkamp (1916-1947)

[bewerken | brontekst bewerken]

In 1916 werd nabij Edinburgh een vliegkamp geopend onder de naam Turnhouse Aerodrome als reactie op de luchtaanval van het Duitse Keizerrijk op Edinburgh op 2 april 1916.[2] De locatie werd gekozen omdat het bij spoorwegstation Turnhouse Station lag: indertijd werden goederen en personeel vooral via het spoor vervoerd.[3]

Na de oprichting van de RAF vormde deze een basis op het veldje waarna het werd omgedoopt tot RAF Turnhouse. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was het het meest noordelijke luchtverdedigingsvliegveld van Groot-Brittannië. Na de oorlog werd in 1919 het terrein te koop aangeboden door het Britse Ministerie van Munities. De rechtmatige eigenaar van het stuk land, Archibald Primrose, 5e graaf van Rosebery, tekende daarop protest aan en eiste dat het teruggegeven werd.[4] Uiteindelijk werd het terrein niet verkocht, maar ook verwaarloosd door de RAF. Pas in 1925 werd er weer een eskader op RAF Turnhouse gestationeerd.[3]

Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde RAF Turnhouse een rol bij de Slag om Engeland onder het bestuur van RAF Fighter Command. Om de jachtvliegtuigen te kunnen huisvesten, werd de eerste betonnen startbaan op de basis aangelegd. Deze had een lengte van 3.900 voet.[5] Na de Tweede Wereldoorlog bleef het vliegkamp nog tot 1947 militair om daarna zijn eerste commerciële vluchten te ontvangen.

Commercialisering (1947-1971)

[bewerken | brontekst bewerken]

British European Airways opereerde vanaf 19 mei 1947 een lijndienst tussen Londen en de Shetlandeilanden, met Turnhouse en Aberdeen Dyce als tussenstops.[6] Om militaire en civiele activiteiten te scheiden, werd in 1956 een civiele terminal geopend.[7] Op 1 februari 1962 werd ook een nieuwe verkeerstoren in gebruik genomen. De toren was afkomstig van Blackbushe Airport, dat in 1960 sloot.[8][7]

British Airport Authority (1971-2012)

[bewerken | brontekst bewerken]

In 1971 nam het bedrijf British Airport Authority (BAA) de eigendomsrechten over van het Ministerie van Defensie waarna het vliegveld pas echt begon uit te groeien tot een volwaardig internationaal vliegveld.[9] De huidige luchthaventerminal werd officieel geopend door koningin Elizabeth II op 27 mei 1977. Twee dagen later werd het geopend voor het publiek. Het nieuwe gebouw kostte destijds £10 miljoen, equivalent aan £57 miljoen in 2024.[10] De oude gebouwen werden herbestemd als vrachtterminal.

De huidige, iconische, verkeerstoren is ontworpen door het Britse architectenbureau 3DReid en werd opgeleverd in 2005; de bouw van de 57 meter hoge toren kostte £10 miljoen en duurde 15 maanden. De gevelbekleding bestaat uit zinken platen om onderhoudskosten te drukken. Het spiraalvormige patroon van de platen moeten de waterafvoer bevorderen.[11] De oude toren, daterend uit 1962, werd uiteindelijk gesloopt in november 2019.[7]

Op 30 maart 2007 werd de Britse mededingingsautoriteit de Competition Commission (CC) gevraagd onderzoek te doen naar de concurrentiepositie van BAA.[12] Op 20 augustus 2008 oordeelde de CC dat BAA Edinburgh Airport of Glasgow Airport moest verkopen.[13]

Global Infrastructure Partners (2012-2024)

[bewerken | brontekst bewerken]

Op 31 mei 2012 werd Edinburgh Airport verkocht aan Global Infrastructure Partners (GIP), dat ook de luchthavens Londen City en Gatwick in bezit heeft, voor £807,2 miljoen.[14][15]

Op 15 januari 2021 diende het vliegveld een aanvraag in bij het raadsgebied Edinburgh om een tweede toegangsweg te bouwen. Deze tweede weg zou naar de Gogar-rotonde op de A8 gaan, om Eastfield Road en de Airport-rotonde te ontlasten. In augustus keurde het raadsgebied de aanvraag af op grond van incompatibiliteit met het bestemmingsplan van het gebied. Edinburgh Airport ging daarop in beroep, maar de beslissing werd in stand gehouden op 20 maart 2023.[16][17]

VINCI (2024-Heden)

[bewerken | brontekst bewerken]

In juni 2024 werd het Franse bouwbedrijf VINCI meerderheidsaandeelhouder van Edinburgh Airport met de aankoop van 50,01% van de aandelen voor £1,27 miljard.[17][18] De overige aandelen blijven eigendom van GIP. Dit is eenzelfde model als Gatwick, waar VINCI en GIP ook gezamenlijk eigenaar zijn.

