Sobreeldestino Alejandrode Afrodisia
Sobreeldestino Alejandrode Afrodisia
Sobreeldestino Alejandrode Afrodisia
SOBRE EL DESTINO
Dirección:
ALEJANDRO DE AFRODISIA
SOBRE EL
DESTINO
Introducción, traducción y notas de
JOSÉ MOLINA AYALA y RICARDO SALLES
UNIVERSIDAD
BIBLIOTHECA SCRIPTORVMNACIONAL
GRAECORVMAUTÓNOMA
ET ROMANORVM DE MEXICANA
MÉXICO
Universidad Nacional Autónoma de México
2009
Derechos Reservados
Primera edición: 1 O de agosto de 2009
COORDINACIÓN DE HUMANIDADES
PROGRAMA EDITORIAL
Prohibida la reproducción rotal o parcial por cualquier medio sin
la aurorización escrita del titular de los derechos patrimoniales
Vida1
Esto es:
habiendo votado el consejo y el pueblo, Tito Aurelio Alejandro,
filósofo, de los diádocos en Atenas, a T. Aurelio Alejandro, filó
sofo, el padre ...3
Sharples, 2005,
BIBLIOTHECA pp. 47-56. GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
SCRIPTORVM
Universidad Nacional Autónoma de México
X
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
18
Neopicagorismo y platonismo medio suelen confundirse, siendo sus
más destacados exponentes Nicómaco de Gerasa y Numenio de Apamea,
respectivamente; se traca, en el fondo, del mismo movimiento de renovación
del platonismo. Véase el libro de Dillon, 1977.
19
La referencia más antigua al Corpus Hermeticum es del siglo II d. C. No
es seguro que contenga doctrinas antiguas egipcias, y parece más bien que se
traca de discusiones filosóficas y teológicas, propias de la antigüedad tardía,
en que se ofrecen los medios para la salvación del alma. Cfr. Copenhaver,
pp. 41-56.
20
Se traca de los escritos conocidos como los Oráculos caldeos: una serie de
doctrinas, que influyeron a Numenio o fueron influidas por él, transmitidas
en verso y atribuidas a un Juliano el teúrgo. Datan del siglo II d. C. Estos
Oráculos son una "construcción misteriosófica característica de un período
en el que el sincretismo se hacía presente en la religión y en la filosofía [ ... ]
una combinación de elementos platónicos, pitagóricos y estoicos marcados
por los signos de las creencias generales más recientes, como la distinción en
tre un dios supremo y otro demiurgo (Filón, Numenio, Corpus Hermeticum
y gnósticos)" (García Bazán, p. 37).
21 Es difícil caracterizar de manera sencilla el gnosticismo y los escritos
gnósticos. Se traca, como se sabe, de una secta o de un grupo de sectas, a
menudo relacionadas con los cristianos y con los maniqueos, que predicaban
la salvación del alma de la maldad del mundo material, mediante el conoci
miento, la gnosis. Menciono aquí la literatura gnóstica, precisamente por su
carácter ecléctico, pues se reconoce en sus escritos la influencia de codo tipo
de literatura oriental filosófica y religiosa. Como se sabe, su pervivencia se
extiende durante varios siglos, y el mismo Plotino los atacó en sus Enéadas,
II, 9. Puede SCRIPTORVM
BIBLIOTHECA consulcarse la gran obra de Jonas,
GRAECORVM ET2000.
ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XVI
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
22
El asunto del desarrollo de la filosofía durante la época del imperio
romano, en general, y en tiempos de Alejandro de Afrodisía, en particular,
es, sin duda, mucho más complejo que lo que aquí pudo describirse. Una
buena introducción al reina es el artículo de Michel.
23
SegúnSCRIPTORVM
BIBLIOTHECA la expresión deGRAECORVM
Dihle, p. 337. ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XVII
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
Obras
No es aquí el lugar para exponer y discutir el pensamiento de
Alejandro de Afrodisia, y la discusión del contenido de sus
obras no forma parte de los objetivos de este trabajo, pero es
posible hacerse una idea más concreta, aunque sea superficial,
l. Comentarios a Aristóteles:
1) Comentarios que sobreviven:
a) Sobre la "Metafísica"
6) Sobre los "Primeros analíticos"
e) Sobre los "Tópicos"
d) Sobre el "De sensu"
e) Sobre los "Meteorologica"
f) Sobre "De Sophisticis Elenchis"
2) Comentarios que se perdieron:
a) Sobre las "Categorías"
b) Sobre el "De Interpretatione"
c) Sobre los ':Analíticos posteriores"
d) Sobre la "Física"
e) Sobre el "De cae/o"
f) Sobre el "de generatione et corruptione"
g) Sobre el "de anima"
h)? Sobre el "de memoria"
i) ? Sobre la "Ética nicomaquea"
j) Falsas noticias de comentarios a la Retórica y a la Poéti
ca, y al pseudoaristotélico Physiognomica
II. Otros tratados mayores:
1) De Anima
2) De Fato
3) De Mixtione
Ila. Tratados mayores preservados en traducción árabe:
4) De Principiis
5) De Providentia
6) Que la diferencia puede estar presente en varios géneros
que no están subordinados el uno al otro
7) Refutación del ataque de Galeno a la doctrina de Aris
tóteles de que todo lo que se mueve es puesto en movi
miento por un motor
III. Compilación de discusiones cortas:
Las obras atribuidas a Alejandro de Afrodisia incluyen cier
to número de discusiones cortas, esto es el Libro segundo
del "de anima", llamado, por Bruns, "mantissa" (25 items);
tres libros de Quaestiones naturales, y un libro de Problemas
Éticos. Aunque no son todos de Alejandro mismo, reflejan
en cierta medida la actividad de su escuela. También exis
ten una serie de textos traducidos al árabe atribuidos a Ale
jandro, que se relacionan con los textos griegos conocidos.
Otros textos árabes, por el contrario, no tienen relación
alguna con los que se conocen en griego.
Traducciones al árabe de textos que aparentemente no se rela
cionan con ninguna de las obras que sobreviven en griego:
Refutación de la afirmación de ]enócrates de que la especie es
anterior al género
Que la forma es la actualidad del movimiento, de acuerdo
con Aristóteles
Que actuar es una (expresión) más amplia que mover, de
acuerdo con Aristóteles
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XXII
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
30
No confundir con Problemas éticos.
31
Sharples (1987, p. 1199) afirma que el tratado posiblemente es de
Alejandro de Trales, pero conjetura (2005, pp. 53-56) que el autor proba
blemente sea el padre homónimo de Alejandro de Afrodisía.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
DerechosXXIV
Reservados
SOBRE EL DESTINO Y EL
DETERMINISMO ANT IGUO
dro tiene en mente a los megáricos. Esta interpretación ha sido criticada por
Sharples (2001, p. 541), quien argumenta que en el capítulo IX Alejandro
pretende referirse a los estoicos y confunde su postura con la de los megá
ricos.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XXIX
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
7
Cf. muy especialmente Sharples, 1983, pp. 3-14; Natali, 1996, pp. 59-
103; Bobzien, 1998a, cap. 8 y Salles, 2006, pp. 111-137.
8
Cf. Estobeo, E, l. 138, 16-17 (SVE l. 89; LS, 55A).
9
Para ello se puede consultar Salles, 2006, pp. 29-48. Uno de los estudios
recientes más importantes sobre este argumento y sobre argumentos afines
en la antigüedad
BIBLIOTHECA es Gaskin, GRAECORVM
SCRIPTORVM 1995. ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
DerechosXXXIII
Reservados
INTRODUCCIÓN
10
La principal fuente antigua de este argumento es Cicerón, F, 26. Para
referencias complementarias, cf. Salles, 2006, p. 32 nn. 8 y 9.
11
Este asunto se discute a fondo en Frede, 1982.
12
Cf. Cicerón, F, 44 y Top., 59, así como Plutarco, SR, 1055F y Aula
Gelio, NA, VII, ii, 7-10.
13 Sobre este asunto, cf. Salles, 2006, pp. 49-61.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XXXIV
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
14
Cf. Crisipo ap. Calcidio, in Tim. citado en SVF, II, 943. Véase también
Cicerón, div., 2.17-18 (SVF, II, 944). Alejandro se refiere a esta tesis en
XXX, 200, 12 SS. y XXXI, 201, 32 SS.
15
Cf. Nemesio, N, 111, 26-112, l. Se discute este aspecto de la teoría en
Salles, 2006, pp. 58-59. Para una reconstrucción completa del determinismo
estoico, aunque distinta de la que se esbozó aquí, véase Bobzien, 1998a.
Otros aspecros del determinismo estoico a los cuales Alejandro también alu
de en el tratado son: la tesis de la identidad entre dios y destino (XXII, 192,
25-28) y la idea de que las demás entidades del mundo natural existen para
bien del ser humano (XXVIII, 199, 25-28).
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XXXV
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
TTO:V TO Ka8' opµ17v ytvóµevov ETTI TOIS opµwmv eTvm, y 8-9: TTO:V TO
Ka8' opµ17v yivóµevov ETTl ToTs oÜTws evepyoümv eTvm). A diferen
cia de lo que observarnos en la primera teoría, se añade la idea
de que dichas acciones dependen de nosotros porque pueden,
o bien, darse, o bien, no darse por nosotros (205, 10-11: To
TOIOÜTOV ecp'i¡µTv, o ovvaTOV úcp'i¡µwv yevéo8m TE Kal µi¡). 18 Por lo
tanto, esperaríamos de parte de los defensores de esta segunda
teoría una explicación de por qué, contrariamente a lo que
piensa Alejandro, esta doble posibilidad, equivalente a la capaci
dad de acciones alternativas, es compatible con el determinis
mo. No se nos ofrece esta explicación, aunque Crisipo aduce
en otro contexto -el de su teoría de la modalidad- buenas
razones para creer que las dos cosas son perfectamente com
patibles. 19 Esto podría apoyar la hipótesis de que esta segunda
teoría también es crisipiana.
A estos tres tipos de determinismo, rnegárico, trascendente
y estoico, Alejandro dirije sendas objeciones apoyándose en
ideas peripatéticas e, incluso, corno ahora veremos, en objecio
nes antideterrninistas que el propio Aristóteles había formula
do. Contra el determinismo rnegárico, tanto Aristóteles (Met.,
IX, 3, 1047al8) corno Alejandro (Sobre el destino, 175, 8) se
limitan a argumentar que es contrario a los hechos evidentes,
esto es, a nuestra experiencia del mundo. En cierto sentido,
el argumento carece de fuerza, pues los rnegáricos hubieran
29
Sobre este asunto, véase Salles, 2007.
30
Aristóteles muere en 322 a. C. y según Sedley (1977), a quien segui
mos, la actividad filosófica de Diódoro Crono en Atenas y Alejandría se
extiende de 315 a ca. 284.
31 Cf. Lovejoy, 1936, p. 52.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
DerechosXLII
Reservados
INTRODUCCIÓN
36 Al respecto, véase Thillet, 1984, p. cxvii: "Tout d' abord, cette Jatalité
de la destinée individuelle est de l' ordre de 'plus souvent' - qui se distingue tout
a fait de la nécessité".
37 Sobre este asunto específico, véase el ejemplo que se ofrece en 173,
23-25.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XLVI
Derechos Reservados
ARGUMENTACIÓN Y RETÓRICA EN
SOBRE EL DESTINO
3
Alex. ApSCRIPTORVM
BIBLIOTHECA h., Fat., XXXIX.GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
DerechosXLIX
Reservados
INTRODUCCIÓN
6
Arturo E. Ramírez Trejo, en Aristóteles, 2002, p. CXXXI, n. l.
Cic., Or., 45s. Tr. Bulmaro Reyes Coria.
7
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
LI
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
13
En el cap. VII se menciona a los conscientes de no tener nada valioso
en sí mismos. Pero Alejandro dice que esta doctrina «ni está de acuerdo con
hechos evidentes ni tiene ninguna demostración fiable de que así sean las
cosas, y además, elimina que haya algo que dependa de nosotros". En el
cap. XVIII menciona a los que afirman que escribieron sus libros sobre la
doctrina determinista, no por destino, sino por filantropía.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad NacionalLV Autónoma de México
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
El término
La palabra en su acepción más general significa "preparación",
"estructura", "mobiliario". También significa la "constitución"
o el "estado" de una cosa, y con ese significado la usa Alejandro
en el capítulo VI, cuando se refiere a la "constitución natu
ral" del alma, o a las "constituciones y disposiciones naturales"
de los seres humanos. Pero en el capítulo segundo, donde la
anuncia como el método que va a seguir en su tratado, y en el
capítulo séptimo, donde la comienza, no puede ser ése el senti
do. Más adelante, en el trigésimo cuarto, reprocha a sus oposi
tores: "¿Cómo no será propio de quienes ignoran las cosas que
se dan por ellos mismos, haber usado la verdad misma de las
cosas que se dan, la cual eliminan mediante su doctrina, para
la KaTaOKEVTJ de la doctrina que la elimina?" Aquí sí parece tra
tarse del sentido que nos interesa. Se trata de la "prueba'' con
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
LVIAutónoma de México
Universidad Nacional
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
LA KaTaOKEVT) y LA RETÓRICA
2
° Cfr. Lausberg, 1967.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
LVIII
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
22
Esa mism.a fascinación respecto de otras doctrinas o ideologías se ha
dado en otros contextos y en otras épocas con la misma o con mayor fuerza.
Pueden mencionarse, por ejemplo, las leyes del desarrollo dialéctico dentro
del materialismo histórico, y la fascinación que ejercía en los ámbitos uni
versitarios de los años sesenta y setenta.
Por otra parte, la explicación que apela a más causas, como lo hace ver
Alejandro, es más compleja. El desarrollo de este antagonismo en la anti
güedad entre quienes postulan una sola causa (estoicos) y los que distinguen
varios tipos de causas (platónicos, aristotélicos), no puede ser objeto de estas
líneas, pero el establecimiento del neoplatonismo como posición filosófica
hegemónica de la antigüedad tardía, demuestra que la posición platónico
aristotélica se impuso como explicación de la realidad, entre otras razones,
porque favorecía la inclusión a distintos niveles de distintas corrientes de
pensamiento,
BIBLIOTHECA y la tendenciaGRAECORVM
SCRIPTORVM de la época era ET
sincrética y ecléctica.MEXICANA
ROMANORVM
Universidad Nacional Autónoma de México
LXVI
Derechos Reservados
INTRODUCCIÓN
27
Philosophorum sententiae de Fato et de eo quod in nostra potestate. Cfr.
Thillet, 1984,
BIBLIOTHECA p. XC.
