1780
1780 (MDCCLXXX) waor e sjrikkeljaor wat begós op 'ne zaoterdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke].jpg)
- 8 miert - Keizerin Catharina de Groate van Ruslandj verklaort de gewaopende neutraliteit van häör landj. Zie plaatsj häör hanjelsvloot ónger marinebesjerming en sjtuurt aorlogsbaojems nao de Noordzeë, de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zeë. Denemarke en Zjwede sloete zich biej Ruslandj aan.
- 11 mei - In de Sjeveningse dune wirt de begraafplaatsj Ter Navolging in gebruuk genómme. 't Is de eësjte doajeakker dae boete ein sjtad is aangelag.
- 12 mei en 16 augustus - Amerikaanse Ónaafhankelikheidsaorlog: De Èngelsje boke euverwinninge in de sjlaag biej Charleston (12 mei) en de sjlaag biej Camden (16 augustus).
- 19 mei - Euver gans Nuuj Èngelandj vilt eine ónverklaorbaar duusternis. Dees duusternis wirt door sómmige in verbandj gebrach mèt de Biebelse profetie in Amos 8:9.
- 4 juli - Karel van Lorreinen, landjvoog van de Nederlande euverliejt. Hae wirt later opgevolg door Albert Casimir van Sakse-Teschen.
- 10 september - De Britse marine entert biej Newfoundland 't Amerikaanse sjeep de Mercury, en arresteert Henry Lawrence. Deze is mèt ein diplematieke en zakelikke opdrach op waeg nao de Repebliek der Verenigde Nederlande. In zien oet 't water opgevösjde pepiere vènje de Britte 't bewies van Nederlandse waopehulp aan de opsjtendelinge. Dit wirt de casus belli van de Veerde Èngelsje Aorlog, dae in december oetbruk.
- Tösje 10 en 16 oktober woedt in 't Caraïbisch gebeed de waarsjienlik meis verrinewerende orkaan van alle tieje (Groate Orkaan van 1780).
- Ong Boun herwint de mach in ’t keuninkriek Vientiane.
- De vreje van Sjtockholm wirt geteikend.
- Horace de Saussure vundj de hygromaeter oet.
- Kokaku wirt keizer van Japan.
- Muhammad Tajuddin volg Omar Ali Saifuddin op es sultan van Brunei.
- Po Tithuntirai da parang volg Po Tithuntirai da paguh op es keuning van Champa.
- Pécs wirt ein vriej keuninklikke sjtad.
- De Drentsche Hoofdvaart wirt doorgetrokke tot Asse.
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]- 10 jannewarie - Martin Lichtenstein, Duutsje fysicus, óngerzeuker en zoöloog (gesjtorve 1857)
- 2 fibberwarie - Johannes van den Bosch, Nederlandse politicus
- 14 juni - Henry Salt, Èngelsje kunstenaer, diplomaat en Egyptoloog
- 29 augustus - Jean Auguste Dominique Ingres, sjilder
- 24 september - Hendrik Tollens, Nederlandse dichter
- 10 oktober - John Abercrombie, Sjotse natuurkundige en filosoof
- 20 oktober - Pauline Bonaparte, hertogin van Parma en Guastalla (gesjtorve 1825)
- 12 november - Piet Retief, Zuid-Afrikaanse leijer van de Veurtrèkkersj
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]- 1 jannewarie - Johann Ludwig Krebs (66), Duutsje organist en componist
- 14 fibberwarie - William Blackstone (56), Èngelsje rechsgeleërde
- 16 november - Nicolas Gilbert (29), Franse dichter
Meziek
[bewirk | brón bewèrke]- Kong Kristian wirt aangenómme es keuninklik volksleed van Denemarke.
- Friedrich Breitner sjrief Belmonte und Constanze.
