What do you think?
Rate this book
Contractul social
Историята на човешките общества е история на неравенствата - на свободата на господстващите и на несвободата на подчинените. Ала същата тази история може да се разгледа и под друг ъгъл – като история на борбата за морално и социално равенство между хората. Тези идеали изискват политическото право да се настани на мястото на отменения закон на по-силния. „За обществения договор” на Русо е сред първите опити за теоретично обосноваване на това изискване.
Някъде през 1743 г., докато си изкарва хляба като секретар на френския посланик във Венеция граф дьо Монтегю, Жан-Жак Русо (1712-1778) се впуска в интелектуалното приключение, което ще го направи един от най-големите политически мислители в историята на човечеството. Установил известна причинно-следствена връзка между недъзите на прехваленото по онова време управление на Венецианската република и ширещата се сред венецианците нравствена разруха, гордият гражданин на Женева заключава, че всичко в крайна сметка опира до политиката и че нравственият облик на един народ се изгражда от неговите политически институции.
Някъде през 1743 г., докато си изкарва хляба като секретар на френския посланик във Венеция граф дьо Монтегю, Жан-Жак Русо (1712-1778) се впуска в интелектуалното приключение, което ще го направи един от най-големите политически мислители в историята на човечеството. Установил известна причинно-следствена връзка между недъзите на прехваленото по онова време управление на Венецианската република и ширещата се сред венецианците нравствена разруха, гордият гражданин на Женева заключава, че всичко в крайна сметка опира до политиката и че нравственият облик на един народ се изгражда от неговите политически институции.
155 pages, Paperback
First published January 1, 1762
About the author
Jean-Jacques Rousseau
4,516 books2,686 followersGenevan philosopher and writer Jean Jacques Rousseau held that society usually corrupts the essentially good individual; his works include
The Social Contract
and
Émile
(both 1762).
This important figure in the history contributed to political and moral psychology and influenced later thinkers. Own firmly negative view saw the post-hoc rationalizers of self-interest, apologists for various forms of tyranny, as playing a role in the modern alienation from natural impulse of humanity to compassion. The concern to find a way of preserving human freedom in a world of increasingly dependence for the satisfaction of their needs dominates work. This concerns a material dimension and a more important psychological dimensions. Rousseau a fact that in the modern world, humans come to derive their very sense of self from the opinions as corrosive of freedom and destructive of authenticity. In maturity, he principally explores the first political route, aimed at constructing institutions that allow for the co-existence of equal sovereign citizens in a community; the second route to achieving and protecting freedom, a project for child development and education, fosters autonomy and avoids the development of the most destructive forms of self-interest. Rousseau thinks or the possible co-existence of humans in relations of equality and freedom despite his consistent and overwhelming pessimism that humanity will escape from a dystopia of alienation, oppression, and unfreedom. In addition to contributions, Rousseau acted as a composer, a music theorist, the pioneer of modern autobiography, a novelist, and a botanist. Appreciation of the wonders of nature and his stress on the importance of emotion made Rousseau an influence on and anticipator of the romantic movement. To a very large extent, the interests and concerns that mark his work also inform these other activities, and contributions of Rousseau in ostensibly other fields often serve to illuminate his commitments and arguments.
This important figure in the history contributed to political and moral psychology and influenced later thinkers. Own firmly negative view saw the post-hoc rationalizers of self-interest, apologists for various forms of tyranny, as playing a role in the modern alienation from natural impulse of humanity to compassion. The concern to find a way of preserving human freedom in a world of increasingly dependence for the satisfaction of their needs dominates work. This concerns a material dimension and a more important psychological dimensions. Rousseau a fact that in the modern world, humans come to derive their very sense of self from the opinions as corrosive of freedom and destructive of authenticity. In maturity, he principally explores the first political route, aimed at constructing institutions that allow for the co-existence of equal sovereign citizens in a community; the second route to achieving and protecting freedom, a project for child development and education, fosters autonomy and avoids the development of the most destructive forms of self-interest. Rousseau thinks or the possible co-existence of humans in relations of equality and freedom despite his consistent and overwhelming pessimism that humanity will escape from a dystopia of alienation, oppression, and unfreedom. In addition to contributions, Rousseau acted as a composer, a music theorist, the pioneer of modern autobiography, a novelist, and a botanist. Appreciation of the wonders of nature and his stress on the importance of emotion made Rousseau an influence on and anticipator of the romantic movement. To a very large extent, the interests and concerns that mark his work also inform these other activities, and contributions of Rousseau in ostensibly other fields often serve to illuminate his commitments and arguments.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 1,528 reviews
June 28, 2013
The one star rating does not mean I don’t recommend reading The Social Contract. Everyone should. It’s that important, that influential and reading this was certainly eye-opening. One star does not mean this was tedious, dry or difficult. In fact this treatise is not long, is easy to understand and can be read in a few hours. And Rousseau can certainly turn a phrase. Lots and lots that’s quotable in this book. But I don’t simply not like the book (which on Goodreads means one star) I absolutely despise this book and everything it stands for. Leo Strauss called Machiavelli the “teacher of evil” and goodness knows I have nothing kind to say about Marx. But both feel clean and wholesome in comparison to Rousseau. Machiavelli at least is open about urging there is no place for morals in politics, but Rousseau is positively Orwellian.
He begins the first chapter of Social Contract with the stirring worlds: Man is born free and everywhere is in chains. But though he speaks of liberty and democracy it’s clear that his ideal state as he defines it is totalitarian. Those who don’t want any part of his state, who won’t obey, should be “forced to be free.” Locke argued inalienable rights included life, liberty, and property; governments are instituted to secure those rights. For Rousseau, life, liberty and property are all things you give wholly to the state “retaining no individual rights.” Rousseau states:
Whoever refuses to obey the general will shall be compelled to do so by the whole body... the social contract gives the body politic absolute power over all its members... when the prince says to him: “It is expedient for the State that you should die,” he ought to die.
Even Rousseau thought his ideal system couldn’t work in large territories. He ideally wanted direct democracy, with all citizens meeting in assembly such as in the ancient city-state of Athens, not representative democracy, which he doesn’t see as true democracy. (And the larger the state, the more absolute in its powers and more autocratic the government should be lest it fall into selfish anarchy.) Alissa Ardito says in the Introduction to my edition that: “Politics... is also about language, talking, negotiating, arguing; and for that Rousseau had no need and little patience. The goal in The Social Contract is always about consensus, and in the end one suspects what Rousseau finally wanted was silence.” You cannot have liberty or democracy while shutting up and shutting down anyone who dissents from the “general will.” And then there’s Rousseau’s urging of a civil religion, where one literally worships the state. What you get then is the obscenity of a state as the “Democratic People’s Republic of Korea,” whose only nod to democracy is in the name, and where its leader takes on a quasi-religious status.
Can I see any good in this treatise? I can see the form the United States took in the discussion of a mix between monarchy (President), aristocracy (Senate, Supreme Court) and democracy (Congress) and checks and balances between them. But such features are also discussed in Locke’s Second Treatise of Government and in Montesquieu’s The Spirit of the Laws, both of which predate The Social Contract. In fact, Rousseau's categories of government can even trace its roots to Aristotle. So, what good I can see in it is hardly original. Well, and The Social Contract did argue for sovereignty being lodged in the people rather than a Divine Right of Kings--it’s supposed to have inspired the French Revolution, and its cry of “liberty, equality, fraternity.” If so, it’s easier to understand why the French Revolution turned into the Reign of Terror. I do consider this a must-read, and I’m glad I read it. It’s enlightening, like turning over a rock to see all the nasty things that were hiding underneath.
He begins the first chapter of Social Contract with the stirring worlds: Man is born free and everywhere is in chains. But though he speaks of liberty and democracy it’s clear that his ideal state as he defines it is totalitarian. Those who don’t want any part of his state, who won’t obey, should be “forced to be free.” Locke argued inalienable rights included life, liberty, and property; governments are instituted to secure those rights. For Rousseau, life, liberty and property are all things you give wholly to the state “retaining no individual rights.” Rousseau states:
Whoever refuses to obey the general will shall be compelled to do so by the whole body... the social contract gives the body politic absolute power over all its members... when the prince says to him: “It is expedient for the State that you should die,” he ought to die.
Even Rousseau thought his ideal system couldn’t work in large territories. He ideally wanted direct democracy, with all citizens meeting in assembly such as in the ancient city-state of Athens, not representative democracy, which he doesn’t see as true democracy. (And the larger the state, the more absolute in its powers and more autocratic the government should be lest it fall into selfish anarchy.) Alissa Ardito says in the Introduction to my edition that: “Politics... is also about language, talking, negotiating, arguing; and for that Rousseau had no need and little patience. The goal in The Social Contract is always about consensus, and in the end one suspects what Rousseau finally wanted was silence.” You cannot have liberty or democracy while shutting up and shutting down anyone who dissents from the “general will.” And then there’s Rousseau’s urging of a civil religion, where one literally worships the state. What you get then is the obscenity of a state as the “Democratic People’s Republic of Korea,” whose only nod to democracy is in the name, and where its leader takes on a quasi-religious status.
Can I see any good in this treatise? I can see the form the United States took in the discussion of a mix between monarchy (President), aristocracy (Senate, Supreme Court) and democracy (Congress) and checks and balances between them. But such features are also discussed in Locke’s Second Treatise of Government and in Montesquieu’s The Spirit of the Laws, both of which predate The Social Contract. In fact, Rousseau's categories of government can even trace its roots to Aristotle. So, what good I can see in it is hardly original. Well, and The Social Contract did argue for sovereignty being lodged in the people rather than a Divine Right of Kings--it’s supposed to have inspired the French Revolution, and its cry of “liberty, equality, fraternity.” If so, it’s easier to understand why the French Revolution turned into the Reign of Terror. I do consider this a must-read, and I’m glad I read it. It’s enlightening, like turning over a rock to see all the nasty things that were hiding underneath.
October 6, 2021
Du Contrat Social = Principes du droit Politique = The Social Contract = Principles of Political Rights, Jean-Jacques Rousseau
The Social Contract, originally published as On the Social Contract; or, Principles of Political Rights by Jean-Jacques Rousseau, is a 1762 book in which Rousseau theorized about the best way to establish a political community in the face of the problems of commercial society, which he had already identified in his Discourse on Inequality (1754).
The Social Contract helped inspire political reforms or revolutions in Europe, especially in France. The Social Contract argued against the idea that monarchs were divinely empowered to legislate. Rousseau asserts that only the people, who are sovereign, have that all-powerful right.
تاریخ نخستین خوانش: روز بیست و هشتم ماه فوریه سال 1974میلادی
عنوان: قرارداد اجتماعی بانضمام شرح مفصلی راجع بزندگانی و عقاید مولف؛ اثر: ژانژاک روسو؛ مترجم غلامحسین زیرکزاده؛ طهران: چهر، 1325؛ در دو جلد؛ چاپ دوم 1329؛ در 274ص؛ چاپ سوم 1335، در 207ص؛ چاپ پنجم 1344؛ چاپ ششم 1358؛ چاپ هفتم، تهران، ادیب، 1368؛ در نه و 207ص؛ چاپ دیگر تهران، قاصدک صبا، 1391، در 231ص؛ شابک9786005675207؛ چاپ دیگر 1394؛ موضوع قراداد اجتماعی و اصول حقوق سیاسی از نویسندگان فرانسه - سده 18م
عنوان: قرارداد اجتماعی: در باره اصول حقوق سیاسی و منشاء عدم تساوی بین مردم؛ نویسنده: ژان ژاک روسو؛ مترجم: عنایتاله شکیباپور؛ تهران، فرخی، 1344؛ در 152ص؛ چاپ دوم 1345؛
عنوان: قرارداد اجتماعی، یا، اصول حقوق سیاسی؛ اثر: ژان ژاک روسو؛ مترجم: منوچهر کیا؛ تهران: انتشارات دریا، 1348؛ 236ص؛ چاپ دوم 1352؛ چاپ سوم، گنجینه؛ 1366؛ چاپ چهارم 1369؛
عنوان: قرارداد اجتماعی: (متن و در زمینه متن)؛ اثر ژان - ژاک روسو؛ مترجم مرتضی کلانتریان؛ تهران، آگاه، 1379؛ در 587ص؛ چاپ دوم 1380؛ چاپ سوم 1384؛ چاپ پنجم 1388؛
عنوان: قرارداد اجتماعی؛ اثر ژانژاک روسو؛ مترجم سعید حبیبی؛ ویراستار فریبا چوبریزان؛ تهران ابر سفید، 1390؛ 383ص؛ شابک 9786009254576؛ چاپ دوم 1393؛
روسو در تدوین نظرات خود، علاوه بر پژوهشهای شخصی در عرصه ی عمل و نظر، از دستاوردهای: «مونتنی»، «جان لاک»، و «هیوم» نیز بهره برده است، تفکر سیاسی «روسو» بر دو پایه استوار است؛ نخست: «وضعیت طبیعی توسط جامعه مدنی تباه شده است.»؛ دوم: «جامعه ی مدنی در صورتی قابل قبول و قابل دوام است، که براساس پیمان اجتماعی نهاده شده باشد.»؛ «روسو» خواهان قراردادی منصفانه و عادلانه است که منافع عام را شامل شود، و از نیروی عامه ی مردمان شکل پذیرد، در غیر این صورت، مردمی که تابع اراده و خواست خویش هستند، از هیچ چیز اطاعت نمیکنند؛ زیرا قرارداد یکطرفه حکومتها به معنی سلب اراده ی افراد جامعه است، و از نظر قضایی نیز دارای ارزش نیست
روسو در کتاب «قرارداد اجتماعی»، از منافع ویژه ای، که تضاد با آنها، تشکیل جامعه را واجب کرده، انتقاد میکنند؛ ایشان در این کتاب، مسئله ی اخلاق را، براساس ساختارهای اجتماعی، شرح میدهند؛ برهان «روسو» جهت برقراری قراردادی بنیادین، با جایگزین کردن اخلاق برابری و قانونی، به قرارداد و حقوقی که طبیعت، با نابرابری جسمی، بین انسانها موجب شده است؛ نگاه انتقادی دارند؛ ایشان در وهله ی نخست متوجه موقعیت جهان در سده ی هجدهم میلادی، و در مرحله بعد یادآور اهمیت واحد اخلاقی در همه ی زمانها هستند، میگویند جامعه را مجموعه ای یگانه شکل میدهد، و در آن افراد به یکدیگر مرتبط هستند؛ «روسو» برای دفاع از این نظر، از استدلالهای گوناگون بهره میگیرند؛ برهانهای «روسو»، در چندین زمینه، از جمله «طبیعت انسانی»، «مذهب»، «اخلاق» و «قانون»، پیرامون یک ایده ی اصلی است، و آن منافع گوناگونی هستند که «ارتباط اجتماعی» را شکل میدهند، پس وجه مشترکی وجود دارد، و اگر موردی نبود، که منافع همگانی به آن مربوط شوند، هیچ جامعه ای وجود نمیداشت؛ بر اساس همین نفع مشترک است، که جامعه باید اداره شود، و «قرارداد اجتماعی» اثراتی دارد، که بدون آنها، ناممکن است که جامعه به حیاتش ادامه دهد؛ استدلال «روسو» با شروع از قدیمیترین جوامع، و تنها شکل طبیعی آن، یعنی خانواده، مسیری منطقی میپیماید؛ «روسو» سعی در نشان دادن این دارد، که با اتمام نیاز بچه ها به پدرانشان، ارتباط طبیعی تغییر میکند، و اعضای خانواده، همگی به طور یکسان مستقل میشوند
برای رسیدن به این حد، «روسو» نتیجه میگیرد، که اگر اعضای خانواده به ماندن در کنار هم ادامه دهند، ط��یعی نیست، بلکه اختیاریست، و خانواده تنها با قرارداد است که نگهبانی میشود؛ این آزادی مشترک، نتیجه ی طبیعت انسانی است؛ بر اساس دیدگاه «روسو»، خانواده نخستین مدل از جامعه است، حاکم همان نقش پدر را، و مردمان، نقش بچههای او را دارند، و همگان به طور آزاد و برابر، به دنیا میآیند؛ طبق نظر «روسو»، ارتباط معامله ای است، که نه تنها شهروندان ویژه را، شامل میشود، بلکه مربوط به ایجاد ارتباط، بین طبقات جامعه نیز هست، که به عنوان اصل اجتماعی تعریف شده، و عبارت است از یک «بنیان واقعی»، برای «ارتباطات اجتماعی»، که در کتاب «قرارداد اجتماعی روسو» همچنان گسترش مییابد
موضوع دیگری که اهمیت ویژه دارد، همبستگی اعضای اجتماع است؛ براساس نظر «روسو»، اگر دولت همچون شخصی است که زندگیش به اتحاد بین اعضای اجتماع وابسته است، و اگر مهمترین آنها بقای خود او باشد، برایش نیرویی عمومی نیز لازم است، تا بتواند هر گروه را، متناسب با دیگران، به حرکت درآورد؛ چون طبیعت، به همگی انسانها، توانایی یکسان میبخشد، بنابراین با پذیرفتن جامعه به عنوان ساختاری طبیعی، جامعه نیز توانمند خواهد بود؛ «روسو» مفهوم حقوق را نیز، در نظر میگیرند، ایشان بر سه نوع حقوق باور دارند: «حقوق شهروندان»، «حقوق حاکم» و نیز «حقوق طبیعی»؛ که باید بر مبنای ویژگیهای انسانی باشد؛ «روسو» برهانش اینست که همه ی مجرمینی که به حقوق اجتماعی یورش میبرند، به عنوان آشوبگر و خائن هستند، با تجاوز به قوانین، از عضو اجتماع بودن درمیآیند، و حتی در رودررویی با جامعه هستند؛ «روسو» نتیجه میگیرد، که چنین دشمنی، نمیتواند فردی اخلاقی باشد؛ برای «روسو»؛ مجازات کردن یک مجرم، قراداد ویژه ای است؛ «روسو» آن مجازات را «قانونی طبیعی» میدانند، که بدون آن، جامعه نمیتواند، زنده بودنش را ادامه دهد؛ بنابراین «اخلاق»، برای جامعه ای که در آن همگان به حقوق یکدیگر احترام میگذارند، لازم است؛ پس از ابن استدلال، «روسو» این دیدگاه را بازگشایی میکنند، که برقراری یک جامعه، نیازمند تغییر اعضای آن است؛ بنابراین باید موجودیت جزئی هر انسان را، به موجودیتی که هر کدام از ما، از طبیعت دریافت کرده ایم، تغییر داد؛ این تغییر توضیحی برای تشکیل جامعه است
نقل از متن: (انسان آزاد آفریده شده است، اما همه جا در بردگی به سر میبرد؛ بعضیها خود را صاحب اختیارِ دیگران میدانند، حال آنکه خود از آنها بدترند؛ این تغییر چگونه صورت گرفته است؟ نمیدانم؛ چه چیزی میتواند این امر را مشروع جلوه دهد؟ تصور میکنم بتوانم به این پرسش پاسخ دهم؛ ...؛)؛ پایان نقل
تاریخ بهنگام رسانی 18/09/1399هجری خورشیدی؛ 13/07/1400هجری خورشیدی؛ ا. شربیانی
The Social Contract, originally published as On the Social Contract; or, Principles of Political Rights by Jean-Jacques Rousseau, is a 1762 book in which Rousseau theorized about the best way to establish a political community in the face of the problems of commercial society, which he had already identified in his Discourse on Inequality (1754).