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
LXIX
Derechos Reservados
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos Reservados
ABREVIATURAS
164 I ,,_Hv µev Ol, EVXfiS µ01, µÉyiaTOl aUTOKpÓTOPES LE(317pE Kal
'A VTWVlVE, 1 aUT4> YEVOµÉV<:+> lTap' Úµtv iOEtV TE úµas Kal lTpOOEllTElV
s Kat Ka80µ0Aoy17oa1 1 xáptv áv8' wv ena8ov Ev nap' úµwv
El µ17 napwv TlS TOlS iEpo'fs <TOlS 8Eo'fs> 8ÚElV oúvaTat, TO 8ÚElV
a µ17 KOµÍSElV av- 1 TOS oTós TE, é8ápOT)Oa npos úµas TlJ npos TO
10 8Et0V ESOVOÍ�, Ka( TlVa I Ó1Tapx17v Úµ'fv TWV J͵ETÉpWV KaplTWV
ElTt lTÓVTa OtaTEÍVEl (ov yap óµo(ws lTEpl Tas I lTPÓSElS EXOVOlV
'Enel OE EVÍWV ooyµáTwV <ft> KO:TaOKEVfl Ola T'Í)V npos TOVS µf¡
Kal ypaqifívaí µOl TTEpl TWV 1 sTJTOVµÉvwv· OUOE yap p~Oiov rrávTa
166 aÚTCx oosá~EI. Dpos yop TOV) Katpoús TE Kal Tas TIEplEOTWOOS
TÚ)(as Kal 1 TTJV nepl TTJS eiµapµévns 86~av µeTaq>Épovmv. "0001
Eiµapµévnv. "EaTt 8' oTs TIOTÉ 1rávTa yívea8m Ta y1vó- 1 µEva 8oKET
lO Ka8' E͵apµÉVT]V Kal µáAtaT' &v aVToTs Ta TiiS TIJ)(T]S <lVTl- 1 TIÍTITl),
Twv8E, ws EXOVTES Kal TOV µT] TipáT- 1 TElV aUTa TT]V él;ovaíav.
15 TfiS E͵apµÉVT]S, oÚK EÍ EOTlV, ÓAAa TÍ TIOT' ÉaTlv Kal Év I TÍmv Twv
20 1rpwTov I Aa¡3ETv, v1ro TÍva Tpó1rov Twv aiTíc..:iv XPTJ Tt8évm TTJV
25 Kal i¡ KaTa TO EThos aiTÍa· 1 Tiapa 8é Tas TpETS TaÚTas aiTías ÉOTIV
Kal ToaavTat µÉv ai Twv aiTíc..:iv 8ta<¡Jopaí. 1 "OTt yap &v a'íT1ov
esto es, contra el destino. Hay otros a los cuales a veces les
parece que todo lo que se da, se da según destino, sobre todo
si las cosas del azar les son adversas. Pero cuando tienen éxito
en sus proyectos, suponen que ellos mismos son los causantes
de sus éxitos, en la creencia de que no hubieran encontrado las
cosas que encontraron, si ellos mismos no hubieran realizado
unas cosas en vez de otras, en el supuesto de que también te
nían el poder de no realizarlas. Por esta falta de coherencia, 3 es
necesaria para los filósofos la investigación en torno al destino,
no la de si existe, sino la de cuál es y en cuáles sucesos y enti
dades se da tal naturaleza.
111 Así pues, es sabido que todos aquellos que se pronun
cian acerca del destino, dicen que el destino es cierta causa de
las cosas que se dan; pues afirman y explican que éste es causa
de que las cosas que se dan se den del modo en que se dan.
Pero, dado que las causas se predican de muchas maneras, es
preciso, para quienes se ocupan ordenadamente del problema,
captar antes que nada en cuál de los tipos de causa es necesario
clasificar al destino, pues no es cognoscible ninguna de las
cosas que se predican de muchas maneras si se predica separa
damente de su división propia.
Ahora bien, las causas de las cosas que suceden se dividen en
cuatro modos de causa, según lo ha mostrado Aristóteles: de
las causas, algunas son productivas, otras apuntan al principio
material, y también una de ellas es la causa según la forma. 4
Pero, entre las causas, además de estas tres, también es causa el
fin, en vistas del cual también se dan las cosas que se dan. Éstas
son las divisiones de las causas, porque, en efecto, si algo fuera
causa de algo, por ser una de las causas, será hallado bajo una
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
4
Derechos Reservados
ALEJANDRO OEAFRODISIA
KaTa npÓ0EaÍv TtVa VTIO 1 TOÜ TIOIOVVTO) yÍVETat ovo' hr\ TÉAO)
ÉKTÓOElS Kal ooa TOÚTOl) óµoíws y(veTat, [o] OTl µev yíveTal 1 Kat
aVTa yvwp1µov, ov µT¡v EXEl TÍ]V KaTa TO TÉAOS Kal TÍVO) xáptv
aiTíav. 1
EXÓVTWV KaÍ TlVO) y1vo- 1 µÉvwv xáptv Ta µEv KaTa Tl'Jv q>Úmv, TO
'.> yevÉOEWS KOTÓ TIVO) ap16µ0V) Kat TÓ~ LV 1 wp1oµÉVf)V 1TpÓElOIV El)
µevov TÉAos óoy, ai\/..a Kal Ta KaTa f..óyov yivóµeva EXEl TI TÉAO).
1(1 y1vóµeva, ººª úno TWV TIOI- 1 OÚVTWV auTa yíveTal Aoyu';oµÉvwv
TE TIEpl aUTWV Kat OUVT\6ÉVTWV Ka8' ov 1 &v TpÓTIOV yÉVO\VTO.
KO'.Ta npoaípEOLV, &. Ota<pÉpEL TWV y1voµÉvwv q>ÚOEL Te.'.;:> Ta µev <pVOEl
1
5 T1vá , ov µi}v TfíS 1Tot- 1 oúor¡s avTa <¡>úoews 6µo[ws TaTs TÉxvais
Aoytoµ~ 1TEpi aU-rc;.w xpwµévns), 1 Ta CE y1vóµeva KaTa TÉXVT)V
TE Kal 1TpoaÍpEatV E~c.v0ev EXEI TTtV apxfiv TfiS 1 KIVJÍO'EWS Kal TIJV
aiTíav Ti¡v noioücrav O.A.A.' ouK év aV-rois, Kal 1iis yevé- 1 CJEWS
OVTWV <atTIOV O> TOÜ lTOIOWTO} yÍVETat lTEp\ OVTWV AOy1oµÓ).
VEOTI o' 1 Év TOlS líveKá TOU ytvoµÉVOIS Kal TCx C:nro TÚXTJS TE Ka1
20 TaVTOµÓTOV yí VEa8at 1 1TE1TIO'TEVµÉva Tal'.m:l TWV nporiyouµÉvws
eveKá Tov y1voµévwv 01a<pépovTa, J ú Él!. ÉKEÍvwv µev nav To ·rrpo
TOÜ TÉAOVS y1vóµevov TOÜ TÉAOVS xáp1v yí- 1VETOl, Érrl OE TOÚTWV
Ta µE:v y1vóµeva npo TOÜ TÉAOVS OAAOV xáptv yívETat, 1 Ó1TaVT~
Ahora bien, las cosas que se dan según la razón parecen dar
se según la razón por esto, porque el que las produce también
tiene el poder de no producirlas. 7 Pues las cosas que son hechas
por los artesanos según el arte, no parece que sean hechas por
ellos por necesidad (ciertamente, producen cada una de ellas
como si por igual tuvieran también el poder de no hacerlas;
además, ¿cómo no sería absurdo que la casa y la cama hayan
sido producidas según destino o que la lira esté afinada se
gún destino?) sino que también son cosas sobre las cuales la
elección tiene el control (éstas son cuantas se realizan según
virtud o vicio) y éstas parecen depender de nosotros. Pero si
dependen de nosotros aquellas cosas sobre las cuales parece
que tenemos el control tanto de que se hagan como de que no
se hagan, no es posible decir que el destino es causa de ellas,
ni que existan, antepuestos y externos, principios y causas del
hecho de que alguna de ellas se dé o no se dé necesariamente,
pues ya no dependería de nosotros ninguna de ellas, si se diera
de esta manera; VI por último, nos resta decir que el destino
se halla en las cosas que se dan por naturaleza, de modo que
destino y naturaleza son lo mismo. En efecto, lo que está des-
-tinado es según naturaleza, y lo que es según naturaleza está
destinado.
Pues no es posible que el ser humano surja del ser humano, 8
y el caballo del caballo, según naturaleza mas no según desti
no; al contrario, estas causas concurren entre sí, como si sólo
difirieran por el nombre. Por esta razón dicen que incluso las
causas primeras de la generación de cada una de las cosas que
sucede según naturaleza (dichas causas son las entidades divi
nas y su revolución ordenada), son también causas propias del
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
8
Derechos Reservados
ALEJANDRO DE AFRODIS!A
Ka\ TfíS E͵apµÉVT) S CXlTta AÉyovmv. náor¡s yap yevÉ- j OEWS apXÍJ
170 KCXTCx <pÚOLV, ov µT¡v E~ aváyKTJS [€xet]. Xwpav yap EV 1al'.!Tols EXEL
<pvo1v, WCJTIEP Kai EV TOTS KOTO TÉ)(VTJV, xwpav &v exo1t<ai ev Tofs
t<aTa l Ti)v eíµapµ évr¡v y 1voµÉ v01s To napa Tr)v elµapµévr¡v , woT'
el xwpav EXEL 1 TO napa <pÚOIV Kat µT¡ KEVÓV EOTIV ovoµa, exo1
&v EV TOlS ytvoµ Évo1s xwpcxv 1 Kal TO napa TTIV eiµapµÉvr¡v. í::J.16
10 Kal AÉyot TIS &v ev>...óyws Ti'¡v OlKelaV 1 <pÚcnv apxi'Jv ÉKÓCJTOV Kal
Í\TTO TaÚTTJS yap 0.:>S ETTI TO TT/\ElOTOV o't TE i3ío1 TWV c'xv6pwm:.0v
Kal TO crwµa I Tc:iJ Toiov rl Toiov eTvat TTJV <púmv Kal ev vóaots Ka\
EV <p6opais CXKO/\OÚ6ws I TTJ <pVOlKTJ OVOTÓOEl yívETat, ov µi¡v es
6ewv. KaTa CE TOV aVTOV TpÓTTOV Kal ETTI TfiS \j/VXfiS I eüpot TlS
TÓS I TE npoatpÉcrElS Kal Tas npáse1s Kal TOÚS ¡3íovs. TH6os yap
aVTwV CXKO/\ov6eiv iceiv EOTl. T c:iJ µEv yap <plAOKlVOÚVy I Kal 6pacrei
<pÚOEl ¡3ímós TlS Kal o 6ávaTOS 0.:>S ETTI TO TTAEiOTOV (aÜTT] yap I ri
TfiS <pÚcrews e_iµapµÉvT]), Tc:iJ cé ye aKoAácrTy TTJV <pÚmv TÓ TE ev
f]CO- 1 vais TOlaVTatS KaTa/,;fjv Kal 6 TWV aKpaTwV ¡3íos, &v µi¡ Tl
171 <ai> EV Tois TOlOÚTOlS TOV ¡3íov KaTacrTpo<pai I TTÓ/\lV eicrl Ka6'
KÍatS yap 0.:>S ETTI TO TT/\ElOTOV o TWV TOlOÚTWV ¡3íos, Kal T] TOV
¡3íov CE KaTa- 1 OTpO<pT] Tois KaTa TavTa npáTTOVOlV CXKÓ/\Ov6os
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
10
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO VI
Ttva KO:i avToµáTws Ko:i cllTO TÚXllS, dva1 OÉ TlVa TWV y1vopé- 1
vc:.:¡v KO:l EVOEXOl.4ÉVWS-y1vóµeva Kal €xe1v TIVCx xwpav EV TOIS OÚOTV
10 µEV QVTa TO sq>' óf) onµmvoµÉ- 1 VOi) TCx ovóµ a Ta TaÜTa KETo0at
17:1 p1ov ano TÚXTJ'> KEKopío8m TIVCx AÉyovmv, OTav Ei) TTJV áyopav
;rpoei\6wv 1 aJ\Aou TIVO) xáplV 6:pyúp1ov EXOVTI TrEPITTEOWV Te{:>
25 TE eTvat Ka\ TúXr¡v Ka\ TOCJOVTOV I O:TTOCEIV TOV TT]V TúXr¡v ávatpETV,
\ '
TC OVTO l-IUT0.) ) ymECT "
I I eª' KaTf}yopcn·a1. ~
10
~ t
a I TIO:V. ülO OUl<t:
/., 'l. l I e' 1 f ' <o l.
Ol laTpO l lTEpl T.OVTC0V OVTC.V
/ tJ
/\cyouorv,
'\ f )\
l<aV
a A.A' EiT' aAAú.)\) nvc;:iv l( \JPIWTÉpúJ <; ó TOIOÍÍTOS' /.óyos Tij~ 1TÚXflS
OV KaTr¡yopol-ro, Ticp\ WV OVOd) ¿.)) OlTO T\JXflS y n1 0~!ÉVWV etTrÉV
·rroTc. 1
IX Kal TotaüTa µev Ta nepl Ti'ís TÚ)(Tls ÚTI. a\rrc-;)v .Aeyóµeva Kal
TCXVTCX µev Kvpíws evoexoµÉ vws yíveo0ai AÉ- 1 y eTal, E<p. wv Kat
TO evoéxeo8a1 µJi yevéo8a1 xwpav exe1, w<; Kai CXUTO 1 TO ÓTIÓTEP.
ETVXEV A.eyóµevov lTOIEi yvwp1µov, Ta s· e¿; aváyKTJS y 1vÓµEVa 1
por ello se ha supuesto que aquellas cosas se dan por azar. Más
que éstas, son oscuras al entendimiento humano las causas
de aquellas cosas que se cree que se dan por ciertas antipatías
cuando se ignora la causa por la cual se dan, tal como se cree
de algunos amuletos, encantamientos y hechizos semejantes,
que no constituyen la causa razonable y creíble de que ellos
produzcan que éstas se den. En efecto, es reconocido por to
dos que la causa de estas cosas es oscura, y por ello la gente las
designa como cosas a las cuales no es posible asignar una causa.
Pero nadie afirma que alguno de estos subterfugios produzca
algo por azar porque crea que produce lo que produce según
una causa definida (en el supuesto de que lo que se dice que
se da por azar se dice ser tal no por lo oscuro de la causa), sino
debido a que la causa principal y soberana no es causante.
IX Y tales son las cosas dichas por ellos sobre el azar y con
cuerdan con sus propios fundamentos. Es evidente por sí mis
mo que quienes dicen que todas las cosas se dan por necesidad
eliminan incluso lo contingente, es decir, lo que resulta de una
u otra manera; al menos si se afirma que estas cosas se dan de
manera contingente en un sentido propio -esto es, que se ad-
, mire respecto de ellas que también pueden no darse-, como
también lo pone de manifiesto la expresión "lo que resulta de
una u otra manera". En cambio, las cosas que se dan por ne
cesidad no admiten no darse. Llamo "necesario" no a lo que se
da por fuerza -y, en esto, que nadie corrija el término- sino
a aquellas cosas que se dan naturalmente por obra de otras y de
las cuales lo opuesto sería imposible que se diera.
