Ir al contenido

Republica d'Artsakh

De Biquipedia
Republica d'Artsakh
Արցախի Հանրապետություն
Artsakhi Hanrapetut’yun
Нагорно-Карабахская Республика
1991 — 2024
Bandera Escudo d'armas
Himno nacional: Azat u ankakh Artsakh
Situación de Republica d'Artsakh
Situación de Republica d'Artsakh
Capital Stepanakert[nota 1]
Idioma oficial Armenio y ruso
Gubierno Republica
President
 • 1994-1997
 • 2023

Robert Kocharyan
Samvel Shahramanyan
Primer Ministro
 • 1992
 • 2023

Oleg Yesayan
Arayik Harutyunyan
 • Independencia[nota 2] 10 d'aviento de 1991
 • Disolución 1 de chinero de 2024
Superficie
 • 2005

11,458 km²
Población
• 2005 est.
     Densidat

137.737 hab.
12 hab/km²
Chentilicio Artsají, karabají, armenio/a
Moneda Dram armenio
Dram artsají
Miembro de: Azerbaichán

A Republica d'Artsakh (en armenio Արցախի Հանրապետություն, Artsakhi Hanrapetut’yun, en ruso Нагорно-Карабахская Республика, Nagorno-Karabakhskaya Respublika) u tamién conoixita con l'antigo nombre ruso de Nagorno Karabakh (Нагорный Карабах) entre 1991 y 2017, estió un estato independient no reconoixito internacionalment situato en a rechión d'o mesmo nombre en o Caucas Sud.

Oficialment feba parti d'Azerbaichán y yera situata a 270 kilometros a l'ueste d'a capital Bacú, en a rechión de l'Alto Karabakh, y amán d'a muga con Armenia.

Dimpués de l'armenización d'os albans caucasians (antipasaus d'os Udis), l'Alto Karabakh estió una zona de población armenia. Entre os sieglos XVI y XVIII yera un bastión d'a cultura armenia y una d'as pocas zonas habitatatas por armenios que no yeran en l'Imperio Otomán. Una dinastía armenia local, os Melik, resistiba contra a expansión otomana entre 1720 y 1730 en o contexto d'as guerras entre Persia y l'Imperio Otomán.

A principios d'o sieglo XIX os rusos conquirioron a l'Imperio Persa os territorios a lo norte de l'Araxes, con l'aduya d'os armenios locals. En 1828 se firmó o tractau de Turlmenchai entre l'Imperio Ruso y l'Imperio Persa y permitió a 50.000 armenios de Persia que s'establisen en a rechión de Ereván, Nakhicheván y Karabakh.

En chunyo de 1918 os otomans ocuporon Azerbaichán y en agosto planteyoron a cuestión de Karabakh. Una asamblea local, con mayoría armenia refusó a unión con Azerbaichán, pero habió de ceder. Os otomans con l'armisticio de Mudros d'o 30 d'octubre de 1918 habioron de retirar-sen a las suyas mugas de 1914, mientres as fuerzas britanicas preneban posicions en Transcaucasia.

Dimpués de desapareixer o periglo otomán plegó l'inte que os armenios s'enfrentasen con os suyos vecins azerins. Os britanicos facioron de meyadors y establioron a principios de 1919 que Nakhicheban quedase en Armenia y Karabakh en Azerbaichán.

Nagorno Karabakh no feguraba en o tractau ruso-turco de Kars d'o 13 d'octubre de 1921, tractau que repartiba l'Armenia independient entre Turquía y a URSS, dimpués d'una invasión conchunta, pero poco dimpués fue atribuito a Azerbaichán y se creyó a rechión autónoma d'Alto Karabakh o 7 de chulio de 1923.

En ixos primers anyos d'independencia y de descomposición d'a URSS i habió tropas sovieticas que colaboraban en a muga d'Armenia y Azerbaichán en a deportación d'armenios, mientres os armenios de Karabakh yeran en rebelión ubierta y encomenzoron a vencer a los chenocidas azerins a servició d'a republica d'Azerbaichán, y dimpués a forachitar a los azerins de l'Alto Karabakh, (y a los meskhetas asentatos por os azerins). Os armenios de Karabakh y os armenios d'Azerbaichán refuchiatos en Karabakh consiguioron controlar o 10 % d'Azerbaichán, y creyar un corredor con Armenia en una zona habitata por kurdos. Plegoron a controlar dica a ribera ezquierda de l'Araxes, en a muga con Irán, dica que l'exercito iraní intervinió creyando una zona de seguridat de 10 km.

Dende l'alto a o fuego de 2020 i habió cuantos enfrentamiento entre as fuerzas d'Armenia y a Republica d'Artsakh contra Azerbaichán que rematoron con una invasión y posterior victoria azerina en 2023, prencipiando asinas formalment o proceso de disolución d'a republica y a suya reintegración en o marco constitucional azerín. Dimpués d'isto, dende l'1 d'octubre de 2023, cuasi toda a población de Nagorno-Karabakh fuyió enta Armenia, prevocando una crisis de refuchiatos.[1]

As autoridaz artsajíes alcordoron a disolución d'a Republica d'Artsakh, que deixaría d'existir como estato independient l'1 de chinero de 2024 a traviés d'a eliminación d'as suyas institucions dimpués de l'alcuerdo d'o 28 de septiembre.[2]

Referencias

[editar | modificar o codigo]
  1. En azerín Khankendi
  2. No reconoixita internacionalment

Bibliografía

[editar | modificar o codigo]