The Social Contract helped inspire political reforms or revolutions in Europe, especially in France. The Social Contract argued against the idea that monarchs were divinely empowered to legislate. Rousseau asserts that only the people, who are sovereign, have that all-powerful right.
تاریخ نخستین خوانش: روز بیست و هشتم ماه فوریه سال 1974میلادی
عنوان: قرارداد اجتماعی بانضمام شرح مفصلی راجع بزندگانی و عقاید مولف؛ اثر: ژانژاک روسو؛ مترجم غلامحسین زیرکزاده؛ طهران: چهر، 1325؛ در دو جلد؛ چاپ دوم 1329؛ در 274ص؛ چاپ سوم 1335، در 207ص؛ چاپ پنجم 1344؛ چاپ ششم 1358؛ چاپ هفتم، تهران، ادیب، 1368؛ در نه و 207ص؛ چاپ دیگر تهران، قاصدک صبا، 1391، در 231ص؛ شابک9786005675207؛ چاپ دیگر 1394؛ موضوع قراداد اجتماعی و اصول حقوق سیاسی از نویسندگان فرانسه - سده 18م
عنوان: قرارداد اجتماعی: در باره اصول حقوق سیاسی و منشاء عدم تساوی بین مردم؛ نویسنده: ژان ژاک روسو؛ مترجم: عنایتاله شکیباپور؛ تهران، فرخی، 1344؛ در 152ص؛ چاپ دوم 1345؛
عنوان: قرارداد اجتماعی، یا، اصول حقوق سیاسی؛ اثر: ژان ژاک روسو؛ مترجم: منوچهر کیا؛ تهران: انتشارات دریا، 1348؛ 236ص؛ چاپ دوم 1352؛ چاپ سوم، گنجینه؛ 1366؛ چاپ چهارم 1369؛
عنوان: قرارداد اجتماعی: (متن و در زمینه متن)؛ اثر ژان - ژاک روسو؛ مترجم مرتضی کلانتریان؛ تهران، آگاه، 1379؛ در 587ص؛ چاپ دوم 1380؛ چاپ سوم 1384؛ چاپ پنجم 1388؛
عنوان: قرارداد اجتماعی؛ اثر ژانژاک روسو؛ مترجم سعید حبیبی؛ ویراستار فریبا چوبریزان؛ تهران ابر سفید، 1390؛ 383ص؛ شابک 9786009254576؛ چاپ دوم 1393؛
روسو در تدوین نظرات خود، علاوه بر پژوهشهای شخصی در عرصه ی عمل و نظر، از دستاوردهای: «مونتنی»، «جان لاک»، و «هیوم» نیز بهره برده است، تفکر سیاسی «روسو» بر دو پایه استوار است؛ نخست: «وضعیت طبیعی توسط جامعه مدنی تباه شده است.»؛ دوم: «جامعه ی مدنی در صورتی قابل قبول و قابل دوام است، که براساس پیمان اجتماعی نهاده شده باشد.»؛ «روسو» خواهان قراردادی منصفانه و عادلانه است که منافع عام را شامل شود، و از نیروی عامه ی مردمان شکل پذیرد، در غیر این صورت، مردمی که تابع اراده و خواست خویش هستند، از هیچ چیز اطاعت نمیکنند؛ زیرا قرارداد یکطرفه حکومتها به معنی سلب اراده ی افراد جامعه است، و از نظر قضایی نیز دارای ارزش نیست
روسو در کتاب «قرارداد اجتماعی»، از منافع ویژه ای، که تضاد با آنها، تشکیل جامعه را واجب کرده، انتقاد میکنند؛ ایشان در این کتاب، مسئله ی اخلاق را، براساس ساختارهای اجتماعی، شرح میدهند؛ برهان «روسو» جهت برقراری قراردادی بنیادین، با جایگزین کردن اخلاق برابری و قانونی، به قرارداد و حقوقی که طبیعت، با نابرابری جسمی، بین انسانها موجب شده است؛ نگاه انتقادی دارند؛ ایشان در وهله ی نخست متوجه موقعیت جهان در سده ی هجدهم میلادی، و در مرحله بعد یادآور اهمیت واحد اخلاقی در همه ی زمانها هستند، میگویند جامعه را مجموعه ای یگانه شکل میدهد، و در آن افراد به یکدیگر مرتبط هستند؛ «روسو» برای دفاع از این نظر، از استدلالهای گوناگون بهره میگیرند؛ برهانهای «روسو»، در چندین زمینه، از جمله «طبیعت انسانی»، «مذهب»، «اخلاق» و «قانون»، پیرامون یک ایده ی اصلی است، و آن منافع گوناگونی هستند که «ارتباط اجتماعی» را شکل میدهند، پس وجه مشترکی وجود دارد، و اگر موردی نبود، که منافع همگانی به آن مربوط شوند، هیچ جامعه ای وجود نمیداشت؛ بر اساس همین نفع مشترک است، که جامعه باید اداره شود، و «قرارداد اجتماعی» اثراتی دارد، که بدون آنها، ناممکن است که جامعه به حیاتش ادامه دهد؛ استدلال «روسو» با شروع از قدیمیترین جوامع، و تنها شکل طبیعی آن، یعنی خانواده، مسیری منطقی میپیماید؛ «روسو» سعی در نشان دادن این دارد، که با اتمام نیاز بچه ها به پدرانشان، ارتباط طبیعی تغییر میکند، و اعضای خانواده، همگی به طور یکسان مستقل میشوند
برای رسیدن به این حد، «روسو» نتیجه میگیرد، که اگر اعضای خانواده به ماندن در کنار هم ادامه دهند، ط��یعی نیست، بلکه اختیاریست، و خانواده تنها با قرارداد است که نگهبانی میشود؛ این آزادی مشترک، نتیجه ی طبیعت انسانی است؛ بر اساس دیدگاه «روسو»، خانواده نخستین مدل از جامعه است، حاکم همان نقش پدر را، و مردمان، نقش بچههای او را دارند، و همگان به طور آزاد و برابر، به دنیا میآیند؛ طبق نظر «روسو»، ارتباط معامله ای است، که نه تنها شهروندان ویژه را، شامل میشود، بلکه مربوط به ایجاد ارتباط، بین طبقات جامعه نیز هست، که به عنوان اصل اجتماعی تعریف شده، و عبارت است از یک «بنیان واقعی»، برای «ارتباطات اجتماعی»، که در کتاب «قرارداد اجتماعی روسو» همچنان گسترش مییابد
موضوع دیگری که اهمیت ویژه دارد، همبستگی اعضای اجتماع است؛ براساس نظر «روسو»، اگر دولت همچون شخصی است که زندگیش به اتحاد بین اعضای اجتماع وابسته است، و اگر مهمترین آنها بقای خود او باشد، برایش نیرویی عمومی نیز لازم است، تا بتواند هر گروه را، متناسب با دیگران، به حرکت درآورد؛ چون طبیعت، به همگی انسانها، توانایی یکسان میبخشد، بنابراین با پذیرفتن جامعه به عنوان ساختاری طبیعی، جامعه نیز توانمند خواهد بود؛ «روسو» مفهوم حقوق را نیز، در نظر میگیرند، ایشان بر سه نوع حقوق باور دارند: «حقوق شهروندان»، «حقوق حاکم» و نیز «حقوق طبیعی»؛ که باید بر مبنای ویژگیهای انسانی باشد؛ «روسو» برهانش اینست که همه ی مجرمینی که به حقوق اجتماعی یورش میبرند، به عنوان آشوبگر و خائن هستند، با تجاوز به قوانین، از عضو اجتماع بودن درمیآیند، و حتی در رودررویی با جامعه هستند؛ «روسو» نتیجه میگیرد، که چنین دشمنی، نمیتواند فردی اخلاقی باشد؛ برای «روسو»؛ مجازات کردن یک مجرم، قراداد ویژه ای است؛ «روسو» آن مجازات را «قانونی طبیعی» میدانند، که بدون آن، جامعه نمیتواند، زنده بودنش را ادامه دهد؛ بنابراین «اخلاق»، برای جامعه ای که در آن همگان به حقوق یکدیگر احترام میگذارند، لازم است؛ پس از ابن استدلال، «روسو» این دیدگاه را بازگشایی میکنند، که برقراری یک جامعه، نیازمند تغییر اعضای آن است؛ بنابراین باید موجودیت جزئی هر انسان را، به موجودیتی که هر کدام از ما، از طبیعت دریافت کرده ایم، تغییر داد؛ این تغییر توضیحی برای تشکیل جامعه است
نقل از متن: (انسان آزاد آفریده شده است، اما همه جا در بردگی به سر میبرد؛ بعضیها خود را صاحب اختیارِ دیگران میدانند، حال آنکه خود از آنها بدترند؛ این تغییر چگونه صورت گرفته است؟ نمیدانم؛ چه چیزی میتواند این امر را مشروع جلوه دهد؟ تصور میکنم بتوانم به این پرسش پاسخ دهم؛ ...؛)؛ پایان نقل
تاریخ بهنگام رسانی 18/09/1399هجری خورشیدی؛ 13/07/1400هجری خورشیدی؛ ا. شربیانی
August 7, 2024
FREEDOM - from a Revolutionary FRENCH ASPIE’s POV!
Remember when Freedom was a glorious ideal - a fresh, untrammelled new territory to explore at will? Look back!
Think of Thomas Paine in America, Edmund Burke in England, Rousseau’s bright confrères among the philosophes - all of them trumpeted the Dawn of a Fresh New Day.
Of course - all of our own early days were filled with its fresh air!
And then, back then - the early days of the Enlightenment, that powerhouse of political ideology that conceived the Golden Image of TRUE democracy -
The world was coming of age!
What happened to us all to spoil all that?
Well, the world grew older and so did we!
Jean-Jacques Rousseau, though, all appearances to the contrary, was at heart a green Golden Ager. Whatever we may think, his philosophy was not Utopian.
Rousseau just wanted to return to the Age of Innocence, like Auden - though perhaps a little bit more naïvely than Wystan, and to universal brotherhood. Which serves him well here.
Oh, those lost ideals!
Yes, he was every bit as naïve as we were in our early years.. and I was a lot - probably more so than a lot of you, too. Still, he never stopped HOPING, in spite of all the bullies and naysayers!
But like Jean-Jacques, I know my teenaged springtime was anything but sound. The serpent had long since reached the centre of the apple.
Rousseau - like me - attempted extensive damage control, and the galloping extrêmes of his writing belie that constantly thwarted rationalization. He was perhaps successful, at least outwardly, though inwardly most of his life was lived on tenterhooks.
But now maybe you, like so many of US old Boomers, remain a partial stranger in this brave new world we see around us. And we can never go back to the Golden Age, it seems.
Why? Because we all have seen the enemy and he is us. Because he is ALWAYS there with us, even - in disguise - in these coarse, faded faraway times.
You know, we moderns grew up faster because we were in sync with Accelerated Modern Time, and because the serpent is in plain view these days.
Caught in that music, all neglect
Monuments of undying intellect.
So, to so many of us, Jean-Jacques fades back into the chipped and forgotten statuary of the Enlightenment. HoHum.
But MAYBE HIS Hope is still a valid GROWNUP option. And as for the actual Rousseau:
What he was, he was.
What he is fated to become
Depends on us.
Don’t you see? Just because we’ve all been hurt and have fallen from grace is no excuse for our omnipresent modern cynicism.
And as Auden’s poetic words can also apply to the way we see this tarnished 18th-century idol, perhaps Rousseau’s historical fate, along with Democracy’s and the World’s, also depends on US.
Our attitudes. Our emotions.
We’re sad sacks when we should be can-do-er’s.
And if we’re as idealistic as he was, these things will depend on having a grown-up sense of HOPE!
It’s time we revisited that Golden Ideal. There IS still room for goodness, decency and hope in this fallen world... if we keep one ear open to the postmodernist mindset.
And The Social Contract has all of those virtues in Spades.
Remember when Freedom was a glorious ideal - a fresh, untrammelled new territory to explore at will? Look back!
Think of Thomas Paine in America, Edmund Burke in England, Rousseau’s bright confrères among the philosophes - all of them trumpeted the Dawn of a Fresh New Day.
Of course - all of our own early days were filled with its fresh air!
And then, back then - the early days of the Enlightenment, that powerhouse of political ideology that conceived the Golden Image of TRUE democracy -
The world was coming of age!
What happened to us all to spoil all that?
Well, the world grew older and so did we!
Jean-Jacques Rousseau, though, all appearances to the contrary, was at heart a green Golden Ager. Whatever we may think, his philosophy was not Utopian.
Rousseau just wanted to return to the Age of Innocence, like Auden - though perhaps a little bit more naïvely than Wystan, and to universal brotherhood. Which serves him well here.
Oh, those lost ideals!
Yes, he was every bit as naïve as we were in our early years.. and I was a lot - probably more so than a lot of you, too. Still, he never stopped HOPING, in spite of all the bullies and naysayers!
But like Jean-Jacques, I know my teenaged springtime was anything but sound. The serpent had long since reached the centre of the apple.
Rousseau - like me - attempted extensive damage control, and the galloping extrêmes of his writing belie that constantly thwarted rationalization. He was perhaps successful, at least outwardly, though inwardly most of his life was lived on tenterhooks.
But now maybe you, like so many of US old Boomers, remain a partial stranger in this brave new world we see around us. And we can never go back to the Golden Age, it seems.
Why? Because we all have seen the enemy and he is us. Because he is ALWAYS there with us, even - in disguise - in these coarse, faded faraway times.
You know, we moderns grew up faster because we were in sync with Accelerated Modern Time, and because the serpent is in plain view these days.
Caught in that music, all neglect
Monuments of undying intellect.
So, to so many of us, Jean-Jacques fades back into the chipped and forgotten statuary of the Enlightenment. HoHum.
But MAYBE HIS Hope is still a valid GROWNUP option. And as for the actual Rousseau:
What he was, he was.
What he is fated to become
Depends on us.
Don’t you see? Just because we’ve all been hurt and have fallen from grace is no excuse for our omnipresent modern cynicism.
And as Auden’s poetic words can also apply to the way we see this tarnished 18th-century idol, perhaps Rousseau’s historical fate, along with Democracy’s and the World’s, also depends on US.
Our attitudes. Our emotions.
We’re sad sacks when we should be can-do-er’s.
And if we’re as idealistic as he was, these things will depend on having a grown-up sense of HOPE!
It’s time we revisited that Golden Ideal. There IS still room for goodness, decency and hope in this fallen world... if we keep one ear open to the postmodernist mindset.
And The Social Contract has all of those virtues in Spades.
November 13, 2021
2009 read: “In truth, laws are always useful to those with possessions and harmful to those who have nothing; from which it follows that the social state is advantageous to men only when all possess something and none has too much.”
Jean-Jacques Rousseau, The Social Contract.
One of those books I chose to read, because I knew I had to, is not the best way to set about reading a classical work on philosophy. Rosseau's classic about the responsibility and contract between the government and the governed is better studied than just simply read from cover to cover. 5 out of 12.
Jean-Jacques Rousseau, The Social Contract.
One of those books I chose to read, because I knew I had to, is not the best way to set about reading a classical work on philosophy. Rosseau's classic about the responsibility and contract between the government and the governed is better studied than just simply read from cover to cover. 5 out of 12.
March 18, 2017
"لقد وجدت الثورة الفرنسية إنجيلها في كتابات روسو."
قرأت في العديد من المقالات والصُحف وكتب المدرسة منذ صغري عن كتاب العقد الاجتماعي كونه أهم الكتب في السياسة وبقي اسم هذا الكاتب راسخاً في ذاكرتي. وفي الجامعة -كوني درست الأدب الفرنسي- تم إفراد مباحث خاصة في عصر التنوير وفلاسفته والثورة الفرنسية، وكان جان جاك روسو على رأس أولئك التنويريين الذين طمحوا لتغيير شكل الحُكم الملكي المُطلق؛ حيث كان يُعتقد بأن الحاكم هو ظل الله على الأرض. وقد تأثّر الكثيرون بفكر روسو التقدّمي مما أدّى إلى إسقاط حكم لويس السادس عشر وإنطلاق الثورة الفرنسية التي تجاوزت أفكارها حدود فرنسا وأصبحت مطلباً لكل شعوب العالم.
يضع روسو في كتابه هذا قواعد العلاقة بين الشعب والحاكم، وكيف تنشأ الدول، وواجبات الأفراد تجاه دولتهم وحاكمهم، مسؤوليات الحاكم نحو شعبه، وأشكال الحكومة المختلفة وحقوق وواجبات الجميع في الدولة. ويرى أن الشعب هو العنصر الأساسي في الدولة وهو حر ولا يحق لأحد استعباده تحت أي ظرف، وأن الإرادة العامة هي التي توجّه الدولة. وأن الحريّة والمساواة هي أساس كل اشتراع سليم فيه خير للجميع.
حين نقرأ ما كتبه روسو في القرن الثامن عشر من تنظيم للعلاقات في الدولة، ونقارن بين تقدّم أفكار السياسة الأوروبية في ذلك العصر وبين واقع سياساتنا العربية، نرى بأن هناك هوّة كبيرة أكبر من أن نحصرها! وهذا ما يدعو للبؤس والخزي! فيعود حُكّامنا لعصر الحكومة الإقطاعية والمُلك المطلق والعالم من حولنا يتطوّر وينعم بالحريّات والديمقراطيات وإرادة الشعب التي تعلو على أي إرادة. كم نحن بحاجة إلى دراسة علم السياسة وإلى إعادة تأهيل كاملة لفهم المصطلحات السياسية لنعرف حقوقنا وواجباتنا ومسؤولياتنا.
بقدر ما تحصّلت على فائدة من هذا الكتاب بقدر ما تعكّر استمتاعي بسبب ضعف الترجمة، وكأن المترجم عمد إلى استخدام google translate!
-----
"بما أن كل إنسان يولد حرّاً سيداً لنفسه لا يستطيع أحد أن يُخضعه بأية حجّة كانت من غير موافقته."
-----
قرأت في العديد من المقالات والصُحف وكتب المدرسة منذ صغري عن كتاب العقد الاجتماعي كونه أهم الكتب في السياسة وبقي اسم هذا الكاتب راسخاً في ذاكرتي. وفي الجامعة -كوني درست الأدب الفرنسي- تم إفراد مباحث خاصة في عصر التنوير وفلاسفته والثورة الفرنسية، وكان جان جاك روسو على رأس أولئك التنويريين الذين طمحوا لتغيير شكل الحُكم الملكي المُطلق؛ حيث كان يُعتقد بأن الحاكم هو ظل الله على الأرض. وقد تأثّر الكثيرون بفكر روسو التقدّمي مما أدّى إلى إسقاط حكم لويس السادس عشر وإنطلاق الثورة الفرنسية التي تجاوزت أفكارها حدود فرنسا وأصبحت مطلباً لكل شعوب العالم.
يضع روسو في كتابه هذا قواعد العلاقة بين الشعب والحاكم، وكيف تنشأ الدول، وواجبات الأفراد تجاه دولتهم وحاكمهم، مسؤوليات الحاكم نحو شعبه، وأشكال الحكومة المختلفة وحقوق وواجبات الجميع في الدولة. ويرى أن الشعب هو العنصر الأساسي في الدولة وهو حر ولا يحق لأحد استعباده تحت أي ظرف، وأن الإرادة العامة هي التي توجّه الدولة. وأن الحريّة والمساواة هي أساس كل اشتراع سليم فيه خير للجميع.