Sin embargo, ¿cómo no sería absurdo y contrario a lo evi
dente afirmar que la necesidad ha avanzado a tal punto que
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
16
Derechos Reservados
ALEJANDRO DE AFRODISIA
KÍVT]OlV Ka\ µ17 KlVEt00at TÓTE oTóv TE fÍV, Cl/\/\a I Tl7V TVXOÜOaV
Toü TPaXJÍAov TTEptoTpo qi 17v Ka\ T17v oaKTÚAov Ttvos EKTamv I Ka\
15 ovoav Otaqiopav TWV npayµá- 1 TWV, el; iís p<;ÍOlOV rjv µa0Ei'V OTl
20 ÉvavTÍa aÚToü TlJ ovµcpÚTy 0EpµÓTT]Tl, 1 ª"", oúoe XlWV oél;atT' &v
Tov Ktvoú- 1 µEvov 17pEµijoa1 Ka\ Tov AaAoüvTa myijom Ka\ en\
TOÜ oél;ao0at TOÜ ev y eOTl TO evav- 1 TÍOV, OÚK el; aváyKT]S &v
E'íT] ev oTs eOTl Ta Ka\ TOÜ evavTÍOV aÚTOIS I OEKTtKá. Ei OE µ17 el;
aváyKT]S, EVOEXOµÉvws.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
17 Reservados
Derechos
SOBRE EL DESTINO IX
fiv év 0aTÉp~ a06 Twv avT1KetµÉvc.vv eTvat, Év ¿;:, o· ÉOTl vüv, ouK
ei; aváyKT)S 1 Ó:TTAws EO'TLV Év TOÚT~ Ota TÍjV 1Tp6s TO OVTIKE͵eva
ovK EOT1 , µupía &v ei'n Ta évoexo~1Évws ovTa Te Kal y1- 1 vóµeva.
10 oeKTa Twv évavTíwv TOÚT01s év oTs eoT1 Kal Ta µnoev µaAAov Ka9 '
20 TlVO: ovTa (& 1 yáp ÉOTlV o:'íTta TOÜ yíveo0at Ta ávTtKE͵eva avToT<;
Ka6' EÍ µapµÉvr¡v, TO:VTO: 1 KO:l TOÜ µfi yívEa0at TOVTOl) ai'Tta, E'í
ÓVTlKEÍ¡.rnva · aAA' OTI µf¡ f¡µiv EOTl yvwp1µá 1 TlVa a EOTl, 810
TOUTO ÓKWAVTOV O:VTWV TO [µ1\1 yíveo8at AÉyovolV), TO 1 oT¡ TaÜTO:
AÉye1v Tiw) ov 1Tatl;óvTwv EoTlv EV ov rr010ta<; i\óyot<; 0Eoµévo1<;; 1
Ei CE EOTOI µev OVK el; áváyKT]S OÉ, ÓAT]6oüs I OVTOS TOÜ foeo6at
25 TOÜ 'el; áváyKT]S' 1rpocr6éae1, CIAT]6es &v µÉVOI I óµoíws Tt;:l xwpls
al'.rra Tov Xóyov. A10 npax0ÉvTa &v ooov enl Ti) avTwv yevoµÉvi:i
1
(3ov- 1 AEVÓµe0a, OTI µnoe ano Ti)) lrEpl É'KEÍVWV (3ovAñs Oq>EAÓS TI
f¡µiv· aAA' 1 oúoe rrepl Twv Í)µiv µev npaKTwv, rrapEAr¡Av0óTwv
179 oe (3ov;\evóµe0a, 0T1 1 µr¡oe Tfj irepl ToúTwv (3ov;\i) nAéov Tt
ir;\éov Eis T~v alpeoív TE Kai rrpa~tv avTwv. Ei yáp, 1 Év ois ovoev
aVTIKEl µeva. 1
'.; 0001 µfi 1 8€0E1 Ttvl napÍoTavTat, napEtAÍjcpamv eTva1, ov 1iµels µEv
Kal Toü npax8fí- 1 vaL Kal Tov 1.d¡ npax8fivm KÚp1ot, ovx ÉnÓµEvoí
aAA' ovos Év lTOOlV TOl) 5,- f͵wv , oA.t.' EV TOÚTOl) TOlS y1voµÉvo1s
0t' l fiµwv, WV J͵Ei'S Ka\ TOV 11p6:sa1 Kai TOU µi¡ npasai KÚptot.
'O yap ¡3ou- 1 AEVÓµEVO) 1TEpÍ TIVO) ÍÍTOt nepi TOV bETV QVTO
TWV OVVOTWli µÉv, OVK OVTWV OE ETI" avT¿;J, µÉVEI OE EV TlJ 1 TTEpi TOV
nep\ Ti¡v ¡3ouAi¡v 0A1ywpías. /\AA.a Kav O:.AA.ovs 'íoc.:>µev 1 µi¡ Kctf..ws
tre con algo sobre lo cual él esté convencido que tiene poder.
Después de esto, habiendo cesado de deliberar, puesto que,
según él, ha reconducido la búsqueda a aquello mismo que
es el principio de las acciones, inicia la acción hacia lo que se
propuso. Sin embargo, él realiza la búsqueda en la creencia
de que tiene poder de hacer también las cosas que son opues
tas. En efecto, para quien delibera, y aun cuando afirmara
que todo sucede según destino, la búsqueda es, en torno a
cada una de las cosas que caen bajo su deliberación, la de si
"debo hacer esto o su opuesto". En efecto, la verdad en las
cosas practicables refuta a las opiniones erróneas sobre ellas.
¿Cómo no es absurdo afirmar que todos los seres humanos en
común han cometido por su naturaleza este error? 24
En efecto, que suceda muchas veces que cambiemos de
idea respecto de las cosas que elegimos, es prueba suficiente
de que asumimos de antemano que en las cosas practicables
tenemos el poder de ser capaces de escoger lo opuesto, y que
no todo lo que escogemos tiene causas antepuestas por las
cuales no es posible que no escojamos tal cosa. En efecto,
nos arrepentimos de nuestra negligencia en la deliberación,
y ,nos la reprochamos, porque suponemos que está en noso
tros no haber escogido eso y no haberlo hecho. Sin embargo,
cuando vemos que otros no distinguen correctamente acerca
de las cosas que deben hacerse, también a ellos les reprocha
mos que se equivocan, y consideramos que tales personas se
valen de consejeros, bajo el supuesto de que depende de no
sotros adoptar o no a quienes nos aconsejaron realizar, debi
do a la presencia de tales personas, no las cosas que de hecho
realizamos, sino otras distintas.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
25
Derechos Reservados
ALEJANDRO DE AFRODISIA
TE Ka\ 1 01ácp opo1 (ov yap al avTal TWV ɵ41úxwv TE Ka\ TWV
yap KaT' eToos TWV OVTWV Ola- 1 cp opa\ Tas TWV cp úaewv aVTWV
20 TT]V OÍKEÍav cp úmv, Ta µev ÚTTO 11í6ov KaTa TT]V 1 11í8ov, Ta o' ÚTTO
TTVPOS KaTa TT]V TTVPOS Ka\ Ta ÚTTO l_;�ov KaTa TT]V 1 [ÚTTO] l_;�ov,
OVOEV µev TWV KaTa TT]V OÍKEÍav cp úmv úcp' ÉKáCTTOV y1voµÉ- 1 vwv
eµTioOlsovTos· T4' < yexp> ¡3a pÚTT]Ta µ€v EXElV aUTOV EV a\rré¡':l,
1 TaÚTT]V o' Efvat <TÍ}V> TfiS TOla\ÍTTjS KIVÍjOEWS KCX TCx q>ÚOlV
<aÍTÍo:v>, OTO:V Kai Ta 1 ei;weev a'LTIO: TCx rrp os TDV KCXTCx <pÚOlV
TÓTE, KO:i yiveo8m TÍ}V TOl aÚTT)V KÍVTJOIV U1TO TfiS eiµapµÉVT)S füa 1
TOÜ A.Leou· 6 o' CXVTOS Kal E1Ti TWV OAAWV A.óyos. 'Ws CE énl TWV
5 Cx\.f)Ú)(WV 1 EXEl, OÜTWS CE Ka\ ElTi T WV s4>wv EXEIV <paoív. ETvat yáp
TIVCX Kai T Ol) 1 s4>0 IS KÍVTJOIV KCXTCx <pÚCHV, TaÚTT)V o' EiVat TÍjV Ka6'
ÓpµiJv· lTOV y ap 1 S~OV WS ~é¡)ov KtVoÚµevov KIVEio6m <TÍjV> Ka6'
ó pµT¡v KIVÍ)m: ts), T OS füa TWV s4>wv úno Tiis eiµapµévns y 1voµévo:s
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional
27 Autónoma de México
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XIII
TOIS i:ÍAAOIS I y1voµévas i:ínamv, T4:l OEIV Kal TOÚTOIS él; avayKT]S
Kal Ka8' opµr,v KÍVT]OIV él; avayKT]S I oÜTW nws EVEpyETV. OT! OÉ
ÉKCXOTT]V, TflV µev en\ T4:l Aí8�, TflV fü en\ T4:l nvpí. Ka\ TOlaÚTT]
20 µÉv I aÚTwv ri mpl Toü eqi' T'iµTv oól;a ws 01' 6:\íywv EimTv.
mpl TOÜ eqi ' T'iµTv naVTWV I av8pw I nwv npoAÍ)4'EIS. Oi yap
TO eqi ' f]µTv owl;eo8m, OÚK ovoµa µóvov TOÜ eqi ' fjµTv I Tt8ÉvTES TOüT'
owi;eo8m AÉ- 1 YEIV Kal TOÜ µr, owl;eo8m STJTEIV TE Kal napéxeo8m
no:\:\' &v TWV KaT' aÚTovs T4:l éqi' 1 f]µTv naoxovTa TaÚTÓ, <TOÜTO>
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
28
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XIV
183 Tl) evA.óyws, TÍ ºTÍ TíOTE Ú:AAC0V 5i' ó: AA(.,.)V 1 y1voµÉvwv V1TO Tl"íS
5 Kal Énl TWV aA.A.wv 1 ÉK6<JTO\J AÉyEtV. 'Enei yap OVK aAAW) <av>
E~ aváyKT]S µev ÉoÓµevo: úrr' OVTOV (ov yap oTóv TE O:/..í\ws), 1T0 OE
iO µT¡ 8vvao8ai 01' &./..i\ov TlVO) i\ 010 TOVTOV yevÉ08a1, µr¡o' aAí\wi; 1i\
yap TO Ola TOV nupos 1 ytvóµevov úrr' aAAOU TIVO) &v yÉVOlTO
oth' ai\A.wc; Oia TOU nvpos i\ 1 Oia TOV 8epµfjvat, WOT', ÉlTEt µria'
EOTat, E'íri &v énl Tct> nvpl Ta0Ta. Ta o' m'.rra I Kal éq> ' ÉKáOTOV TWV
napa I Ta/\Aa, OI' wv TI Kal UVTWV yívETm, µrioev nAÉov TOV Élr'
20 avTois 6vóµaTOS I TTJPOVVTUS avTois, TOvT' UVTO alTIUTÉoV, ws
avTwv ánaTwµÉvwv 01a TTJV I Tov 6vóµaTos Ko1vwvíav, ij ws TO
aAAovs ánaTav npompovµÉvwv.
év Trj opµrj TE I Kal ovyKaTa0ÉoEI TO éq> ' iiµTv q>amv ETvm, OI' o
Kal oµoíws év namv I TOIS l;eíJ01s TTJPOVOIV aVTÓ. Ov yap TO éq>'
25 iiµTv év Tct> q> avTaoías npoone- 1 ooúoris Eil;aí TE él; éavTwv Trj
<j)UVTaOÍ<;i Kal opµijom énl TO <j)UVÉV, áAAa I TOVTO µev &v 'íaws E'íri
KaTa AÓyov TE Kal Kpímv ovyKaTa0ÉoEWS- b10 E'í TI µev éq>' iiµTv,
yap Kal Ta I aAoya {,;4:>a ooa KaTa Tf]V opµrív TE Kal ovyKaTá0EOIV
TTJV év avToTs
BIBLIOTHECA I no1ET, ToGRAECORVM
SCRIPTORVM oe én' a0T4> TI
ETETvm Twv y1voµÉvwv
ROMANORVM ún'
MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
30
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XIV
aJ.../\a ~c';)o:, & e'ÍKE\ Tdts <paVTO:OÍOI) µóva•s:, KaT' 1 OUT.OS: EXEI TWV
á/¡.A.a Kal ei.EOTI. K&v ¡ EVP1J ~TJTWV KOTCr TOV /..óyov oAAolov OVTTJS
10 opE~IV <i~xwv> OVTWV, OTI µT] TOV Aóyov EOXEV Té}> 1 <:patvoµÉV~)
<pamv dvai, OTI Kal á:X.óyws: yíveTat, oij/\01 O.' wv AÉyoumv p98u- 1
~lÓTepov TIEpl Tau €<p • ~µlv 8ta/\aµ¡3ávovTES, <oTt> oÜTE OTt ·rroT.'
