ირლანდიაშ რესპუბლიკა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ

ღოზური

05:32, 27 გჷმათუთა 2012-იშ ვერსია


შილა	გერბი
ირლანდიაშ რესპუბლიკა
ნანანოღა	დუბლინი 53°20′N 6°16′E
უდიდაში ნოღა	დუბლინი
ოფიციალური ნინეფი	ირლანდიური, ინგლისური
რელიგია	კათოლოციზმი
თარობა - პრეზიდენტი - პრ. მინისტრი	ოპარლამენტე რესპუბლიკა მერი მაკელისი ენდა კენი
ფართობი - ედომუშამი - წყარი (%)	70,273 კმ²(120-ა) 2.00%
მახორობა 2007 ოეგ. 2006 ცენზი მეჭედალა	4,339,000 4,239,848 60.3 ად/კმ² (139-ა)
ედპ (ppp) - საერთო - ართ მახორუშე	2006 მეხოლ. $177.2 მილიარდი (50-ა) $43,600 (მა-2)
ვალუტა	ევრო (EUR)
ბორჯიშ ორტყაფუ - ზარხულიშ ბორჯი	WET (UTC +0სთ.) WET (UTC +1სთ.)
ქიანაშ კოდი	IRL
ccTLD	.ie
ოტელეფონე კოდი	+353

ირლანდია, ოფიციალურო ირლანდიაშ რესპუბლიკა, ირლანდ. Éire, (ირლანდ. Poblacht na hÉireann), ქიანა ბჟადალ ევროპას, იდვალუაფუ თე ჯოხოდვალაშ კოკის. ქიანაშ ფართობი რე 70 273 კმ². ოსქირონე სანძღო უღუ დიდ ბრიტანეთიწკჷმა. ბჟადალშე გოუხე ატლანტიშ ოკიანე, კოკი დიდი ბრიტანეთშე გჷშართილი რე ირლანდიაშ ზუღათ დო წიმინდე გერგიშ საროტით. კოკიქ პოლიტიკურო ჟირო გირთჷ 1921 წანას, მუჟამსჷთ ოორუე-ბჟადალს ოლსტერიშ მეტი შხვა არძა პროვინციაქ ზოხორინელობა მიღჷ.

ჯოხოდვალა

ოფიციალური: ირლანდიაშ რესპუბლიკა.
ირლანდიური: Eire; Poblacht na h'Eirean;
ინგლისური: Republic of Ireland.
ეტიმოლოგია. ჯოხო ირლანდია მერსხუაფილი რე პროტო-კელტურ ზიტყვაწკჷმა — Iweri, მუთ ნოჸოფიერ აბანს შანენს. მუში ლათინური ჯოხო რე Hibernia, უელსური - Iwerddon, ბრეტონული - Iwerzhon. შილებე, ირლანდიაშ ჯოხო მიოწურუანდას ირლანდიარეფიშ კჷნოხონეფიშ რსხუს პირენეიშ ჩქონიშ უჯვეშაშ მახორუეფწკჷმა - იბერიალეფწკჷმა. ჯოხოშ ოდაბადური ფორმა Eire გელურ ნინაშა ჯოხო ქიანას.

გეოგრაფია

გეოგრაფიული თოლონჭაფუთ, ქიანა იდვალუაფუ ლაბრადორიშ ჩქონიშ, ობჟათე ალიასკაშ დო ობჟათე კამჩატკაშ განედის, მარა კოკამი დვალაფაშ დო გოლფსტრიმიშ ტიბუ მალობაშ გოლინათ თაქ რე ზუღური ტიპიშ კლიმატი. წანმოწანური ტემპერატურული ამპლიტუდა ვარე მაღალი დო 15°-ს აკმადგინანს. ზარხული რგილი რე, ნოლექამი. ოშქარული ტემპერატურა +18 — +20 °C. ბზოთონჯი ნორკებო ჸინამი რე, ოშქარული ტემპერატურა — +8 °C. მუჭოთ მეძობელ დიდ ბრიტანეთის, ირლანდიას ფშხირი რე ატმოსფერული ნოლექეფი — უმოსო ჭვემაშ სახეთ. ნოლექეფიშ ოშქარული მუდანობა რე 750-1000.