حين نقرأ ما كتبه روسو في القرن الثامن عشر من تنظيم للعلاقات في الدولة، ونقارن بين تقدّم أفكار السياسة الأوروبية في ذلك العصر وبين واقع سياساتنا العربية، نرى بأن هناك هوّة كبيرة أكبر من أن نحصرها! وهذا ما يدعو للبؤس والخزي! فيعود حُكّامنا لعصر الحكومة الإقطاعية والمُلك المطلق والعالم من حولنا يتطوّر وينعم بالحريّات والديمقراطيات وإرادة الشعب التي تعلو على أي إرادة. كم نحن بحاجة إلى دراسة علم السياسة وإلى إعادة تأهيل كاملة لفهم المصطلحات السياسية لنعرف حقوقنا وواجباتنا ومسؤولياتنا.
بقدر ما تحصّلت على فائدة من هذا الكتاب بقدر ما تعكّر استمتاعي بسبب ضعف الترجمة، وكأن المترجم عمد إلى استخدام google translate!
-----
"بما أن كل إنسان يولد حرّاً سيداً لنفسه لا يستطيع أحد أن يُخضعه بأية حجّة كانت من غير موافقته."
-----
December 1, 2019
‘It is always an evil,’ opines Rousseau near the end of this treatise, ‘to unite several towns in one nation,’ and you think – hang on – that's all nations, isn't it? Except, perhaps – aha! – for the Swiss republics like Rousseau's own native Geneva, where state and city were coterminous and political theories could be tested and discarded like strains of bacteria in a petri-dish. It must have been a blow when the Genevans turned against him and burnt his books en masse.
And they were not his last critics. For Bertrand Russell, ‘Hitler is an outcome of Rousseau,’ and the top review on Goodreads takes violent exception to him as well. These extreme reactions seem very surprising to me, perhaps because I am not well read in political theory. In his vision of citizens who willingly subsume themselves within a state, they see the seeds of totalitarianism; but Rousseau's point is rather to identify the qualities that would make such a state so appealing in the first place.
Those qualities are, for the most part, fairly sensible and inspiring. He argues that sovereignty rests exclusively in the people; that slavery is invalid; that there can be no state religion, nor any religious intolerance; that inequality of wealth must be minimised; that private interest groups must be kept out of politics; and that there is no justification for any divinely-appointed monarch or king: ‘All legitimate government is “republican”.’
Rousseau's idea of democracy is a very strict one; for him, it's something that constrains all the people to come together to make decisions directly – occasions on which ‘the person of the humblest citizen is as sacred and inviolable as that of the highest magistrate, for in the presence of the represented there is no longer any representation’. Stirring, although perhaps impractical. But Rousseau is not impressed by systems under which citizens outsource their decision-making powers to elected representatives.
Of course, as recent experience has shown, England does occasionally have popular referenda. And Rousseau goes on:
Well, yes.
The tiny chapters, combined with Rousseau's light, often aphoristic style, make this a far easier and more enjoyable read than I had been expecting. And overall I was amazed (given his dubious ‘Swissness’) to see quite how much of Rousseau's politics has survived into modern-day Switzerland – the direct democracy, the powerful quasi-city-states, the military service, the low taxation. If I had read this book when I lived in England or France, I might have supposed a lot of it to be purely theoretical; here, where all my neighbours and colleagues are voting on laws every couple of weeks, it's visible all around you.
And they were not his last critics. For Bertrand Russell, ‘Hitler is an outcome of Rousseau,’ and the top review on Goodreads takes violent exception to him as well. These extreme reactions seem very surprising to me, perhaps because I am not well read in political theory. In his vision of citizens who willingly subsume themselves within a state, they see the seeds of totalitarianism; but Rousseau's point is rather to identify the qualities that would make such a state so appealing in the first place.
Those qualities are, for the most part, fairly sensible and inspiring. He argues that sovereignty rests exclusively in the people; that slavery is invalid; that there can be no state religion, nor any religious intolerance; that inequality of wealth must be minimised; that private interest groups must be kept out of politics; and that there is no justification for any divinely-appointed monarch or king: ‘All legitimate government is “republican”.’
Rousseau's idea of democracy is a very strict one; for him, it's something that constrains all the people to come together to make decisions directly – occasions on which ‘the person of the humblest citizen is as sacred and inviolable as that of the highest magistrate, for in the presence of the represented there is no longer any representation’. Stirring, although perhaps impractical. But Rousseau is not impressed by systems under which citizens outsource their decision-making powers to elected representatives.
The English people believes itself to be free; it is gravely mistaken; it is free only during the election of Members of Parliament; as soon as the Members are elected, the people is enslaved; it is nothing.
Of course, as recent experience has shown, England does occasionally have popular referenda. And Rousseau goes on:
In the brief moments of its freedom, the English people makes such a use of that freedom that it deserves to lose it.
Well, yes.
The tiny chapters, combined with Rousseau's light, often aphoristic style, make this a far easier and more enjoyable read than I had been expecting. And overall I was amazed (given his dubious ‘Swissness’) to see quite how much of Rousseau's politics has survived into modern-day Switzerland – the direct democracy, the powerful quasi-city-states, the military service, the low taxation. If I had read this book when I lived in England or France, I might have supposed a lot of it to be purely theoretical; here, where all my neighbours and colleagues are voting on laws every couple of weeks, it's visible all around you.
January 3, 2023
I am so pleased I finished this book.
Laws are binding only when they are supported by the general will of the people.
I found myself understanding most of this book.
Particularly accurate are the following:
1) Nothing is more dangerous in public affairs than the influence of private interests.
2) The English people believes itself to be free; it is gravely mistaken; it is free only during the election of Members of Parliament; as soon as the Members are elected, the people is enslaved. (This gets truer by the week - look at the shenanigans in 2022 with the leadership of the Tories).
Laws are binding only when they are supported by the general will of the people.
I found myself understanding most of this book.
Particularly accurate are the following:
1) Nothing is more dangerous in public affairs than the influence of private interests.
2) The English people believes itself to be free; it is gravely mistaken; it is free only during the election of Members of Parliament; as soon as the Members are elected, the people is enslaved. (This gets truer by the week - look at the shenanigans in 2022 with the leadership of the Tories).
December 1, 2018
لا بد من الإشادة بشجاعة المؤلف في تأليف مثل هذا الكتاب في ذلك الزمن حيث سيطرة الحكم الملكي وسيطرة الأرستقراطية على نواحي الحياة في فرنسا.
لقد جعلت الثورة الفرنسية هذا الكتاب كإنجيل لها. والذي وضع مباديء لحقوق الانسان وانظمة الحكم في أوروبا كلها وليس فقط فرنسا.
انتقاد للحكم المطلق وسيطرة فئة معينة على الحمم وانتقاد للعبودية جميع هذه الأفكار تجعل من هذا المفكر عبقريا وسابقا لزمانه.
وكذلك انتقاده لاستغلال الدين في السيطرة على الحكم. فالدين يجب ان يكون هو دين قومي حتى يحكم وليس لبلد ما اما انزيكون شاملا لجميع البلدان التي تدين بهذا الدين وأما ان يكون دين روحي للشعب فقط ولا يستخدم للسيطرة على الحكم والشعوب.
كتاب رائع
لقد جعلت الثورة الفرنسية هذا الكتاب كإنجيل لها. والذي وضع مباديء لحقوق الانسان وانظمة الحكم في أوروبا كلها وليس فقط فرنسا.
انتقاد للحكم المطلق وسيطرة فئة معينة على الحمم وانتقاد للعبودية جميع هذه الأفكار تجعل من هذا المفكر عبقريا وسابقا لزمانه.
وكذلك انتقاده لاستغلال الدين في السيطرة على الحكم. فالدين يجب ان يكون هو دين قومي حتى يحكم وليس لبلد ما اما انزيكون شاملا لجميع البلدان التي تدين بهذا الدين وأما ان يكون دين روحي للشعب فقط ولا يستخدم للسيطرة على الحكم والشعوب.
كتاب رائع
March 3, 2022
Rousseau thinks of society not with the strength of the dominant but by associating individual forces, contributing to maintaining social cohesion. Force does not make right. All must accept Laws and principles for the good of all. For him, the body politic will make up of free individuals, autonomous and equal in law, who participate directly in the affairs of the state and who form the sovereign people. He remains suspicious of the executive; he is more oriented towards federalism; for him, both cases should not be interdependent. This one is the big difference between Montesquieu and him, one is for national sovereignty, and the other is popular.
July 10, 2018
Great Philosophies
Philosophy implies thinking; and thus, indicates a certain type of thought. That is exactly what this book has accomplished — combined three books that summarized a brief view of numerous philosophers’ ways of perceiving the world. Aside from all that, Social Contract theory was the heart and soul of this phenomenal manuscript. Should it be followed, its practices would eliminate quite a few of the useless egoism and its selfish consequential behaviors. If you’d like a moment of constructive peaceful meditation into a realm of philosophical speculations, this book would definitely suffice the purpose. Highly recommended!
Philosophy implies thinking; and thus, indicates a certain type of thought. That is exactly what this book has accomplished — combined three books that summarized a brief view of numerous philosophers’ ways of perceiving the world. Aside from all that, Social Contract theory was the heart and soul of this phenomenal manuscript. Should it be followed, its practices would eliminate quite a few of the useless egoism and its selfish consequential behaviors. If you’d like a moment of constructive peaceful meditation into a realm of philosophical speculations, this book would definitely suffice the purpose. Highly recommended!
June 26, 2018
Κατά καιρούς στο παρελθόν είχα έρθει σε επαφή με το έργο του Ρουσσώ κυρίως μέσω αναφορών από τρίτους συγγραφείς. Ήγγικεν η ώρα για το "real thing" και το αποτέλεσμα με εξέπληξε ευχάριστα, ομολογώ. Βρήκα πραγματικά απολαυστικό το κείμενο και την παράθεση επιχειρημάτων, πολλώ δε μάλλον που μέρος ή όλο έχει παρατεθεί, αντιγραφεί, κλαπεί κλπ. ανηλεώς!
Δεν γνωρίζω κατά πόσον οι υπό εξέταση έννοιες όπως η Γενική βούληση, η διάκριση φυσικού και πολιτικού δικαίου, γενικού και ειδικού συμφέροντος, νόμου, ισχύος κ.ο.κ. αφορούν ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, κατακερματισμένο, με πολίτες που φέρουν κατ' όνομα μόνον τον τιμητικό αυτό τίτλο, στους οποίους προφανώς συμπεριλαμβάνομαι και εγώ. Σε κάθε περίπτωση, είμαι πολύ μικρός για να κάνω προβλέψεις, αλλά πολύ μεγάλος για να είμαι οπτιμιστής.
Κοντολογίς, το "Κοινωνικό Συμβόλαιο" ανήκει στα εκ των ων ουκ άνευ αναγνώσματα, αν όχι ως "οδηγός πλεύσης" (η μεταμοντέρνα κατάσταση φρικιά εμπρός στους οδηγούς και τις οδηγίες), τουλάχιστον ως βασική γνώση θέσμισης του δυτικού modus operandi.
Δεν γνωρίζω κατά πόσον οι υπό εξέταση έννοιες όπως η Γενική βούληση, η διάκριση φυσικού και πολιτικού δικαίου, γενικού και ειδικού συμφέροντος, νόμου, ισχύος κ.ο.κ. αφορούν ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, κατακερματισμένο, με πολίτες που φέρουν κατ' όνομα μόνον τον τιμητικό αυτό τίτλο, στους οποίους προφανώς συμπεριλαμβάνομαι και εγώ. Σε κάθε περίπτωση, είμαι πολύ μικρός για να κάνω προβλέψεις, αλλά πολύ μεγάλος για να είμαι οπτιμιστής.
Κοντολογίς, το "Κοινωνικό Συμβόλαιο" ανήκει στα εκ των ων ουκ άνευ αναγνώσματα, αν όχι ως "οδηγός πλεύσης" (η μεταμοντέρνα κατάσταση φρικιά εμπρός στους οδηγούς και τις οδηγίες), τουλάχιστον ως βασική γνώση θέσμισης του δυτικού modus operandi.
November 5, 2012
بالنظر للفترة الزمنية التي نُشر فيها الكتاب يتبيَّن للقارئ مدى شجاعة جان جاك روسو لجرأة المحتوى الذي لا يتناسب أبداً مع الحالة السياسية في تلك الفترة وفعلا منذ أن نشر روسو الكتاب لم يعيش مطمئناً، فقد ظلَّ ملاحقاً في كل مكان يقصده إلى أن رحل عن هذه الدنيا. وبعد 30 عاماً من وفاته سُميَّ هذا الكتاب "بإنجيل الثورة الفرنسية"، لأنها قامت على المبادئ التي يحويها الكتاب
تناول الكتاب بالشرح ضرورة أن يحكم الشعب نفسه ويحافظ علي حقوقه من خلال حكومة منتخبة تكون وسيط بين الشعب والسيد ولكن أساس هذه المؤسسة هو الشعب ( السيد والحكومة في خدمته!!!)، ولكي تحافظ الحكومة على استقرارها يجب أن تحقق عدة أهداف ومن جُملة ما تناوله روسو بالشرح أذكر هنا ضرورة تقليص الفجوة بين الفقراء والأغنياء حيث قال:-
" إذا أردتم أن تمنحوا الدولة ثباتاً فقربوا بين الطرفيين الأقصيين ما استطعتم، ولا تحتملوا وجود أناس أغنياء وفقراء، فهذان الحالان اللذان لا يمكن فصل أحدهما عن الآخر بحكم الطبيعة هما كذلك شؤم على الخير العام، فمن أحدهما يظهر أعوان الطغيان، ومن الآخر يظهر الطغاة، وبينهما تقع معاملة الحرية العامة، فأحدهما يشترى والآخر يبيع"
كتاب جميل يستحق القراءة وبالنسبة لي يحتاج إعادة ولكن تؤجل على أمل الحصول على نسخة ورقية
تناول الكتاب بالشرح ضرورة أن يحكم الشعب نفسه ويحافظ علي حقوقه من خلال حكومة منتخبة تكون وسيط بين الشعب والسيد ولكن أساس هذه المؤسسة هو الشعب ( السيد والحكومة في خدمته!!!)، ولكي تحافظ الحكومة على استقرارها يجب أن تحقق عدة أهداف ومن جُملة ما تناوله روسو بالشرح أذكر هنا ضرورة تقليص الفجوة بين الفقراء والأغنياء حيث قال:-
" إذا أردتم أن تمنحوا الدولة ثباتاً فقربوا بين الطرفيين الأقصيين ما استطعتم، ولا تحتملوا وجود أناس أغنياء وفقراء، فهذان الحالان اللذان لا يمكن فصل أحدهما عن الآخر بحكم الطبيعة هما كذلك شؤم على الخير العام، فمن أحدهما يظهر أعوان الطغيان، ومن الآخر يظهر الطغاة، وبينهما تقع معاملة الحرية العامة، فأحدهما يشترى والآخر يبيع"
كتاب جميل يستحق القراءة وبالنسبة لي يحتاج إعادة ولكن تؤجل على أمل الحصول على نسخة ورقية
December 28, 2017
مقال عن روسو على جزئين:
روسو ومشكلة الحرية- الجزء الأول
روسو ومشكلة الحرية- الجزء الثاني
تُعد فلسفة روسو السياسية هي الوسط ما بين استبدادية هوبز، وليبرالية لوك. في الباب الأول من كتابه «العقد الاجتماعي» يبحث روسو عن قاعدة شرعية صحيحة لإدارة النظام المدني يراعي فيها التوفيق بين الحرية المطلقة للإنسان، وبين فقده جزءًا من حريته في إطار النظام الاجتماعي والمدني للدولة، فيقول في مفتتح الفصل الأول من هذا الباب:
«يولد الإنسان حرًّا، ويوجد الإنسان مقيدًا في كل مكان، وهو يظن أنّه سيد الآخرين، وهو يظل عبدًا أكثر منهم، كيف وقع هذا التحول؟ أجهل ذلك، وما الذي يمكن أن يجعله شرعيًّا؟ أراني قادرًا على حل هذه المسألة».
روسو ومشكلة الحرية- الجزء الأول
روسو ومشكلة الحرية- الجزء الثاني
تُعد فلسفة روسو السياسية هي الوسط ما بين استبدادية هوبز، وليبرالية لوك. في الباب الأول من كتابه «العقد الاجتماعي» يبحث روسو عن قاعدة شرعية صحيحة لإدارة النظام المدني يراعي فيها التوفيق بين الحرية المطلقة للإنسان، وبين فقده جزءًا من حريته في إطار النظام الاجتماعي والمدني للدولة، فيقول في مفتتح الفصل الأول من هذا الباب:
«يولد الإنسان حرًّا، ويوجد الإنسان مقيدًا في كل مكان، وهو يظن أنّه سيد الآخرين، وهو يظل عبدًا أكثر منهم، كيف وقع هذا التحول؟ أجهل ذلك، وما الذي يمكن أن يجعله شرعيًّا؟ أراني قادرًا على حل هذه المسألة».
June 3, 2017
هنگامی که نگارنده خواست ترجمه "قرارداد اجتماعی" را منتشر سازد، هیچ کتابفروشی حاضر به چاپ آن نشد. در حقیقت همه معتقد بودند چون این کتاب علمی و تا حدی مشکل است، خریدار نخواهد داشت؛ زیرا خوانندگان ما بیشتر کتاب هایی را دوست دارند که جنبه تفریح و تفنن داشته، محتاج به تفکر نباشد. ناچار بنده به هزینه خود این ترجمه را به چاپ رساندم. خوشبختانه چاپ اول آن در دو سال فروش رفت و نشان داد که طبقه روشنفکر ایران ارزش کتاب خوب را هم می داند. امید است این موفقیت دیگران را تشویق نماید که حتی الامکان در ترجمه شاهکارهای نویسندگان بزرگ اقدام نمایند. زیرا شکی نیست بدون انجام تحول فکری هیچ گونه تحول در کشور ما صورت پذیر نیست و شاید یکی از مؤثرترین وسایل ایجاد تحول فکری، ترجمه آثار بزرگان است.
از مقدمۀ قرارداد اجتماعی
غلامحسین زیزک زاده
از مقدمۀ قرارداد اجتماعی
غلامحسین زیزک زاده
December 22, 2020
Μια από τις unpopular opinion που έχω είναι ότι κλασσικούς θεωρητικούς δεν θέλω συνήθως να τους διαβάζω απο το πρωτότυπο. Θεωρώ πως κατανοείς περισσότερο τις θεωρίες τους και το έργο τους όταν κάποιος ειδικός σου εξηγεί τι είπαν, γιατί το είπαν, ποιο ήταν το υπόβαθρο, ποιες οι αντιδράσεις κλπ. Είχα έρθει σε επαφή με το κοινωνικό συμβόλαιο ως φοιτητής στο πανεπιστήμιο, όπου, φυσικά, η ύλη δεν περιείχε το πρωτότυπο κείμενο ετσι έμαθα για αυτο μέσα από τις διαλέξεις και τα εγχειρίδια. Διαβάζοντάς το τώρα μπορώ να πω πως αν δεν είχα εκείνες τις διαλέξεις δεν θα καταλάβαινα και δεν θα εντόπιζα την ουσία της θεωρίας του Ρουσσώ. Οπότε εν μέρει θεωρώ πως είχα δίκιο.