15 €o:Tlv 1 cxÚTÓ, ouTE €v TtVl yíveTai, 7'.éyovotv. To yap siva1 Aoy1Ki¡)
OVbEV &A.A.o EOTÍV) 1 nTO ápxr1v Trpásewv elvat. 'Ws yap aAAc+>
EV a.AA~ TO elvaL, Ti¡) µsv <:~e+>· 1 ev Té}> ÓpµT)TlKé}>, T0> OE rivpi (¡;
av8pw1T� Év T4J t.oy1K4J, 8 'íoov EOTI T4J EV avT4J I apxnv EXEIV TOV
20 Kal ét.écr8m TI Kal µrj· Kal TO a\JTO aµcpw, WOTE o I TOVTO avmpwv
TO ecp' i¡µiv eTvm TTpoxwpEi TO crócp1crµa. 'E1rl µev yap I TfiS opµfi s
OTI µT] oTá TE xwpls opµfis TCX 5t' a0wv y1vóµeva lTOIEiv, EÍ 5' EV
185 TOV [3ovt.EÚE08at y1vóµeva I ETTl T4J av8pw1T� eTvm T4J µT] 5úvacr8m
TI npaf;at> Kal µi¡ 1 lTÓVTWS TOÜTO o Kai < µf¡> f3ovA.evoá µevm·
<µÓT>T)V <yap> av (:3ovAevoiµe6a .
fil eioáyeo8at' Úla TOÜTO AÉyE1V µi¡ OÚVa- 1 00at OV TIPÓ:SEl TI)
KaTCx 1 alTíav e~w8ev EXEI TOÜ yíveo8m TI¡v aiT(av . .6.ta yap Ti)V
To1al.'.rrnv É~ov- 1 oio:v eoTi TI écp' í¡µiv , 0T1 Tr~v ovTc.us yLvoµévwv
fiµeis Éoµev KÚp101, O.A.A.' OUK esw6Év TLS aiT(a, .6.10 <OVK> Ó:ValTÍWS
1
a v8pc.:>TIOS apxn Kai alTÍa TWV 01 ' aV.-oü J y1voµ Évcuv npá~EWV ,
Ka\ yap <Ei> rjv r¡µiv i¡ mp\ TWV TipaKTÉWV Kpíms TIPOS I EVa
yivoµÉVT] OKOTIÓV, 'íaws <av> ETxÉ TlVa Aóyov TO ae\ TIEpl TWV
aÚTWV I oµoías r¡µiv yívrn8m Tas KpÍOElS. 'Em\ o' ovx OÜTWS EXEl
(aípoúµe8a I yáp, & aípoúµe8a, TIOTE µev Ola TO KaAÓV Tl, TIOTE
'Ws yap oú /;TJTOvµEv iÍAAT]V TlVa aiTíav, Ol' f\v KaTa [3apÚTT]Ta
186 cp úmv, OÜTWS ovo' ÉTil TWV iÍAAoT' 1 iÍAAWS vcp' i¡µwv yivoµÉvwv
(,;yo1s EXEI µáAIOTa, 1 cp aÍVETal OÉ TIVa Kal Ola AÓyov TE Kal TTapa
avyKaTa8éaews ah1os. 1
XVI 'AAA' OTI µev OVTE aw(,;ovm TO ecp · i¡µi'v oí AéyovTES TTÓVTa
[3íov. 1
µr¡ TI YE TWV o:AAWV T1vá· TOOaÚTT]V I iaxúv EXEI TÓAT]8Es Kal Tf]V
cdpéoeotv a&Tc0v (ou yap ofi 15t0c Tfiv nr:pl al'.rTwv hyevoµÉvr¡v 11íoT1v
5 aAAws 1 TIWS SSEI Ta TipáyµaTa <il> ws EXEI) aAAO TI il TWV 1-lEV
KaAwv 1Tapa . TiávTwv óA1ywpía TtS ecTcxt (nó:vTwv yO:p f¡ KTfjoís
TE Kal Tiapovoia TWV 1 TOlOÚTC.UV µeTa Ka~JÓTOV 1TEptyÍVETa:t), TG~V
Ti}v oiKEÍav owoEt KaT· aÚTovs <púcnv, 0:/\A' EOTal Kal TOVTWV 1
15 ,eKcroTov y1vóµevov KaTnvayKaoµÉvws, worrEp Ka1<elva, É<p' oTs
TaÜTa y .ÍVE- 1 Tal.
Ei o' fív nái\m Ka! npónai\m Kal npo TOV Ti]v ªPX~V TIVO OVTWV
1 ysvéo6a1 áAn6€s nepi €KáoTov npoAeyóµsvov ToÚTwv EKaoTov,
eq>' oTs 1101- 1 tjoas Eu8úveTat, nws &v iiT' aV-.wv Tw\l yEvoµÉvwv
25 TTW aiTíav exo1sv; Tiws 1 OÉ TI) ÉSíJYÍJOETal Kal TO E<p' i¡µlv eTvm
TÓS TE apETCxS Kal Ta) KaKías; 1 El yap OÜTW) ECTTl Oi' Í¡µwv, TIWS
ET' &v eui\óyws oí µ€v eTEv EV E1Taívo1s, 1 oí OE ÉV 1.{1Óyo1s; ÜVOEV
188 <JllAOOÓ<pOV) AÉ- 1 yEtV rrws ov µETa nappr¡oias OVTOÍ ye ETII TaÜTO:
EAEÚOOVTat TOÚS TE aAAOV) 1 npoTpÉl.{IOVcrtV;
XVII Tiws o' &v owsotEV TOtaÜTO: AÉyovTE) T~V VlTO TWV
8€ µiJ, nws &v ET1TOÜTo npóvotáv TIS Ó!Kaíws AÉyo1, 1TTJV ou KaT'
asíav ytvoµÉVí]V, aAAa KaTá TtVa aváyKT)V rrpoKaTaj3e¡3AT)µÉVflV;
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional
37 Autónoma de México
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XVII
1 Tlws o' &v ow/;otTO Ka\ i¡ npos TOVS 8Eovs EVOÉ¡3Eta TWV EVOEí3EiV
OOKOÚV- 1 TWV, OlÓTl µ17 en' aUTois rjv TO TOVTO µ17 notEiV, oÜTws
notO\JVTWV; IÍ- 1 VOlTO o' &v Kal napa TWV 8Ewv, Eis oüs yívETaÍ
10 Tl napa TOVS 0:/\/\0VS I n/\ÉoV, OTl Kal TOVTWV rjoav ai 6:pxal Ka\
Tlws o' OVK 6:vatpoiEV &v Kal µaVTIKTÍV, TiíS 6:no µaVTtKiíS
aiTías;
XVIII 'AAA' 0T1 µEv TO oóyµa TOvTo 6:va- 1 Tponijs ah1ov naVTOS
Tov Twv 6:v8pwnwv [3íov, navTÍ nov µa8Eiv pc;totov, 1 oTt OE Kal
VÓVTWV T) ¡3íc¡t TjTTOV CxV efov avyyvwµT) ) af;1ot <OÍ> EiOÓTE) µev
a rrpÓTTOVOIV, 1 OUK EXOVTES OE EV CXVTOl) Ti¡v Ef;ovolav TOu,
TOÚTWV aVTOl) TIEptEO'TWTWV, a TIÓVTWS cn'.JTOl) Kal ÉS cXVáyKnS
1
25 EOTIV av8pw1TO), Kat TWV &i\Awv <;c;:iwv 1 EKaOTOV, OTI Tmrrris Tfí)
1 en' aAAOl) Tto[v, il E1Tt TOt) napa TfJV aÚTWV µox8r¡pav a'ípEOIV
190 y1voµÉVOI). 1 'E<p' (;)v yap aUTot TfJV ESOVO'ÍaV Ti'¡) aÍpÉOEW)
EXOVTE), KaTaA.1rr6vTES Tov 1 oKorrov Twv npaTToµÉvwv Úlp' aÚTwv
TIOIEtoem TÓ TE KOAOV Kat TOV vó- 1 µov, KÉpoovs xáp1v fl f¡oovi)s
T1vos, únepopwvTES eKeívwv, npáTTovo1 Ta 1 c:paüi\a, ToÚTovs
a/;íovs i¡yovVTal KoAÓOEWS lfÓVTES avSpwTTOI, auyyvwµr¡v 1
TEIV ESOUOÍaV.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
40 Autónoma de México
Universidad Nacional
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XIX
2()
XX 'AAA' 0T1 µev Kal ÉoT1 TI É<p' iJµlv 6voµáoai, Kat ov 01a 1 T~v
191 Ú1To TWV Ka\ TOV <µfi> 1TOlElV EKOOTOV WV 1 TIOIOVOIV Ti¡V ÉSOVOÍav
Ka8' eiµapµévriv [i\] 1 µi¡ oÜTws EXElV únot.aµl3áve1v, át.t.' eTvm Ka\
l0 i iµo:s TOÜ Tl npo:l;at ¡-¡ µi¡ 1 npo:l;at Kvpíovs, ¡-¡ OVTOS TlVOS Kal e cp '
iiµiv ovTws, ws npoetpr¡Kaµev, TTE- 1 neio8m TO TOÜTo µev \jJEüoos
eTvm, návTa fü Ka\ Ta ú cp' iiµwv npaTTÓ- 1 µeva KaTa TTJV iiµnépav
15 aÚTa Kal µi¡ OVOEV &v napa TT)VOE I TT]V TTÍOTlV ÉV Tois npaTTOµÉvots
éxµápTOlEV, T4i µT]OE TT]V ápxnv Twv ytvo- 1 µévwv TlVOS úcp ' aÚTwv
eTvat KÚptot, wo8' ó KÍVOVVOS TTÍS KaTa TOÜTO Ola- 1 µapTías npÓElOIV
µéxp1 priµáTWV. Ei oé ye, OVTOS TlVOS Ka\ écp' iiµiv Ka\ 1 µi¡ TTáVTWV
E'í TtVa TOtaÚTT]V EXEl 1 ¡3íav, ws EVt.oyov eTvat Ola TT]V npos TO
át.ri8es oiKElÓTT]Ta
BIBLIOTHECA Ka\ TWV
SCRIPTORVM Évap- 1 ywv ET
GRAECORVM OVTWS úmpopo:v.MEXICANA
ROMANORVM "EoTat
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos Reservados
42
SOBRE EL DESTINO XXII
30 bE Í)µtv Kai ó TIEpi TOÚTWV Aóyos ÉTil TOOOÜ- 1 TOV, É<p' ooov EOTi
<l>aolv ofi TOV KOOµov 1 TÓVOE, iíva OVTO Kal návTa TO OVTa
1n Kal /.,oytKfíS Kal voepas, exe1v TftV Twv ovTwv 1 01oíKr¡cr1v O:\Oiov
KaTa elpµóv Ttva Kai TÓ~lV TTpOlOÜO'aV, TWV npc.0Twv TOLS 1
Kal ÓtatpETo8a, Kai µnKÉTt TÓv KÓaµov iiva µÉ- 1 VHV aiEí, KaTa µtav
Tiiv Se eiµcxp µÉvr¡v aúTi)v Kal TTJV cpú- 1mv Kal Tov i\óyov, Ka0'
ov OtOIKElTCXI TO Tr0:v, 0eov efoaí <paatv, ouaav ÉV 1 Tols ovo(v TE Kal
l1T1TOV c' l1T1TOV, TÍvos ahtol TWV 1 µET' aÚTovs oí TflV ápxriv µT)CE
20 foTtv ye TTOAAa ev aÚToTs eúpeiv Kal µii TOvTov ytvó- 1 µeva Tov
TpÓTTOV. Tívos yap &v TlS e'í1ro1 TCI CTECTT]TTÓTa Ka\ TCI �TJPCI TWV
1 KapTTwV ahta TWV µETa TaUTa; Tívos CE TT]V TlVWV <j) ÚAAWV
oúfü TTé'ív, o &v yévo1To ahtov, Ka\ 1 foTtv ahtov JÍCTJ fl yéyovev
Kal ÉTII TfiS rrpovoías nis KaT' avTous ó:vayKá~ovTat TI01eTv nof.f.á-
1 KIS) eun opiav EOTt Tois cnrópo1s µT)xavv:>µÉvwv. T OÚTC+J yap
xpwµévous 1 ÉVÉOTat n epi návTWV TWV CxT01Tv:>T6:TwV AÉye1v ws
30 Kal ovTwv Kal eu/\óyov<; 1 EXÓVTwv T1vas aiT(as , i¡µlv oe O:or)A.ous
ETl.
194 Kal Tov8' Í)µwv 6 /..6yos rrpol;eveT; "H OÚVO:TOI 1ow~ea0at TO µr¡oev
CxVOITÍWS TWV YLVOµévwv yÍveoeat KOt TOÜTOV TOV TpÓ- 1 lTOV
las cosas que se dan después tengan por necesidad como causa
algunas de las antecedentes. 48
Pero hay, de las cosas que se dan, algunas tales, que tienen
una causa, pero ciertamente no propia ni principal, sino, como
solemos decir, accidental. En efecto, el tesoro encontrado por
el que cava con viseas a plantar, tiene el cavar como causa, pero
ni propia ni por sí misma. Pues las cosas que son causa en sen
tido estricto, tienen lo causado como algo que se sigue, o sólo
por necesidad, como ellos piensan, o las más de las veces. En
cambio, las cosas que son causa accidental raramente resultan
ser causa de las cosas causadas. De manera que se sigue que
quienes hablan de esca manera, canto afirman que nada se da
sin causa como rescatan que algunas cosas se den por azar y
espontáneamente, y también que exista en los hechos y no sólo
de palabra lo que depende de nosotros y lo contingente.
XXV Pues, ¿cómo no sería evidentemente falso decir que
codo lo que se sigue de algo recibe de él la causa de su existen
cia, y que todo lo que antecede a algo existe como su causa?
En efecto, vemos que no todas las cosas que se suceden tempo
ralmente la una a la otra se dan por lo que se ha dado pre
ce<;l.entemente y anees de ellas. Pues ni caminar se produce
por ponerse de pie, ni la noche por el día, ni los juegos ístmicos
por los olímpicos,49 pero tampoco por el invierno, el verano.
De allí que uno también pudiera sorprenderse de que ellos,
haciendo la atribución de las causas de manera que lo que se
ha dado primero sea siempre causa de lo que se da después y
de lo que produzca una determinada concatenación y conti
nuidad de causas, adscriban a esta causa la responsabilidad de
que nada se dé sin causa.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
47
Derechos Reservados
ALEJANDRO DF. AFRODJSJA
5 'OpG.'>µev yap ÉTTi TToAA.wv <To> aúTo Kai To'ls npwTots Kal
Ka\ 1Í TOVTOV 1Tpoaípeo1s. 'OpwµEv o' OTI J<ai ,yvKTO) 1 Kal i¡µÉpas
Kívrioís TE Ka\ TTEpt- 1 cpopa Kal f¡ KaTa Tov i\oS,ov KÚKAov i€y1<A.1ms ,
a YTIO). Kal <ov µf¡v> OTI µf¡ <ii> vvs Tí'j) i¡µÉpas l a\ TÍO f\ 6 xe1µwv
l5 TOU 8épovs µT}OE ɵTTÉlTAEKTal TO:VTCX aA.A.i¡A.01s aAÚOEW) 1 OÍKT)V,
avaÍTLOV, ÉlTEl µfi EK TOV ava- 1OTfíval Ti¡v aiTiav EXEI. "WoT' oux 6
20 TWV atTÍWV eípµÜ) ún' OVTWV AE- 1 yóµevos evA.óyws &v TOÜ PfJOEV
xpóvo1 exovm µév T1va aiTíav (ov ~1nv ovTe tí KÍ- 1 vr¡ms Ti}v npo
avTfj) OUTE ó XPÓVO) TÓV 1Tp0 aVTOV xpóvov), OVTW) EXEI 1 Kal TO
OVVEXEÍO) TWV y1voµÉvwv EOTÍ TI) a[T[a, ot' ilv Ó KÓOµO) d) T€ Ka\
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
48 Autónoma de México
Universidad Nacional
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XXV
30 Ta y1v6µeva návTa a'(T10: exi;1, f¡on KO:t návTc.vv efvaí Ttvas al Tías
196 aváyKr¡. Ov 1 yap 1TÓVTa Ta OVTO: yÍVETO:I. Tiws yap OUK OT01TOV
TO i\éye1v en' ó:ne1pov 1 eivai Ta O:lTla Kal TOV Etpµov O:VTWV Ka\
Tfiv Entoúvoemv ws µí¡TE npw- 1 Tóv TI eTva1 µf¡Te EOXaTov; To
yap 1-lí)OEV ElVal npwTOV a'(TIOV AÉyetv avai- 1 pETV EOTL TO a'htov·
s ava1povµÉVfJS yap apxfis- ava1p€to8aL Ka\ TO µeT' 1 a0-ri¡v aváyKr¡ .
