Przejdź do zawartości

Republika Zielonego Przylądka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Republika Zielonego Przylądka
República de Cabo Verde
Godło Flaga
Godło Flaga
Dewiza: Unidade, Trabalho, Progresso
(Jedność, Praca, Postęp)
Hymn: Cântico da Liberdade
(Pieśń wolności)

Ustrój polityczny

republika

Stolica

Praia

Data powstania

5 lipca 1975

Prezydent

José Maria Neves

Premier

Ulisses Correia e Silva

Powierzchnia

4033 km²[1]

Populacja (2017)
• liczba ludności


538 000[2]

• gęstość

139 os./km²

Kod ISO 3166

CV

Waluta

escudo Republiki Zielonego Przylądka (CVE)

Telefoniczny nr kierunkowy

+238

Domena internetowa

.cv

Kod samochodowy

CV

Kod samolotowy

D4

Strefa czasowa

UTC -1

Język urzędowy

portugalski

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


2,47 mld[2] USD
4 278[2] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


5,57[2] mld dolarów międzynar.
9 661[2] dolarów międzynar.

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Praia – stolica Wysp – z lotu ptaka
Krajobraz na wyspie Santo Antão
Port w Mindelo – drugim co do wielkości mieście Wysp
Plaża na wyspie Sal
Wulkaniczny krajobraz na Santo Antão
Pustynne wnętrze wyspy Sal
Statki w porcie w Mindelo
Wyspa São Vicente
Zdjęcie lotnicze wyspy Fogo
Historyczne (koniec XIX w.) zdjęcie Mindelo na wyspie São Vicente

Republika Zielonego Przylądka[3] (port. Cabo Verde, República de Cabo Verde) – państwo wyspiarskie na Oceanie Atlantyckim, położone ponad 450 km na zachód od zachodnich wybrzeży Afryki, geograficznie tożsame z Wyspami Zielonego Przylądka[4]. Obecnie członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

Pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa państwa pochodzi od znajdującego się na wschód od wysp Przylądka Zielonego.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Wyspy Zielonego Przylądka stanowią archipelag położony w środkowej części Oceanu Atlantyckiego, ponad 450 km na zachód od wybrzeży Afryki, na wysokości Przylądka Zielonego. Archipelag ten składa się z 10 głównych wysp i 16 mniejszych wysepek. Dzielą się one na dwie grupy: Wyspy Zawietrzne (Ilhas de Barlavento) i Podwietrzne (Ilhas de Sotavento). Wyspy Zawietrzne to położone na północy wyspy: Santo Antão, São Vicente, Santa Luzia, São Nicolau, Sal i Boa Vista. Wyspy Podwietrzne leżą na południu, są to Maio, Santiago, Fogo i Brava. Wnętrza wysp są górzyste z najwyższym szczytem Pico do Fogo – 2829 m n.p.m., będącym aktywnym wulkanem (ostatnia erupcja w 2014 r.). Wyspy zajmują powierzchnię 4033 km². Wszystkie, oprócz wyspy Santa Luzia, są zamieszkane. Główne miasta to Praia (130 tys. mieszkańców) i Mindelo (70 tys. mieszkańców).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wyspy przed przybyciem Europejczyków były bezludne. Prawdopodobnie zostały odkryte w 1456 roku przez Alvise Cadamosto. Od 1462 roku napływać zaczęli osadnicy z Portugalii[5]. W 1532 na wyspie ustanowione zostało pierwsze biskupstwo[6][7][8]. Wyspy stały się dla Portugalczyków bazą wypadową do Afryki i ważnym punktem na drodze między Portugalią a Indiami, zaś w latach 1500–1620 wyspa Santiago była głównym centrum światowego handlu afrykańskimi niewolnikami[8][7]. Część z nich była osadzana na miejscu i wykorzystywana do pracy na plantacjach[5]. W następnych latach znaczenie Wysp w tej dziedzinie nieco spadło; ponowny rozkwit handlu niewolnikami rozpoczął się na początku XVIII wieku i był związany z ich dostawami do angielskich kolonii w Ameryce Północnej. Także w XVIII i XIX wieku wyspy były ważnym portem wielorybniczym. W 1878 roku na Wyspach ostatecznie zakazano niewolnictwa[9].