Παρόλα αυτά, το βιβλίο είχε πολλά να μου προσφέρει σε σχέση με της γνώσεις μου για τα πολιτικά συστήματα και τον τρόπο λειτουργίας τους. Πως η εξουσία δικαιολογείται από τον εκάστοτε ηγεμόνα και τι απόψεις που υπήρχαν για τον ρόλο των μοναρχών τις ολιγαρχίας και της δημοκρατίας. Επίσης είχε μια ενδιαφέρουσα πρόβλεψη για την μοίρα της Ρωσίας που με εξέπληξε με την ευστοχία της.
Παρόλα αυτά, το βιβλίο είχε πολλά να μου προσφέρει σε σχέση με της γνώσεις μου για τα πολιτικά συστήματα και τον τρόπο λειτουργίας τους. Πως η εξουσία δικαιολογείται από τον εκάστοτε ηγεμόνα και τι απόψεις που υπήρχαν για τον ρόλο των μοναρχών τις ολιγαρχίας και της δημοκρατίας. Επίσης είχε μια ενδιαφέρουσα πρόβλεψη για την μοίρα της Ρωσίας που με εξέπληξε με την ευστοχία της.
February 12, 2022
Come mantenere la primitiva libertà dell'uomo inserendola in una struttura statale che consenta un governo secondo i dettami della ragione? E ciò che Rousseau tenta di esplicitare in quest'opera, seguendo la formazione delle prime comunità e richiamandosi alle strutture dei popoli antichi per approdare alle più moderne forme di governo rappresentativo. Critiche e suggerimenti interessanti non mancano. Di certo si respira un'aria di lieve ambiguità allorché Rousseau si fa difensore della libertà individuale, ma sembra poi subordinarla al bene dello stato e veder, nell'uomo governato, più un cittadino che un individuo i cui diritti vadano comunque tutelati. Una vena totalitarista di fondo, forse?
January 19, 2019
لقد أعاد الكتاب ترتيب وصياغة أفكارى عن علاقة الحاكم وحكومته بالمحكومين إلى علاقة السيد ووزرائه بالشعب صاحب السيادة المطلقة واليد العليا فى هذه العلاقة والذى يقرر أن يتعاقد مع أحدهم لادارة شئون ما يعرف بالدولة يكون هذا التعاقد مبنى على احترام إرادة الشعب وحماية حقوقه كأفراد وجماعات.
April 22, 2015
يختار حلمى مراد فى هذا الكتاب (كتب من التراث تعبر عن افكار مؤلفيها ) ليقدم لنا معلومه مفيدة
واختار 4 من أعظم الاعمال على الاطلاق : إذا كانت العقد الاجتماعى او الالياذه او الاوديسه او إميل
واختار 4 من أعظم الاعمال على الاطلاق : إذا كانت العقد الاجتماعى او الالياذه او الاوديسه او إميل
May 14, 2020
“Social contract” is a term that is thrown about pretty widely in our society. People will talk in a casual if sometimes facile manner about the idea that people willingly give up the theoretically total freedom of a state of nature in exchange for the benefits that life in a civilized society provides. But what Jean-Jacques Rousseau means by the term, as expressed in his classic work The Social Contract (1762), is much more complex and much more nuanced.
“Man was born free, and he is everywhere in chains” -- it is on this seemingly paradoxical note that Rousseau begins Du contrat social; ou Principes du droit politique (On the Social Contract; or, Principles of Political Rights). One hundred years before Abraham Lincoln wrote down his first draft of the Emancipation Proclamation, Rousseau reflected on slavery as the ultimate violation of the social contract that should exist between the individual and the government. With strict logic, Rousseau points out the shortcomings in earlier thinkers (Grotius, Hobbes, even Aristotle), stating forthrightly that “Since no man has any natural authority over his fellows, and since force alone bestows no right, all legitimate authority among men must be based on covenants” (p. 53) – or contracts, in other words.
For his ideas regarding a social contract between an individual and his or her government, Rousseau looks all the way back to the family – what Rousseau calls “The oldest of all societies, and the only natural one”. And what interests Rousseau most regarding the family as a unit is what happens once the children have grown up: “Once the children are freed from the obedience they owe their father, and the father is freed from his responsibilities towards them, both parties equally regain their independence. If they continue to remain united, it is no longer nature, but their own choice, which unites them; and the family as such is kept in being only by agreement” (p. 50).
Rousseau takes great care in differentiating between the executive and legislative functions of government. He tells us that “the legislative power belongs, and can only belong, to the people”, while “executive power cannot belong to the generality of the people as legislative or sovereign, since executive power is exercised only in particular acts which are outside the province of law” (p. 101).
These words of Rousseau make me think of the statue of George Mason on the campus of George Mason University, where I teach. Mason, the “Father of the Bill of Rights,” is shown working on a draft of the Virginia Declaration of Rights (1776); on the desk next to him are books by Hume, Locke – and Rousseau. The great Swiss philosopher’s influence on the writing of the United States Constitution is, of course, a matter of record; and this nation’s founding document from 1787 puts the legislative branch (the Congress) first, in Article I, and puts the executive branch (the President) second, in Article II. The Congress makes the laws; the President executes the laws, a task that is outside the province of lawmaking – just as Rousseau would have had it.
Rousseau distinguishes just as carefully between “the sovereign” and “the government”. The idea of “the sovereign” is somewhat tricky. For Rousseau, it seems, “the sovereign” is the general will of all the people of a state, collectively expressed. “Government,” by contrast, is much more specific in its meaning: “An intermediary body established between the subjects and the sovereign for their mutual communication, a body charged with the execution of the laws and the maintenance of freedom, both civil and political” (p. 102). It gets tricky here, doesn’t it? People are the subjects, but “the people” are the sovereign, and the government is an intermediary between “people” and “the people.” These almost koan-like paradoxes are part of what I enjoy about reading Rousseau.
Perhaps because I was traveling in Lucerne, Switzerland, while reading The Social Contract for the first time, I took particular interest in Rousseau's assertion that small countries were best suited for republican government, as when he writes that democratic government is best suited to “a very small state, where the people may be readily assembled and where each citizen may easily know all the others” (p. 113).
Looking at the beautiful little cities of Switzerland, each one sheltered by a cool clear lake at its front and a protective wall of mountains at its back, I could understand why Rousseau may have thought that such a setting was perfect for successful republican government. It seems worthy of mentioning, in that connection, that Geneva is still officially “the Republic and Canton of Geneva" (emphasis mine). Truly, the Swiss take their independence seriously. Think about that the next time you're in the old section of Zurich, enjoying some cheese fondue and a glass of Chasselas.
How, I found myself wondering, would Rousseau have felt about the United States of America as an experiment in building a large republic? When Rousseau wrote The Social Contract in 1762, the French & Indian War was not yet over, and the idea of American independence from Great Britain was not even on the horizon. By the time Rousseau died in 1778, the Continental Army had won the battle of Saratoga, and independence for the U.S.A. was starting to seem like more of a real possibility. Did Rousseau ever talk about any of that? I don't know.
There were plenty of times when I found myself disagreeing with Rousseau. Among the city-states of classical Greece, he prefers Sparta to Athens, and I could not disagree with him more in that regard. I also thought that he treated the topic of dictatorship much too lightly and casually, as when he assures us that “a dictator could in certain cases defend the public freedom without ever being able to invade it” (p. 172); if he had lived through the 20th century, and had been writing The Social Contract in, say, 1962 rather than 1762, perhaps he would have written about dictatorship quite differently. But I think Rousseau would have liked having readers disagree with him; for him, that was no doubt an integral part of the dialogue regarding the relationship between the individual and society.
And returning to Rousseau now, many years after I first read his work in Switzerland, is even more interesting, thought-provoking, and troubling. For in Book IV, on the indestructibility of the general will, Rousseau offers a troubling picture of what can happen “when the social tie begins to slacken”. Rousseau asks us to imagine a time “when the state, on the brink of ruin, can maintain itself only in an empty and illusory form, when the social bond is broken in every heart, when the meanest interest impudently flaunts the sacred name of the public good”. At such times, Rousseau warns us, “everyone, animated by secret motives, ceases to speak as a citizen any more than as if the state had never existed” (p. 150).
Rousseau is writing in Switzerland, in 1762, but his subject could be the U.S.A. in the year 2020 – a nation where even a global pandemic that has infected 1.4 million citizens, and killed 85,000 of them, seems unable to bring people together and end bitter political divisions. We live in a time when some people seem to want less to achieve something for their own side, than to defeat and humiliate people on the other side – “own the libs” and all that.
Jean-Jacques Rousseau, who favoured robust debate and the open expression of disagreement, would nonetheless, I think, be appalled at the current state of American democracy. It might behoove us all, regardless of the individual political philosophy that any of us might hold, to return to Rousseau’s The Social Contract and think carefully about the way in which each of us as an individual relates to, and participates in, the society that we all must share.
“Man was born free, and he is everywhere in chains” -- it is on this seemingly paradoxical note that Rousseau begins Du contrat social; ou Principes du droit politique (On the Social Contract; or, Principles of Political Rights). One hundred years before Abraham Lincoln wrote down his first draft of the Emancipation Proclamation, Rousseau reflected on slavery as the ultimate violation of the social contract that should exist between the individual and the government. With strict logic, Rousseau points out the shortcomings in earlier thinkers (Grotius, Hobbes, even Aristotle), stating forthrightly that “Since no man has any natural authority over his fellows, and since force alone bestows no right, all legitimate authority among men must be based on covenants” (p. 53) – or contracts, in other words.
For his ideas regarding a social contract between an individual and his or her government, Rousseau looks all the way back to the family – what Rousseau calls “The oldest of all societies, and the only natural one”. And what interests Rousseau most regarding the family as a unit is what happens once the children have grown up: “Once the children are freed from the obedience they owe their father, and the father is freed from his responsibilities towards them, both parties equally regain their independence. If they continue to remain united, it is no longer nature, but their own choice, which unites them; and the family as such is kept in being only by agreement” (p. 50).
Rousseau takes great care in differentiating between the executive and legislative functions of government. He tells us that “the legislative power belongs, and can only belong, to the people”, while “executive power cannot belong to the generality of the people as legislative or sovereign, since executive power is exercised only in particular acts which are outside the province of law” (p. 101).
These words of Rousseau make me think of the statue of George Mason on the campus of George Mason University, where I teach. Mason, the “Father of the Bill of Rights,” is shown working on a draft of the Virginia Declaration of Rights (1776); on the desk next to him are books by Hume, Locke – and Rousseau. The great Swiss philosopher’s influence on the writing of the United States Constitution is, of course, a matter of record; and this nation’s founding document from 1787 puts the legislative branch (the Congress) first, in Article I, and puts the executive branch (the President) second, in Article II. The Congress makes the laws; the President executes the laws, a task that is outside the province of lawmaking – just as Rousseau would have had it.
Rousseau distinguishes just as carefully between “the sovereign” and “the government”. The idea of “the sovereign” is somewhat tricky. For Rousseau, it seems, “the sovereign” is the general will of all the people of a state, collectively expressed. “Government,” by contrast, is much more specific in its meaning: “An intermediary body established between the subjects and the sovereign for their mutual communication, a body charged with the execution of the laws and the maintenance of freedom, both civil and political” (p. 102). It gets tricky here, doesn’t it? People are the subjects, but “the people” are the sovereign, and the government is an intermediary between “people” and “the people.” These almost koan-like paradoxes are part of what I enjoy about reading Rousseau.
Perhaps because I was traveling in Lucerne, Switzerland, while reading The Social Contract for the first time, I took particular interest in Rousseau's assertion that small countries were best suited for republican government, as when he writes that democratic government is best suited to “a very small state, where the people may be readily assembled and where each citizen may easily know all the others” (p. 113).
Looking at the beautiful little cities of Switzerland, each one sheltered by a cool clear lake at its front and a protective wall of mountains at its back, I could understand why Rousseau may have thought that such a setting was perfect for successful republican government. It seems worthy of mentioning, in that connection, that Geneva is still officially “the Republic and Canton of Geneva" (emphasis mine). Truly, the Swiss take their independence seriously. Think about that the next time you're in the old section of Zurich, enjoying some cheese fondue and a glass of Chasselas.
How, I found myself wondering, would Rousseau have felt about the United States of America as an experiment in building a large republic? When Rousseau wrote The Social Contract in 1762, the French & Indian War was not yet over, and the idea of American independence from Great Britain was not even on the horizon. By the time Rousseau died in 1778, the Continental Army had won the battle of Saratoga, and independence for the U.S.A. was starting to seem like more of a real possibility. Did Rousseau ever talk about any of that? I don't know.
There were plenty of times when I found myself disagreeing with Rousseau. Among the city-states of classical Greece, he prefers Sparta to Athens, and I could not disagree with him more in that regard. I also thought that he treated the topic of dictatorship much too lightly and casually, as when he assures us that “a dictator could in certain cases defend the public freedom without ever being able to invade it” (p. 172); if he had lived through the 20th century, and had been writing The Social Contract in, say, 1962 rather than 1762, perhaps he would have written about dictatorship quite differently. But I think Rousseau would have liked having readers disagree with him; for him, that was no doubt an integral part of the dialogue regarding the relationship between the individual and society.
And returning to Rousseau now, many years after I first read his work in Switzerland, is even more interesting, thought-provoking, and troubling. For in Book IV, on the indestructibility of the general will, Rousseau offers a troubling picture of what can happen “when the social tie begins to slacken”. Rousseau asks us to imagine a time “when the state, on the brink of ruin, can maintain itself only in an empty and illusory form, when the social bond is broken in every heart, when the meanest interest impudently flaunts the sacred name of the public good”. At such times, Rousseau warns us, “everyone, animated by secret motives, ceases to speak as a citizen any more than as if the state had never existed” (p. 150).
Rousseau is writing in Switzerland, in 1762, but his subject could be the U.S.A. in the year 2020 – a nation where even a global pandemic that has infected 1.4 million citizens, and killed 85,000 of them, seems unable to bring people together and end bitter political divisions. We live in a time when some people seem to want less to achieve something for their own side, than to defeat and humiliate people on the other side – “own the libs” and all that.
Jean-Jacques Rousseau, who favoured robust debate and the open expression of disagreement, would nonetheless, I think, be appalled at the current state of American democracy. It might behoove us all, regardless of the individual political philosophy that any of us might hold, to return to Rousseau’s The Social Contract and think carefully about the way in which each of us as an individual relates to, and participates in, the society that we all must share.
March 20, 2017
Rămăsesem undeva pe la "Dreptul de viaţă şi de moarte" când m-am enervat şi am şters pdf-ul, învinuindu-mă că m-am urcat în tren fără să fi luat nimic de citit cu mine. Problema era că aveam neapărată nevoie să fac note marginale (sufăr de cancerul ăsta) şi m-am hotărât să o abandonez şi să o reiau când voi avea cartea în format clasic în mâna. Pe aici, pe dincolo, m-am dus într-o librărie şi, cu sacrificiul renunţării la un pachet de ţigări, am cumpărat-o. *Ba!, că tot vin alegerile parlamentare şi că tot ne stă în fire să credem în promisiuni, puneţi şi voi ştampila pe ăla care promite că elimină crima aia de timbru literar!*
Acestea fiind zise, trebuie menţionat că editorul, care şi-a asumat academica îndatorire de a redacta note de subsol, e un mare BOU. Eu am o mare problemă cu semidocţii. A propos, Lucian Pricop îi zice. Feriţi-vă de el. Din câte ştiu eu de la orele de istorie pe la care am fost, Rousseau ăsta s-a dus printre cei drepţi înainte de Revoluţia Franceză. La care domnu' editor, geniu, vine la un moment dat cu o notă de subsol, cu nuanţe explicative, şi spune: "E o trimitere la suspendarea aplicării Constituţiei din 1793, prin decizia guvernului revoluţionar." Ei nu mai spune! Adică tovarăşu' iluminist prevedea istoria?!
Mai serioşi fiind, trebuie să afirmăm că principiile expuse de Rousseau în Contractul social au căzut în desuetitudine. Gândirea era specifică perioadei feudale, scopul ei fiind acela de a tăia gheara sângeroasă a monarhismului, astfel că noţiunile pe care le explică şi le critică Rousseau au fost mult mai bine fundamentate de practicile politice şi de ideologii secolului al XIX-lea şi al XX-lea. *Acum mă gândesc la faptul că asta ar putea fi o chiar bună tema de reflecţie: rapiditatea cu care a evoluat lumea europeană în ultimele două secole, în comparație cu anterioarele*Mi-a plăcut foarte mult capitolul intitulat "Despre religia civilă", deşi nici acesta nu scapă de sub stigmatul desuetitudinii. Rousseau vorbeşte cu atâta patos, încât nu ai cum să nu ţi-l imaginezi în faţă ochilor, pledând cu lacrimi în ochi pentru un stat dacă nu ideal, cel puţin mai bun.
Asta nu înseamnă nici pe departe că n-ar mai trebui să-l citim pe Rousseau. Lui, lui Voltaire, lui Montesquieu, lui Kant, lui Locke şi celorlaltor iluminişti le datorăm libertatea de care ne bucurăm astăzi...
De asemenea, cred că lucrarea lui Rousseau a avut acelaşi impact ca Principele lui Machiavelli. Deşi dedicată conducătorilor, ea a reprezentat un mod de a-i învăţa pe "supuşi" să discearnă în materia mrejelor tiraniei.
Dacă n-ar fi fost ei, căderea absolutismului ar fi survenit mult mai târziu (sau poate niciodată?!), astfel încât ar trebui să-i comemorăm ca pe nişte zei, ca pe nişte sfinţi ce au adus parfumul libertăţii în America, în Europa, iar ulterior pretutindeni în lume.
"Poporul îşi vrea întotdeauna binele, dar nu întotdeauna îl vede singur; voinţă generală este întotdeauna dreaptă, dar judecata care o călăuzeşte nu este întotdeauna luminată."
Andrei Tamaș,
27 noiembrie 2016.
Acestea fiind zise, trebuie menţionat că editorul, care şi-a asumat academica îndatorire de a redacta note de subsol, e un mare BOU. Eu am o mare problemă cu semidocţii. A propos, Lucian Pricop îi zice. Feriţi-vă de el. Din câte ştiu eu de la orele de istorie pe la care am fost, Rousseau ăsta s-a dus printre cei drepţi înainte de Revoluţia Franceză. La care domnu' editor, geniu, vine la un moment dat cu o notă de subsol, cu nuanţe explicative, şi spune: "E o trimitere la suspendarea aplicării Constituţiei din 1793, prin decizia guvernului revoluţionar." Ei nu mai spune! Adică tovarăşu' iluminist prevedea istoria?!
Mai serioşi fiind, trebuie să afirmăm că principiile expuse de Rousseau în Contractul social au căzut în desuetitudine. Gândirea era specifică perioadei feudale, scopul ei fiind acela de a tăia gheara sângeroasă a monarhismului, astfel că noţiunile pe care le explică şi le critică Rousseau au fost mult mai bine fundamentate de practicile politice şi de ideologii secolului al XIX-lea şi al XX-lea. *Acum mă gândesc la faptul că asta ar putea fi o chiar bună tema de reflecţie: rapiditatea cu care a evoluat lumea europeană în ultimele două secole, în comparație cu anterioarele*Mi-a plăcut foarte mult capitolul intitulat "Despre religia civilă", deşi nici acesta nu scapă de sub stigmatul desuetitudinii. Rousseau vorbeşte cu atâta patos, încât nu ai cum să nu ţi-l imaginezi în faţă ochilor, pledând cu lacrimi în ochi pentru un stat dacă nu ideal, cel puţin mai bun.