Passagiersaantallen en aantal vliegtuigbewegingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Passagiersaantallen en vliegtuigbewegingen vanaf 1985[1]:

Jaar Passagiers Vliegtuigbewegingen
1985 1,578,000 36,926
1986 1,651,000 36,596
1987 1,852,000 39,603
1988 2,080,000 40,664
1989 2,369,000 47,100
1990 2,495,000 47,900
1991 2,343,000 49,700
1992 2,539,000 56,400
1993 2,721,000 58,800
1994 3,001,000 61,100
1995 3,280,000 64,000
1996 3,810,000 68,800
1997 4,214,919 99,352
1998 4,588,507 100,134
1999 5,119,258 101,226
2000 5,519,372 102,393
2001 6,067,333 112,361
2002 6,930,649 118,416
2003 7,481,454 118,943
2004 8,017,547 125,317
2005 8,456,739 127,122
2006 8,611,345 126,914
2007 9,047,558 128,172
2008 9,006,702 125,550
2009 9,049,355 115,969
2010 8,596,715 108,997
2011 9,385,245 113,357
2012 9,195,061 110,288
2013 9,775,443 111,736
2014 10,160,004 109,545
2015 11,114,587 115,286
2016 12,348,425 122,220
2017 13,410,256 128,675
2018 14,310,403 130,016
2019 14,747,830 131,617
2020 3,478,501 45,966
2021 3,024,960 34,165
2022 11,250,211 93,004
2023 14,396,794 115,076

Edinburgh Airport heeft één passagiersterminal. Op de begane grond zijn alle incheckbalies en de uitgangen van de aankomsthallen. De douane en gates begeven zich op de eerste verdieping. Passagiers moeten na de security check door een belastingvrije winkel om bij de gates te komen.

Technische kaart van Edinburgh Airport in 2024 met voormalige startbanen uitgelijnd

Edinburgh Airport beschikt momenteel over één start- en landingsbaan: 06/24. De baan is 2,556 meter lang en heeft de gebruikelijke breedte van 46 meter. Deze geasfalteerde baan, die oorspronkelijk de aanwzijzing 07/25 had, ligt ten noordwesten van de passagiersterminal. De baan werd in 1977 opgeleverd, samen met de terminal. Hiermee werd het vliegveld toegankelijk voor de nieuwste toestellen van die tijd, inclusief de Concorde. De baan is echter niet lang genoeg voor de grootste moderne vliegtuigen, zoals de Airbus A380.

Het vliegveld heeft in het verleden ook drie andere verharde banen gehad. Deze drie betonnen banen waren aangelegd aan het begin van de Tweede Wereldoorlog:[19]

  • Baan 04/22 was de kortste van de drie met een lengte van 655 meter en breedte van 46 meter. Deze baan was voor 1965 alweer uit gebruik genomen. De zuidelijke helft van de baan maakt nu deel uit van de Long Stay parking.
  • Baan 08/26 was een startbaan van 1036 bij 46 meter. Later is deze verkort tot 909 meter. De baan sloot permanent in juli 1999 en werd ingericht met helipads. Inmiddels zijn deze weer verwijderd en is het uiterst westelijke deel van de baan onderdeel van de Mid Stay parking.
  • Baan 12/30 (eerst 13/31) was de belangrijkste van het vliegveld voor de ingebruikname van 06/24. Aanvankelijk 1036 meter lang en 46 meter breed, maar in de jaren '90 verlengd naar 1797 meter. Vanwege de ligging van de baan was er veel last van zijwind: bij Edinburgh Airport waait de wind vooral uit het westzuidwesten[20], wat BAA deed besluiten om een nieuwe baan te bouwen met een aangepaste richting. De baan werd volledig uit gebruik genomen op 29 maart 2018.[21] Het meest oostelijke deel wordt nu gebruikt als parkeerplaats: de Plane parking.[22]

Bereikbaarheid

[bewerken | brontekst bewerken]