Od 1951 roku kolonia miała status prowincji zamorskiej Portugalii. W 1956 roku utworzona została lewicowa Afrykańska Partia Niepodległości Gwinei i Wysp Zielonego Przylądka (PAIGC)[5]. W 1963 roku partia rozpoczęła zbrojną walkę o niepodległość. W 1974 roku, po rewolucji goździków w Portugalii, rewolucyjne władze zezwoliły na niepodległość wysp. Proklamację niepodległości ogłoszono 5 lipca 1975 roku. Pierwszym prezydentem kraju został Aristides Pereira. PAIGC sprawowała również rządy w Gwinei-Bissau, stąd oba państwa dążyły do utworzenia unii. Republika Zielonego Przylądka zerwała stosunki z Gwineą-Bissau po puczu, który miał tam miejsce w 1980 roku. Sekcja PAIGC na wyspach przekształciła się w odrębną Afrykańską Partię na rzecz Niepodległości Zielonego Przylądka (PAICV)[5]. Władze republiki przeprowadziły likwidację wielkiej własności ziemskiej, popierały tworzenie gospodarstw państwowych i spółdzielczych. Rządy były sprawowane w ramach systemu jednopartyjnego[5].

Wieloletnia susza w latach 80. i 90. spowodowała kryzys gospodarczy i doprowadziła do uzależnienia republiki od pomocy zagranicznej. W 1990 roku rozpoczął się proces demokratyzacji kraju. W jego ramach wprowadzono system wielopartyjny. W 1991 roku odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zwycięstwo w nich odniósł opozycyjny Ruch dla Demokracji (MPD). Lider opozycji António Monteiro został prezydentem kraju. W 1992 roku wprowadzono nową konstytucję. Wybory w 1995 roku potwierdziły władzę Monteiro i MPD. Nowe władze prowadziły politykę prywatyzacji i liberalizacji gospodarki. PAICV do władzy powrócił w 2001 roku, kiedy to partia zdobyła większość w parlamencie. Prezydentem został jej kandydat, Pedro Pires[5]. W 2011 roku Jorge Carlos Fonseca z MPD zwyciężył w wyborach prezydenckich. W 2021 roku wygrał w wyborach prezydenckich były premier José Maria Neves z PAICV[10].

Ludność

[edytuj | edytuj kod]

Republikę zamieszkują Kabowerdeńczycy (przymiotnik: kabowerdeński)[11]. Do czasu przybycia, w XV wieku, na wyspy Portugalczyków pozostawały one niezamieszkane. Dzisiejsi mieszkańcy są potomkami niewolników sprowadzanych do pracy (głównie z terenu dzisiejszego Senegalu) oraz portugalskich kolonistów. 71% społeczeństwa stanowią Mulaci, 28% ludności jest czarna. Osoby pochodzenia europejskiego, zwłaszcza portugalskiego, stanowią 1% populacji[12]. W 2000 roku liczba ludności na wyspach wynosiła 435 tys. osób, natomiast poza granicami kraju, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, Portugalii i Holandii żyje liczna diaspora, szacowana na 700 tys. osób, z czego 500 tys. w Stanach Zjednoczonych.

Ponad połowa ludności zamieszkuje główną wyspę archipelagu – Santiago. Według spisu z 2000 kobiety stanowiły 51,9% społeczeństwa, a mężczyźni – 48,1%. 3/4 ludności nie skończyło 15 lat; średni wiek w 2000 wynosił 17,4. Sytuacja taka jest wynikiem nie tyle wysokiego przyrostu naturalnego (wynoszącego ok. 2,4% rocznie), ile zachwiania równowagi wskutek emigracji dorosłych. Przeciętne gospodarstwo domowe na wyspach składa się z 4,6 osoby. Znaczną część społeczeństwa stanowią samotni rodzice lub osoby żyjące w wolnych związkach, jedynie ok. 20% dorosłej populacji zawarło formalny ślub. Zwyczaj niezawierania małżeństw jest spuścizną portugalskiego systemu prawnego, który zabraniał małżeństw pomiędzy wolnymi a niewolnikami.