ირლანდია ვარე მაღალგვალამი ქიანა. მუში უმაღალაში კონკა კარანტუოჰილი ზუღაშ დონეშე 1041 მ. სიმაღალას იდვალუაფუ. ქიანაშ ტერიტორიაშ უდიდაშ ნორთის იკინენს რზენეფი დო ხორგეფი, ნამუეფსჷთ მუკი-მუკი გოუძჷ შხვადოშხვა გვალამი სისტემეფი: მაკგილიკადი, უიკლოუ, მორნი, ბლუსტეკი დო შხვეფი.

ქიანაშ დინოხოლენი წყარეფიშ რშვილი ჯგირო რე გოვითარაფილი. წყარმალუეფი ორხველჷნა ატლანტიშ ოკეანეშ დო ირლანდიაშ ზუღაშ აუზეფს. უდიდაში წყარმალუ რე შენონი, ნამუშ სიგჷნძა 360 კილომეტრი რე, აკათუ ატლანტიშ ოკიანეს. წყარმალუშ მანგის რე მუდგაზმარენი ტობა — ლოჰ-ალენი,ლოჰ-რი,ლოჰ-დერგი. ირლანდია დიდარი რე ტყალეფით ხოლო, ნამუეფსჷთ თაქი ”ლოჰეფს” (lough) უძახჷნა. უდიდაში ტობა რე ლოჰ-კორიბი (სარკეშ ფართობი176 კვ.კმ) დო ლოჰ-დერგი.ირლანდიას ბრელი რე ონტყოლაშე. ონტყოლაშეეფს ქიანაშ 1/6 უკინებუნა.^[1]. ირლანდიაშ ოწყარპიჯე ღოზის ბრელი რე ოპიჯე კოკეფი დო მორჩილი ჩქონეფი.

ირლანდიას უღუ თუთიაშ, ტყვიაშ, ორთაშობური აირიშ, კირქუაშ, თაბაშირიშ, ლინჯიშ, ბარიტიშ, ვარჩხილიშ, დოლომიტიშ, ტორფიშ რესურსეფი.

სახენწჷფო

ლენსტერ ჰაუსი, ირლანდიის პარლამენტის რეზიდენცია

ირლანდია 1937 წანას მეღებული კონსტიტუციაშ მეჯინათ რე ოპარლამენტე რესპუბლიკა, სოდეთ სახენწჷფოშ მადუდე რე ქიანაშ პრეზიდენტი (ირლ. Uachtarán na hÉireann). პრეზიდენტის ეშასხუნუნა 7 წანაშ ვადათ. კანდიდატიშ წჷმორინაფა შეულებუნა ხვალე კანონიშდუმადვალუ ორგანოშ 20 მაკათურს, ვარა მინიმუმ 4 საგრაფოშ წჷმჷმარინაფალეფს. პრეზიდენტი რე უმაღალაში თარსარდალი დო დჷთმარინუანს პოსტის პრემიერ-მინისტრის (ირლ. Taoiseach). პრემიერ-მინისტრი იშანუ ქიანაშ კანონიშდუმადვალუ ორგანოშ — ერუანული პარლამენტიშ (Oireachtas) წჷმორინაფათ. პრემიერ-მინისტრი უმოსო წჷმარინუანს მამართვალი პარტიაშ ლიდერს. პრემიერი აკმადგინანს მინისტრეფიშ კაბინეტის.

კანონიშდუმადვალუ ორგანო

ქიანაშ კანონიშდუმადვალუ ორგანო რე ერუანული პარლამენტი (Oireachtas), ნამუთ ჟირ პალატაშე აკმოდირთუ. ჟიდონ პალატას (Seanad Éireann) რე სუმონეჩი მაკათური, ნამუეფიშ ნორთის დარინუანს პოსტის პრემიერი, ნორთის კანკალე ირლანდიური უნივერსიტეტი დო ნორთის — გიმენ პალატაშე გჷშასხუნილი სპეციალური კომისია. გიმენ პალატას (Dáil Éireann) უმოსი ნძალაალობა უღუ. მუშ 166-ხოლო მაკათურს გიშასხუნუნა ხუთ წანაშე ართიშა.

ადმინისტრაციული დორთუალა

ირლანდიაშ რესპუბლიკა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული თოლონჭაფუთ ირთუ 4 რეგიონო (მუნსტერი, კონოტი, ლენსტერი, ოლსტერი), ნამუეფით თეხანურო ქიანაშ ისტორიულ პროვინციეფს წჷმარინუანა დო 26 საგრაფოთ (counties).