Asta nu înseamnă nici pe departe că n-ar mai trebui să-l citim pe Rousseau. Lui, lui Voltaire, lui Montesquieu, lui Kant, lui Locke şi celorlaltor iluminişti le datorăm libertatea de care ne bucurăm astăzi...
De asemenea, cred că lucrarea lui Rousseau a avut acelaşi impact ca Principele lui Machiavelli. Deşi dedicată conducătorilor, ea a reprezentat un mod de a-i învăţa pe "supuşi" să discearnă în materia mrejelor tiraniei.
Dacă n-ar fi fost ei, căderea absolutismului ar fi survenit mult mai târziu (sau poate niciodată?!), astfel încât ar trebui să-i comemorăm ca pe nişte zei, ca pe nişte sfinţi ce au adus parfumul libertăţii în America, în Europa, iar ulterior pretutindeni în lume.
"Poporul îşi vrea întotdeauna binele, dar nu întotdeauna îl vede singur; voinţă generală este întotdeauna dreaptă, dar judecata care o călăuzeşte nu este întotdeauna luminată."
Andrei Tamaș,
27 noiembrie 2016.
Read
January 19, 2022Kitabın en ilginç bölümü -zannımca- dünyayı tatarların yöneteceğine yönelik imanın geçtiği bölümdür. Rusların asla medenileşemeyeceğini söylemesi ilk bakışta gülünç geldiyse de onları "Ruslaşmak" yerine "Almanlaşmak" ile suçladığında anlamını kavradım. bir ulus kendi değerleri üzerinden kendi medeniyetini inşa etmek yerine başka değerleri hedef seçerse medenileşemez. Belki bu milliyetçilere ilham verecektir, ama bu kendi değerlerine saplantı derecesinde bağlanmak mı? Bunun cevabını jjr vermiyor. Ama iyice düşünüldüğünde kör milliyetçiliğin medeniyet ile çeliştiği görülebilir.
This entire review has been hidden because of spoilers.
November 17, 2015
Man is born free, and everywhere he is in chains
20 September 2010
This is how Rousseau, an 18th Century philosopher, opens his treatise on good government. The writing is not so much about a good form of government, but rather how government should run to be the best for the people. Of some of the ideas he proposes is that the law giver and the sovereign are two different people. To have the ability to make and execute the laws in the same hands is repugnant to Rousseau. In fact, though he does support monarchies, he goes to pains to explain how the monarch should not have the power to make the laws, only to execute them.
However, being a treatise on how to have good government alongside freedom, really comes down to the tenant at the beginning of chapter 15. The crux of this argument is that as soon as citizens cease to take on board their duty (which is to participate in government) and to pay somebody else to do it for them is the first step to slavery, and thus the sentence 'use money thus, and you will soon have chains' is what I believe to be the pivotal statement in this book.
Obviously the title 'the social contract' is about the contract that exists between everybody in a society, and it is this contract that governs how we conduct ourselves, and being involved in the government beyond election day is an important aspect of our role as citizens. Unfortunately the way our system works, many of us prefer to turn off as soon as we walk out of the election booth, saying 'I've done my duty, now I can go and grab a sausage on the way out and go back to playing Fallout 4'. While there are avenues to influence government, many of us have little opportunity to actually do so beyond paying a visit to our local member of parliament (who pretty much spews out the typical party line anyway).
Rousseau is quite idealistic, but his concept of property is worth mentioning: there is no concept of property. The only reason that property exists is because at some time in the past somebody put a fence up around their land and said 'this is mine'. Thus this person alienates everybody but themselves from this land, and it is through their strength that they maintain this alienation. It is interesting that there still are societies out there that do not have the same concept of property as us westerners do, and ironically governments don't like it. This is very much the case with the Aboriginals in Central Australia. They basically want to live the way they have lived for thousands of years, and the government doesn't want that to happen. They have no concept of ownership in the way that we have it. However there is one tactic that the west has used time and time again to undermine an alien culture – alcohol.
20 September 2010
This is how Rousseau, an 18th Century philosopher, opens his treatise on good government. The writing is not so much about a good form of government, but rather how government should run to be the best for the people. Of some of the ideas he proposes is that the law giver and the sovereign are two different people. To have the ability to make and execute the laws in the same hands is repugnant to Rousseau. In fact, though he does support monarchies, he goes to pains to explain how the monarch should not have the power to make the laws, only to execute them.
However, being a treatise on how to have good government alongside freedom, really comes down to the tenant at the beginning of chapter 15. The crux of this argument is that as soon as citizens cease to take on board their duty (which is to participate in government) and to pay somebody else to do it for them is the first step to slavery, and thus the sentence 'use money thus, and you will soon have chains' is what I believe to be the pivotal statement in this book.
Obviously the title 'the social contract' is about the contract that exists between everybody in a society, and it is this contract that governs how we conduct ourselves, and being involved in the government beyond election day is an important aspect of our role as citizens. Unfortunately the way our system works, many of us prefer to turn off as soon as we walk out of the election booth, saying 'I've done my duty, now I can go and grab a sausage on the way out and go back to playing Fallout 4'. While there are avenues to influence government, many of us have little opportunity to actually do so beyond paying a visit to our local member of parliament (who pretty much spews out the typical party line anyway).
Rousseau is quite idealistic, but his concept of property is worth mentioning: there is no concept of property. The only reason that property exists is because at some time in the past somebody put a fence up around their land and said 'this is mine'. Thus this person alienates everybody but themselves from this land, and it is through their strength that they maintain this alienation. It is interesting that there still are societies out there that do not have the same concept of property as us westerners do, and ironically governments don't like it. This is very much the case with the Aboriginals in Central Australia. They basically want to live the way they have lived for thousands of years, and the government doesn't want that to happen. They have no concept of ownership in the way that we have it. However there is one tactic that the west has used time and time again to undermine an alien culture – alcohol.
February 28, 2013
مع ان الكتاب يبين تفاصيل مهمة ودقيقة في بناء كيان الدولة والمجتمع الحديث والحقوق والواجبات المترتبة على الحكام والمحكومين الا انه يجسد بشكل لافت للنظر هموم هذا الفيلسوف العبقري المشغول بمشاكل عصره والجهاد الذي بذله في سبيل أحلال المساواة والحرية والعدالة الاجتماعية أمام جبروت الحكم المطلق والوصاية التي تفرضها الكنيسة او اي مؤسسة دينية على الإنسان.
مؤكدآ في كل كتاباته ومؤلفاته موقفه الرافض والمتشاءم إزاء الأوضاع السياسية والاجتماعية والثقافية التي تميز بها المجتمع الفرنسي خلال القرن 18.
يقول الفيلسوف كانت الذي اعترف في مناسبات عديدة بفضل جون جاك روسو على تفكيره السياسي : مضى زمن كنت أعتبر البحث عن الحقيقة وحده كاف لأن يكون شرف الإنسانية .. وكنت أحتقر الإنسان العادي الذي لا يعرف شيئا.. وقد دفعني روسو على الطريق المستقيم .. لقد تلاشى هذا الحكم الأعمى وتعلمت احترام الطبيعة الإنسانية ولقد اعتبرت نفسي أقل فائدة بكثير من العامل البسيط إذ لم أعتبر أن فلسفتي من الممكن أن تساعد البشر على إثبات حقوقه الإنسانية.
وقد لاقى روسو بعد هذا المؤلف الكثير من المضايقات والطرد والنفي في كل دول أوربا وعاش حياة صعبة حتى نهاية حياته بسبب أفكاره التي كانت الشرارة التي جسدت علميآ وعمليآ الاساس في أشتعال الثورة الفرنسية التي عبرت في جوهرها عن دعوات الانسان ضد سلطة القهر والاستبداد.
يذهب روسو إلى اعتبارا الملكية عامل سلبي في تاريخ الإنسانية إذ أن ملكية الأرض تولد اللامساواة ويؤدي إلى صراع المصالح والاستغلال والعبودية.
من هنا اتسم فكره السياسي بالبناء المتواصل حيث يقول: "إنني أستهل كلامي في موضوعي دون البرهان على أهميته. وإذا ما سألني أحدهم أأنا أمير أم مشرع حتى أكتب في السياسة؟ لأجبت بأنني لا هذا ولا ذاك ومن أجل ذلك أكتب في السياسة. ولو كنت أميرا أو مشرعا لما أضعت وقتي في قول ما يجب فعله. كنت أفعله أو كنت أسكت".
يقول في مطلع كتابه في اللامساواة:"لقد ولد الإنسان حرا,لكنه كبل بالأصفاد في كل مكان ".
لذلك فان العقد الاجتماعي -بالنسبة لروسو- هو الشرط الأساسي لكل سلطة تريد أن تكون شرعية وهذا يدل على انتقال التطور التاريخي من حالة الطبيعة إلى المجتمع المدني.
يقول إن ما يخسره الإنسان من جراء العقد الاجتماعي هو الحرية التي كان يتمتع بها في الطبيعة والحق اللامحدود .. وما يربحه ب��لمقابل هو الحرية المدنية فيكتسب بذلك الحرية الأخلاقية .. ذلك إن الخضوع للشهوة عبودية والانصياع للقانون الذي الزمنا أنفسنا به حرية".
وهو بذلك يضع الانسان والمجتمع في طور الانتقال من مرحلة الطبيعة إلى مرحلة المدنية.
أن غاية العقد الاجتماعي هو السهر على الحفاظ على حياة المتعاقدين والدفاع عن حقوقهم أمام بطش الغير .. يقول روسو:"إن كل قانون لم يصادق عليه الشعب شخصيا هو بحكم اللاغي وما هو بقانون".
إن روسو الذي شارك غيره من المفكرين الفرنسيين في بذر بذور النقمة على طغيان طبقة الحاكمين في فرنسا في عهده لهو أحد الأعمدة الذين أرسوا مفاهيم حقوق الفرد وحقوق الإنسان في العصر الحاضر.
مؤكدآ في كل كتاباته ومؤلفاته موقفه الرافض والمتشاءم إزاء الأوضاع السياسية والاجتماعية والثقافية التي تميز بها المجتمع الفرنسي خلال القرن 18.
يقول الفيلسوف كانت الذي اعترف في مناسبات عديدة بفضل جون جاك روسو على تفكيره السياسي : مضى زمن كنت أعتبر البحث عن الحقيقة وحده كاف لأن يكون شرف الإنسانية .. وكنت أحتقر الإنسان العادي الذي لا يعرف شيئا.. وقد دفعني روسو على الطريق المستقيم .. لقد تلاشى هذا الحكم الأعمى وتعلمت احترام الطبيعة الإنسانية ولقد اعتبرت نفسي أقل فائدة بكثير من العامل البسيط إذ لم أعتبر أن فلسفتي من الممكن أن تساعد البشر على إثبات حقوقه الإنسانية.
وقد لاقى روسو بعد هذا المؤلف الكثير من المضايقات والطرد والنفي في كل دول أوربا وعاش حياة صعبة حتى نهاية حياته بسبب أفكاره التي كانت الشرارة التي جسدت علميآ وعمليآ الاساس في أشتعال الثورة الفرنسية التي عبرت في جوهرها عن دعوات الانسان ضد سلطة القهر والاستبداد.
يذهب روسو إلى اعتبارا الملكية عامل سلبي في تاريخ الإنسانية إذ أن ملكية الأرض تولد اللامساواة ويؤدي إلى صراع المصالح والاستغلال والعبودية.
من هنا اتسم فكره السياسي بالبناء المتواصل حيث يقول: "إنني أستهل كلامي في موضوعي دون البرهان على أهميته. وإذا ما سألني أحدهم أأنا أمير أم مشرع حتى أكتب في السياسة؟ لأجبت بأنني لا هذا ولا ذاك ومن أجل ذلك أكتب في السياسة. ولو كنت أميرا أو مشرعا لما أضعت وقتي في قول ما يجب فعله. كنت أفعله أو كنت أسكت".
يقول في مطلع كتابه في اللامساواة:"لقد ولد الإنسان حرا,لكنه كبل بالأصفاد في كل مكان ".
لذلك فان العقد الاجتماعي -بالنسبة لروسو- هو الشرط الأساسي لكل سلطة تريد أن تكون شرعية وهذا يدل على انتقال التطور التاريخي من حالة الطبيعة إلى المجتمع المدني.
يقول إن ما يخسره الإنسان من جراء العقد الاجتماعي هو الحرية التي كان يتمتع بها في الطبيعة والحق اللامحدود .. وما يربحه ب��لمقابل هو الحرية المدنية فيكتسب بذلك الحرية الأخلاقية .. ذلك إن الخضوع للشهوة عبودية والانصياع للقانون الذي الزمنا أنفسنا به حرية".
وهو بذلك يضع الانسان والمجتمع في طور الانتقال من مرحلة الطبيعة إلى مرحلة المدنية.
أن غاية العقد الاجتماعي هو السهر على الحفاظ على حياة المتعاقدين والدفاع عن حقوقهم أمام بطش الغير .. يقول روسو:"إن كل قانون لم يصادق عليه الشعب شخصيا هو بحكم اللاغي وما هو بقانون".
إن روسو الذي شارك غيره من المفكرين الفرنسيين في بذر بذور النقمة على طغيان طبقة الحاكمين في فرنسا في عهده لهو أحد الأعمدة الذين أرسوا مفاهيم حقوق الفرد وحقوق الإنسان في العصر الحاضر.
March 4, 2016
کتاب قرارداد اجتماعی ژان ژاک روسو در زمره مهمترین کتاب ها در فلسفه سیاسی است.هم چنین این کتاب در وقوع انقلاب کبیر فرانسه تاثیرات زیادی برجای گذاشت.نظریه قرارداد اجتماعی معتقد است برای آنکه انسان از حقوق و آزادی های خویش استفاده کند و از طرفی نظم اجتماعی نیز حفظ شود،ملت به موجب قرارداد اجتماعی ملزم میشوند تا از این حقوق طبیعی صرفنظر کرده و آن را به حقوق قراردادی تبدیل میکنند و با پذیرش این قرارداد افراد بهتر و بیشتر از حقوق و آزادی برخوردار میشوند.در واقع این قرارداد اجتماعی همان جلوه از حاکمیت قانون است که خود مردم بدان رضایت داده اند.
در قسمت زیر خلاصه ای از اصول و قواعد این قرارداد ذکر میشود.
هدف نگارش کتاب یافتن قوانینی برای اداره کشور است که هم مطابق با حق بوده و هم احتیاجات بشر را تامین کنند.
این قانون عبارتست از
1)نظم اجتماعی تنها از طریق زور حاکم نیست بلکه میتواند بوسیله قرارداد اجتماعی بوجود آید که یک امر عارضی است.
2)زور و قدرت حکومت حق نیست مگر آنکه مردم بدان رضایت دهند(زیرا اطاعت از قدرت نامشروع از روی اکراه است نه حق)
3)بشر از حق آزادی برخوردار است زیرا آزاد متولد شده است
4)بر اساس قرارداد اجتماعی افراد از آزادی طبیعی(freedom) خود صرف نظر کرده و آن به حقوق و آزادی قراردادی(liberty) تبدیل میشود.
5)هر عضو قرارداد اجتماعی دو سمت دارد اول عضوی از ملت و دوم عضوی از هیئت حاکمه و در عین حال مکلف به رعایت تکالیف هر دو سمت است.هیئت حاکمه متشکل از تمام افراد یک کشور است.
6)هر عضو متخلف از قرارداد اجتماعی با واکنش سایر اعضا و مجازات مواجه میشود و این همان عامل حفظ نظم اجتماعی است
7)تصمیم هیئت حاکمه، تصمیم تمام ملت است.
8)مالکیت و تصرفی مشروع است که هیئت حاکمه آن را معتبر داند.
9)حق حاکمیت ملی به معنای اراده عمومی ملت قابل انتقال نیست اما قدرت میتواند به دیگری منتقل شود
10)حاکمیت ملی قابل تقسیم نیست و نمی توان آن را به یک نفر یا افلیتی واگذار کرد
تبصره )موضوعات حاکمیت ملی برای اجرای بهتر قابل تقسیم است و اجرای آنها به قوه مجریه واگذار میشود لیکن آن زیر مجموعه حاکمیت ملی بوده و تابع اوامر و نواهی آنند.
11)برای تامین سعادت همگانی دو هدف باید تعیین شود و آن آزادی و برابری است.این دو ارزش ملازم یکدیگرند.مقصود از برابری آن نیست که افراد در ثروت و قدرت برابر باشند بلکه آن است قدرت از شدت عمل برخوردارنبوده و براساس قانون باشد.ثروت هم به نحوی نباشد که ثروتمندان طبقه فقیر را ببلعند یا طبقات پایین از گرسنگی بمیرند
12)هیئت حاکمه تکلیفی جز قانونگذاری ندارد و اجرای آن با قوه مجریه است.تصمیم هیئت حاکمه بیانگر اراده عمومی است.
13)هیئت حاکمه در فواصل معین و مشخص مبادرت به تشکیل میکند.آنگونه نیست که یکبار تشکیل شده و قانون اساسی وضع کند و سپس به موجب آن عمل شود.
تبصره) نمایندگی از جانب هیئت حاکمه را نمی پذیرد و معتقد است حاکمیت قابل واگذاری نیست.ملت انگلیس گمان میکند آزاد است و آزادی واقعی آن ها همان چند روز انتخابات است و ملت بعد از آن دوباره بنده میشود.
14)هیئت حاکمه گرچه قدرت مافوق حکومت است و میتواند آن را تغییر دهد اما این امر هزینه زیادی دارد از این رو برای ایجاد تعادل میان آن دو شورایی به نام "تریبن"تشکیل میشود.اعضای آن بویسله هیئت حاکمه تعیین و انتخابات دارای فواصل معین و کوتاه است تا از خودسری شورا جلوگیری شود.
مفاهیم قراداد اجتماعی
1)اراده کلی متفاوت با راده همگانی است از این رو هیئت حاکمه ارداه کلی را در نظر میگیرد که آن منافع و مصالح کل کشور است اما اراده همگانی که جمع اراده افراد است ممکن است منافع شخصی خود را مدنظر قرار دهند مثلا افرادی که یک کشور را تشکیل میدهند اراده همگانی با افزایش مالیات مخالف است زیرا با منافع آن ها سازگار نیست اما اراده کلی آن را برای مصالح و منافع کل کشور لازم میداند.
2)آزادی که درچارچوب قرارداد اجتماعی قرار میگیرد و امکان بهره مندی از آن را به مردم میدهد
3)قانون گذاری باید بوسیله قانون گذاری صورت گیرد که تنها وظیفه او همین است از این رو حاکم نباید قانونگذار باشد زیرا در حهت منافع خود قانون را وضع میکند و از طرفی قدرت اجرای آن را نیز داراست.بنابراین بهترین قانونگذاران خدایانند و این اطاعت از قانون بوسیله مردم را راحت تر میکند.هرچند دروغ باشد ولی برای عوام الناس خوب است
4)حکومت باید از حاکم تفکیک شود.حکومت تکلیف اجرای قوانین و دستورات حاکم را دارد که مصالح عمومی را در نظر میگیرد.حاکم هم تمام مردمند.حکومت در واقع واسطه ای است بین رعایا و هیئت حاکمه که وظیفه اجرای قانون را برعهده میگیرد.
