Перайсці да зместу

Вікіпедыя:Міжнародны фанетычны алфавіт

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Апошняя афіцыйная схема МФА, прынятая ў 2020 годзе

Тут сабраны базавыя тлумачэнні да сімвалаў Міжнароднага фанетычнага алфавіта. Некаторыя рэдкія сімвалы МФА не ўключаны; іх можна знайсці ў асноўным артыкуле па МФА або на старонцы International Phonetic Alphabet chart. Даведку па правілах вымаўлення можна атрымаці на старонцы Wikipedia:Manual of Style/Pronunciation.

Для кожнага сімвала IPA падаюцца прыклады на беларускай мове па магчымасці, а таксама на іншых мовах, якія могуць ведаць носьбіты беларускай. Абазначэнне «RP» абазначае брытанскае нарматыўнае вымаўленне (Received Pronunciation). Там, дзе складана знайсці адпаведнікі ў блізкіх да беларусаў мовах, бяруцца прыклады з іншых буйных моваў, як стандартнай кітайскай, хіндзі, арабскай і інш. Для самых складаных выпадкаў можна сустрэць прыклады на мовах суахілі і зулу (для моў банту) або турэцкай (для цюркскіх моваў).

Слупок злева адлюстроўвае асобныя сімвалы ў квадратных дужках ([a] (праслухаць).) Націсніце «праслухаць» каб пачуць іх гучанне; націсніце на сам сімвал, каб пабачыць артыкул, прысвечаны яму з большым апісаннем і прыкладамі з розных моваў. Зычныя гукі прамаўляюцца адзін раз з галоснай пасля іх і другі раз паміж дзвюма галоснымі.

Галоўныя сімвалы

[правіць зыходнік]

Сімвалы ідуць у парадку падабенства да літар лацініцы. Сімвалы, якія не прадстаўляюць аніякую лацінскую літару, размяшчаюцца ў канцы.