/\vaipoTTo o' ov Kal E1TlOTT͵fl KaTa TOV i\óyovº TOUTOV, El 1 ye
EntoTríµn µév 60T1 Kvpícus Ti Twv npwTwv aiTíwv yvwo1s, ouK eoTt
oe 1 KaT' a0-rovs E.v ToTs aÍTÍots To n pwTov.
Ov naoa Se TÓS€W) 1Tapáj3ao1s 1 avalpETlKfJ TWV EV oTs
yívETai· yíveo8ai yap ev1a Ka\ napa TTW ToCí j3ao1- 1 .Aéws Tál;1v
OVK 0:8úvaTOV, a ov TTÓVTW) Tf)s j3am:\eías DOfJ yívETal cp8apTl- 1
TTaVTCITTamv aAoyov; Oú5e yo:p Tci:> µ17 5vvaµÉv� AÚEIV TIVO: TWV 1
EXE!. "lcrws yo:p oú5e &yav cp aVEITat 5úcrAVTa. "EcrTI ÓJÍ I TI TWV
TE Kal Tlµaí, OVK I EOTat TO cppovíµo1s ETvm Kal TO:S ápnas EXElV
ÉTTI TOIS exovmv, OTl µT]KÉT' 1 Eicrlv TWV CIVTIKElµÉvwv KaKIWV Tais
197 yap ÉTTI TOVTOIS TO µT]KÉT' ETvat KaKois· ª""ª 1 µ17v CÍTOTTOV TO µ17
AÉyEIV TO:S apnas Kal TO:S KaKías é cp' ÍJµiv µT]ÓE TOVS I ÉTTaÍvovs
Kal Tovs l.jlÓyovs ÉTTl ToÚTwv yívea0m· oÚK &pa TO écp' ÍJµiv TOI- 1
oüTov'.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos50Reservados
SOBRE EL DESTINO XXVI
oµotov TO aAnSes ETTÍ TE TWV µEAAÓV- 1 TWV Kai ETil TWV OVTWV
WOTIEP OVOE TO eTvat OÍTIOOI nAoytKé;), ovo' &v ETTIJVELTO ETl enl 1
KaµáTov napEÍT], TOV avTov Tpónov [ei] Kal ETI µ6:;\;\ov Énl Twv
30 a:µÉA.El no1- 1 oüµev Énl TWV 8ewv. 'Ene\ OE áoúvaTOV Í]µTv TOÜTO,
Kal ovfüv a:OÚVaTOV 1 ◊El napa TfiS q,úaews ánatTEIV (aÜTT] yap
198 ovvaTQ TE Kal 6:ovváT� µÉTpov· 1 TEA.EIÓTTJS µev yap T] a:pETT} Kal
fiv ovfüv TWV O:A.A.WV I l,;c:;:iwv EXEI. Ka\ Ola TfÍVOE TT}V oúvaµ1v o
µev 0\1\1 OÜTWS e'íxoµEV nap' alÍTfiS TT}V OÚVaµIV TT}V TWV ápETwV
TI TWV Émy1voµévwv Í]µ1v I KaTa q,úmv, ovo' oÜTws &v é ' Í]µ1'v
q,
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos 52
Reservados
SOBRE EL DESTINO XXVII
rjoav aí o:pETal WOTTEp ovfü TWV TTpoe1pri- 1 µÉVeuv TI. 'Eml 8e µ17
TOVTOV TOV TpÓTTOV aVTas KTwµe8a (ei yap rjv womp Ta 1 ª""ª
o:pETwv ◊EKT1K17v µóvriv, o:AAa Kal Tas o:pETaS I aVTaS Trap' ÉKeívris
T1vos Twv TOIOVTeuv ÉTTl [fü] Tais o:pETais TE Ka\ KaKíais 8E10TÉpav
817 ovx oü- 1 TCuS EXEI (ov yap TOVS TTÓVTOS ovfü TOVS TTAEÍOTOVS
TO o:vayKaÍCuS t¡VOÉoV T͵wv Tij <pÚOEI), ◊la TOVTO É<p ' T͵iv TÉ ÉOTIV J
TÍ TWV o:pETwV KTfims Ka\ OVK ªXPrJOTOI ov8e µÓTT"]V OÜTE oí ETTalVOI
25 OVTE I oí 41óyo1 oÜTE <aÍ> TIPOS i3EATÍCu TTpOTpOTTal oü8' TÍ 81a TWV
199 81a<pEpÓVTCuV É8wv yívE- 1 Tal. Ka\ ÉTTl µev TWV <pÚOEI TTpwTas Tas
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos53
Reservados
SOBRE EL DESTINO XXVII
ópwµEv), ETii oE. Twv ov <pÚoEt EK Twv evEpyEtwv Tas 1f'.~ets KTwµE6a.
5 Ov yap ai\i\ws TÉKTWV Tl) &v yévotTO µT¡ TIOAAÓKtS EVEpyrí- 1 oas
Tas Toü TÉKTovos ÉvEpyEías KaTa Tas 1'.nr o8T1Kas Toü OioáoKovTos .
cpúoet.
1() n páTTEIV T E Kal µfi, 01' wv &v <OIOVTOl yevo͵E8a, 1 Kai Ola
E ~ETpanÓµE8o:.
25 XYJX 'Eoeí!;cq...tEV S€ ÓTt 1 oi'.íTws ETI avTc{) Te{) q>povi ¡J~ TO dvo.t
TO IOVT<:.¡.>, OTl Tf]') TOlOÚTllS E~€C.0S 1 Ko:i TfiS KTÍJO'EWS O:VTÍÍS av··.-oo;
ai'T1os Te) Kai. Tov ~ n'l y i;vl!08m TotovTOS 1 lixe1v n p ÓTEpov Ti¡v
e¿;ovoíav. Triv µ(v ovv E~lV µr¡t<ÉT' EXC!V OVK érr' a v- 1 Te{) (C:)01íEp
ovoe Te';) aÚTOV ÓlTO V\IJOUS Óq>ÉVTI TO OT1J VO:l KO:ÍTOi TOÜ pTtpaí
:io w v TllV i:i~1v 1 ~xwv ávF.pyeT i<o:i µ1i no1íjoaí nvo:. Ka\ yap d 0T1
1rpál;e1v. TovTÓ TOl Kal oi' µávTE15 eTvm >..éyovo[v úcpopw- 1 µevo1
µaVTEÚµaTOS.
ÓAT]6Es OVTE eü>..oyov. Tfis 1 µev ya:p cpúoews TfiS TWV npayµáTWV
20 aÚTWV cpú- 1 OEl Kal napa TOIS eeoTs TT]V aVTT]V cp vAáTTEl cp úmv.
1 OTs oµo[ws áoúvaTOV Kal TO év TlJ OÍKEl <;X cp ÚOEl exov TO 8úvao6m
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos56Reservados
SOBRE EL DESTINO XXX
0
ÜTI yap KO'.l [d] K<XTCx TOÚTOU) TOVTO oÜTc..)S EXEl, oñA.ov SI< TOV
/\o:[3óvTaS 1 aúToú>, oTt oí 0eol npoyiyvwoKovmv Ta µÉAAovTa,
30 01' aVTOU KaTaOKEvá/;ElV 1 TO M; aváyKT)S atrra yíyvecr0at, ws
OVK av El µfi oÜTc.:>S yíyvotTO npoyvw- 1 ooµÉVCt.l\l.. Et OE Tij TWV
eewv npoyvwoe1 TE Kai npoayopEÚOEI TO avayKaiov 1 ETTETUi
fKa1] KaT' m'.noús, Et µi] TO avayKa'fov EV TOlS y1voµ.ÉVOl) Elrh ovo'
201 av KaT' 1 OUTOVS oí 8eol npoy1vwOKOtEV Ta µÉAAOVTO'.. "WoTE Kal
avTo\ Tf¡v aúTi¡v 1 áovvaµ.iav Tols 6eols cpvA.ácrooumv, e'í ye kaT'
a:·ouvaµíav XP'ÍI KOl ao8É- 1 VEIOV AÉyElV yíveo0at TO TO áoúvaTa µiJ
5 aVáTITOiJOIV, aAAa Ota TOU 1Tp0- 1 Aaµj3ávetv TOVTO T'Í¡V <pÚdlV TÍJV
T<iDV npayµáTwv TotaÚTr¡v eloáyouo1v oú- 1 8aµws ÓKÓAov6a Kal
ávaT18éva1 TOIS 8rn1s. ÜÜTE yap evapyES OVTE VTTO TWV yivo- 1
µévwv óµoAoyoúµEvov TO To1aÚTr¡v Tr¡v TTEpl Twv µEAAÓvTwv
TTpóyvwmv TTOI- 1 E108a1 TOVS 8rnús.
'HµEIS µEv ovv OVTE ávmpovµEV µaVTIKT}V OVTE TT}V I TTpóyvwmv
TWV 8Ewv, ws EXEl <pÚOEWS Ta TTpáyµaTa OVTWS aÚTOVS TTEpl 1
30 aÚTwv TTpoAÉyEiv AÉyoVTES, XXXI áAA' oÚCE ácp mpoÚµE8a Twv
áv8pc.0TTWV TO ÓTTO 1 µaVTlKfiS xpnmµov, 8 yÍVETOI TciJ cúvao8aí
TIVa Kal cpvAál;ao8aí
BIBLIOTHECA TI, µr¡ 1 GRAECORVM
SCRIPTORVM cpvAal;áµEvov ET
&v µr¡ ovµ!3ovAEÚOaVTOS
ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos 58Reservados
SOBRE EL DESTINO XXXI
20 2 TOO eeoí} oi OE vµvo'ÜVTES TÍ)V µav- 1 TIKi]V KO:t KOTCx TOV O:VTWV
Aóyov µóvov owt)o6o:l AÉyOVTE) a&rfiv, 1<al TaÚ- 1 TlJ 1TÍOTEI
TOV 1TáVTO: 1<aS' Eiµo:pµÉv r¡v y[veoSaL XPWµEVOI npoi:; íc;'.> µr¡OEV 1
XPTÍOO:VTO) TOÜ 8eoü 1 (Kai Oia TOVTO oÜTws expncrev, OTIW) yévnTal
casa al lado de ellos como hijo. Entonces, para que todas estas
cosas se preservaran y se cumpliera el drama del destino, dios
indujo, mediante el oráculo, una impresión en Layo de que
podía precaverse de lo dicho, y cuando, embriagado, engendró
a un hijo, dejó expósito a su hijo nacido para destruirlo, y este
abandono se volvió causa de los mitos impíos.