Liczba ludności

[edytuj | edytuj kod]

Dane w tysiącach dla wybranych lat[13]

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Centrum Badawczego Pew[14][15]:

Języki

[edytuj | edytuj kod]

Językiem urzędowym na wyspach jest język portugalski, jednak większość ludności posługuje się językiem kreolskim określanym także jako krioulo, występującym w kilku odmianach. Jego podstawą jest na ogół język portugalski, zaś na poszczególnych wyspach duży udział w wykształceniu dialektów miały różne języki – na São Vincentefrancuski, na Boa Vistawłoski, na Bravaangielski. Od kilku lat nasilają się żądania przyznania językowi kabowerdianu statusu języka urzędowego. Powszechna, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia, jest znajomość francuskiego, nauka którego jest w szkołach obowiązkowa.

Ustrój polityczny

[edytuj | edytuj kod]

Republika Zielonego Przylądka jest demokratyczną republiką wielopartyjną. Na czele państwa stoi prezydent. Głównymi siłami politycznymi w państwie są: Afrykańska Partia na rzecz Niepodległości Zielonego Przylądka (PAICV – Partido Africano para Independência de Cabo Verde) i Ruch dla Demokracji (MPD – Movimento para a Democracia).

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

Od 2005 terytorium państwa dzieli się na 22 jednostki administracyjne zwane concelho (l.mn. – concelhos), są to:

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Główną gałęzią gospodarki jest rolnictwo – na potrzeby własnego rynku uprawia się m.in. kukurydzę, ziemniaki, maniok, groch, a ponadto – zarówno na własne potrzeby, jak i na eksport – orzechy kokosowe, trzcinę cukrową, banany i daktyle. Uprawa roli jest utrudniona przez skrajnie suchy klimat – na wielu wyspach jest zbyt mało wody, by prowadzić działalność rolniczą. Ziemie uprawne stanowią ok. 16% powierzchni kraju.

Dużą rolę odgrywa rybołówstwo, jednak możliwości połowowe nie są w pełni wykorzystane przez lokalnych rybaków. Powodem tego jest niski poziom technologiczny miejscowych rybaków; większość ryb łowionych na wodach Republiki wpada w sieci zagranicznych łowców. Spore znaczenie ma także związane z rybołówstwem przetwórstwo ryb. Głównym gatunkiem połowowym jest tuńczyk. Oprócz ryb łowi się i przetwarza m.in. langusty. Poza rybami i pewnymi produktami rolnymi eksport obejmuje także m.in. tekstylia i półprodukty do produkcji butów i wyrobów skórzanych.

Import obejmuje głównie artykuły spożywcze – 90% środków żywnościowych pochodzi z tego źródła. Ponadto na wyspy przywożone są towary przemysłowe, zwłaszcza elektronika, oraz maszyny i statki.

Głównymi partnerami handlowymi kraju są Portugalia, Holandia i Wielka Brytania.

Pewne znaczenie dla gospodarki kraju ma także turystyka; ostatnio jej znaczenie powoli rośnie, zaś dochody z tego źródła corocznie zwiększają się o kilka procent. Obecnie turystyka dostarcza około 10% PKB.

Na terenie kraju nie ma złóż ważnych surowców mineralnych. W większych ilościach występuje jedynie bazalt, kaolin i gips. Pozyskuje się je w celu wytwarzania wyrobów dla przemysłu budowlanego i w niewielkich ilościach – na eksport. Wyspy eksportują też sól pozyskiwaną z wody morskiej.

Około 2/3 rodzin posiada krewnych za granicą; środki finansowe przysyłane przez nich stanowią ok. 20–25% PKB.

Wyspy korzystają z pomocy międzynarodowej, która jest przyznawana dość hojnie z uwagi na demokratyczny system prawny i brak naruszeń praw człowieka. Republika zajmuje jedno z pierwszych w Afryce miejsc pod względem pomocy zagranicznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca.

Emisja gazów cieplarnianych

[edytuj | edytuj kod]

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Wysp Zielonego Przylądka wyniosła w 1990 roku 0,213 Mt, z czego tylko 0,049 Mt stanowił dwutlenek węgla, a głównym gazem cieplarnianym emitowanym przez ten kraj był metan. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 143 kg dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na tysiąc dolarów amerykańskich PKB – 86 kg. Od tego czasu ogólne emisje zasadniczo rosną w niedużym tempie, ale wzrost emisji samego dwutlenku węgla jest bardziej zauważalny. W XXI wieku to on stał się głównym gazem cieplarnianym emitowanym w tym kraju, a wzrost jego emisji w niektórych sektorach od tego czasu przekroczył 1000%. Skokowy wzrost nastąpił m.in. w roku 2013. Głównym źródłem emisji dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego cały czas był transport, ale w XXI w. coraz większy udział ma energetyka. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego przekroczyła 1 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 1,871 t i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 286 kg[16].