Сімвал Прыклады Апісанне
A
[a] (праслухаць) Беларуская галава [ɣalaˈva], нямецкая Mann, французская gare
[ä] (праслухаць) Традыцыйная кітайская 他 tā, амерыканская англійская father, іспанская casa, французская patte
[ɐ] (праслухаць) RP cut, нямецкая Kaiserslautern
[ɑ] (праслухаць) RP father, Французская pâte, нідэрландская bad
[ɑ̃] (праслухаць) Французская Caen, sans, temps Насавая [ɑ].
[ɒ] (праслухаць) RP cot
[ʌ] (праслухаць) Амерыканская англійская cut
[æ] (праслухаць) RP cat
B
[b] (праслухаць) Беларуская бэлька
[ɓ] (праслухаць) Суахілі bwana
[β] (праслухаць) Іспанская la Bamba, руанда abana «дзеці», Карэйская 무궁화 [muɡuŋβwa̠] mugunghwa
[ʙ] (праслухаць) Ніаская simbi [siʙi] «ніжняя сківіца» Падобна на плявок.
C
[c] (праслухаць) Турэцкая kebap «кебаб», Чэшская stín «цень», грэчаская και «і»
[ç] (праслухаць) Нямецкая Ich
[ɕ] (праслухаць) Польская ściana, традыцыйная кітайская 西安 Xi'an
[ɔ] (праслухаць) гл. O
D
[d] (праслухаць) Англійская dad
[ɗ] (праслухаць) Суахілі Dodoma Як [d] з глытком.
[ɖ] (праслухаць) Амерыканская англійская harder
[ð] (праслухаць) Англійская the, bathe
[dz] (праслухаць) Англійская adds, Italian zero
[] (праслухаць) Англійская judge
[] (праслухаць) Польская niewiedź «мядзведзь» Як [dʒ], але мяккі.
[] (праслухаць) Беларуская джала
E
[e] (праслухаць) Іспанская fe; Французская clé, нямецкая Klee
[ɘ] (праслухаць) Аўстралійская англійская bird
[ə] (праслухаць) Англійская above, хіндзі ठग [ʈʰəɡ] «злодзей»
[ɚ] (праслухаць) Амерыканская англійская runner
[ɛ] (праслухаць) Англійская bet
[ɛ̃] (праслухаць) Французская Saint-Étienne, vin, main Насавы [ɛ].
[ɜ] (праслухаць) RP bird (доўгі)
[ɝ] (праслухаць) Амерыканская англійская bird
F
[f] (праслухаць) Англійская fun
[ɟ] (праслухаць) гл. J
[ʄ] (праслухаць) гл. J
G
[ɡ] (праслухаць) Беларуская агрэст, англійская gag (Павінна гучаць як . Не адрозніваецца ад лацінскага «g»)
[ɠ] (праслухаць) Суахілі Uganda Як [ɡ], вымаўленае з глытком.
[ɢ] (праслухаць) Як [ɡ], але глыбей у глотцы. Можна знайсці ў фарсі і некаторых арабскіх дыялектах для /q/, як у Muammar Gaddafi.
[ʒ] (праслухаць) гл. Z Англійская beige.
H
[h] (праслухаць) Амерыканская англійская house
[ɦ] (праслухаць) Англійская ahead, калі вымаўляецца хутка.
[ʰ] Дадатковы штуршок паветра ў англійскай, французкай або іспанскай [t]. Параўнайце top [tʰɒp] са stop [stɒp].
[ħ] (праслухаць) Арабская مُحَمَّد Muhammad Далёка ніжэй у горле, як [h], але мацней.
[ɥ] (праслухаць) гл. Y
[ɮ] (праслухаць) гл. L
I
[i] (праслухаць) Англійская sea, французская ville, іспанская Valladolid
[ɪ] (праслухаць) Англійская sit
[ɨ] (праслухаць) Беларуская ты
J
[j] (праслухаць) Беларуская яйка [ˈjajka]
[ʲ] Беларуская Ленін [ˈlʲenʲɪn]
[ʝ] (праслухаць) Іспанская cayo (some dialects) Як [j], але мацней.
[ɟ] (праслухаць) Турэцкая gör «бачыць», Чэшская díra «дзіра»
[ʄ] (праслухаць) Суахілі jambo Як [ɟ] з глытком.
K
[k] (праслухаць) Беларуская Кот
L
[l] (праслухаць) Англійская leaf
[ɫ] (праслухаць) Руская малый [ˈmɑɫɨj], англійская wool
[ɬ] (праслухаць) Валійская llwyd [ɬʊɪd] «шэры»
Зулу hlala [ɬaːla] «сядзець»
[ɭ] (праслухаць) Як [l], але язык завіты і адцягнуты назад.
[ɺ] Нібы [l] і [ɾ] вымаўляюцца разам.
[ɮ] (праслухаць) Зулу dla «есці»
[ʟ] (праслухаць)
M
[m] (праслухаць) Англійская mime
[ɱ] (праслухаць) Англійская symphony Як [m], але вусны кранаюцца зубоў як пры [f].
[ɯ] (праслухаць) гл. W
[ʍ] (праслухаць) гл. W
N
[n] (праслухаць) Беларуская ноч
[ŋ] (праслухаць) Англійская sing, маары nga
[ɲ] (праслухаць) Іспанская Peña, французская champagne
[ɳ] (праслухаць) Хіндзі वरुण [ʋəruɳ] Varuna
[ɴ] (праслухаць) Кастыльская іспанская Don Juan [doɴˈχwan]
O
[o] (праслухаць) Іспанская no, французская eau, нямецкая Boden
[ɔ] (праслухаць) Нямецкая Oldenburg, французская Garonne
[ɔ̃] (праслухаць) Французская Lyon, son Насавы [ɔ].
[ø] (праслухаць) Французская feu, bœufs, нямецкая Goethe Як [e], але вусны закругленыя як пры [o].
[ɵ] (праслухаць) Нідэрландская hut, французская je, Шведская dum
[œ] (праслухаць) Французская bœuf, seul, нямецкая Göttingen Як [ɛ], але вусны закруглены як пры [ɔ].
[œ̃] (праслухаць) Французская brun, parfum Насавы [œ].
[ɶ] (праслухаць)
[θ] (праслухаць) гл. Іншыя
[ɸ] (праслухаць) гл. Іншыя
P
[p] (праслухаць) Беларуская паліца
Q
[q] (праслухаць) Арабская قُرْآن Qur’ān
R
[r] (праслухаць) Беларуская рыба,Іспанская perro, шатландская borrow
[ɾ] (праслухаць) Іспанская pero, тагалог daliri, малайская kabar, амерыканская англійская kitty/kiddie
[ʀ] (праслухаць) Нідэрландская rood і нямецкая rot (some speakers)
[ɽ] (праслухаць) Урду ساڑی [sə.ɽək] «дарога»
[ɹ] (праслухаць) RP borrow
[ɻ] (праслухаць) Тамільская புழு Puu «чарвяк», традыцыйная кітайская 人民日报 Rénmín Rìbào «Народны Штодзённік», амерыканская англійская borrow, butter
[ʁ] (праслухаць) Французская Paris, нямецкая Riemann (у некаторых дыялектах)
S
[s] (праслухаць) Беларуская сонца
[ʃ] (праслухаць) Англійская shoe
[ʂ] (праслухаць) Беларуская мошкі, традыцыйная кітайская 少林 (Shàolín) Акустычна падобны да [ʃ], але язык завіты або зацягнуты назад.
T
[t] (праслухаць) Англійская tot, stop
[ʈ] (праслухаць) Хіндзі ठग [ʈʰəɡ] (thug) «thief»
[ts] (праслухаць) Беларуская цагліна, англійская cats
[] (праслухаць) Англійская church
[] (праслухаць) Польская ciebie «цябе», традыцыйная кітайская 北京 Běijīng (listen)
[] (праслухаць) Беларуская час, традыцыйная кітайская 真正 zhēnzhèng Як [tʃ] з языком, загнутым назад.
U
[u] (праслухаць) Беларуская пух, амерыканская англійская food, французская vous «you», нямецкая Schumacher
[ʊ] (праслухаць) Англійская foot, нямецкая Bundesrepublik
[ʉ] (праслухаць) Аўстралійская англійская food (доўгае) Як [ɨ], але з вусны загнуты як пры вымаўленні [u].
[ɥ] (праслухаць) гл. Y
[ɯ] (праслухаць) гл. W
V
[v] (праслухаць) Беларуская водар, англійская verve
[ʋ] (праслухаць) Hindi वरुण [ʋəruɳə] «Varuna»
[ɤ] (праслухаць) гл. Y
[ɣ] (праслухаць) гл. Y
[ʌ] (праслухаць) гл. A
W
[w] (праслухаць) Беларуская поўны, англійская wow
[ʷ] Азначае гук пры скругленні вуснаў, як у англійскам rain
[ʍ] (праслухаць) Англійская what (некаторыя дыялекты) Нібы [h] і [w] вымаўляюцца разам
[ɯ] (праслухаць) Турэцкая kayık «caïque», шатландская гэльская gaol
[ɰ] (праслухаць) Іспанская agua
X
[x] (праслухаць) Беларуская хлеб [xlʲep], шатландская англійская loch, нямецкая Bach, іспанская joven
[χ] (праслухаць) Паўночны стандарт нідэрландскай Scheveningen, кастыльская іспанская Don Juan [doɴˈχwan]
Y
[y] (праслухаць) Французская rue, нямецкая Bülow
[ʏ] (праслухаць) Нямецкая Düsseldorf
[ɣ] (праслухаць) Беларуская гонар, іспанская suegro, арабская غَالِي ghālī і суахілі ghali «дарагое»
[ɤ] (праслухаць) Традыцыйная кітайская 河南 Hénán, шатландская гэльская taigh
[ʎ] (праслухаць) Італьянская tagliatelle, партугальская mulher
[ɥ] (праслухаць) Французская lui Нібы [j] і [w] прамаўляюцца разам.
Z
[z] (праслухаць) Беларуская зара
[ʒ] (праслухаць) Англійская vision, французская journal
[ʑ] (праслухаць) Польская źle, у некаторых выраянтах Рускай позже [ˈpoʑːe]
[ʐ] (праслухаць) Беларуская жыр
[ɮ] (праслухаць) гл. L
Іншыя
[θ] (праслухаць) Англійская thigh, bath
[ɸ] (праслухаць) Японская 富士 [ɸɯdʑi] Fuji, маары [ˌɸaːɾeːˈnuiː] wharenui
[ʔ] (праслухаць) Англійская uh-oh, Hawaii, нямецкая die Angst
[ʕ] (праслухаць) Арабская عَرَبِيّ ʻarabī «арабская мова»
[ǀ] (праслухаць) Англійская tsk-tsk! або tut-tut!, зулу icici «завушніца»
[ǁ] (праслухаць) Англійская tchick! tchick!, зулу ixoxo «жаба»
[ǃ] (праслухаць) Зулу iqaqa «тхор»
[ʘ] (праслухаць) ǂ’Amkoe ʘoa «два» Нібы гук цалавання.
[ǂ] (праслухаць) Khoekhoe ǂgā-amǃnâ [ǂàʔám̀ᵑǃã̀] «класці ў рот» Нібы імітацыя гуку жавання.