Entonces, si alguien dice estas cosas ¿cómo puede o bien
preservar la mántica, o bien enseñar concepciones piadosas
acerca de los dioses, o bien mostrar que la mántica tiene alguna
utilidad? En efecto, se considera que la mántica es predicción
de las cosas que van a darse, pero ellos hacen de Apolo el pro
ductor de las cosas que predice. Pues lo que no se hubiera dado
así, si dios no lo hubiera predicho de este modo, y es por eso
que así lo predijo, para que se dieran las cosas que dependen
de ellos, ¿cómo eso no sería obra de quien predice pero no
indicación de las cosas futuras? Sin embargo, si es preciso que
los dioses tengan alguna ventaja sobre los demás adivinos, al
punto de que incluso ayudan a que se den las cosas del futuro,
entonces es razonable que contribuyan a que se dé algo bueno
(pues incluso los poetas continuamente celebran de los dioses
.aquello de que 'son dadores de cosas buenas'). 71 En todo caso,
de acuerdo con las cosas que dicen, en nada Apolo coopera
con Layo para ningún bien, sino que se enfrenta con él y hace
todo para que ninguna de las más impías y más sacrílegas cosas
se alejen de su casa. Habiendo escuchado lo cual, ¿quién no
diría que la llamada por los epicúreos 'improvidencia' es más
sagrada que semejante providencia?72
¿Cómo son consistentes entre sí, por una parte, decir que
el destino es dios, esto es, que, para la preservación del cosmos
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
60
Derechos Reservados
ALEJANDRO DE AFRODISIA
én\ 1 awTT]píq: a0ov TE Tov Kóaµov Ka\ TiiS Twv Év aVTQ Tái;Ews,
npái;EtS Tas ávomw- 1 TáTas Ola TT]V mp\ al/Ta anovor¡v Ka\ TOV
25 AÓyov avµ[3é[3T]KEV; Ll17AOV o' OTl, KOV OAAOV TlVa µv- 1 8ov náAtV
mismo, y del orden que hay en él, el destino utiliza las cosas
que existen y que se dan en el cosmos, y, por otra, decir sobre el
destino cosas como, por ejemplo, que incluso abarca, respecto
de las acciones más impías y en su afán de que ellas ocurran, a
Apolo en calidad de colaborador? En efecto, ¿para la preserva
ción de qué cosas, dirán que el destino se vale de la destrucción
de un padre por su hijo, y del matrimonio impío de madre e
hijo, y del nacimiento de hijos que son hermanos incluso de
su padre? ¿Qué elemento de la administración del cosmos es
razonable que tenga su preservación a partir de estas cosas, de
manera que incluso Apolo tema que alguna de éstas, siendo
impracticable, se omita? De no haberse dado, ¿acaso habrían
sido impedimentos para la vida humana civilizada y conforme
a la ley, o para la preservación de los elementos del cosmos, o
para la rotación bien ordenada y eterna de lo divino?, o bien,
¿para cuál de las cosas a partir de las que el cosmos resulta
haberse constituido y organizado de acuerdo con la razón,
habrían sido impedimentos? Aunque escuchen de nuevo otro
mito de parte de los dramaturgos, cuya función es elaborar
tales ficciones (ya sea cierta mujer que, habiendo conspirado
contra hijos ajenos, a causa de los celos, mató a los propios, o
cierto anciano desafortunado, Tiestes, que come las carnes de
sus propios hijos, habiéndole ofrecido semejante comida un
hermano suyo, Atreo), es evidente que creen a los mitos como
si hubieran ocurrido y, a través de ellos, confirman el desti
no y la providencia, emprendiendo, como si fuera su función,
eliminar, a través de las cosas mismas que ellos confirman, las
cosas que quieren confirmar. Y ciertamente era mejor, por mu
cho, y más sensato eliminar los fundamentos por el absurdo
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
61
Derechos Reservados
ALEJANDRO DE AFRODISIA
10 cppovelv KÚplO) ), aAA' OTL TIPO TOÜ 'TOIOÜTO) YEVÉ08o:t dxev &orrEp
[oE] TOV 1 yevÉoEla:t OÜTWS OÉ Kai TOíJ µfi yevéo8a1 TOIOVTOS T'Í)V
"Exe1 µÉVTOI Kal 6 <ppÓvq1os .ÉlTi 1TWV Ka8éKC:XOTa iTpásewv TOÜ Kai
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional62Autónoma de México
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XXXII
25 ó Tiú0tos TOÜ Te;> m'.JTc;> xpfíoaí TE Kal 1 µi¡, OVTE 6 AoKATJlTlO) TOV
hnfüowo1v 1 aúTóv. I
Ka1 To E<p' T)µ'fV Te;> [µi)] 1 nav TO Ka8' ópµi)v y1vóµevov ÉTit ToTs
ópµwotV eTvat Kal Sta TOUTO Épw- 1 TéÍV, Ei µl'J évépyn11á TI TO Éq>'
5 i¡µlv ÉoTt, Kat Aa¡3óvTaS énl TOÚTcp 11á:\1v 1 ÉpwTav, ei µi¡ Twv
µÉv, µi¡ Ka8' ópµT¡v oé dvaí Tt Éq>' f¡µl'v, ov Kal avTov ouyxw- 1
énE1on Kal Ta oÜTCrJS y1v61.1eva 1 E.v Tol's Ka8' ópµiw y1voµévó1s éoTí,
TIWS oú TICXVTÓ:Tiaotv oyvooÚVTWV TCXVTa, 1 TTPOs & TTOlOVVTOl TOVS
Aóyovs;
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
63 Autónoma de México
Universidad Nacional
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XXXIII
Ov yap Ei EV Tois Ka8' ÓpµT]V EVEpyovµÉ- 1 V0IS TO E<p ' i¡µiv ETvat
EVEpyoÚµEVOV E<p' i¡µiv. TaüTa yap µóva TWV Ka8' ÓpµT]V y1voµÉ- 1
vwv TO E<p ' i¡µiv EXEI, ooa KaTCI AoytKT]V ópµT]V EVEpyEiTat. AoytKT]
E<p ' i¡µiv, ov µT]v 01a TOÜTo néioa Ka8' ópµT]v evépyE1a y1voµévri
XXXIV TTws o' OVK áyvooÚVTWV TCI v<p ' aÚTWV y1vóµEva TO
KaTa TT]V ElµapµÉVrJV Kal aio8T]OETal Ta l;ci:>a Kal I ÓpµT]OEI, Kal TCI
µev TWV l;c;-iwv EVEPYTJOEI µóvov TCI oe npál;El TCI Aoy1Ká, 1 Kal TCI
iina1vo1 µÉvou<m> Kat lf'Óyo1 Kai Ko/..áaE1s 1Kal T1µaí. TaüTa yap
oÜTWS EXEt aKo/..ov8ías TE Kai TÓSEWS''·
Tols TT\]V <pÚOIV TE Kat TCx 1 ytvóµeva KOTCx <pÚatv El) TfJV eíµapµÉVT"JV
1 VG.)S', Ka\ ToüT' O:.Ar¡OÉS éaTt Kal ToüTov exE1 Tov Tpónov. Ov
ETIETaJ TOV$ µev KOTOp- 1 8ovv TWV AOYlKWS' ÉvepyoÚVTWV, TOVS o'
LO áµapTÓVEIV. 'EsO:váyKT]S 1OE 1TÓVTO lTOIOÜ!lEV Ka8' oüs aOÚVOTOV
µev TWVOÉ TIVG.)V lTEptEO'TW- 1 TWV µÍj npácrcretV f¡µas, TCx o' ES
µóvov, a/..Aa TIOAV npÓTEpov CxTTO Tfj) 1ESEW) TE Kal ovváµEWS' a<p'
tís npáooeTat. Kai ó avTÓS f..óyos €ni Twv 1 áµapTr¡µécrwv.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
65 Autónoma de México
Universidad Nacional
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XXXIV
20 ""Wv OE i¡ É~ovoía TOO lTpÓTTE1v a'AA.a T1va ncxp' & npáTTou- 101v
2:; TOÜ TO TTEplEOTwTCX TOIOÜTa eTva1. /110 TOÜTO yap TwV 1 O:A.óywv
8eoús, OTl KpEÍTTOVS eiolv fi KaT' ETiaívovs Kai Ta ecp' oTs ol 1 ETfatVOI
KaTop8wµaTa.
s XXXV Mnoe EKeivov cen apaA.i nwµev Tov A.óyov, ~ 8ap- 1 poümv
WS OEIKVÚVal OVVaµÉvOV TwV npoKElj..lÉVWV TI. /\Éyoumv yap 'ov
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
66
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XXXV
EOTI µev 1TE1TpwµÉVT]> OVK EOTI I OE afoa, OVOE EOTI µev afoa, OVK EOTI
fü véµems, OVOE EOTI µev véµems, 1 OVK EOTI OE vóµos, ovo' EOTI µev
µev Ka- 1 AOV ElTalVETÓV, TO fü aiaxpov \l)EKTÓV. OvK apa EOTI µev
µev TOIO\JTT] ii eiµapµÉVT], OVK I EOTI OE Tlµi¡ Kal KÓA.ams, a:t,.t,.' EOTIV
EOTI µev TOIOÚTT].f) eiµapµÉVT], OVK EOTI <OE> yépws 1 6:i;íwms Kal
Tlµal Kal KOA.á- 1 OEIS Kal yépws 6:!;1wae1s Kal ElTalVOI Kal \l)Óyo1'.
al;1ov, Kal OVOEV oei oü8' f)µa:s mpl TWV VlT' EKEÍVWV KaT' 6:váyKT]V
208 1 O:v aÚTWV eavµáom TfJV oúv8emv TOÜ Aóyou ws anÉptTTOV Kal
5 TE Kai y1voµÉvo1s Ka0' eíµapµÉVf}V npos T~V OKW- 1 AVTOV TWV un'
Kal cpÚOEWc; EXEI, A.íe~ µev ws Aí8~, cpuTct> DE wc; cpvTct>, scí:>Ct> OE
TTEptr::oTwcrtV al'TÍ OIS Ka) OVX olóv TE TOV Ka6' 1 Ópp'Í)V EVepyoÜVTC:
µf¡ aKOAov8elv TO\'rro1s Tois aiTÍOlS TfJV a i Tiav T fJV E~ av- 1 T OU
TIÓVTWS EKEÍVOIS avVÓlTTOVTa, G.ls OVOE T OV ano i.hyovs a<pE8ÉvTa
.hí8ov 1 µfi Ká'Tw cpép eo8cx 1 fl T'Í)V cr<paTpav KaTa Tov npavovs µr)
2:; KVAÍEo8al oq>E- 1 8eloav Kcn' aÚTOÜ, TÍS ETI xpeia vóµwv: 'Ws yap o
Aíaos ouK &v úno Toü Aéy ovTos µf¡ SeTv KÓTc..:> cpépeo0m KwAv0eír¡
1
TIOT' O:v Té;J m'.JTÓS TE TfJV cpú- 1 OlV elVat T OIOÜT OS T Ó: TE E~wflEv
in9 EXEIV O:lT.l a ovvepya lTpos TOÜTO, oÜTws ov8e 1T¡µwv TIS Tl'Elufüír¡
J͵éis en' ª""ª TlVa KlVíj TE Ka\ <pÉplJ. Avatpovµévov ◊E Ola TT]V
10 &v Ka\ 1 <ol> vóµot. Tí yap o<peAos vóµwv, oís mí8ecr8m TTJV
Aéyetv, Ta 1 ◊E KaTop8wµaTa.
25 ópµi¡v ovx I oíóv TE, oÚK riv EK Twv vóµwv aÍTÍa, KaT' aváyKT]V
QVO' av. vóµo) :lh:1 ~Yti. ~)<éi.>v KUl 1<TQU5> TfElEki)JÉVOV~ ,a;trr.~, Et YE
xp1) TOVl:'t:.fl : n.S:if!E§i8.q;i 2\:~)"E{il; 'Éi~ á:vqyk:ris ht.oµÉvovs: 1 Kql TO.tí~
µf.i 'rtElBoµl11ójj5 &ir& rrváyKT]S T!vos ' nd6ea·ea1 K!:KV,JAvµivov.s;.
"Wó'1'E' I !toX~ .Q;v: ~hti@É.oTepo:V E'lfl ouvnµµtvov TO 'el. .14a-rt Toto:vT-r¡
1 Kcó\.ov l(CTi
nTOÜ KÓ0~10V OIOÍKTJOI). ÜVOE EOTl 1 µE.v TOÜTO, OVK EOTI OE KÓoµoc;,
OVOE EOTl µ6v KÓOµoc;, OÚK ElOl V OE eEoÍ .1 Ei OÉ EÍOI 6EOÍ, Eiol V aya6ol
25 oÚK EOT t oe É1TatVETa Kal \jJEKTá. 'AA./•.' Ei TOÜTo, Eicriv ETiatVOL Kal
1
TiávTo: µev yívETa1 Kae· E͵apµévnv, oúK eaT1 Se yepaípe1v Ko:i erra-
l vop6o0v'.
Kal OUTO) en 6 Aóyoc; ano Tfís aÚTllS naAaÍoTpac; wv ofj/\ov
ws 1 O.a TWV OVTWV av \jJEUOTJs wv EAÉYXOITO. n pwTOV µev
30 yap [av] TÍS' ouyxw- 1 pi¡crE1 npoxElpwc; Tc";":l 'ov nó:vTa µév E:oT 1
Kal aln-oµáTwi;; 'A vatpEITm 8E. návTa Ta aAA a uno TÍ)S El µapµévns.
5 OvK 1 &p' <av> anapEµTIÓOtOTOS OVOE CxKWAVTOS ri TOU KÓoµov
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
72 Autónoma de México
Universidad Nacional
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO XXXVII
Efvm Ka\ Kóaµov ovTos 1 6rnús, KaÍTot KaT' 'EníKovpov EKTOS ovTas
aVTOÚS, Kai TOVS 6rnvs áya6ovs I Efvm, E'ÍT] OE Ka\ TO ápETr¡V Efvm
Tois 6rnis énóµEvov, nws TctJ Tr¡v Twv 1 6Ewv ápETr¡v ETvm enotT'
w &v TO ETvm <ppÓVT]OlV; Tís yap ri Tijs O:KOAOV- 1 eías TaÚTT]s áváyKT];
Eí µEV yap i'ív EÍAT]µµÉvov TO TTjV áv6pwnwv cxpETTjV I ETvat, ETTOtT'
TTjV TWV 6Ewv ápETr¡V Efvm, TTWS &v ETl ETTOlTO TI] TWV 6Ewv ápETfj
oTóv TE AÉyEtV I Efvm TWV TE áv6pwnwv Ka\ TWV 6Ewv. ÜVTE yap
exovmv.
yap Ó<pEAO) Tfj) TOI- 1 aÚTTJS yVWCTEW) TOl) µr¡bEV (;')v npÓTTOUCJI
hacerse y de las que no, pues ¿en qué beneficia tal conocimien
to a quienes son incapaces de prevenirse de cualquiera de las
cosas que hacen? Pero si el conocimiento de estas cosas no fuera
útil en nada, se eliminaría la prudencia, de modo que la in
ferencia más correcta es la de que "si hay destino, la prudencia
no existe". En efecto, según este argumento, la ley se elimi
naría, si se postulara el destino, y, según este otro, también
se eliminaría la prudencia, y, eliminándose ésta, es evidente
que también se eliminaría cada una de las demás cosas que se
postularon como conclusiones que se infieren en relación con
la prudencia.
XXXVIII Se ha dicho ya y demostrado varias veces a través
de los argumentos anteriores que ellos no preservan lo que
depende de nosotros ni siquiera mostrando que el movimiento
según impulso se conserva en los animales, si todas las cosas
suceden según destino, a menos que uno quiera decir sin más
que depende de algo lo que se da por obra de él según su na
turaleza propia, introduciendo así otro significado del término
"lo que depende de nosotros", además del aceptado y precon
cebido, el cual aceptamos en virtud de que tenemos el poder
. de realizar opuestos en las cosas que hacemos. 84 Y todos los
demás argumentos de los cuales echan mano para establecer
esta doctrina son similares a éstos, gozando de mucho ingenio
en lo que respecta a las palabras, pero sin adquirir plausibilidad
de una concordancia con los hechos de que hablan.
XXXIX Éstos son, para vosotros, divinísimos emperadores,
los principales elementos, según mi opinión, de la doctrina de
Aristóteles acerca del destino y de lo que depende de nosotros.