De bereikbaarheidsstrategie van Edinburgh Airport over land is om toegankelijk te zijn vanaf heel Schotland. Om dit te bewerkstelligen en tegelijkertijd duurzaam te blijven, wordt het gebruik van openbaar vervoer (ov) geprioritiseerd. In 2024 reisde bijna 37% van de passagiers van of naar het vliegveld met het ov:[23]

Jaar Auto OV Taxi Huurauto Overige
2016 [24] 38% 32% 23% 4% 3%
2017 geen data
2018
2019 40,6% 33,7% 11% 6,7% 8%
2020 geen data door de coronapandemie
2021
2022 40,3% 34,1% 13,3% 5% 7,3%
2023 39,7% 36,6% 8,9% 5,5% 9,3%
2024 39,1% 36,9% 8,6% 5,8% 9,5%

Edinburgh Airport ligt op het knooppunt van de snelwegen M8, M9 en M90 en is per auto te bereiken via de autoweg A8 tussen Glasgow en Edinburgh.[25]

Edinburgh Airport heeft een betaalde en een gratis Kiss & Ride voorziening. De betaalde afzetlocatie bevindt zich op de begane grond van de parkeergarage tegenover de terminal,[26] terwijl de gratis locatie op 10-12 minuten loopafstand is van de terminal als onderdeel van de long-stay parkeerplaats.[27] In het verleden had deze gratis afzetlocatie een pendeldienst naar de terminal, maar deze rijdt niet meer sinds 2020.

In 2023 begon een project ter waarde van £1,6 miljoen om de betaalde Kiss & Ride uit te breiden en modernizeren. Er werd een extra rijbaan gebouwd en betere verlichting geïnstalleerd. Op 30 juni 2023 was deze renovatie afgerond en werden de prijzen verhoogd naar £5 voor 10 minuten.[28]

Er zijn ook meerdere parkeervoorzieningen[29]:

  • Multi-storey parking, de parkeerplaats het dichtst bij de terminal, gericht op zakelijke reizigers. Deze parkeerplaats biedt als enige ook de optie om via een brug direct naar de securitycontrole te lopen.
  • Terminal parking, de parkeeroptie vlakbij de terminal bedoeld voor reizigers met een korte reis. Deze parkeerplaats bevindt zich direct naast de parkeergarage.
  • FastPark, een valet-dienst bij de terminal parking, waarna bij afgifte van de autosleutels de auto elders wordt geparkeerd tot terugkomst. Deze dienst vereist een boeking.
  • Mid stay parking, een parkeerterrein op loopafstand van de terminal.
  • Long Stay parking, lang parkeren op een terrein met een loopafstand van 10 minuten, voorbij de mid stay parking.
  • Plane parking, het parkeerterrein dat zich het verst van de terminal bevindt. Via een pendeldienst wordt men naar de terminal gebracht. De naam verwijst naar het feit dat de parkeerplaats naast de startbaan ligt.

Buiten de terminal zijn meerdere bushaltes die worden aangedaan door bussen van meerdere maatschappijen.

Lijn Route Exploitant Bijzonderheden
Lokale lijnen[30]
Airlink 100 Airport - Edinburgh Zoo - Princes Street Lothian Buses
Skylink 200 Airport - Noord-Edinburgh - Ocean Terminal Lothian Buses
Skylink N200 Ocean Terminal → Noord-Edinburgh → Airport Lothian Buses Nachtbus in één richting om 03:10
Skylink 400 Airport - Zuid-Edinburgh - Fort Kinnaird Lothian Buses
Skylink N400 Hyvots Bank → Zuid-Edinburgh → Airport Lothian Buses Nachtbus in één richting om 03:04
Airport Express Edinburgh Centrum - Murrayfield Stadium - Edinburgh Zoo - Airport McGill's Bus Services
Intercitybussen
900 Glasgow - Edinburgh Airport - Edinburgh Citylink
902 Glasgow - Livingston - Edinburgh Airport - Edinburgh Citylink
909 Edinburgh - Edinburgh Airport - Stirling - Dunblane Citylink
978 Edinburgh - Edinburgh Airport - Stirling - Dunblane Citylink Nachtvariant op lijn 909 met minder haltes
AIR Glasgow - Edinburgh Airport Citylink
E1 Dundee - Edinburgh Airport - Edinburgh Centrum Ember Elektrische bus
FLY Dundee - Edinburgh Airport Xplore Dundee Lijn zonder tussenhaltes
JET747 Edinburgh Airport - Ferrytoll P&R - Halbeath P&R - Dunfermline Stagecoach
Kaart van de Edinburgh Trams tramroute

