Endemit: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 17:16, 30 mar 2015

Ten artykuł od 2011-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Hatteria (*Sphenodon*) jest endemicznym rodzajem gada występującym na skalistych wysepkach wokół Nowej Zelandii

Endemit – takson (najczęściej gatunek) rzadko spotykany, unikatowy dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze, nigdzie indziej niewystępujący naturalnie.

Obszar występowania endemitów może stanowić ich dawny areał życiowy (refugium) pozostały po minionym okresie geologicznym. Przyczyną endemizmu może być również bariera przestrzenna, np. na izolowanych wyspach, w jaskiniach, gdzie z powodu geograficznej izolacji, czyli braku kontaktu ze swoim gatunkiem (paleoendemity), wraz z nowymi warunkami życia przez dostatecznie długi okres wyewoluowały formy zupełnie różne od gatunków nieodizolowanych (neoendemity).

Gatunki endemiczne w zasadzie tak są przystosowane do swoich warunków życia, że nie tolerują większych wahań środowiska, a często wykazują cechy wąskiej specjalizacji (są stenobiontami). Gatunki endemiczne często należą do gatunków zagrożonych, gdyż są bardzo podatne na choroby i wrażliwe na inne zaburzenia (np. kontakt z człowiekiem).

Mianem endemitu można też określać wyższe od gatunku taksony (rodzaj, rodzina), jeśli ich występowanie faktycznie ogranicza się do konkretnego, stosunkowo niewielkiego obszaru (wyspy, szczytu górskiego czy jeziora, np. 9 rodzajów i 1 rodzina ryb głowaczowców z jeziora Bajkał to endemity).

Endemitem nazywane są też taksony niższe niż gatunek np. Leucoium vernum subsp. carpaticum – endemit wschodniokarpacki.

Przykładami fauny endemicznej są żółwie słoniowe, a także legwan morski z Galapagos, australijski koala czy rogoząb australijski, a także hatteria (Nowa Zelandia) i dront dodo (Maskareny). Na obszarze Polski największe skupisko gatunków endemicznych występuje na obszarach górskich, szczególnie w Tatrach (np. skalnica tatrzańska, chruścik Allogamus starmachi), znacznie mniej endemicznych taksonów znajdujemy w Sudetach.

Gatunki, które występują głównie w określonej strefie geograficznej lub okolicy, jednak przekraczają nieco swym zasięgiem ten teren i na niewielkiej liczbie stanowisk występują w bliskich okolicach swojego głównego obszaru występowania nazywamy subendemitami. Przykładem subendemitu we florze Polski jest brzoza ojcowska.

Przeciwieństwem gatunków endemicznych są gatunki kosmopolityczne, bardzo szeroko rozpowszechnione.

Regiony z wysokim endemizmem

Najbardziej znane regiony i formacje roślinne bogate w taksony endemiczne to:

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 [[Plik:Saxifraga moschata 2-T6.jpg|thumb|[[Skalnica tatrzańska]] (''Saxifraga perdurans''), gatunek endemiczny dla [[Karpaty Zachodnie|Karpat Zachodnich]]]]
 [[Plik:Tuatara.jpg|thumb|[[Hatteria]] (''Sphenodon'') jest endemicznym rodzajem gada występującym na skalistych wysepkach wokół [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]]]]
-'''Endemit''' – [[takson]] (najczęściej [[gatunek (biologia)|gatunek]]) unikatowy dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze, nigdzie indziej niewystępujący naturalnie.
+'''Endemit''' – [[takson]] (najczęściej [[gatunek (biologia)|gatunek]]) rzadko spotykany, unikatowy dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze, nigdzie indziej niewystępujący naturalnie.
 Obszar występowania endemitów może stanowić ich dawny areał życiowy ([[ostoja (ekologia)|refugium]]) pozostały po minionym okresie geologicznym. Przyczyną endemizmu może być również bariera przestrzenna, np. na izolowanych wyspach, w jaskiniach, gdzie z powodu geograficznej izolacji, czyli braku kontaktu ze swoim gatunkiem ([[paleoendemit]]y), wraz z nowymi warunkami życia przez dostatecznie długi okres [[Ewolucja|wyewoluowały]] formy zupełnie różne od gatunków nieodizolowanych ([[neoendemit]]y).