დემოგრაფია

2009 წანაშ მუნაჩემეფით, ირლანდიაშ მახორობა 4,2 მილიონი კოჩი რე.^[2] ნოღეფს ოხორანს მახორობაშ 68,8% (მეხოლაფირო 2,9 მილიონი კოჩი). შხუ ნოღეფი რე დუბლინი (529 ვითოში კოჩი), კორკი (119 ვითოში კოჩი), ლიმერიკი (52,5 ვითოში კოჩი).^[3].

ირლანდიური ნინაშ სტატუსი

ირლანდიური ნინაშ გოფაჩუაშ არეალი ირლანდიას

ირლანდიაშ ოფიციალური ნინეფი რე ირლანდიური დო ინგლისური. ოშწანურეფიშ მალობას ირლანდიური, მუჭოთ კოლონიზაფილი კათაშ ნინა, თხოზინელი რდჷ ინგლისარეფშე. ირლანდიურნინამ მახორობაქ შანულამო მირკჷ კარტოფილიშ შქირენაშ პერიოდის, 1871 წანაშა ირლანდიური ნინაშ გურაფა დაჭყაფუ სკოლეფს ხოლო აკრძალური რდჷ. თეჟამს ირლანდიური ნინა რესპუბლიკაშ, 2007 წანაშე ევროკავშირიშ ოფიციალური ნინა რე. თე ჟამს თე ნინა უჩქჷ ირლანდიაშ მახორობაშ 40%-ს, მარა ირდღალი ოჩიებელი ნინათ ხვალე ქიანაშ დალიერიშ ბჟადალუ ნორთის თ.შ. (თაშნე გედვალირი), "Gaeltacht" - ის რე მუწოსქილადირი.^[4]

ეკონომიკა

ირლანდია ინდუსტრიულ-აგრარული ქიანა რე, ედომუშამი ერუანული პროდუქტიშ მოცულობათ (65 მლრდ $) საგებიოს 44-ა აბანი უკინებუ.

ედომუშამი ერუანული პროდუქტიშ სტრუქტურა (%): ოფუტეშ მეურნობა 7, რეწუა 39, მოინალობა 54.
ედომუშამი ერუანული პროდუქტი (1 შურშე) - 17.790 $.
ექსპორტი ორინჯიშ ხორცი, ბჟაშ პროდუქტეფი, ვისკი, ქიმიკატეფი.
ბიუჯეტი - 30,700 მლნ $.
ვალუტა - ევრო (EUR); 2002 წანაშე.

ისტორია

7 ოშწანურაშ მალობას ირლანდია ბრიტანეთიშ კოლონია რდჷ. 1921 წანას ქიმიღჷ დომინიონიშ სტატუსი, 1949 წანას თაქ რესპუბლიკაქ გაგმიხადჷ (ობჟათე ირლანდიაშ ტერიტორიაშ უმუშეთ). 1985 წანას ხე ქუმაჭარეს ანგლო-ირლანდიურ აპიანს.

მონძეობა

დუბლინი — ერუანული მუზეუმი, ჯიხა-ჸორში (XVI ოშწ.), პატრიკიშ ოხვამე (XII ოშწ.).

რესურსეფი ინტერნეტის

Irish State
Áras an Uachtaráin – პრეზიდენტიშ ოფიციალური საიტი
Taoiseach – პრემიერ-მინისტრიშ ოფიციალური საიტი
Tithe an Oireachtais – Houses of Parliament, official parliamentary site
Chief of State and Cabinet Members
Ireland information from the United States Department of State
Portals to the World from the United States Library of Congress
Ireland

სქოლიო

[1] ttps://www.wesleyjohnston.com/users/ireland/geography/bogs.html

[2] ttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html

[3] ttps://beyond2020.cso.ie/Census/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=75478

[4] ttps://www.gaeltachttravel.com/gaeltacht-regions/statistics-on-the-gaeltacht-and-the-irish-language/

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ ღოზი 207: / ღოზი 207: @@
 [[li:Ierland]]
 [[lij:Éire]]
+[[lmo:Irlanda]]
 [[ln:Irlandí]]
 [[lt:Airija]]