Ujście rzeki

miejsce, w którym rzeka lub inny ciek kończy swój bieg

Ujście rzeki – miejsce, w którym rzeka lub inny ciek kończy swój bieg, wpadając do jeziora, morza, oceanu lub większej rzeki[1][2][3][4]. Ujścia często stanowią lokalizację portów ze względu na dogodne warunki naturalne[3]. Są miejscem, gdzie najszybciej zachodzi proces akumulacji osadów aluwialnych[2].

Ujście Nilu, przykład ujścia deltowego

Typy ujść

edytuj

Ze względu na budowę wyróżnia się dwa główne typy ujść rzecznych[2][5].

Ujścia deltowe

edytuj
Osobny artykuł: Delta rzeki.

Ujścia deltowe to ujścia w postaci kilku odnóg, stworzone przez osadzające się aluwium (głównie żwir, piasek, muł oraz glina). Osadzanie zachodzi dlatego, że w dolnym odcinku rzeka zaczyna stopniowo zwalniać, co powoduje opadanie niesionych przez nią materiałów na dno[6]. W ten sposób tworzy się równina[7] o charakterze bagiennym[6]. O kształcie delt decyduje głównie zarys linii brzegowej, a o jej wielkości – ilość osadów niesionych przez rzekę. Rzeki o ujściach typu deltowego to np. Amazonka, Nil, Ganges[2]. Delty mogą tworzyć się w zatoce i mieć częściowo zamknięty charakter. Takie ujścia mają np. Wisła, Dniepr, Ob czy Jenisej. Innego rodzaju delty wychodzą w głąb morza, jak w przypadku Rodanu, Wołgi, Missisipi lub Rzeki Żółtej[5].

 
La Plata, największe na świecie estuarium

Ujścia rzeczne bez delt

edytuj
Osobny artykuł: Estuarium.

Niektóre rzeki z różnych powodów nie tworzą delt w odcinku ujściowym. Podobnie jak delty mogą one tworzyć zatoki (np. Boh, Tamiza) lub nie (często dotyczy to małych rzek)[5]. Estuaria to ujścia rzeczne o lejkowatym kształcie. Formują się one, kiedy dno akwenu jest głębokie, a pływy lub prądy morskie na tyle duże, że podmywają osady rzeczne, uniemożliwiając tym samym powstanie delty[2][8]. Warunki panujące w estuariach sprawiają, że występują tam jedynie gatunki o wysokiej tolerancji na zmiany w zasoleniu i temperaturze wody[2]. Przykładami estuariów są m.in. ujścia Loary, Łaby Tamizy, czy wspólne ujście Parany i Urugwaju (La Plata)[8].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Ujście – definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-11-02] (pol.).
  2. a b c d e f Ujścia rzek [online], zpe.gov.pl [dostęp 2023-01-06].
  3. a b mouth [online], education.nationalgeographic.org [dostęp 2023-01-06].
  4. rzeka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-01-08].
  5. a b c Types of river mouth.
  6. a b Delta [online], education.nationalgeographic.org [dostęp 2023-01-06].
  7. delta, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-08] (ang.).
  8. a b estuarium, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-06-01].