Si opinamos conforme a esta doctrina seremos piadosos con
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
74
Derechos Reservados
ALEJANDRO DE AFRODISIA
11
165, 24-25 Kal ÉV TÍmv; OÚKÉTI· oú yap µóvov OÚK át.ATÍAOIS CÍTTaVTES
(avµqiwvoümv), á;\;\' oúfü r¡ Twv áv0pwnwv Ko1vi¡
npÓArJ1.¡11s Thillet
III
IV
167, 24-25 ÓTToiá - yÍVETal, a Thillet
168, 6 avTois TToT' &v ɵTTo8wv Thillet
12 Ka\ KaTa TTpoaípemv Bruns
14 (TOIOÜTOV yap i¡ cpvms)· Ka\ yívrn8ai Thillet
15 mp\ aÚTwv xpc..:iµÉVT]S, Thillet
17 TT)V TT01oüaav, á"'A"'A' ovK év aÚTois Ka\ Bruns
17-18 yevfoec..:is aÚTwv Toü TT01oüvTos Bruns, Thillet
18 "'Aoy1aµós. "EaT1 OE Thillet. TpíTov OÉ ÉaT1v Bruns, Sharples
V
169, 8-12 ovK él; c'xváyKTJS 1'.m' aÚTwv yívrn8ai OoKei· oÜTc..:iS
yoüv EKaOTOV lTOIOÜOlV - iiTT]V "'Aúpav i¡pµóa8ai Ka8'
eiµapµÉVT]V; c'x"'A"'Aa µr¡v Thillet
17-18 µr¡ yevfo8ai, OVKÉTI yap &v E'íT] TI TOVTWV écp ' i¡µTv, EÍ
yévo1To TOÜTov TÓv TpÓTTov. Thillet
VI
169, 22 Kae· eiµapµÉVT]V OÉ oü, Thillet
24-25 (EOTI OE TÓTE TCI 8eia Ka\ r¡ TOVTWV EVTaKTOS mp1cpopa)
Thillet
30 ɵTToOl/;oµÉVT] t8to TTOTE µEV ws ÉTTI Bruns ɵTToOl/;oµÉVT]
lTOTÉ· Oto Thillet
31 oú µr¡v él; c'xváyKTJS exe1. Thillet
170, 3 waTE Ka\ KaTa Bruns
21 cxKo"'Aoú8c..:is Bruns, Thillet
22-23 ws ÉTTI TO lTAEtOTOV, ªVTTJ yap T] TfiS cpúaec..:is E͵apµÉvT]·
Thillet
25 yevóµevov
BIBLIOTHECA ɵTTooíi;i;¡
SCRIPTORVM , <T4°) fü ET
GRAECORVM KapTEplK4°)>
ROMANORVM KaTaMEXICANA
cpúmv
Universidad Nacional Autónoma de México
LXXVI
Derechos Reservados
NOTAS AL TEXTO GRIEGO
VII
VIII
172, 19 npoT]yovµévais Émyívnai Bruns, Thil!et
24-25 o't' án6 TÚXTJS cpaoív T1va yívrn0ai Thillet
25 KO:V aAAov Bruns, Thillet
28 TOiiTo ám'¡vTT]OEV aVT<:+J· � 51: náA1v µT]OEV TíiS Evpémws
Toii 0T]oavpoii <xáp1v> Thillet
173, 3 aVTC+J Bruns, Sharples TC+J ya:p npoEA8óvT1 Thillet
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
DerechosLXXVII
Reservados
SOBRE EL DESTINO
IX
175, l3 éíH' ws úqi ' i¡µwv Thiller
22 Kai ToÚT� Bruns Kai TOvTo Sharples
176, 2-3 OlÓTl i'ív Év 8aTÉp� aÚT4> aVTlKEtµÉv� efvat Bruns OlÓTl
<aOÚVaTOV> i'ív ÉV 8aTÉp� aÚTwv CIVTlKElµÉvwv eTvat
Thillet
X
176, 16-18 (Twv oe Ka8' eiµapµévriv yivoµÉvwv oú KEKWAvcr8ai Ta
aVTlKE͵EVa yevfo8at· Oto KaÍTOl µT] ytvÓµeva oµws ÉcrTi
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
ovvaTá) Bruns
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos Reservados
LXXVIII
NOTAS AL TEXTO GRIEGO
17 KEKwAvTat Thillet
19 Ta Kc...JAÚOVTa aVTa &v & yvwaTa eTvat Thillet
19-21 (8: yáp eOTlV ahta TOÜ yíveo8at TCI aVTlKE͵eva aVTois
Ka8' eíµapµévr,v, TaÜTa Kai TOÜ µi¡ yíveo8at TOÚTOlS
ahta), oú yap ei, ws <p amv Thillet
23 TO µi¡ y[veo8at Thillet
177, 1 KEKwAüo8at Sharples
2 vrro TÍvwv KWAÚOVTat Sharples
1-2 OVK EOTat ovvaTCI tovTa ovvaTOIS eioómv µev aÚTa
KEKc...JAVKÉVat ci:yvooümv OE v<p ' J͵wv Kc...JAÚOVTES Bruns
OVK EOTat ovvaTCI OVTa ovva<TCI> TOIS eioómv µev aVTa
KEKwAüo8at, ci:yvooümv ce v ' wv KwAvóµeva Thillet
<p
XI
XII
180, 19 Éq>' aÚTÓ, O EOTlV c'xpxri Bruns ÉTTI TOÜTO O ÉOTlV c'xpxri
Thillet
27 Ólmpeio8m To a:VTlKE͵evov Bruns
181, 2 tToioiooe Bruns Toioiooe Thillec ovµ[3ovAeúoovTas
Sharples
3-4 avTovs ovµ[3oúAovs ovTaS 17 µr¡ 1rapaAaµí3c'xve1v
TOVS TTpasm Bruns
a\JTOVS ovµ[3oúAovs OVTas 11 µr¡
1rapaAaµí3c'xve1v, <ws EXOVTES ésovoíav> TOÜ TTpasm
Thilfet
4 éíAAa [Kal] TlVCI Bruns
6-7 és aVTOÜ Bruns
XIII
XIV
XV
185, 7-10 To 6' ETTOXOVµÉvwv TC+J. <Ola TO EV TOIS TC+J aÚ>TC+J e'í6e1,
TWV aÚTWV mp1EOTWTWV, OTe µev OIJTWS OTe Se a:AAWS
EVEpyT]OEI TIS, ávaÍTIOV KÍVrJOIV EÍaáyea8at, <Kal> Ola
TOÜTO Aéye1v µri 5úvaa8at ov 1rpál;e1 TIS TTpal;at TO
ávT1KE͵evov' Thillet
14 füo ávmTíws Thillet
17 ws *** TI] mpaípt;t Bruns
20-23 µT] TTÓVTWS ETTE08at TOLS lTEplEOTWOIV el;w8EV aÚTC+J
<aÍTÍOIS>, Ka\ yap i'jv T)µLV T) mp\ TWV TTpaKTÉWV KpÍOIS
1rpos eva y1voµÉvrJ aKoTTov 'íaws, ei OÉ T1va t.óyov <eTxe>
TO áe\ mp\ Twv aÚTwv oµoías J͵iv yívea8ai Tas Kpíae1s
Thillet
26 J͵as *** Táfü Bruns
26 Twv 1rep1eaTWTwv 1rp0Keíµeva Bruns, Thillet
186, 1 Tois a:AAois Bruns, Thillet
3 To [yap] ápxri Thillec
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
LXXXII
Derechos Reservados
NOTAS AL TEXTO GRIEGO
XVI
186, 13-14 TTÓVTa Ka0' eiµapµÉVT]V (ov ya:p Thillet
14-15 EÍ ow{,;eo0m KaT' avTOVS, TOÜTO OWSOVOIV 01 ye Ka\
aiTíav Thillet
15 ow{,;ETat Sharples
21 exovTEs Bruns, Sharples, Thillet
27 TalÍTTJ npáTTe1v Thillet
187, 2 µT]OEV avTol lTEpl aVTWV t WOIV KaAÓV Bruns µT]OEV
avTol mpl avTwv <no1>wmv KaAÓv Thillet
5 ws exe1 Thillet
16 nws ya:p ETI Thillet
20 ápnaytjv T] MevÉAaos TWV ayavaKTEIV ElTatpÓVTWV T]
Thillet
21 ws avaµapTtjoas Thillet
26 ei yap oÜTws t eT1 01' nµwv Bruns ei yap oÜTws ETI 01'
nµwv; Thillet ei yap oÜTws éxóvTwv nµwv Sharples
XVII
188, 12 TÍ ya:p &v ij µa0e1v Bruns, Thillet
13 <pvAáSatT' 8:v T1s: ij µóva TaÜTa Thillet
14 TOÜ µa0etv Bruns, Thillet
15 TOÜTo éµµéve1v Thillet
XVIII
189, 2 TIVa ouvaµÉvwv enpasav Thillet
6 KEKAT]pwµÉvo1 TOÜTO ouyypá<pe1v Thillet
XIX
XX
XXI
191, 5-6 qiúms OoKEi µapTvpeiv TOÜ TTÓVTa el; áváyKTlS Thillet
6 rl o:CT)AOV aÚTÓ Bruns, Thillet
12 KaTT)vayKaoµévws; Thillet
18 mí6eo6m µev Bruns, Thillec
20 Kal 01a TOÜ TOVS Thillet
23 TO Ó<peiAov yevéo6m Thillet
24-25 ocov alJTOÚS hraípe106at Kal TOVS o:AAOVS <Ola TTJV
To1aÚTT)V> 8:ye1v Thillec
XXII
XXIII
XXIV
194, 2-3 TiiS ávaMoEWS Twv aiTíwv Thillet
s náVTo8Ev y1vóµEvov Thillet
20 el; áváyKf]S µóvov ws TOÚTOIS OOKEI Kai ws eni TO TTOAV
ÉnÓµEvov Bruns el; áváyKTJS µóvov, ws ToÚT01s ooKE'i, Kai
ws eni TO TTOAV ÉTTÓµEVOV Thillet el; áváyKf]S <ÉTTÓ>µEVOV
ws TOÍT01s OOKE'i Kai ws eni TO noM [ÉnÓµEvov] Sharples
21 TO ah1ov Bruns
XXV
XXVI
196, 15-16 WS Óµot..oyovµÉVOIS, ávatpEtV µÉV Ta OÜTWS evapy17
OKtaypaqiíav TÉ TtVa Thillet
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
LXXXVI
Derechos Reservados
NOTAS AL TEXTO GRIEGO
XXVII
197, 3 oí avyxwptjaaVTES Bruns [oí] avyxwptjaavTEs Thillet
6 exovTES Kal TOÜ Twv l3eAT1Óvwv Bruns
25 [Kal Tovs voaoüvTas] Bruns Kal Tovs CoKoüvTaS Thillet
28 TOV aÚTov TpÓTIOV Kal ETI µaAAOV Thillet
198, 4 -rrpos TTJV KTijmv ápETiiS Thillet
13 oÜTws ce Bruns, Sharples
14 WOTIEP TWV CÍ:AAWV KaTa q>Úmv aVTOIS Tvyxávovmv
Bruns WOTIEP TWV CÍ:AAWV KaTa q>Úmv aVTOIS
Tvyxávovmv <oÜTw Kal TOÚTwv> Thillet
14-15 oÜTWS ovv Thillet
16 &v exwµev Thillet
17 ií Ttvos Twv TotoÚTwv· ETil fü Tais ápETais Thillet
23 ávayKaiov Bruns
27 ovx oü-rws Bruns
XXVIII
199, 24 -rrapatTEiTat Toü vüv· Thillet
XXIX
199, 27 exe1 ws Bruns, Sharples exe1v ws Thillet
29 ETI' aÚTwv Ce TWV EVEpye1wv Thillet
31 q>póv1µov KaTa Tov Aóyov Thillet
200, 7 Myovaív ye Bruns
7-8 Úq>opwµEVOI <TE Kal> q> EúyOVTES Thillet
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
LXXXVII
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO
XXX
XXXI
202, 1-2 TOIJ11J <nj> TTÍOTEI Bruns TOVTlJ i'.i TIÍOTEI Thillet
3 TTÉp1 Bruns
12 <oÜ> qiamv Bruns, Sharples aÚTwv, oÜTws Bruns, Shar
ples
12-13 Ta crvyypáµµaTa, aÚT4' oÜTWS a0ov xpfícrm <µr¡> ws
oÚK eioóTa OTI [µr¡] m1cr8rícrETm Thillet
26 r\ mpl 8ewv evcre[3eías Thillet
XXXII
204, 11 01' flv 1rpoe1pr¡Kaµev Bruns, Thillet
13 ovK e'ír¡ 8:v TO eTvm Bruns
14 OTl yáp eaTtv a0Twv ev Tlj cpúae1 <To> TotoüTov Bruns
OTt yáp eaT1v a0Twv ev Tlj cpúae1 TotoüTov Thillet
17 aVTwv avrníoeKTÓS Bruns, Thillet
22-23 TT]V el;ovaíav, E'íTTOTE KaKEÍVOlS Bruns TT]V el;ovaÍaV, e'(ye
KaKEÍVOlS Thillet
24 TOÜ OVTct) xpiia6aí Thillet
25 Toü 1rpoíaTaa6m Thillet
XXXIII
205, 1 To oe AÉye1v t riyeia6m Bruns To oe Aéye1v <Ar¡povs>
riyeia6m Thillet
2-3 Tct) [µi¡J m:xv Bruns, Thillet
4 Tl [To] ecp ' riµTv Thillet
205, 7 eTvm Tl ecp' riµTv Thillet
11 eTvm oi¡ Kai Ta oÜTws y1vóµeva Bruns, Thillet
12 y1voµÉvots [foTt], TTWS Bruns, Thillet
14 ota Toü AÓyov Bruns, Thillet
17 EOTiv opµi¡ EV TOIS [3ovAEVTlKOIS Thillet
XXXN
XXXV
207, 4 napa\eínwµev Bruns
6 nenpwµÉvf}, *** ovK ecrT1 Bruns
s ov8' EOTlV 8e Myos 6p8os Bruns, Thillet
14 ecrTl Bruns, Sharples
19 ei fü: TaüTa, <ovK> cxnEÍpf}Tm µev eTvm návTwv Bruns ei
8e TaÜTa anep e'ípf}Tal, µÉVEl Kal TTÚVTWV Thillet
XXXVI
20s, 1 ws &v mplTTTJV Thillet
t
2 crvváyovcrav To µi¡ 8e,v wv rjv Toapa Bruns crvváyovcrav;
Mn8ev WVfJVTO iípa Thillet
3 cxcrxo\ías µaKpas. Bruns, Thillet
5 oÜTws, ws Bruns
s Ta úcp ' aÚTwv Bruns, Thillet
9-10 KaTa TT]V TWV sc.;:iwv opµi¡v ÉnoµÉvwv Kal TOVTW\Í TWV
E� cxváyKf}S lTEplEOTWTWV al/Ta TÓTE aiTÍOlS aTlVa &v ***
iiyoúµevo1 Bruns
12 &Hovs oüs epwTwmv AÓyovs Thillet
13 ws SCRIPTORVM
BIBLIOTHECA ovK Bruns, Thillet
GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos Reservados
XC
NOTAS AL TEXTO GRIEGO
XXXVII
XXXVIII
XXXIX
212, 9 éaóµE0a oé Kai mpl Tovs T)µiv Bruns, Thillet
10 EV)(ÓplOTOI t TauTa npáTTETat EÍS T)µas TE Kai T) TTEpi ***
úµwv oiKEÍa Bruns, Thillet
11 npáTTEtv úµas aipéaE1 Tou !3EATÍovos Kai Tou Bruns,
Thillet ayE1 úµas Sharples
16 él;ovaíav *** Kai Ta ª""ª Bruns
18 Tas aiTías, <as> Bruns Tas aiTías, <nv>Thillet
1
Alejandro parece ser la única fuente que le atribuye a Anaxágoras
esta tesis (cf. DK, 59A66).
2
Para la tesis de que el destino estoico es "inalterable" (áTTapá[3aTos)
e "ineludible" (ávaTTó8pacnos), cf. SVE II, 528; II, 917; II, 918 y
II, 1000.
3 Sobre este concepto (01acpwvía) y su lugar en la estrategia argu
mentativa de Alejandro, cf. cap. XXXVIII y Mansfeld, 1988.
4
Esta división ya aparece en Phys., II, 3, 194al4ss.; II, 7,
198al4ss.; Met., I, 3, 983a26ss y 5.2, 1013a24ss. En Aristóteles,
no todo lo que se da, se da conjuntamente por las cuatro causas. Cf.
Met., VII, 17, 1041a28ss y VIII, 4, 104467-15.
5
Para esta división en Aristóteles, cf. Phys., II, 4, 196617ss.; II, 5,
196621; Met., VII, 7, 1032a20ss. y EN, III, 3, l l 12a31 bss.
6
La inclusión de los sucesos azarosos en el conjunto de lo que
se da en vistas de algo ya figura en Aristóteles (cf. Phys., 2.5), quien
argumenta que dichos sucesos, si bien no se dan de hecho en vistas de
algo, se definen por haberse podido dar en vistas de algo y por depen
d,er ontológicamente de sucesos y procesos que sí se dan en vistas de
algo propiamente dicho.
