Жамал Абдунасыр
| Жамал Абдунасыр ар. جمال عبد الناصر | ||
 | ||
| ||
|---|---|---|
| 23 июнь 1956 — 28 сентябрь 1970 | ||
| Андан мурунку: | Мухаммад Нажиб | |
| Андан кийинки: | Анвар Саадат | |
| Туулган жылы: | 15 -январь 1918 | |
| Каза болгон жылы: | 28 -сентябрь 1970 (52 жаш) | |
Жамал Абдунасыр Хусейн (ар. جَمَالُ عَبْدُ ٱلنَّاصِرِ حُسَيْنُ; 15-январь 1918-ж., Александрия — 28-сентябрь 1970-ж., Каир) – мисирлик төңкөрүшчүл, аскер, мамлекеттик жана саясий ишмери, Мисирдин экинчи президенти (1956-1970). 1952-жылы король Фаруктун кулатылышына жетекчилик кылган жана ошол эле жылы кеңири масштабдуу жер реформасын баштаган. 1954-жылы “Ал-Ихван ал-Муслимун” кыймылынын мүчөсү тарабынан өлтүрүү аракетинен аман калгандан кийин, ал уюмду талкалап, президент Мухаммад Нажибди үй камагына чыгарып, өлкөнүн башчысы болуп, 1956-жылдагы референдумдан кийин расмий түрдө президенттик кызматка киришкен.
Анын 1956-жылы Суэц каналын улутташтыруусу Суэц кризисине алып келди жана анын Мисирде жана араб дүйнөсүндө көрүнүктүүлугну бир топ жогорулатты. Панарабизм идеологиясын карманып, 1958-1961-жылдары Мисир менен Сириядан турган Бириккен Араб Республикасын жетектеген. 1962-жылы ал кеңири социалисттик кайра түзүүлөрдү жана өлкөну жаңылоону ишке ашыра баштады. Эл аралык аренада панарабизмдин ийгиликсиздигине карабастан, 1963-жылы Абдунасырдин жактоочулары бир нече араб өлкөлөрүндө бийликке келүүгө жетишкен жана ал өзү Түндүк Йеменде жарандык согушка аралашкан. 1965-жылдын мартында атаандашсыз шайлоодо ал мамлекет башчысынын кызматына кайра шайланган. 1967-жылы Израил менен болгон алты күндүк согушта Мисир жеңилгенден кийин, ал отставкага кеткен, бирок өзүнүн колдоосу менен массалык демонстрациялардан кийин ал чечимди жокко чыгарган. 1968-жылга чейин ал премьер-министрлик кызматты ээлеп, жоголгон жерлерди кайтарып алуу үчүн Израил менен согушту баштап, куралдуу күчтөрдү саясатсыздаштыруу процессин жана либералдык саясий реформаларды баштады. Ал 1970-жылы инфаркттан каза болуп, араб дүйнөсүндө кеңири реакция жараткан: Мисирдин президентинин Каирдеги жаназасына 5 миллионго жакын адам катышкан.
Абдунасыр араб дүйнөсүнүн эң көрүнүктүү ишмери бойдон кала берет, анын социалдык адилеттүүлүккө жана арабдардын биримдигине умтулуусу, модернизациялоо жана антиимпериализмге каршы саясаты учун айрыкча урмат-сыйга ээ. Мисирдин бул президентинин башкаруусу маданияттын жана индустриализациянын гүлдөшүн көрдү: Асуан плотинасы жана Хелван өнөр жай шаары курулган. Насерди египеттик исламчылар, өзгөчө куугунтукталган «Ал-Ихван ал-Муслимун» кыймылынын мүчөлөрү жана жергиликтүү либералдык саясатчылар анын авторитаризми, популизми, адам укуктарынын бузулушу жана өлкөдө жарандык коомду кура албагандыгы үчүн сынга алышкан.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111 -7