Перайсці да зместу

Індыйскае пісьмо

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Інды́йскае пісьмо́ — група пісьменнасцей Паўднёвай і Паўднёва-Усходняй Азіі, якія звязаны агульнасцю паходжання і адзіным (фанетычным) прынцыпам пабудовы алфавіта. Акрамя Індыі, Бангладэша, Пакістана, Непала і Шры-Ланкі пашырана і ў суседніх раёнах.

Пранікненне індыйскага пісьма ў сумежныя з Індыяй краіны адбылося ў 1-м тыс. да н.э. і было ў многім звязана з пашырэннем там будызму і будыйскай літаратуры.

Індыйскае пісьмо мае некалькі дзясяткаў разнавіднасцей.

У самой Індыі пісьменнасць існуе больш за 5 тыс. гадоў. Самыя старажытныя варыянты індыйскага пісьма не дэшыфраваны.

Найбольш раннія прачытаныя пісьмовыя помнікі (3 ст. да н.э.) заснаваны на складовым пісьме брахмі, якое з'яўляецца родапачынальнікам уласна індыйскага пісьменства. На яго аснове склаліся 3 асноўныя галіны індыйскага пісьма:

Агульная характарыстыка

[правіць | правіць зыходнік]

Агульнаіндыйскае пісьмо — складовае, адпавядае фанетычнай сістэме індыйскіх моў. Кожная літара абазначае склад з аднаго галоснага ці зычнага з галосным «а». Астатнія галосныя абазначаюцца дадатковымі знакамі, ужываецца поліфункцыянальны значок «вірама»beru.

У алфавітах асобных моў знакі індыйскага пісьма істотна вар'іруюцца. Алфавіт хіндзі, ці санскрыту, лічыцца фанематычным, у іншых мовах суадносіны паміж фанемай і графемай парушаны.

Параўнальныя табліцы

[правіць | правіць зыходнік]

Ніжэй прадстаўлены табліцы знакаў з некаторых асноўных індыйскіх пісьменнасцей. Вымаўленне выкладзена ў транскрыпцыі Нацыянальнай бібліятэкі ў Калькуце і ў МФА. Вымаўленне прыведзена, дзе магчыма, для санскрыту; у іншых выпадках — для адпаведнай мовы. Некаторыя знакі ў табліцах не прадстаўлены.

NLAC МФА дэванагары бенгальскае гурмукхі гуджарацкае орыя тамільскае тэлугу канада малаялам сінгальскае тыбецкае
k k
kh
g ɡ
gh ɡʱ -
ŋ
c c
ch
j ɟ
jh ɟʱ
ñ ɲ
ʈ
ṭh ʈʰ
ɖ
ḍh ɖʱ -
ɳ
t
th t̺ʰ
d
dh d̺ʰ -
n n
n -
p p
ph
b b
bh -
m m
y j
r r র/ৰ
r -
l l
ɭ ਲ਼ -
ɻ -
v ʋ
ś ɕ ਸ਼
ʂ
s s
h h

У кожным слупку злева прадстаўлены самастойныя знакі для галосных, справа — у спалучэнні з зычным «k» (гэта значыць ku, ko і г.д.).

NLAC МФА дэванагары бенгальскае гурмукхі гуджарацкае орыя тамільскае тэлугу канада малаялам сінгальскае тыбецкае
a ə -
ā ɑː का কা ਕਾ કા କା கா కా ಕಾ കാ කා -
i i कि কি ਕਿ કિ କି கி కి ಕಿ കി කි ཨི ཀི
ī की কী ਕੀ કી କୀ கீ కీ ಕೀ കീ කී -
u u कु কু ਕੁ કુ କୁ கு కు ಕು കു කුු ཨུ ཀུ
ū कू কূ ਕੂ કૂ କୂ கூ కూ ಕೂ കൂ කූූ -
e e कॆ கெ కె ಕೆ കെ ෙක -
ē के কে ਕੇ કે କେ கே కే ಕೇ കേ ෙක් ཨེ ཀེ
ai ai कै কৈ ਕੈ કૈ କୈ கை కై ಕೈ കൈ ෙෙක -
o o कॊ கொ కొ ಕೊ കൊ ෙකා -
ō को কো ਕੋ કો କୋ கோ కో ಕೋ കോ ෙකා් ཨོ ཀོ
au au कौ কৌ ਕੌ કૌ କୌ கௌ కౌ ಕೌ കൗ ෙකෟ -
ɻ̣ कृ কৃ કૃ କୃ కృ ಕೃ കൃ කෘ -
ɻ̣ː कॄ কৄ කෘ‌ෘ -
ɭ̣ कॢ কৢ કૄ కౄ (ඏ)[1] -
ɭ̣ː कॣ কৣ - (ඐ) -

Абазначэнні лічбаў

[правіць | правіць зыходнік]
Лічбы дэванагары бенгальскае гурмукхі гуджарацкае тамільскае тэлугу канада малаялам тыбецкае
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
  1. Толькі ў старасінгальскім.