Pomoc Humanitarna i Ochrona Ludności

Pomoc humanitarna i ochrona cywilna stanowią część działań zewnętrznych Unii Europejskiej (UE) (zapisanych w art. 21 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). W szczególności, na mocy art. 21 ust. 2 lit. g) TUE Unia Europejska zamierza wspierać populacje, kraje i regiony stawiające czoła klęskom żywiołowym lub katastrofom spowodowanym przez człowieka.

Działania humanitarne, oparte na fundamentalnych zasadach humanitarnych, takich jak człowieczeństwo, neutralność, bezstronność i niezależność, mają na celu zapewnienie doraźnej pomocy i ochrony ludziom w państwach trzecich będącym ofiarami klęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka.

Art. 214 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) jest podstawą do świadczenia pomocy humanitarnej przez UE oraz do utworzenia Europejskiego Ochotniczego Korpusu Pomocy Humanitarnej.

Zasady świadczenia pomocy humanitarnej, w tym instrumenty jej finansowania, określa rozporządzenie Rady (WE) nr 1257/96 (rozporządzenie o pomocy humanitarnej). Ogólne ramy polityki świadczenia pomocy humanitarnej określono w Konsensusie europejskim w sprawie pomocy humanitarnej (2007). W marcu 2021 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat w sprawie operacji humanitarnych UE określający „nowe wyzwania, te same zasady”. Proponuje się w nim szereg działań mających wzmocnić globalną działalność humanitarną UE w celu sprostania znaczącemu wzrostowi zapotrzebowania na operacje humanitarne, do którego przyczyniła się pandemia COVID-19.

Kompetencja w zakresie ochrony cywilnej opiera się na art. 196 TFUE, podlega też decyzji nr 1313/2013/UE tworzącej Unijny Mechanizm Ochrony Ludności (UMOL). Ta decyzja była ostatnio dwukrotnie zmieniana w celu wzmocnienia ogólnych zdolności UE w zakresie zapobiegania klęskom żywiołowym, zapewniania gotowości na wypadek ich wystąpienia i reagowania na nie, jak również – niedawno – z myślą o umożliwieniu szybszego i skuteczniejszego reagowania na przyszłe kryzysy mające skutki transgraniczne, takie jak kryzys związany z COVID-19. Współpraca unijna w dziedzinie ochrony ludności cywilnej jest objęta wewnętrznymi kierunkami polityki i działaniami UE, jednak UMOL jest jej bardzo istotnym wymiarem zewnętrznym, który można uruchomić również w przypadku klęsk żywiołowych w państwach niebędących członkami UE.

Funkcjonująca przy Komisji Dyrekcja Generalna ds. Europejskiej Ochrony Ludności i Pomocy Humanitarnej (ECHO) kieruje pomocą humanitarną i ochroną ludności cywilnej. Ta Dyrekcja Generalna zajmuje się zarówno świadczeniem pomocy humanitarnej przez UE, jak i koordynowaniem oraz ułatwianiem operacji związanych z ochroną ludności cywilnej na szczeblu unijnym poprzez UMOL.