Aller au contenu

Rûsseye : Diferince etur modêyes

Candjî les loyéns
Èn årtike di Wikipedia.
Navigation interactive dans l’historique
← Diferinces des candjmints di dvantDiferinces des candjmints shuvants →
Contenu supprimé Contenu ajouté
VisuelWikicode
Etiketes: Candjmint pa sûtifone Candjmint sol daegntoele so sûtifone
Roye 13: Roye 13:


Li Rûsseye d' asteure s' a fôrmé a pårti del Moscoveye, ene dutcheye åtoû d' [[Moscou]] (e rûsse: Великое Княжество Московское). El Duk [[Ivan III]] ava wangnî conte l' ocupåcion mongole, e [[1480]], al [[aiwe]] Ougra. Li prumî tsår (li mot rûsse, li [[rwè]] di Rûsseye, e rûsse: царь) d' Moscou esteut [[Ivan IV di Rûsseye]]. Il ava prindou [[Kazan]], Astrakhan ey el [[Sibereye]].
Li Rûsseye d' asteure s' a fôrmé a pårti del Moscoveye, ene dutcheye åtoû d' [[Moscou]] (e rûsse: Великое Княжество Московское). El Duk [[Ivan III]] ava wangnî conte l' ocupåcion mongole, e [[1480]], al [[aiwe]] Ougra. Li prumî tsår (li mot rûsse, li [[rwè]] di Rûsseye, e rûsse: царь) d' Moscou esteut [[Ivan IV di Rûsseye]]. Il ava prindou [[Kazan]], Astrakhan ey el [[Sibereye]].

[[File:Ivan the Terrible (cropped).JPG|thumb| Ivan IV]]


Li prumî impreur d' Rûsseye, c' esteut [[Pire li Grand]] (k' a voyaedjî a [[Spå]]) k' a stindou l' payis e l' Azeye, et l' modiernijhî. Il a ossu prindou l' [[Suwede]] do trevén del Grand Guere do Nôr ey ava bastixh [[Sint Petersbork]], e [[1703]].
Li prumî impreur d' Rûsseye, c' esteut [[Pire li Grand]] (k' a voyaedjî a [[Spå]]) k' a stindou l' payis e l' Azeye, et l' modiernijhî. Il a ossu prindou l' [[Suwede]] do trevén del Grand Guere do Nôr ey ava bastixh [[Sint Petersbork]], e [[1703]].
[[File:Peter I by Kneller.jpg|thumb| Pire li Grand]]


[[Catrene II d' Rûsseye]] fourit ene [[imperresse]] ki shuva li [[filozofeye da Descarte]]. Ele ava prindou l' [[Tourkeye]] ey ocupé li [[Crimêye]].
[[Catrene II d' Rûsseye]] fourit ene [[imperresse]] ki shuva li [[filozofeye da Descarte]]. Ele ava prindou l' [[Tourkeye]] ey ocupé li [[Crimêye]].

⚫
[[File:Catherine II by F.Rokotov after Roslin (1780s, Hermitage) 2.jpg|thumb| Catrene II]]


[[Guere]] avou l' [[Djapon]] po les iyes Saxhalene (1903) {{?}}
[[Guere]] avou l' [[Djapon]] po les iyes Saxhalene (1903) {{?}}

[[File:Russian Empire (orthographic projection).svg|thumb| Impire rûsse]]


Li dierin tsår [[Colas II d' Rûsseye]], c' est on grand camaeråde da [[Yopôl II]]. Ci-ci va-st evoyî des sôdårds bedje po mwaistri ene revintreye e l' Bijhe di l' [[Iran]], ocupé pa les Rûsses (1908) {{?}}.
Li dierin tsår [[Colas II d' Rûsseye]], c' est on grand camaeråde da [[Yopôl II]]. Ci-ci va-st evoyî des sôdårds bedje po mwaistri ene revintreye e l' Bijhe di l' [[Iran]], ocupé pa les Rûsses (1908) {{?}}.