5)روسو بین سه نوع حکمومت تفکیک قائل میشود.یک حکومت اشرافی که قدرت در دست یک حاکم قرار میگیرد و مضرات فراوانی دارد از جمله منجر به استبداد میشود.حاکم منافع و قدرت شخصی خود را ملاک میداند.به جای شایسته سالاری افراد مجیزگوی حاکم برگزیده میشوند.
دوم حکومت مردم که مقصود حکومت مردمی بی واسطه است که افراد در همه موضوعات تصمیم گیری کرده و رای میدهند اما این حکومت مشکلات عملی زیادی دارد و روسو آن را حکومت خدایان میداند تا شهروندان اما اگر این مشکلات نبود آن را میستاید و حکومتی است آرمانی.مهم ترین مشکل عدم امکان جمع کردن همه شهروندان برای تصمیم گیری در هر مسئله ای است و تنها در جوامع کوچک امکان پذیر است.
سوم حکومت اشرافی که ممکن است موروثی باشد که نکوهش شده است و همان مشکلات حکومت سلطنتی را دارد یا اشرافی انتخاب است که مردم به آنها رای میدهند و انتخابات دوره ای احتمال سوءاستفاده از قدرت را میکاهد و این حکومت مناسب کشورهای متوسط است.البته او نسخه واحدی تجویز نمیکند و هر کشوری باید براساس فرهنگ و رسوم و اوضاع و احوال حکومت موردنظر را تعیین کنند.و این از باقی حکومت ها بهتر است.
نقد
سه نقد مهم بر روسو وارد است
1)روسو معتقد است آزادی طبیعی افراد با قراداد اجتماعی تبدیل به آزادی مشروع میشود و هرکس برخلاف آن عمل کند با مخالف با آن آزادی باشد باید مجبور به آزادی شود این خود مجوزی برای سرکوب در حکومت میشود و با فرهنگ رواداری بویژه با گروه های اقلیت ناسازگار است.
2)چگونه باید مصالح و منافع عمومی را مشخص کنیم.فرض کنیم همگان از منافع شخصی صرف نظر کنند اما باز این مشکل عملی باقیست.روسو معتقد است برای تحقق آن باید افراد بدون مشورت و بدون توسل به جناح یا حزب در انتخابات رای دهند اما این نظر مستلزم جامعه ای آگاه است و از طرفی بعید است عوام الناس برای آن به حزب یا جناحی نظر نداشته باشند.از این رو این مشکل عملی هنوز باقیست.
3)اگرچه قانونگذاری مستقیم بوسیله هیئت حاکمه که متشکل از تمام افراد کشورند مطلوب است لیکن امروزه و باتوجه به گسترش روابط افراد این امر با مشکلات عملی زیادی مواجه است و تنها در یک کشور کوچک میتواند اعمال شود. فرض کنید هر بار که بخواهد قانونی وضع شود تمام مردم باید جمع شوند و انتخابات برگزار شود!!!
در مجموع قرارداد اجتماعی روسو از مهم ترین اندیشه های سیاسی در قرن هیجدهم است از این رو از حیث مطالعات تاریخی نیز دارای اهمیت است و نباید فراموش کنیم که این اندیشه ها زمانی مطرح شد که هنوز در بسیاری از کشورها چون فرانسه پادشاهی بوده اند.
در قسمت زیر خلاصه ای از اصول و قواعد این قرارداد ذکر میشود.
هدف نگارش کتاب یافتن قوانینی برای اداره کشور است که هم مطابق با حق بوده و هم احتیاجات بشر را تامین کنند.
این قانون عبارتست از
1)نظم اجتماعی تنها از طریق زور حاکم نیست بلکه میتواند بوسیله قرارداد اجتماعی بوجود آید که یک امر عارضی است.
2)زور و قدرت حکومت حق نیست مگر آنکه مردم بدان رضایت دهند(زیرا اطاعت از قدرت نامشروع از روی اکراه است نه حق)
3)بشر از حق آزادی برخوردار است زیرا آزاد متولد شده است
4)بر اساس قرارداد اجتماعی افراد از آزادی طبیعی(freedom) خود صرف نظر کرده و آن به حقوق و آزادی قراردادی(liberty) تبدیل میشود.
5)هر عضو قرارداد اجتماعی دو سمت دارد اول عضوی از ملت و دوم عضوی از هیئت حاکمه و در عین حال مکلف به رعایت تکالیف هر دو سمت است.هیئت حاکمه متشکل از تمام افراد یک کشور است.
6)هر عضو متخلف از قرارداد اجتماعی با واکنش سایر اعضا و مجازات مواجه میشود و این همان عامل حفظ نظم اجتماعی است
7)تصمیم هیئت حاکمه، تصمیم تمام ملت است.
8)مالکیت و تصرفی مشروع است که هیئت حاکمه آن را معتبر داند.
9)حق حاکمیت ملی به معنای اراده عمومی ملت قابل انتقال نیست اما قدرت میتواند به دیگری منتقل شود
10)حاکمیت ملی قابل تقسیم نیست و نمی توان آن را به یک نفر یا افلیتی واگذار کرد
تبصره )موضوعات حاکمیت ملی برای اجرای بهتر قابل تقسیم است و اجرای آنها به قوه مجریه واگذار میشود لیکن آن زیر مجموعه حاکمیت ملی بوده و تابع اوامر و نواهی آنند.
11)برای تامین سعادت همگانی دو هدف باید تعیین شود و آن آزادی و برابری است.این دو ارزش ملازم یکدیگرند.مقصود از برابری آن نیست که افراد در ثروت و قدرت برابر باشند بلکه آن است قدرت از شدت عمل برخوردارنبوده و براساس قانون باشد.ثروت هم به نحوی نباشد که ثروتمندان طبقه فقیر را ببلعند یا طبقات پایین از گرسنگی بمیرند
12)هیئت حاکمه تکلیفی جز قانونگذاری ندارد و اجرای آن با قوه مجریه است.تصمیم هیئت حاکمه بیانگر اراده عمومی است.
13)هیئت حاکمه در فواصل معین و مشخص مبادرت به تشکیل میکند.آنگونه نیست که یکبار تشکیل شده و قانون اساسی وضع کند و سپس به موجب آن عمل شود.
تبصره) نمایندگی از جانب هیئت حاکمه را نمی پذیرد و معتقد است حاکمیت قابل واگذاری نیست.ملت انگلیس گمان میکند آزاد است و آزادی واقعی آن ها همان چند روز انتخابات است و ملت بعد از آن دوباره بنده میشود.
14)هیئت حاکمه گرچه قدرت مافوق حکومت است و میتواند آن را تغییر دهد اما این امر هزینه زیادی دارد از این رو برای ایجاد تعادل میان آن دو شورایی به نام "تریبن"تشکیل میشود.اعضای آن بویسله هیئت حاکمه تعیین و انتخابات دارای فواصل معین و کوتاه است تا از خودسری شورا جلوگیری شود.
مفاهیم قراداد اجتماعی
1)اراده کلی متفاوت با راده همگانی است از این رو هیئت حاکمه ارداه کلی را در نظر میگیرد که آن منافع و مصالح کل کشور است اما اراده همگانی که جمع اراده افراد است ممکن است منافع شخصی خود را مدنظر قرار دهند مثلا افرادی که یک کشور را تشکیل میدهند اراده همگانی با افزایش مالیات مخالف است زیرا با منافع آن ها سازگار نیست اما اراده کلی آن را برای مصالح و منافع کل کشور لازم میداند.
2)آزادی که درچارچوب قرارداد اجتماعی قرار میگیرد و امکان بهره مندی از آن را به مردم میدهد
3)قانون گذاری باید بوسیله قانون گذاری صورت گیرد که تنها وظیفه او همین است از این رو حاکم نباید قانونگذار باشد زیرا در حهت منافع خود قانون را وضع میکند و از طرفی قدرت اجرای آن را نیز داراست.بنابراین بهترین قانونگذاران خدایانند و این اطاعت از قانون بوسیله مردم را راحت تر میکند.هرچند دروغ باشد ولی برای عوام الناس خوب است
4)حکومت باید از حاکم تفکیک شود.حکومت تکلیف اجرای قوانین و دستورات حاکم را دارد که مصالح عمومی را در نظر میگیرد.حاکم هم تمام مردمند.حکومت در واقع واسطه ای است بین رعایا و هیئت حاکمه که وظیفه اجرای قانون را برعهده میگیرد.
5)روسو بین سه نوع حکمومت تفکیک قائل میشود.یک حکومت اشرافی که قدرت در دست یک حاکم قرار میگیرد و مضرات فراوانی دارد از جمله منجر به استبداد میشود.حاکم منافع و قدرت شخصی خود را ملاک میداند.به جای شایسته سالاری افراد مجیزگوی حاکم برگزیده میشوند.
دوم حکومت مردم که مقصود حکومت مردمی بی واسطه است که افراد در همه موضوعات تصمیم گیری کرده و رای میدهند اما این حکومت مشکلات عملی زیادی دارد و روسو آن را حکومت خدایان میداند تا شهروندان اما اگر این مشکلات نبود آن را میستاید و حکومتی است آرمانی.مهم ترین مشکل عدم امکان جمع کردن همه شهروندان برای تصمیم گیری در هر مسئله ای است و تنها در جوامع کوچک امکان پذیر است.
سوم حکومت اشرافی که ممکن است موروثی باشد که نکوهش شده است و همان مشکلات حکومت سلطنتی را دارد یا اشرافی انتخاب است که مردم به آنها رای میدهند و انتخابات دوره ای احتمال سوءاستفاده از قدرت را میکاهد و این حکومت مناسب کشورهای متوسط است.البته او نسخه واحدی تجویز نمیکند و هر کشوری باید براساس فرهنگ و رسوم و اوضاع و احوال حکومت موردنظر را تعیین کنند.و این از باقی حکومت ها بهتر است.
نقد
سه نقد مهم بر روسو وارد است
1)روسو معتقد است آزادی طبیعی افراد با قراداد اجتماعی تبدیل به آزادی مشروع میشود و هرکس برخلاف آن عمل کند با مخالف با آن آزادی باشد باید مجبور به آزادی شود این خود مجوزی برای سرکوب در حکومت میشود و با فرهنگ رواداری بویژه با گروه های اقلیت ناسازگار است.
2)چگونه باید مصالح و منافع عمومی را مشخص کنیم.فرض کنیم همگان از منافع شخصی صرف نظر کنند اما باز این مشکل عملی باقیست.روسو معتقد است برای تحقق آن باید افراد بدون مشورت و بدون توسل به جناح یا حزب در انتخابات رای دهند اما این نظر مستلزم جامعه ای آگاه است و از طرفی بعید است عوام الناس برای آن به حزب یا جناحی نظر نداشته باشند.از این رو این مشکل عملی هنوز باقیست.
3)اگرچه قانونگذاری مستقیم بوسیله هیئت حاکمه که متشکل از تمام افراد کشورند مطلوب است لیکن امروزه و باتوجه به گسترش روابط افراد این امر با مشکلات عملی زیادی مواجه است و تنها در یک کشور کوچک میتواند اعمال شود. فرض کنید هر بار که بخواهد قانونی وضع شود تمام مردم باید جمع شوند و انتخابات برگزار شود!!!
در مجموع قرارداد اجتماعی روسو از مهم ترین اندیشه های سیاسی در قرن هیجدهم است از این رو از حیث مطالعات تاریخی نیز دارای اهمیت است و نباید فراموش کنیم که این اندیشه ها زمانی مطرح شد که هنوز در بسیاری از کشورها چون فرانسه پادشاهی بوده اند.
August 26, 2014
يجب أن أقول أن على من يريد قراءة الكتاب و فهم محتواه عدم قراءة هذه النسخة رديئة الترجمة، وقراءته من نسخة المنظمة العربية للترجمة، ترجمة عبد العزيز لبيب. ـ
يدعوا رسوسو في كتابه هذا الناس على اتخاذ عقد بينهم، و تسليم أنفسهم و هبتها لهذا العقد، بحيث يكون هو معتمدهم نحو تكوين المجتمع المسالم العادل الذي يحضا كل أفراده بالتساوي بينهم في كل الحقوق و الواجبات، و من أهمها الحقوق السياسية التي بها يكفل الناس تقدم مجتمعهم نحو ما يبغون من حضارة و ازدهار. ـ
بدايةً، لا أظن أن أحداً سيعارضني إن قلت أن أولى الناس بتبني فكرة ما أو بالإيمان بقضية ما هو صاحب الفكرة و القضية. روسو، قديس الثورة الفرنسية كما يسميه البعض، ينظِّر في كتابه (العقد الاجتماعي) محاولا إصلاح البشرية و قيادتها إلى خلاصها و سعادتها بفرض ضوابط و اتفاقيات بين الناس مع بعضهم البعض، و هو الذي رمى بأبنائه الأربعة الغير شرعيين في الملاجئ، أو ربما في الشوارع، و كرهه كل من تعرف عليه تقريباً لسوء طواياه! ـ
ولكن هل يهم هذا الذي قلنا مادام الحق موجود، و هو أولى و أحق أن يتبع من أي فم خرج!؟ نعم، لا يهم، ولكن لذلك أذيال. فقد يسأل أحدهم: كيف لي أن أتبنى شيئاً لم يتبناه موجِده و الداعي إليه؟ و هل لي أن أؤمن بشيء و أن أتبعه بإخلاص أكبر من صاحبه و مبتدعه، علاوةً على أن الأخير لم يتبعه وهو الأولى بذلك؟ في حقيقة الأمر ، لابد على من يحض الناس على إتباع فكر ما أو تبنيه أن يكون هو أول متبع لذلك الفكر و ذلك لسببين : أن يكتسب ثقة الناس وإيمانهم ، و أن يستطيع الدفاع عن ذلك الفكر بصدق. ـ
لا يهم هذا كله عند صرف النظر عن اكتساب المناصرين للفكرة، و التركيز على استحقاق فكر ما أو اعتقاد ما للاتباع. ففي النهاية لا يهم كم من الأنصار لدى فكرة معينة أو عقيدة ما، بل المهم هل تستحق هذه العقيدة أو هذه الفكرة الإتباع و الانصياع لتعاليمها. و ربما هذا وحده ما جعل كتاب روسو (العقد الاجتماعي) إنجيل الثورة الفرنسية. صراح��ً، يحتوي هذا الكتاب مفاهيم لا يردها أي عاقل و لا يختلف عليها من يريد فعلا بناء مجتمع متحضر مزدهر يحمل في داخله ما يضمن العدل و السلام.. نوعاً ما، و في داخله فقط!ـ
الأمر المهم الأخر هو: هل نستطيع إقناع كل أو فلنقل جل المجتمع على أن هذا الحق أحق أن يتبع؟ في اعتقادي، هذا يعتمد على العديد من العوامل، أهمها قدرة هذا الشيء المدعو له على إقناع الناس أن باستطاعته تقديم ما يتطلعون إليه، والكثير من العوامل الأخرى.ـ
و لكن أهم العوائق التي تقف أمام هذا التوافق هي بعض التساؤلات أو المعارضات المنطقية التي قد تطرح. منها أن المجتمع قد يؤمن بوجود حلول أخرى غير هذا الذي يطرحه فلان من الناس، فقد لا توافق فئة من الناس على هذا الحل ليس لشيء إلا لتبنيها مفهوماً آخر أو طريق آخر للخلاص. و هذا في اعتقادي ما يجعل من الديموقراطية ديموقراطيات، و من الوطنية وطنيات، و من الخلاص تشتت و شقاق ، و من قارب النجاة أشلاء تضعف على حمل ممزقيها الغرقى. و مرد ذلك كله أن هذا الفكر فكر بشري، وكما لك فكر و تصور، أنا لي تصوري و فكري الخاص بي، و هو لا يقل، بل ربما يزيد قدسيةً على فكر و تصور الغير. وهذا ذاته ما استطاعت أوروبا تجاوزه بعد المعاناة الفكرية لفلاسفتها و الدماء التي قدمتها شعوبها و عبيدها. و هو ذاته الذي لم تعرف الشعوب العربية طريقاً لتجاوزه نحو مخرج الحضارة، و هي التي لم تقدم فكراً يحقن دماء المغفلين الذين زجت بهم المصالح. ـ
أيضاً، إن تعارض هذا المخرج أو هذا الاتجاه مع مصالح بعض الفئات المستفيدة من وجود بيئة معينة أو بقاء ظرف ما قد يعد من أهم العوائق نحو اتخاذ اتجاه محدد للخلاص. و الحل الوحيد ربما هو أن يكون التوجه ذا قوة تحميه و لا يعتمد فقط على كونه حقيقة فكرية تستأهل التبني و الإتباع. ـ
إن وجود مصالح و أهداف مشتركة يدعوا لبناء وطن وإقامة مجتمع متوافق، و هذا ما يدعوه روسو بالإرادة العامة. و لكن وجود هذه الإرادة و هذه المصالح لا يوجب أي شيء، بل يدعوا دعاء الهامسين، فقط! فلا وجه للإيجاب و الإرغام لأن الإرادة ليست هي وحدها ما يحسم إقامة شيء ما في المجتمعات، بل الاستطاعة، و هذه الأخيرة، للأسف، قد لا يملكها إلا أصحاب القوة الذين قد يكونون، لسوء حظ المجتمع، أصحاب مصالح خاصة. و على العكس تماماً، فوجود مصالح خاصة باستطاعتها إيقاف إقامة المجتمع المتقدم المتوافق. ـ
إن كتاب روسو لم يحمل أي حل نحو التصارع القائم بين الدول المتناحرة و التي أودت شراهة مصالحها بدماء الملايين و أعراضهم و ثرواتهم و أراضيهم. و هو نفسه أعترف بعجزه لإيجاد حل لهذه المشكلة الكبيرة ضمن فكرة العقد البسيطة! ـ
في نظري، إن المخرج الوحيد من كل هذه المآزق يكمن في معرفة هوية الإنسان الحقيقية معتمدين على العلم وحده لمعرفتها، و متخلين عن أي عصبية أو انتماء من شأنه أن يقض حرية و سلامة البحث. و من ثم تبني هذه الهوية و السير على ما تقتضيه بكل إخلاص. حينها فقط يستطيع أن يتعايش البشر سواءً كانوا أشخاصاً ضمن أسرة واحدة، أو مواطنين في مجتمع واحد، أو حتى أفراد متباعدين مختلفين ضمن عالم كبير واحد. ـ
خطر ببالي و أنا أقرأ الكتاب تلك النظرية القائلة: لقد اتخذ الغرب قوانين صارمة فرضوها على أنفسهم بها تقدموا و وصلوا لما وصلوا إليه من حضارة و ازدهار. كيف لهذه النظرية أن تكون صحيحة في ظل وجود مثل هذا العقد. في اعتقادي لم يستطع الغرب التقدم عند وجود قوانين صارمة فرضتها المَلكية الجائرة، بل تخلصوا من جور قوانين المَلكية و اتفقوا على ما هو عادل و ما من شأنه أن يضمن الحضارة و المساواة أولا، ومن ثم وضعوا قوانينهم التي يرون أنها عادلة بعد الاتفاق، و كثمرة لتحضرهم. و أنا أرى أن هذه القوانين بدأت تفقد سيطرتها في المجتمعات الغربية نتيجة قدم ما كان أساساً لها، و هو الاتفاق على الانصياع لما يضمن التقدم.ـ
أخيراً أود أن أقول، لقد تقدم الغرب بعد معاناة فكرية و عسكرية و بعد عصر طال من المخاض و الظلام، لكنهم استطاعوا أن يتبعوا باتفاقهم ما هو حق يقره العقل و المنطق لبناء حضارتهم. هذه هي سنة الكون الذي زرعها مكوِّنه فيه، فثمرة اتباع الحق واحدة، سواءً أخذ هذا الحق من كتاب العقد الاجتماعي و عقول الفلاسفة، أو من القرآن الكريم و سنة الرسول المبين، صلى الله عليه و سلم. لقد فعلت التعاليم الإلهية الإسلامية في المجتمع الجاهلي خلال ربع قرن ما لم تفعله أيةُ أفكار و فلسفات، و دون الحاجة لأي مدارس و لا جامعات، بل قفزاً من الجهل و الدمار إلى العلم و الحضارة، يحميها إلهها العظيم جل و علا. لكن مجتمعاتنا، للأسف، هوت من قفزتها بعدما تركت حبل نجاتها، و تبرمت لسماء تقدمها.ـ
إقتباسات:ـ
ذلك لأن صولة الشهوة وحدها هي العبودية، ولأن إطاعة القانون الذي نُلْزِمُ به أنفسنا هي الحرية.ـ
التشريع أمر فوق طاقة البشر.ـ
كل عدل يأتي من الله، والله وحده هو مصدره، ولكننا لو كنا نعرف أن نتلقَّاه من هذا المقام الأعلى لم نحتج إلى حكومة، ولا إلى قوانينَ.ـ
إن الناس إذ يمكن أن يتفاوتوا قوة وذكاءً فإنهم يتساوون عهدًا وحقٍّا.ـ
يدعوا رسوسو في كتابه هذا الناس على اتخاذ عقد بينهم، و تسليم أنفسهم و هبتها لهذا العقد، بحيث يكون هو معتمدهم نحو تكوين المجتمع المسالم العادل الذي يحضا كل أفراده بالتساوي بينهم في كل الحقوق و الواجبات، و من أهمها الحقوق السياسية التي بها يكفل الناس تقدم مجتمعهم نحو ما يبغون من حضارة و ازدهار. ـ