7
Sobre esta relación entre la racionalidad y la capacidad de rea
lizar acciones (o elecciones) opuestas, cf. Met., IX, 2, 104664ss. y
IX, 5, 1048a8ss. Como lo revela esta oración, Alejandro acepta esta
relación y sostiene que esa capacidad es efectivamente constitutiva
de la racionalidad. Cf. XI, 178, 17ss.; XIV, 183, 30ss.; 184, 18s.;
XXXIII, 205, 16-20.
8
Este ejempló, que vuelve a aparecer más adelante en este capítulo
(170, 2) y SCRIPTORVM
BIBLIOTHECA más adelante en este tratadoET
GRAECORVM (XXIII, 193, 8-10MEXICANA
ROMANORVM y XXV,
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechosxqn
Reservados
SOBRE EL DESTINO
195, 26), proviene del propio Aristóteles (Phys., II, 2, 194613; Met.,
VII, 7, 1032a25 y XII, 4, 10706343) .
9
DK, 22Bll9.
1
° Cf. Cicerón, F, 10 y Tusc., 4. 80.
11
Para el significado del término "principal" ( rrponyoúµevos) y
sus cognados, claves en este capítulo (cf. 172, 19; 173, 3, 14, 17;
174, 18, 28; cf. XI, 178, 12 y XXV, 194, 27), cf. Sharples, 1983,
pp. 132-133.
12
El modo como Alejandro define aquí el azar coincide con el de
Aristóteles (cf. Phys., II, 5-6 y Met., V, 30) y los ejemplos que ofrece
más adelante coinciden con los que el propio Aristóteles desarrolla
(cf. Phys., II, 5, 196633, 6, 197615; Met., V, 30, 1025al5 y EN, III,
3, 1112a27).
13 Esta definición parece haber sido aceptada por algunos estoicos,
entre ellos Crisipo (cf. SVF, II, 965; II, 971 y II, 973), pero no tiene
su origen en ellos, sino en deterministas anteriores a Aristóteles (cf.
Phys., II, 4, 19665ss.).
14
Contrariamente a lo que parece sugerirse aquí, algunos estoicos
sostuvieron que no hay causas principales (lar. principales) de cosas
triviales. Cf. Cis;erón, F, 9 (SVF, II, 950).
15
Según lo indica Sharples en su aparato crítico ad 175, 17 (1983,
p. 242), uno esperaría que Alejandro dijera oúoev 17TTOV ("mientras
otros en nada son menos capaces de estar en el estado contrario al que
están"), contrariamente a la lectura de los mss. (ovoev µéiAAov).
16
Este pasaje parece ser la única fuente que le atribuye a los estoi
cos esta concepción epistémica de posibilidad (algo es posible siem
pre y cuando no conozcamos nada que impida que se dé). Cf. SVF,
II, 201 y II, 202.
17
El texto clásico al que se refiere aquí Alejandro es el capítulo
IX del tratado De Interpretatione de Aristóteles (la "batalla naval").
La postura de
BIBLIOTHECA Aristóteles sobre
SCRIPTORVM el problema
GRAECORVM de la verdad MEXICANA
ET ROMANORVM futura
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos Reservados
XCIV
NOTAS AL TEXTO ESPAÑOL
22
Ésta es una de las múltiples versiones del Argumento perezoso
que aparecen en este tratado. Cf. XIV, 186, 30ss. y XVII, 188, 1lss.
Según lo apuntamos en "Sobre el destino y el determinismo antiguo",
el argumento que sostiene que lo que hacemos o no hacemos en el
presente no afecta en absoluto lo que está destinado a suceder (cf. Ci
cerón, E 28-29), tiene su origen en Aristóteles (cf. Dl 18630-31).
23 Una definición muy parecida de la elección figura en Aristóteles
" las causas por las cuales" (182, 1: Ta ah1a 01' &. Cf. 182, 17: Ola
[3apÚTTJTa y Ola 0epµÓTT]Ta). El otro es con genitivo en un sentido
claramente instrumental: "a través de la piedra'' (182, 3-4: Ola Tov
Aí0ov), que es el uso más difundido de esta preposición a lo largo
de este capítulo (cf. 182, 8, 10, 11, 12, 16, 20). Los dos usos están
relacionados el uno con el otro, pues, según la teoría estoica a la
cual Alejandro se refiere aquí, la idea de que lo que hacemos suce
de "por destino a través de" (ÚlTo TfíS eiµapµÉVTJS 61a) nosotros es
perfectamente compatible con que nosotros seamos causa de lo que
hacemos.
29
Alejandro vuelve a referirse a la doctrina que expone en este
capítulo, aunque de forma abreviada, en el capítulo XXXVI (cf.
208, 3-15), la cual parece ser la misma que figura en Nemesio, NH,
XXXV, 105, 6-14; 106, 1-4 y 10-11 (SVE II, 991), y que Nemesio
atribuye a Crisipo y Filópator, un estoico tardío del siglo n d. C.
30
En este capítulo, Alejandro atribuye a sus adversarios la creencia
(que él mismo parece aceptar) de que los animales en general - in
cluyendo los irracionales - tienen la capacidad de dar asentimien
to. Si bien algunas fuentes parecen coincidir con Alejandro en la
atribución de esta creencia a los estoicos (cf. SVE II, 72; II, 74; II,
115 y II, 991), otras afirman que, para los estoicos, el asentimiento
(crvyKaTá0ems) es exclusivo del ser humano. Cf. SVE II, 714 y III,
169.
31
La distinción trazada aquí entre estos dos conceptos (cf. XXXIII,
205, l 5ss.) es, en cierto sentido, parecida a la trazada por Aristóteles
entre el concepto de acción deliberada y el de acción voluntaria en
EN, III, 2, 111168 y EE, II, 8, 1223628; II, 10, 1226634 y MM, I,
17, 1189b 1: en ambos casos, el segundo concepto tiene un dominio
que incluye al del primero siendo, sin embargo, más amplio que él.
32
Aunque el término Kpíms también puede significar, en ciertos
contextos, "juicio" entendido como el acto de emitir una opinión
(cf. LSJ, s. v. I), este término suele significar, en contextos donde se
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XCVII
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO
37
Sobre esta objeción, cf. el capítulo XXXI y M, 188, 11. Algunos
estoicos, y muy particularmente Crisipo, recurrieron al concepto de
mántica para intentar demostrar el determinismo (Cicerón, E 11-16
y SVE II, 912; II, 939 y II, 943), mientras que aquí parece argumen
tarse que éste anularía la utilidad de la primera. Alejandro regresa al
tema de la mántica y el determinismo, desarrollándolo más deteni
damente, en los capítulos XXX-XXXI.
38
Ésta es posiblemente una alusión encubierta (e irónica) a Crisi
po, quien tenía fama, en la antigüedad, de ser un escritor sumamente
prolífico. Cf. SVE II, 13-18.
39
Sobre Falaris, tirano de Acragas, cf. Aristóteles, EN, VII, 5,
1148624 y SVE III, 535.
40
Este capítulo parece limitarse a resumir lo dicho en los capítulos
XVI-XIX.
41
Cf. nuestras observaciones al respecto de este argumento en
"Sobre el destino y el determinismo antiguo". Hay un cierto parecido
entre este argumento y el argumento de la apuesta de Pascal (Pascal,
Pensées, 418. Cf. Gouhier-Lafuma, 1980, pp. 550-551).
42
En lo que resta del tratado, Alejandro se ocupa de refutar argu
mentos deterministas basados en la causalidad (caps. XXII-XXV), en
el carácter moral (caps. XXVI-XXIX y XXXIII), en el conocimiento
anticipado y la profecía (caps. XXX-XXXI) y otros (caps. XXXIII
XXXVIII).
43
Este pasaje (191, 30-192, 17) es el principal testimonio antiguo
sobre la tesis estoica de la unidad física del cosmos. Véase tambi én SVF,
II, 441; II, 447; II, 470; II, 473; II, 475; II, 533; II, 546 y II, 1013.
44
Ésta es una de las listas antiguas de los tipos de causa en el es
toicismo. Otras listas pueden encontrarse en otras fuentes. Cf. SVE
II, 346; II, 351; II, 352; II, 354; II, 974; II, 994 y II, 997.
45
Sobre este principio de la regularidad de la experiencia, v éanse
nuestras notas a la traducción del capítulo XIII.
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
XCIX
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO
46
Otro testimonio importante del propio Alejandro sobre el dios
de los estoicos figura en su tratado Sobre la mezcla (Mixt., 225, 3-8 =
SVF, II, 31O). Cabe también mencionar el de Cicerón en ND y, muy
particularmente, el pasaje que figura en l. 36-7 (= SVF, I, 161, 165,
167, 378, 530 y 534). Véase también SVF, I, 102; I, 534; I, 537; II,
1021; II, 1027; II, 1077 y III, 246.
47
Sobre estos ejemplos, cf. Aristóteles DA, II, l, 41262; Phys., II,
8, 198611 y 199a25.
48
Sobre esta distinción entre dos tipos de necesidad, cf. la noción
de necesidad "hipotética" en Aristóteles y su distinción entre esta
noción y la de necesidad material en Phys., II, 9 y GC, II, 11 (cf. PA,
63961 l-640a8). En este pasaje, Alejandro parece estar confundiendo
dos tesis: la de que (1) si bien todo tiene una causa eficiente, no todo
es causa eficiente de otra cosa (ejemplo de Sofronisco) y la de que (2)
si bien la existencia de la materia de algo no es suficiente para que ese
algo se produzca o se genere, la producción de algo necesariamente
presupone la existencia de su materia.
49
Cf. Aristóteles, Met., II, 2, 994a22.
so Sobre esta explicación de la unidad del cosmos (alternativa a
la de los estoicos, quienes, para explicarla, como se ha visto al final
del capítulo XXII, recurren más bien a la idea de que dios se difunde
al interior del cosmos y actúa sobre él por contacto), cf. Mixt., 223,
9. Véase también 226, 24ss. (= SVF, II, 1048). Sin embargo, las dos
explicaciones no son excluyentes, pues los estoicos también recurrie
ron al movimiento de los astros y, en particular, del sol, para explicar
ciertos procesos naturales. Cf. SVF, II, 693.
si Nótese que, mientras que en los capítulos XXIII y XXIV, la
principal objeción de Alejandro contra la teoría estoica de la causa
lidad es que no todo lo que se da es, por ello, causa de otra cosa, la
objeción aquí, complementaria de la primera, es, prefigurando ideas
que se harán famosas mucho más tarde a través de la figura de David
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
e Reservados
Universidad Nacional Autónoma de México
Derechos
NOTAS AL TEXTO ESPAÑOL
59
Para esta teleología antropocéntrica, la cual algunos estoicos
tempranos sí defendieron, cf. SVF, II, 1152-1153; II, 1156-1157 y
II, 1162. Sin embargo, una concepción distinta, más bien pesimista,
parece surgir en algunos estoicos tardíos. Véase por ejemplo Epicteto,
D, 1.1.10-12 y 21-23.
60
Para la tesis dentro del estoicismo de que la verdadera sabiduría
es un fenómeno que se da muy raramente entre los humanos, cf.
SVF, III, 662; III, 666 y III, 668. Esta tesis también se encuentra en
Aristóteles. Cf. EN, X, 9, l l79b7ss.
61
Para esta tesis, también estoica, cf. SVF, III, 657; III, 659; III,
662-6 y III, 668. Es posible que con el término TO µaíveo0ai (que
tradujimos por "ser precipitado"), Alejandro se esté refiriendo, no a
la locura, sino al fenómeno de la precipitación en el asentimiento, el
cual, según los estoicos, es común entre todos aquellos que no son
sabios (esto es, la mayoría de los seres humanos). Cí. Epicteto, D, 1,
28, 33 y SVF, lI, 131 y lll, 548.
62
Sobre el concepto de bia<pwvía, o falta de "consonancia" (o "co
herencia"), que se emplea aquí, cf. el capítulo II y Mansfeld, 1988.
63
Aristóteles defiende una tesis parecida en EN, II, 9, l 109bl8ss.
64 En el capítulo VI (169, 28-31), Alejandro había sostenido una
tesis similar respecto de la naturaleza propia de cada ser (si bien cada
ser suele comportarse de acuerdo con su naturaleza propia, no lo
hace por necesidad).
65
Esta misma tesis vuelve a figurar en M, 174, 33-35.
66
Este capítulo y el próximo, dedicados a la mántica, forman una
unidad que se relaciona temáticamente con las últimas líneas del
capítulo XXIX (200, 7-12) y se remiten al problema de la verdad
futura discutido en el capítulo X. La discusión sobre el tema del de
teuninismo y el carácter, iniciada en el capítulo XXVI y suspendida
en XXIX, 200, 7, se reanuda en el capítulo XXXII.
67
Esta tesis, que aparece algunas veces en las obras de Alejandro
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
CIIReservados
Derechos
NOTAS AL TEXTO ESPAÑOL
71
Cf. Plutarco, CN, 1065E con comentario de Cherniss ad !.oc.
en Cherniss, 1976.
72 Cf. Homero, Od., VIII, 325.
73 Para el estudio detallado de este argumento y de su origen
pretado el primer oÚK como una negación que rige a coda la oración;
esto es, "no es el caso que ... exista, pero ... no exista". Se sabe que
BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM MEXICANA
Universidad Nacional Autónoma de México
CIII
Derechos Reservados
SOBRE EL DESTINO
80
En otras palabras: si todas las cosas son según destino, la admi
nistración del cosmos no está obstaculizada ni impedida. Sin embar
go, sobre la forma lógica de esta tesis (y de las demás premisas de este
argumento), cf. nuestra nota al capítulo XXXV.
81
Cf. 211, 18. Para el concepto estoico de prudencia, cf. SVF, I,
375; III, 262 y III, 268.
82
Cf. SVF, I, 375; III, 262 y III, 268.
83
En otras p_¡¡labras, el ejercicio de la prudencia, en cuanto cono
cimiento de lo que debe y lo que no debe hacerse, presupone el poder
de no hacer lo que de hecho hacemos, el cual, según Alejandro, es
incompatible con el determinismo causal de sus oponentes. Para la
idea de que la prudencia (<ppóvr¡ms) presupone este poder o capaci
dad, cf. Aristóteles EN, VI, 5, 114062 y VI, 7, l 14la20.
84
Esta tesis, clave en el tratado, se argumenta en los capítulos
XIII, XIV, XXXIII y XXXVI, 208, 3-13.
85
Sobre esta tesis, cf. XIV, 184, 3-5 y XV, 185, 21-27. Nos hemos
referido a este sentido del término Kpíms (que tradujimos como "se
lección") en nuestras notas al capítulo XIV
Qbras de referencia
Obras antiguas
Obras modernas
Prólogo . . . . . .. . .• . . . . . -. . . V
iNTRODlJCCIÓN