Пазнакі, якія дадаюцца да літар

[правіць зыходнік]

Зверху, знізу, перад або пасля літар могуць дадавацца некаторыя пазнакі.

Сімвал Прыклады Апісанне
Signs above a letter
[ã] Французская vin blanc [vɛ̃ blɑ̃] «white wine»
[ä] Portuguese vá [vä] «go»
[ă] Англійская police [pə̆ˈliˑs]
Signs below a letter
[a̯] Англійская cow [kʰaʊ̯], koi [kʰɔɪ̯]
[n̥] Англійская boy [b̥ɔɪ̯], doe [d̥oʊ̯]

(see also)

Гучыць як гучны шопат; [n̥] гучыць як шопат з дыханнем праз нос. [l̥] сустракаецца ў тыбецкім Лхаса.
[n̩] Англійская button
[d̪] Беларуская дар, іспанская dos, французская deux Вельмі распаўсюджаная з’ява ў беларускай фанетыцы
Signs next to a letter
[kʰ] Англійская come
[k’] Зулу ukuza «come»
[aː] Англійская shh! [ʃː]
[aˑ] RP caught [ˈkʰɔˑt]
[ˈa] pronunciation
[pɹ̥əʊ̯ˌnɐnsiˈeɪʃn̩]
[ˌa]
[.] Англійская courtship [ˈkʰɔrt.ʃɪp]

Камп’ютарны ўвод з выкарыстаннем наэкраннай клавіятуры

[правіць зыходнік]

Даступны клавіятуры МФА анлайн і яны пакрываюць шэраг сімвалаў МФА і дыякрытык:

Для iOS існуюць раскладкі клавіятуры з МФА, напр. IPA Phonetic Keyboard.