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Turystyka w Republice Zielonego Przylądka skupia się głównie na wyspach Sal i Boa Vista, które były celem podróży około 90% turystów odwiedzających ten kraj w 2013 roku. Obie wyspy przyciągają piaszczystymi plażami, znakomitymi warunkami do uprawiania sportów wodnych, kuchnią i licznymi miejscami noclegowymi. Na nich znajduje się blisko 75% infrastruktury turystycznej kraju[17]. W ciągu roku na Sal przyjechało około 200 tysięcy urlopowiczów, na Boa Vistę 180 tysięcy, zaś pozostałe wyspy zwiedziło mniej niż 50 tysięcy turystów. Co czwarty turysta zagraniczny pochodził z Wielkiej Brytanii, a Europejczycy stanowili zdecydowaną większość odwiedzających. Aż 99,2% noclegów wykupionych przez Brytyjczyków było na Sal lub Boa Viście; ten sam wskaźnik wynosi 96,5% dla obywateli Beneluksu, 95,8% dla Włochów, 93,8% dla Niemców, 83,7% dla Portugalczyków, 73,6% dla Francuzów[17].

Praia i Mindelo stanowią jedyne ważniejsze miasta republiki i przez nie przechodzi większość podróży diaspory, imigracji oraz wizyt biznesowych. Wyspy są atrakcyjne dla turystyki przyrodniczej, kulturowej i aktywnej; niecałą połowę odwiedzających (nie licząc opisanych wcześniej Sal i Boa Visty) stanowili Francuzi[17]. Górzysta Santo Antão jest ceniona przez miłośników wędrówek pieszych[18]. Stare Miasto Ribeira Grande de Santiago jest najstarszą europejską miejscowością subtropikalną i została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO[19].

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

Kultura Wysp powstała ze zmieszania się kultury europejskiej, zwłaszcza portugalskiej, z elementami afrykańskimi. Z tego kraju pochodzą śpiewaczka Cesária Évora oraz piosenkarka Lura. Literatura tworzona przez pisarzy pochodzących z Republiki Zielonego Przylądka jest jedną z bogatszych w Afryce.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Cape Verde – profile of geographical entity including name variants. World Gazetteer. [dostęp 2011-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-28)]. (ang.).
  2. a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  3. KOMISJA STANDARYZACJI NAZW GEOGRAFICZNYCH POZA GRANICAMI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ przy Głównym Geodecie Kraju: URZĘDOWY WYKAZ NAZW PAŃSTW I TERYTORIÓW NIESAMODZIELNYCH. [w:] Republika Zielonego Przylądka [on-line]. ksng.gugik.gov.pl, 2011. [dostęp 2020-01-15]. (pol.).
  4. Google Books Search, „archipelagic baselines of cape verde”: Robert Wheeler Smith, J. Ashley Roach: United States Responses to Excesive Maritime Claims, 2nd Edition, s. 218 (mapa) [1] (ang.).
  5. a b c d e f Republika Zielonego Przylądka. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-06-17].
  6. History continuation (Part 2). CapeVerde.com. [dostęp 2013-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-14)]. (ang.).
  7. a b History. CapeVerdeWeb.com. [dostęp 2013-06-24]. (ang.).
  8. a b Cape Verde History. History of Nations. [dostęp 2013-06-24]. (ang.).
  9. History – Part 3. CapeVerde.com. [dostęp 2013-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-14)]. (ang.).
  10. Opposition candidate Neves wins Cape Verde election. s. reuters.com. [dostęp 2021-12-05]. (ang.).
  11. iworyjski, saotomejski, kabowerdeński, delftyjski. SJP PWN. [dostęp 2015-01-04].
  12. The World Factbook.
  13. Evolução da população residente em Cabo Verde por Ilha Concelho (1900-2010). Instituto Nacional de Estatística.
  14. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-28].
  15. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-28].
  16. Cape Verde, [w:] F. Monforti-Ferrario i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 72, DOI10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
  17. a b c INE Estatisticas do Turismo 2013. [dostęp 2014-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-14)].
  18. Mindelo.info Santo Antão.
  19. Cidade Velha becomes Cabo Verde’s first World Heritage site.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]