⚫
[[File:Mikola II (cropped)-2.jpg|thumb| Colas II]]


E [[1918]], al [[revintreye boltchevike]], [[Nicolas II]] est disdjoké. Les boltcheviks edåmnut [[Guere civile rûsse]].
E [[1918]], al [[revintreye boltchevike]], [[Nicolas II]] est disdjoké. Les boltcheviks edåmnut [[Guere civile rûsse]].

[[File:19180830-grave uritzy red terror.jpg|thumb| Afitche do boltcheviks:"Vivåt Terror rodje!"]]


[[File:CP White Movement Anniversary of Ice March.jpg|thumb| Guere civile d' Rûsseye]]
[[File:CP White Movement Anniversary of Ice March.jpg|thumb| Guere civile d' Rûsseye]]
Li [[Blanke Årmêye]] ava mamborné les boltcheviks, mins ces dierins avént wangnî.
Li [[Blanke Årmêye]] ava mamborné les boltcheviks, mins ces dierins avént wangnî.
⚫
[[File:AleksandrKolchakAutorDesconocido.png|thumb| Alexandre Koltchak, li tchîf d' Blanke Årmêye]]


Li payis prind l' tiesse di l' [[URSS]].<ref>Loukîz a l' istwere di l' [[URSS]].</ref>
Li payis prind l' tiesse di l' [[URSS]].<ref>Loukîz a l' istwere di l' [[URSS]].</ref>

[[File:Flag of the Soviet Union.svg|thumb| Drapea d' URSS]]


Å dishonnaedje di l' [[URSS]] e [[1992]], el '''Rûsseye''' aveut fwait ene « union di dislaxhîs payis » avou les ancyinnès republikes sovietikes.
Å dishonnaedje di l' [[URSS]] e [[1992]], el '''Rûsseye''' aveut fwait ene « union di dislaxhîs payis » avou les ancyinnès republikes sovietikes.
Roye 63: Roye 49:


=== Veyes ===
=== Veyes ===

'''*Les veyes metowes droci sont des veyes do payis, ubén des veyes ki sont erconoxhowes daegnreçmint po-z esse a l' [[Oucrinne]].*'''
==== Veyes erconoxhowes daegnreçmint po-z esse al Rûsseye ====
* [[Moscou]]
* [[Moscou]]
* [[Sint Petersbork]]
* [[Sint Petersbork]]
Roye 83: Roye 70:
* [[Stavropol]]
* [[Stavropol]]
* [[Sotchi]]
* [[Sotchi]]
⚫
* *[[Sebastopol]]*
⚫
* *[[Simferopol]]*
⚫
* *[[Yalta]]*
* [[Baxhtchissaray]]
* [[Baxhtchissaray]]
* [[Keritch]]
* [[Keritch]]
Roye 110: Roye 94:
* [[Tobolsk]]
* [[Tobolsk]]


==== Veyes erconoxhowes daegnreçmint po-z esse a l' Oucrinne ====
⚫
=== Ricoirds ===
Les veyes del [[Crimêye]] sont rwaitêyes på Rûsses po-z esse al '''Rûsseye'''. Come di djusse, ci payis ci aveut prindou cisse redjon la d' ès vijhén payis.<ref>https://theconversation.com/a-qui-la-crimee-appartient-elle-le-regard-dun-juriste-142927</ref> Tolminme, daegnreçmint, copuvite dins l' monde coûtchantrece, el [[Crimêye]] eyet ses veyes sont rwaitîs po-z apartni a l' [[Oucrinne]] :
[[Imådje:Rs-map.png|vignette|320px|''Mape del Rûsseye'']]


⚫
*[[Sebastopol]]
⚫
* [[Simferopol]]
⚫
* [[Yalta]]

⚫
=== Ricoirds ===
Rûsseye-st li pus grande payis dins li tot monde.
Rûsseye-st li pus grande payis dins li tot monde.