Sinds mei 2014 is er ook een tramdienst van Edinburgh naar het vliegveld. Deze dienst, Edinburgh Trams, rijdt iedere 7 minuten van Edinburgh Airport naar Leith en vice versa met tussenstops, onder andere het centrum van Edinburgh.[31]

Treinverbinding

[bewerken | brontekst bewerken]

Edinburgh Airport heeft geen treinstation op het terrein, al waren er plannen voor: In maart 2007 keurde het Schots Parlement het Edinburgh Airport Rail Link (EARL) project ter waarde van £650 miljoen goed. Dit project betrof de bouw van een ondergronds treinstation, dat verbonden zou worden met de lijnen van Fife en Glasgow naar Edinburgh. Echter, in september 2007 werd het project afgeblazen als onderdeel van een bezuiniging door het parlement.[32]

Als goedkoper alternatief op het plan om een ondergronds station te bouwen, werden in 2009 plannen ingediend door Network Rail om een station te bouwen in het nabijgelegen gebied Gogar.[33] Bij de aanleg van de tramlijn naar het vliegveld in 2013 werd daarom rekening gehouden met de bouw van een treinstation. Daadwerkelijke bouw van het treinstation begon in april 2015 en station Edinburgh Gateway werd op 11 december 2016 in gebruik genomen.[34]

Edinburgh Gateway is te bereiken vanaf het vliegveld via de tram, bus of auto. Dit station is onderdeel van de Fife Circle Line, die loopt van Fife naar Station Edinburgh Waverley. Deze dienst wordt verzorgd door spoorwegonderneming ScotRail.

Opererende Luchtvaartmaatschappijen

[bewerken | brontekst bewerken]

Anno 2024 opereren vanuit Edinburgh Airport 34 luchtvaartmaatschappijen naar meer dan 150 bestemmingen[35] voor passagiersvervoer en meerdere maatschappijen voor vrachtvervoer.[36]

Maatschappij Symbool Land van oorsprong Grondafhandelaar[37]
Aegean Airlines A3 Vlag van Griekenland Griekenland Swissport
Aer Lingus EI Vlag van Ierland Ierland Swissport
Air Canada AC Vlag van Canada Canada Swissport
Air France AF Vlag van Frankrijk Frankrijk Swissport
Atlantic Airways RC Vlag van Faeröer Faeröer Swissport
Aurigny GR Vlag van Guernsey Guernsey Swissport
British Airways BA Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Menzies Aviation
Brussels Airlines SN Vlag van België België Swissport
Delta Air Lines DL Vlag van Verenigde Staten Verenigde Staten Swissport
DHL Aviation[38] D0 Vlag van Duitsland Duitsland DHL
EasyJet U2 Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Worldwide Flight Services
Edelweiss Air WK Vlag van Zwitserland Zwitserland Menzies Aviation
Emirates SN Vlag van Verenigde Arabische Emiraten Verenigde Arabische Emiraten Swissport
Eurowings EW Vlag van Duitsland Duitsland Swissport
Finnair AY Vlag van Finland Finland Swissport
Hainan Airlines HU Vlag van China China Swissport
Iberia Express I2 Vlag van Spanje Spanje Menzies Aviation
Jet2.com LS Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Swissport
JetBlue B6 Vlag van Verenigde Staten Verenigde Staten Swissport
KLM KL Vlag van Nederland Nederland Swissport
Loganair LM Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Menzies Aviation
Lufthansa LH Vlag van Duitsland Duitsland Menzies Aviation
Norwegian DY Vlag van Noorwegen Noorwegen Swissport
Pegasus Airlines PC Vlag van Turkije Turkije Swissport
Qatar Airways SN Vlag van België België Swissport
Ryanair FR Vlag van Ierland Ierland Swissport
SAS Scandinavian SK Vlag van Zweden Zweden Swissport
SunExpress XQ Vlag van Turkije Turkije Menzies Aviation
Transavia TO Vlag van Frankrijk Frankrijk Swissport
TUI BY Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Swissport
Turkish Airlines TK Vlag van Turkije Turkije Swissport
United Airlines UA Vlag van Verenigde Staten Verenigde Staten Menzies Aviation
UPS Airlines[39] 5X Vlag van Verenigde Staten Verenigde Staten
Virgin Atlantic VS Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Swissport
Vueling Airlines VY Vlag van Spanje Spanje Menzies Aviation
WestJet WS Vlag van Canada Canada Swissport
[bewerken | brontekst bewerken]