Naar inhoud springen

Snelheid

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


Snelheid is de maot van verangering de tiedseinheid. Döks wuuertj gedoeldj oppe snelheid van 'n bewaeging: d'n aafgelagdje waeg de tiedseinheid. Mer ouch veur anger groeatheje die mitten tied verangere wuuertj 't begrip snelheid gebroek. Zoea kan me spraeken euver greujsnelheid, wie 't aantal persoeane womit 'n bevölking de jaor greudj of krump; of euver ómzèttingssnelheid, wie 't aantal gram stof det de sekónd wuuertj ómgezatj bie 'n sjemische reactie, struimsnelheid en hooksnelheid. Op 't Ingels wuuertj hie döks 't begrip "rate" gebroek, dewiel bie bewaeging de begrieppe "velocity" (snelheid es vector, dus mit gruuedje en richting) en "speed" (snelheid es scalair, dus mit allein 'n gruuedje) waere gebroek. Ouch bie cyclische processe wuuertj sómtieds van 'n snelheid gespraoke, wie de kloksnelheid. Dit is den dus 'n frekwensje.

Dimensie en einheje

[bewirk | brón bewèrke]

De dimensie van snelheid is die vanne groeatheid wo 't óm geitj gedeildj doren tied, bie bewaegingssnelheid dus lingdje/tied, bie 'n dimensieloeaze groeatheid 1/tied, bie struimsnelheid voluum/tied, enzowiejer.

Euvereinkómstig mit det is de einheid samegestèldj oet 'n einheid veure groeatheid wo 't óm geitj en 'n einheid van tied. Veurbiljer veur anger es bewaegingssnelheje zeen Hz, ómdrejjinge de menuut beats per minute, m³/s, m³/min, l/s, l/min, enzowiejer.

'n Bewaegingssnelheid wuuertj volges de SI-einheje gemaeten in maeter de sekónd (m/s). Dees einheid is veurgesjreve veure meiste netuurweitesjappelike publicaties. Anger einheje zeen kilomaeter de oer (km/h) enne knoup. Inne Vereinigdje Staoten en 't Vereinig Keuninkriek waere miele de oer gebroek (mph) veure snelheid in 't waegverkieër.

'n Inne netuurkónde wichtige snelheid is de leechsnelheid in vacuüm c. Volges gangbaar inzichte kan gein inkel matterjeel objèk die snelheid gans bereike, laot staon euversjrieje. c is 'n netuurconstante en wuuertj inne praktiek gebroek es einheid van snelheid veur snelheje van elementair deilkes.

'n Einheid die veur 't vleeggedraag van vlegers van belang is, is 't Mach-getaal. Dit is de verhajing tösse de snelheid van 'n objèk enne geluidssnelheid die oppe plaats hieërsj. Dees einheid wuuertj veural gebroek veur aan te gaeve det de geluidssnelheid wuuertj genaek of euversjreje. 'n Snelheid die grótter is es Mach 1 wuuertj aangeduudj mit supersonische snelheid; dao-ónger sprèk me van subsoon snelheid.