Roye 170: Roye 159:
* [[Leonid Brejnev]]
* [[Leonid Brejnev]]
* [[Youri Kasparov]]
* [[Youri Kasparov]]
<center><gallery>
Imådje:Ivan the Terrible (cropped).JPG|Ivan IV, purade cnoxhou d' ès spotaedje : Ivan el Teribe.
Imådje:Peter I by Kneller.jpg|Portrait da Pire I, tsar russe, k' esteut ki viziter el famile rweyåle inglesse. Pire I esteut spoté : Pire li Grand.
⚫
Imådje:Catherine II by F.Rokotov after Roslin (1780s, Hermitage).jpg|Catrene II, les femes polént esse des tsarenes eto.
⚫
Imådje:Mikola II (cropped)-2.jpg|Colas II, dierin tsar do payis.
⚫
Imådje:AleksandrKolchakAutorDesconocido.png|Alexandre Koltchak, li tchîf del Blanke Årmêye.
Imådje:Vladimir Putin (2022-06-09) 02 (cropped).jpg|[[Vladimir Poutene]], li prezidint del '''Rûsseye''' disk' asteure.
</gallery></center>


== Sourdants ==
== Sourdants ==

Modêye do 19 awousse 2022 à 14:09

Rûsseye
Drapea
Åres nåcionåles
Imne nåcionå: hymne national de la Russie
Mwaisse-veyeMoscou
Lingaedje oficirRûsse
Sitindêye
• totåle
• aiwe
17 075 400 km²
13%
Populåcion
• totåle
• dinsité
145,975,300 dimorants
8.5 djins/km²
Dislaxhaedje862 (Julian)
Tchîf d' estatVladimir Poutene
Prumî minisseMikhaïl Michoustine
Manoyerouble russe
Coisse d' eureUTC+02:00
Preficse telefonike+7
Dominne internete.ru, .рф, .рус, .su
Wikimedia Commons I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Rûsseye
Modele: voy • copene

Li Federåcion d' Rûsseye (e rûsse: Российская Федерация, Rossiyskaya Federatsiya (Po schoûter l' prononçaedje, clitchîz sol loyén «prononçaedje», ci djondant prononçaedje)), ou Rûsseye (Россия, Rossiya), c' est on payis d' Urope et d' Azeye.

Mwaissès dnêyes

Il a des frontires avou l' Finlande, l' Estoneye, li Letoneye, li Litwaneye, li Pologne, li Belarûsseye, l' Oucrinne, li Djeyordjeye, l' Azerbayidjan, li Cazaxhistan, li Mongoleye eyet l' Chine.

Lingaedjes:

Istwere

Li no « Rûsse » vént d' on peupe vikigne k' ala del Baltike al Noere Mer, tot rmontant pu ridschinde les mouzes di l' Oucrinne, et s' astapler a Kiyev.[1] C' est dandjreus li minme mot ki l' finwès « Ruotsi » (Suwede).[2]

Li Rûsseye d' asteure s' a fôrmé a pårti del Moscoveye, ene dutcheye åtoû d' Moscou (e rûsse: Великое Княжество Московское). El Duk Ivan III ava wangnî conte l' ocupåcion mongole, e 1480, al aiwe Ougra. Li prumî tsår (li mot rûsse, li rwè di Rûsseye, e rûsse: царь) d' Moscou esteut Ivan IV di Rûsseye. Il ava prindou Kazan, Astrakhan ey el Sibereye.

Li prumî impreur d' Rûsseye, c' esteut Pire li Grand (k' a voyaedjî a Spå) k' a stindou l' payis e l' Azeye, et l' modiernijhî. Il a ossu prindou l' Suwede do trevén del Grand Guere do Nôr ey ava bastixh Sint Petersbork, e 1703.

Catrene II d' Rûsseye fourit ene imperresse ki shuva li filozofeye da Descarte. Ele ava prindou l' Tourkeye ey ocupé li Crimêye.