بدايةً، لا أظن أن أحداً سيعارضني إن قلت أن أولى الناس بتبني فكرة ما أو بالإيمان بقضية ما هو صاحب الفكرة و القضية. روسو، قديس الثورة الفرنسية كما يسميه البعض، ينظِّر في كتابه (العقد الاجتماعي) محاولا إصلاح البشرية و قيادتها إلى خلاصها و سعادتها بفرض ضوابط و اتفاقيات بين الناس مع بعضهم البعض، و هو الذي رمى بأبنائه الأربعة الغير شرعيين في الملاجئ، أو ربما في الشوارع، و كرهه كل من تعرف عليه تقريباً لسوء طواياه! ـ
ولكن هل يهم هذا الذي قلنا مادام الحق موجود، و هو أولى و أحق أن يتبع من أي فم خرج!؟ نعم، لا يهم، ولكن لذلك أذيال. فقد يسأل أحدهم: كيف لي أن أتبنى شيئاً لم يتبناه موجِده و الداعي إليه؟ و هل لي أن أؤمن بشيء و أن أتبعه بإخلاص أكبر من صاحبه و مبتدعه، علاوةً على أن الأخير لم يتبعه وهو الأولى بذلك؟ في حقيقة الأمر ، لابد على من يحض الناس على إتباع فكر ما أو تبنيه أن يكون هو أول متبع لذلك الفكر و ذلك لسببين : أن يكتسب ثقة الناس وإيمانهم ، و أن يستطيع الدفاع عن ذلك الفكر بصدق. ـ
لا يهم هذا كله عند صرف النظر عن اكتساب المناصرين للفكرة، و التركيز على استحقاق فكر ما أو اعتقاد ما للاتباع. ففي النهاية لا يهم كم من الأنصار لدى فكرة معينة أو عقيدة ما، بل المهم هل تستحق هذه العقيدة أو هذه الفكرة الإتباع و الانصياع لتعاليمها. و ربما هذا وحده ما جعل كتاب روسو (العقد الاجتماعي) إنجيل الثورة الفرنسية. صراح��ً، يحتوي هذا الكتاب مفاهيم لا يردها أي عاقل و لا يختلف عليها من يريد فعلا بناء مجتمع متحضر مزدهر يحمل في داخله ما يضمن العدل و السلام.. نوعاً ما، و في داخله فقط!ـ
الأمر المهم الأخر هو: هل نستطيع إقناع كل أو فلنقل جل المجتمع على أن هذا الحق أحق أن يتبع؟ في اعتقادي، هذا يعتمد على العديد من العوامل، أهمها قدرة هذا الشيء المدعو له على إقناع الناس أن باستطاعته تقديم ما يتطلعون إليه، والكثير من العوامل الأخرى.ـ
و لكن أهم العوائق التي تقف أمام هذا التوافق هي بعض التساؤلات أو المعارضات المنطقية التي قد تطرح. منها أن المجتمع قد يؤمن بوجود حلول أخرى غير هذا الذي يطرحه فلان من الناس، فقد لا توافق فئة من الناس على هذا الحل ليس لشيء إلا لتبنيها مفهوماً آخر أو طريق آخر للخلاص. و هذا في اعتقادي ما يجعل من الديموقراطية ديموقراطيات، و من الوطنية وطنيات، و من الخلاص تشتت و شقاق ، و من قارب النجاة أشلاء تضعف على حمل ممزقيها الغرقى. و مرد ذلك كله أن هذا الفكر فكر بشري، وكما لك فكر و تصور، أنا لي تصوري و فكري الخاص بي، و هو لا يقل، بل ربما يزيد قدسيةً على فكر و تصور الغير. وهذا ذاته ما استطاعت أوروبا تجاوزه بعد المعاناة الفكرية لفلاسفتها و الدماء التي قدمتها شعوبها و عبيدها. و هو ذاته الذي لم تعرف الشعوب العربية طريقاً لتجاوزه نحو مخرج الحضارة، و هي التي لم تقدم فكراً يحقن دماء المغفلين الذين زجت بهم المصالح. ـ
أيضاً، إن تعارض هذا المخرج أو هذا الاتجاه مع مصالح بعض الفئات المستفيدة من وجود بيئة معينة أو بقاء ظرف ما قد يعد من أهم العوائق نحو اتخاذ اتجاه محدد للخلاص. و الحل الوحيد ربما هو أن يكون التوجه ذا قوة تحميه و لا يعتمد فقط على كونه حقيقة فكرية تستأهل التبني و الإتباع. ـ
إن وجود مصالح و أهداف مشتركة يدعوا لبناء وطن وإقامة مجتمع متوافق، و هذا ما يدعوه روسو بالإرادة العامة. و لكن وجود هذه الإرادة و هذه المصالح لا يوجب أي شيء، بل يدعوا دعاء الهامسين، فقط! فلا وجه للإيجاب و الإرغام لأن الإرادة ليست هي وحدها ما يحسم إقامة شيء ما في المجتمعات، بل الاستطاعة، و هذه الأخيرة، للأسف، قد لا يملكها إلا أصحاب القوة الذين قد يكونون، لسوء حظ المجتمع، أصحاب مصالح خاصة. و على العكس تماماً، فوجود مصالح خاصة باستطاعتها إيقاف إقامة المجتمع المتقدم المتوافق. ـ
إن كتاب روسو لم يحمل أي حل نحو التصارع القائم بين الدول المتناحرة و التي أودت شراهة مصالحها بدماء الملايين و أعراضهم و ثرواتهم و أراضيهم. و هو نفسه أعترف بعجزه لإيجاد حل لهذه المشكلة الكبيرة ضمن فكرة العقد البسيطة! ـ
في نظري، إن المخرج الوحيد من كل هذه المآزق يكمن في معرفة هوية الإنسان الحقيقية معتمدين على العلم وحده لمعرفتها، و متخلين عن أي عصبية أو انتماء من شأنه أن يقض حرية و سلامة البحث. و من ثم تبني هذه الهوية و السير على ما تقتضيه بكل إخلاص. حينها فقط يستطيع أن يتعايش البشر سواءً كانوا أشخاصاً ضمن أسرة واحدة، أو مواطنين في مجتمع واحد، أو حتى أفراد متباعدين مختلفين ضمن عالم كبير واحد. ـ
خطر ببالي و أنا أقرأ الكتاب تلك النظرية القائلة: لقد اتخذ الغرب قوانين صارمة فرضوها على أنفسهم بها تقدموا و وصلوا لما وصلوا إليه من حضارة و ازدهار. كيف لهذه النظرية أن تكون صحيحة في ظل وجود مثل هذا العقد. في اعتقادي لم يستطع الغرب التقدم عند وجود قوانين صارمة فرضتها المَلكية الجائرة، بل تخلصوا من جور قوانين المَلكية و اتفقوا على ما هو عادل و ما من شأنه أن يضمن الحضارة و المساواة أولا، ومن ثم وضعوا قوانينهم التي يرون أنها عادلة بعد الاتفاق، و كثمرة لتحضرهم. و أنا أرى أن هذه القوانين بدأت تفقد سيطرتها في المجتمعات الغربية نتيجة قدم ما كان أساساً لها، و هو الاتفاق على الانصياع لما يضمن التقدم.ـ
أخيراً أود أن أقول، لقد تقدم الغرب بعد معاناة فكرية و عسكرية و بعد عصر طال من المخاض و الظلام، لكنهم استطاعوا أن يتبعوا باتفاقهم ما هو حق يقره العقل و المنطق لبناء حضارتهم. هذه هي سنة الكون الذي زرعها مكوِّنه فيه، فثمرة اتباع الحق واحدة، سواءً أخذ هذا الحق من كتاب العقد الاجتماعي و عقول الفلاسفة، أو من القرآن الكريم و سنة الرسول المبين، صلى الله عليه و سلم. لقد فعلت التعاليم الإلهية الإسلامية في المجتمع الجاهلي خلال ربع قرن ما لم تفعله أيةُ أفكار و فلسفات، و دون الحاجة لأي مدارس و لا جامعات، بل قفزاً من الجهل و الدمار إلى العلم و الحضارة، يحميها إلهها العظيم جل و علا. لكن مجتمعاتنا، للأسف، هوت من قفزتها بعدما تركت حبل نجاتها، و تبرمت لسماء تقدمها.ـ
إقتباسات:ـ
ذلك لأن صولة الشهوة وحدها هي العبودية، ولأن إطاعة القانون الذي نُلْزِمُ به أنفسنا هي الحرية.ـ
التشريع أمر فوق طاقة البشر.ـ
كل عدل يأتي من الله، والله وحده هو مصدره، ولكننا لو كنا نعرف أن نتلقَّاه من هذا المقام الأعلى لم نحتج إلى حكومة، ولا إلى قوانينَ.ـ
إن الناس إذ يمكن أن يتفاوتوا قوة وذكاءً فإنهم يتساوون عهدًا وحقٍّا.ـ
June 27, 2012
On trouve beaucoup de très bonnes choses dans ce petit livre de philosophie politique paru à la fin du dix-huitième siècle. En premier lieu, une recherche sur les moyens de fonder une sorte de contrat social qui puisse à la fois contraindre chacun, tout en emportant l'adhésion de tous. La solution proposée par Rousseau, pour résoudre cette contradiction, c'est d'avoir en vue non pas l'intérêt particulier mais l'intérêt général, et d'appliquer les lois de manière universelles. Il s'inscrit dans la droite lignée des écrits de Hobbes, Locke, et Montesquieu. Il reprend si bien les points établis par ses prédécesseurs qu'il n'est pas toujours évident de bien distinguer où est son apport personnel. Il est heureux qu'il ait posé les yeux sur l'antiquité, et en particulier l'histoire romaine pour trouver les arguments à partir desquels fonder et éprouver ses théories : où trouver un meilleur matériau pour songer à ces questions ? Enfin, comment ne pas rendre hommage à l'un de ceux qui peuvent être reconnus comme l'un des inspirateurs du système politique français moderne ?
Mais si j'osais émettre quelques réserves, ce serait d'abord au sujet de la comparaison avec Hobbes, car ce dernier me paraît avoir produit un travail d'une telle ampleur, dans son Léviathan, que le contrat social de Rousseau parait à côté presque modeste. Également, je suis circonspect sur le jugement que Rousseau porte sur Hobbes, jugement ou préjugé hérité d'un auteur plus ancien. Il serait fort dommage de se priver d'un texte aussi riche que le Léviathan, en se fondant sur le seul avis de ce philosophe Suisse, aussi respectable soit-il.
Je regrette aussi le peu de peine que se donne l'auteur à analyser ou définir des concepts qu'il manipule pourtant avec aisance. Beaucoup de ceux-ci sont parachutés, donc soit le lecteur s'en est formé une idée qui s'accorde avec celle l'auteur, soit ce n'est pas le cas : trop peu est fait pour prévenir ce risque. Bien sûr, comme Rousseau le rappelle, il a manqué de moyens pour réaliser l'ouvrage plus ample qu'il avait premièrement en tête, et il a fallu borner le périmètre de son étude. Mais une des conséquences de cette faiblesse, c'est que chacun peut adhérer facilement au idées de l'auteur pour peu qu’elles soient assez vaguement établies : qui osera s'élever contre la liberté, la paix, la sûreté, le bonheur ? Oui, mais tentez de définir plus précisément les choses que désignent ces mots, et la belle unanimité pourrait bien se rompre. Pourquoi ai-je la pénible impression, quand par exemple il admire Sparte, que le type de liberté ou d'égalité qu’il professe offre tout à coup un aspect un peu désagréable ? Il commence ainsi : "L'homme est né libre, et partout il est dans les fers". Jolie formule, mais plus j'y songe, moins je la comprends, et on trouve beaucoup d'énigmes de ce genre, qui plaisent de prime abord, mais plongent ensuite dans la perplexité.
Également, comme Montesquieu, Rousseau a bien étudié Tite-Live et en a tiré toutes les réflexions utiles que ce tableau de l'histoire politique romaine pouvait inspirer. Parfois, il va parfois un peu loin dans son admiration de l'auteur de l'Esprit des Lois. Les principes, en matière de politique et d'histoire, doivent être maniées avec prudence et circonspection, surtout si elles peinent à s'accorder avec le réel, et je suis chagriné de voir ce citoyen de Genève reprendre assez légèrement un principe aussi faible que la théorie des climats. Par contre, à l’inverse de Montesquieu, et en accord avec ses idées un peu sauvages qu’il avait ébauchées dans son discours sur les sciences et les arts, il ne voit pas dans le commerce ce doux moyen d’assurer la paix entre les hommes, comme le concluait les considérations sur les romains, mais y voit plutôt un moyen de corruption des mœurs. Pour autant, il serait un peu dur d’en conclure, comme Voltaire, qu’il prend envie de marcher à quatre pattes en lisant cet ouvrage, qui regorge aussi de très bons passages.
Enfin, la raison est partout invoquée par l'auteur, mais je crois qu’elle est d’un bien faible secours lorsqu’il s’agit de morale ou de politique, et que nos passions l’emportent bien plus en ces matières que la rigueur du calcul. C’est bien au contraire par sa puissante sensibilité que Rousseau convainc, et il y parvient d’ailleurs assez remarquablement. Il est finalement bien dans ce rôle, puisqu'il s'agit non pas tant de décrire la réalité que de l’imaginer meilleure. S'il est utile de chercher à définir les relations de causes à effets, en politique, il faut avant tout choisir le bien dans lequel on veut rester ou vers lequel il faudrait aller, et le mal que l'on veut fuir ou dont on souhaite se protéger. Et c'est là qu'apparaissent les mérites de cet ouvrage: concision, hauteur de vue, détermination virile et puissance de conviction, le lecteur sortira édifié de sa lecture.
Mais si j'osais émettre quelques réserves, ce serait d'abord au sujet de la comparaison avec Hobbes, car ce dernier me paraît avoir produit un travail d'une telle ampleur, dans son Léviathan, que le contrat social de Rousseau parait à côté presque modeste. Également, je suis circonspect sur le jugement que Rousseau porte sur Hobbes, jugement ou préjugé hérité d'un auteur plus ancien. Il serait fort dommage de se priver d'un texte aussi riche que le Léviathan, en se fondant sur le seul avis de ce philosophe Suisse, aussi respectable soit-il.
Je regrette aussi le peu de peine que se donne l'auteur à analyser ou définir des concepts qu'il manipule pourtant avec aisance. Beaucoup de ceux-ci sont parachutés, donc soit le lecteur s'en est formé une idée qui s'accorde avec celle l'auteur, soit ce n'est pas le cas : trop peu est fait pour prévenir ce risque. Bien sûr, comme Rousseau le rappelle, il a manqué de moyens pour réaliser l'ouvrage plus ample qu'il avait premièrement en tête, et il a fallu borner le périmètre de son étude. Mais une des conséquences de cette faiblesse, c'est que chacun peut adhérer facilement au idées de l'auteur pour peu qu’elles soient assez vaguement établies : qui osera s'élever contre la liberté, la paix, la sûreté, le bonheur ? Oui, mais tentez de définir plus précisément les choses que désignent ces mots, et la belle unanimité pourrait bien se rompre. Pourquoi ai-je la pénible impression, quand par exemple il admire Sparte, que le type de liberté ou d'égalité qu’il professe offre tout à coup un aspect un peu désagréable ? Il commence ainsi : "L'homme est né libre, et partout il est dans les fers". Jolie formule, mais plus j'y songe, moins je la comprends, et on trouve beaucoup d'énigmes de ce genre, qui plaisent de prime abord, mais plongent ensuite dans la perplexité.
Également, comme Montesquieu, Rousseau a bien étudié Tite-Live et en a tiré toutes les réflexions utiles que ce tableau de l'histoire politique romaine pouvait inspirer. Parfois, il va parfois un peu loin dans son admiration de l'auteur de l'Esprit des Lois. Les principes, en matière de politique et d'histoire, doivent être maniées avec prudence et circonspection, surtout si elles peinent à s'accorder avec le réel, et je suis chagriné de voir ce citoyen de Genève reprendre assez légèrement un principe aussi faible que la théorie des climats. Par contre, à l’inverse de Montesquieu, et en accord avec ses idées un peu sauvages qu’il avait ébauchées dans son discours sur les sciences et les arts, il ne voit pas dans le commerce ce doux moyen d’assurer la paix entre les hommes, comme le concluait les considérations sur les romains, mais y voit plutôt un moyen de corruption des mœurs. Pour autant, il serait un peu dur d’en conclure, comme Voltaire, qu’il prend envie de marcher à quatre pattes en lisant cet ouvrage, qui regorge aussi de très bons passages.
Enfin, la raison est partout invoquée par l'auteur, mais je crois qu’elle est d’un bien faible secours lorsqu’il s’agit de morale ou de politique, et que nos passions l’emportent bien plus en ces matières que la rigueur du calcul. C’est bien au contraire par sa puissante sensibilité que Rousseau convainc, et il y parvient d’ailleurs assez remarquablement. Il est finalement bien dans ce rôle, puisqu'il s'agit non pas tant de décrire la réalité que de l’imaginer meilleure. S'il est utile de chercher à définir les relations de causes à effets, en politique, il faut avant tout choisir le bien dans lequel on veut rester ou vers lequel il faudrait aller, et le mal que l'on veut fuir ou dont on souhaite se protéger. Et c'est là qu'apparaissent les mérites de cet ouvrage: concision, hauteur de vue, détermination virile et puissance de conviction, le lecteur sortira édifié de sa lecture.