Guere avou l' Djapon po les iyes Saxhalene (1903) (a-z aveuri)

Li dierin tsår Colas II d' Rûsseye, c' est on grand camaeråde da Yopôl II. Ci-ci va-st evoyî des sôdårds bedje po mwaistri ene revintreye e l' Bijhe di l' Iran, ocupé pa les Rûsses (1908) (a-z aveuri).

E 1918, al revintreye boltchevike, Nicolas II est disdjoké. Les boltcheviks edåmnut Guere civile rûsse.

Guere civile d' Rûsseye

Li Blanke Årmêye ava mamborné les boltcheviks, mins ces dierins avént wangnî.

Li payis prind l' tiesse di l' URSS.[3]

Å dishonnaedje di l' URSS e 1992, el Rûsseye aveut fwait ene « union di dislaxhîs payis » avou les ancyinnès republikes sovietikes.

Vladimir Poutine, tot candjant l' mwaisse lwè, dimane al tiesse do payis di 1999 disk' ouy.

E 2022, li Rûsseye abroke e l' Oucrinne ki s' a pår raprepyî di l' Urope coûtchantrece.

Djeyografeye

Redjons

Veyes

Veyes erconoxhowes daegnreçmint po-z esse al Rûsseye

Veyes erconoxhowes daegnreçmint po-z esse a l' Oucrinne

Les veyes del Crimêye sont rwaitêyes på Rûsses po-z esse al Rûsseye. Come di djusse, ci payis ci aveut prindou cisse redjon la d' ès vijhén payis.[4] Tolminme, daegnreçmint, copuvite dins l' monde coûtchantrece, el Crimêye eyet ses veyes sont rwaitîs po-z apartni a l' Oucrinne :

Ricoirds

Rûsseye-st li pus grande payis dins li tot monde.

Li pus parfond lak (Baikal) est al Rûsseye, al Sibereye nonnrece.

Lake do Baikal

Aiwe rûsse Volga est li pus long aiwe al Urope.

Mape di Volga

Economeye

Onk des prumîs produjheus

Culteure

Catedråle d' Sint Vassili

Scrijheus et powetes rûsses Alexandre Poushkine, Nicolas Gogol, Mixhail Boulgakov, Léon Tolstoy, Fyodor Mixhaylovitch Dostoyevskiy sont fameus å tot mond.

fiesses
Date No e walon No so plaece Rimåkes Date Xxxxx

Djins

Rilomés Rûsses

  • Ivan IV, purade cnoxhou d' ès spotaedje : Ivan el Teribe.
    Ivan IV, purade cnoxhou d' ès spotaedje : Ivan el Teribe.
  • Portrait da Pire I, tsar russe, k' esteut ki viziter el famile rweyåle inglesse. Pire I esteut spoté : Pire li Grand.
    Portrait da Pire I, tsar russe, k' esteut ki viziter el famile rweyåle inglesse. Pire I esteut spoté : Pire li Grand.
  • Catrene II, les femes polént esse des tsarenes eto.
    Catrene II, les femes polént esse des tsarenes eto.
  • Colas II, dierin tsar do payis.
    Colas II, dierin tsar do payis.
  • Alexandre Koltchak, li tchîf del Blanke Årmêye.
    Alexandre Koltchak, li tchîf del Blanke Årmêye.
  • Vladimir Poutene, li prezidint del Rûsseye disk' asteure.
    Vladimir Poutene, li prezidint del Rûsseye disk' asteure.

Sourdants

Commons
Commons
I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou l' Rûsseye .
  1. ↑ E l' guere d' Oucrinne di 2022, les Rûsses volît aprume prinde Kiyev, håynant on «djustifiaedje istorike».
  2. ↑ (en) sorlon l' Wiccionaire inglès
  3. ↑ Loukîz a l' istwere di l' URSS.
  4. ↑ https://theconversation.com/a-qui-la-crimee-appartient-elle-le-regard-dun-juriste-142927
Prin del pådje «https://wa.wikipedia.org/w/index.php?title=Rûsseye&oldid=389476»