February 10, 2022
"Човек се ражда свободен, а навсякъде е в окови."
Първото ми философско есе за подготовка в 12 клас,беше върху този цитат.
Русо винаги ми е харесвал, още от часовете по философия в училище.
Страхотен мислител за своето време, описал проницателно и аргументирано, принципите на устройство на държавите. Може да си обясним почти всички политически явления, стъпквайки върху неговите размисли.
Днес, тезите му за географския фактор относно разпределението на властите и вида държавно управление, вероятно ще бъдат заклеймени. Но това не ми попречи да чета тези глави с интерес.
За добро или за лошо, почти винаги се е оказвал прав в заключенията си за последиците, които управлението може да причини.
Първото ми философско есе за подготовка в 12 клас,беше върху този цитат.
Русо винаги ми е харесвал, още от часовете по философия в училище.
Страхотен мислител за своето време, описал проницателно и аргументирано, принципите на устройство на държавите. Може да си обясним почти всички политически явления, стъпквайки върху неговите размисли.
Днес, тезите му за географския фактор относно разпределението на властите и вида държавно управление, вероятно ще бъдат заклеймени. Но това не ми попречи да чета тези глави с интерес.
За добро или за лошо, почти винаги се е оказвал прав в заключенията си за последиците, които управлението може да причини.
October 18, 2012
من أهم الكتب المؤسسة في السياسة والقانون
قراءته فرض عين على كل من يريد فهم أصول التحديث السياسي المعاصر
كما أنه معاصر جدا للأحداث التي تعيشها المنطقة العربية حاليا
قراءته فرض عين على كل من يريد فهم أصول التحديث السياسي المعاصر
كما أنه معاصر جدا للأحداث التي تعيشها المنطقة العربية حاليا
June 8, 2019
هذا هو إنجيل الثورة الفرنسية، ولذلك هي ثورة تعبانة
March 4, 2016
کتاب قرارداد اجتماعی ژان ژاک روسو در زمره مهمترین کتاب ها در فلسفه سیاسی است.هم چنین این کتاب در وقوع انقلاب کبیر فرانسه تاثیرات زیادی برجای گذاشت.نظریه قرارداد اجتماعی معتقد است برای آنکه انسان از حقوق و آزادی های خویش استفاده کند و از طرفی نظم اجتماعی نیز حفظ شود،ملت به موجب قرارداد اجتماعی ملزم میشوند تا از این حقوق طبیعی صرفنظر کرده و آن را به حقوق قراردادی تبدیل میکنند و با پذیرش این قرارداد افراد بهتر و بیشتر از حقوق و آزادی برخوردار میشوند.در واقع این قرارداد اجتماعی همان جلوه از حاکمیت قانون است که خود مردم بدان رضایت داده اند.
در قسمت زیر خلاصه ای از اصول و قواعد این قرارداد ذکر میشود
هدف نگارش کتاب یافتن قوانینی برای اداره کشور است که هم مطابق با حق بوده و هم احتیاجات بشر را تامین کنند.
این قانون عبارتست از
یکم)نظم اجتماعی تنها از طریق زور حاکم نیست بلکه میتواند بوسیله قرارداد اجتماعی بوجود آید که یک امر عارضی است.
دوم)زور و قدرت حکومت حق نیست مگر آنکه مردم بدان رضایت دهند زیرا اطاعت از قدرت نامشروع از روی اکراه است نه حق
سوم)بشر از حق آزادی برخوردار است زیرا آزاد متولد شده است
چهارم)بر اساس قرارداد اجتماعی افراد از آزادی طبیعی خود صرف نظر کرده و آن به حقوق و آزادی قراردادی تبدیل میشود
پنجم )هر عضو قرارداد اجتماعی دو سمت دارد اول عضوی از ملت و دوم عضوی از هیئت حاکمه و در عین حال مکلف به رعایت تکالیف هر دو سمت است.هیئت حاکمه متشکل از تمام افراد یک کشور است
ششم)هر عضو متخلف از قرارداد اجتماعی با واکنش سایر اعضا و مجازات مواجه میشود و این همان عامل حفظ نظم اجتماعی است
هفتم)تصمیم هیئت حاکمه، تصمیم تمام ملت است
هشتم)مالکیت و تصرفی مشروع است که هیئت حاکمه آن را معتبر داند
نهم)حق حاکمیت ملی به معنای اراده عمومی ملت قابل انتقال نیست اما
قدرت میتواند به دیگری منتقل شود
دهم)حاکمیت ملی قابل تقسیم نیست و نمی توان آن را به یک نفر یا افلیتی واگذار کرد
تبصره )موضوعات حاکمیت ملی برای اجرای بهتر قابل تقسیم است و اجرای آنها به قوه مجریه واگذار میشود لیکن آن زیر مجموعه حاکمیت ملی بوده و تابع اوامر و نواهی آنند
یازدهم)برای تامین سعادت همگانی دو هدف باید تعیین شود و آن آزادی و برابری است.این ��و ارزش ملازم یکدیگرند.مقصود از برابری آن نیست که افراد در ثروت و قدرت برابر باشند بلکه آن است قدرت از شدت عمل برخوردارنبوده و براساس قانون باشد.ثروت هم به نحوی نباشد که ثروتمندان طبقه فقیر را ببلعند یا طبقات پایین از گرسنگی بمیرند
دوازدهم)هیئت حاکمه تکلیفی جز قانونگذاری ندارد و اجرای آن با قوه مجریه است.تصمیم هیئت حاکمه بیانگر اراده عمومی است
سیزدهم)هیئت حاکمه در فواصل معین و مشخص مبادرت به تشکیل میکند.آنگونه نیست که یکبار تشکیل شده و قانون اساسی وضع کند و سپس به موجب آن عمل شود
تبصره) نمایندگی از جانب هیئت حاکمه را نمی پذیرد و معتقد است حاکمیت قابل واگذاری نیست.ملت انگلیس گمان میکند آزاد است و آزادی واقعی آن ها همان چند روز انتخابات است و ملت بعد از آن دوباره بنده میشود
چهاردهم)هیئت حاکمه گرچه قدرت مافوق حکومت است و میتواند آن را تغییر دهد اما این امر هزینه زیادی دارد از این رو برای ایجاد تعادل میان آن دو شورایی به نام "تریبن"تشکیل میشود.اعضای آن بویسله هیئت حاکمه تعیین و انتخابات دارای فواصل معین و کوتاه است تا از خودسری شورا جلوگیری شود
مفاهیم قراداد اجتماعی
1)اراده کلی متفاوت با راده همگانی است از این رو هیئت حاکمه ارداه کلی را در نظر میگیرد که آن منافع و مصالح کل کشور است اما اراده همگانی که جمع اراده افراد است ممکن است منافع شخصی خود را مدنظر قرار دهند مثلا افرادی که یک کشور را تشکیل میدهند اراده همگانی با افزایش مالیات مخالف است زیرا با منافع آن ها سازگار نیست اما اراده کلی آن را برای مصالح و منافع کل کشور لازم میداند.
2)آزادی که درچارچوب قرارداد اجتماعی قرار میگیرد و امکان بهره مندی از آن را به مردم میدهد
3)قانون گذاری باید بوسیله قانون گذاری صورت گیرد که تنها وظیفه او همین است از این رو حاکم نباید قانونگذار باشد زیرا در حهت منافع خود قانون را وضع میکند و از طرفی قدرت اجرای آن را نیز داراست.بنابراین بهترین قانونگذاران خدایانند و این اطاعت از قانون بوسیله مردم را راحت تر میکند.هرچند دروغ باشد ولی برای عوام الناس خوب است
4)حکومت باید از حاکم تفکیک شود.حکومت تکلیف اجرای قوانین و دستورات حاکم را دارد که مصالح عمومی را در نظر میگیرد.حاکم هم تمام مردمند.حکومت در واقع واسطه ای است بین رعایا و هیئت حاکمه که وظیفه اجرای قانون را برعهده میگیرد
5)روسو بین سه نوع حکمومت تفکیک قائل میشود.یک حکومت اشرافی که قدرت در دست یک حاکم قرار میگیرد و مضرات فراوانی دارد از جمله منجر ب�� استبداد میشود.حاکم منافع و قدرت شخصی خود را ملاک میداند.به جای شایسته سالاری افراد مجیزگوی حاکم برگزیده میشوند
دوم حکومت مردم که مقصود حکومت مردمی بی واسطه است که افراد در همه موضوعات تصمیم گیری کرده و رای میدهند اما این حکومت مشکلات عملی زیادی دارد و روسو آن را حکومت خدایان میداند تا شهروندان اما اگر این مشکلات نبود آن را میستاید و حکومتی است آرمانی.مهم ترین مشکل عدم امکان جمع کردن همه شهروندان برای تصمیم گیری در هر مسئله ای است و تنها در جوامع کوچک امکان پذیر است
سوم حکومت اشرافی که ممکن است موروثی باشد که نکوهش شده است و همان مشکلات حکومت سلطنتی را دارد یا اشرافی انتخاب است که مردم به آنها رای میدهند و انتخابات دوره ای احتمال سوءاستفاده از قدرت را میکاهد و این حکومت مناسب کشورهای متوسط است.البته او نسخه واحدی تجویز نمیکند و هر کشوری باید براساس فرهنگ و رسوم و اوضاع و احوال حکومت موردنظر را تعیین کنند.و این از باقی حکومت ها بهتر است
نقد
سه نقد مهم بر روسو وارد است
1)روسو معتقد است آزادی طبیعی افراد با قراداد اجتماعی تبدیل به آزادی مشروع میشود و هرکس برخلاف آن عمل کند با مخالف با آن آزادی باشد باید مجبور به آزادی شود این خود مجوزی برای سرکوب در حکومت میشود و با فرهنگ رواداری بویژه با گروه های اقلیت ناسازگار است
2)چگونه باید مصالح و منافع عمومی را مشخص کنیم.فرض کنیم همگان از منافع شخصی صرف نظر کنند اما باز این مشکل عملی باقیست.روسو معتقد است برای تحقق آن باید افراد بدون مشورت و بدون توسل به جناح یا حزب در انتخابات رای دهند اما این نظر مستلزم جامعه ای آگاه است و از طرفی بعید است عوام الناس برای آن به حزب یا جناحی نظر نداشته باشند.از این رو این مشکل عملی هنوز باقیست
3)اگرچه قانونگذاری مستقیم بوسیله هیئت حاکمه که متشکل از تمام افراد کشورند مطلوب است لیکن امروزه و باتوجه به گسترش روابط افراد این امر با مشکلات عملی زیادی مواجه است و تنها در یک کشور کوچک میتواند اعمال شود. فرض کنید هر بار که بخواهد قانونی وضع شود تمام مردم باید جمع شوند و انتخابات برگزار شود
در مجموع قرارداد اجتماعی روسو از مهم ترین اندیشه های سیاسی در قرن هیجدهم است از این رو از حیث مطالعات تاریخی نیز دارای اهمیت است و نباید فراموش کنیم که این اندیشه ها زمانی مطرح شد که هنوز در بسیاری از کشورها چون فرانسه پادشاهی بوده اند
در قسمت زیر خلاصه ای از اصول و قواعد این قرارداد ذکر میشود
هدف نگارش کتاب یافتن قوانینی برای اداره کشور است که هم مطابق با حق بوده و هم احتیاجات بشر را تامین کنند.
این قانون عبارتست از
یکم)نظم اجتماعی تنها از طریق زور حاکم نیست بلکه میتواند بوسیله قرارداد اجتماعی بوجود آید که یک امر عارضی است.
دوم)زور و قدرت حکومت حق نیست مگر آنکه مردم بدان رضایت دهند زیرا اطاعت از قدرت نامشروع از روی اکراه است نه حق
سوم)بشر از حق آزادی برخوردار است زیرا آزاد متولد شده است
چهارم)بر اساس قرارداد اجتماعی افراد از آزادی طبیعی خود صرف نظر کرده و آن به حقوق و آزادی قراردادی تبدیل میشود
پنجم )هر عضو قرارداد اجتماعی دو سمت دارد اول عضوی از ملت و دوم عضوی از هیئت حاکمه و در عین حال مکلف به رعایت تکالیف هر دو سمت است.هیئت حاکمه متشکل از تمام افراد یک کشور است
ششم)هر عضو متخلف از قرارداد اجتماعی با واکنش سایر اعضا و مجازات مواجه میشود و این همان عامل حفظ نظم اجتماعی است
هفتم)تصمیم هیئت حاکمه، تصمیم تمام ملت است
هشتم)مالکیت و تصرفی مشروع است که هیئت حاکمه آن را معتبر داند
نهم)حق حاکمیت ملی به معنای اراده عمومی ملت قابل انتقال نیست اما
قدرت میتواند به دیگری منتقل شود
دهم)حاکمیت ملی قابل تقسیم نیست و نمی توان آن را به یک نفر یا افلیتی واگذار کرد
تبصره )موضوعات حاکمیت ملی برای اجرای بهتر قابل تقسیم است و اجرای آنها به قوه مجریه واگذار میشود لیکن آن زیر مجموعه حاکمیت ملی بوده و تابع اوامر و نواهی آنند
یازدهم)برای تامین سعادت همگانی دو هدف باید تعیین شود و آن آزادی و برابری است.این ��و ارزش ملازم یکدیگرند.مقصود از برابری آن نیست که افراد در ثروت و قدرت برابر باشند بلکه آن است قدرت از شدت عمل برخوردارنبوده و براساس قانون باشد.ثروت هم به نحوی نباشد که ثروتمندان طبقه فقیر را ببلعند یا طبقات پایین از گرسنگی بمیرند
دوازدهم)هیئت حاکمه تکلیفی جز قانونگذاری ندارد و اجرای آن با قوه مجریه است.تصمیم هیئت حاکمه بیانگر اراده عمومی است
سیزدهم)هیئت حاکمه در فواصل معین و مشخص مبادرت به تشکیل میکند.آنگونه نیست که یکبار تشکیل شده و قانون اساسی وضع کند و سپس به موجب آن عمل شود
تبصره) نمایندگی از جانب هیئت حاکمه را نمی پذیرد و معتقد است حاکمیت قابل واگذاری نیست.ملت انگلیس گمان میکند آزاد است و آزادی واقعی آن ها همان چند روز انتخابات است و ملت بعد از آن دوباره بنده میشود
چهاردهم)هیئت حاکمه گرچه قدرت مافوق حکومت است و میتواند آن را تغییر دهد اما این امر هزینه زیادی دارد از این رو برای ایجاد تعادل میان آن دو شورایی به نام "تریبن"تشکیل میشود.اعضای آن بویسله هیئت حاکمه تعیین و انتخابات دارای فواصل معین و کوتاه است تا از خودسری شورا جلوگیری شود
مفاهیم قراداد اجتماعی
1)اراده کلی متفاوت با راده همگانی است از این رو هیئت حاکمه ارداه کلی را در نظر میگیرد که آن منافع و مصالح کل کشور است اما اراده همگانی که جمع اراده افراد است ممکن است منافع شخصی خود را مدنظر قرار دهند مثلا افرادی که یک کشور را تشکیل میدهند اراده همگانی با افزایش مالیات مخالف است زیرا با منافع آن ها سازگار نیست اما اراده کلی آن را برای مصالح و منافع کل کشور لازم میداند.
2)آزادی که درچارچوب قرارداد اجتماعی قرار میگیرد و امکان بهره مندی از آن را به مردم میدهد
3)قانون گذاری باید بوسیله قانون گذاری صورت گیرد که تنها وظیفه او همین است از این رو حاکم نباید قانونگذار باشد زیرا در حهت منافع خود قانون را وضع میکند و از طرفی قدرت اجرای آن را نیز داراست.بنابراین بهترین قانونگذاران خدایانند و این اطاعت از قانون بوسیله مردم را راحت تر میکند.هرچند دروغ باشد ولی برای عوام الناس خوب است
4)حکومت باید از حاکم تفکیک شود.حکومت تکلیف اجرای قوانین و دستورات حاکم را دارد که مصالح عمومی را در نظر میگیرد.حاکم هم تمام مردمند.حکومت در واقع واسطه ای است بین رعایا و هیئت حاکمه که وظیفه اجرای قانون را برعهده میگیرد
5)روسو بین سه نوع حکمومت تفکیک قائل میشود.یک حکومت اشرافی که قدرت در دست یک حاکم قرار میگیرد و مضرات فراوانی دارد از جمله منجر ب�� استبداد میشود.حاکم منافع و قدرت شخصی خود را ملاک میداند.به جای شایسته سالاری افراد مجیزگوی حاکم برگزیده میشوند
دوم حکومت مردم که مقصود حکومت مردمی بی واسطه است که افراد در همه موضوعات تصمیم گیری کرده و رای میدهند اما این حکومت مشکلات عملی زیادی دارد و روسو آن را حکومت خدایان میداند تا شهروندان اما اگر این مشکلات نبود آن را میستاید و حکومتی است آرمانی.مهم ترین مشکل عدم امکان جمع کردن همه شهروندان برای تصمیم گیری در هر مسئله ای است و تنها در جوامع کوچک امکان پذیر است
سوم حکومت اشرافی که ممکن است موروثی باشد که نکوهش شده است و همان مشکلات حکومت سلطنتی را دارد یا اشرافی انتخاب است که مردم به آنها رای میدهند و انتخابات دوره ای احتمال سوءاستفاده از قدرت را میکاهد و این حکومت مناسب کشورهای متوسط است.البته او نسخه واحدی تجویز نمیکند و هر کشوری باید براساس فرهنگ و رسوم و اوضاع و احوال حکومت موردنظر را تعیین کنند.و این از باقی حکومت ها بهتر است
نقد
سه نقد مهم بر روسو وارد است
1)روسو معتقد است آزادی طبیعی افراد با قراداد اجتماعی تبدیل به آزادی مشروع میشود و هرکس برخلاف آن عمل کند با مخالف با آن آزادی باشد باید مجبور به آزادی شود این خود مجوزی برای سرکوب در حکومت میشود و با فرهنگ رواداری بویژه با گروه های اقلیت ناسازگار است
2)چگونه باید مصالح و منافع عمومی را مشخص کنیم.فرض کنیم همگان از منافع شخصی صرف نظر کنند اما باز این مشکل عملی باقیست.روسو معتقد است برای تحقق آن باید افراد بدون مشورت و بدون توسل به جناح یا حزب در انتخابات رای دهند اما این نظر مستلزم جامعه ای آگاه است و از طرفی بعید است عوام الناس برای آن به حزب یا جناحی نظر نداشته باشند.از این رو این مشکل عملی هنوز باقیست
3)اگرچه قانونگذاری مستقیم بوسیله هیئت حاکمه که متشکل از تمام افراد کشورند مطلوب است لیکن امروزه و باتوجه به گسترش روابط افراد این امر با مشکلات عملی زیادی مواجه است و تنها در یک کشور کوچک میتواند اعمال شود. فرض کنید هر بار که بخواهد قانونی وضع شود تمام مردم باید جمع شوند و انتخابات برگزار شود
در مجموع قرارداد اجتماعی روسو از مهم ترین اندیشه های سیاسی در قرن هیجدهم است از این رو از حیث مطالعات تاریخی نیز دارای اهمیت است و نباید فراموش کنیم که این اندیشه ها زمانی مطرح شد که هنوز در بسیاری از کشورها چون فرانسه پادشاهی بوده اند
Displaying 1 - 30 of 1,528 reviews