Còngo (fluvi)

Còngo (sinonim ancian: Zaire) es lo fluvi pus important dau centre d'Africa. Se geta dins l'ocean Atlantic. A una longor de 4 667 km aperaquí. Son cors a una forma de creissent e travèrsa leis estats dau Còngo Kinshasa e dau Còngo Brazzaville e forma una partida de la frontiera entre aquelei dos estats.

Es lo segond riu d'Africa après Nil. A lo segond debit mondiau per un fluvi, après Amazonas.

Toponomia

Lo nom « Còngo » vèn dau reiaume de Kongo, un Estat situat sus la riba sud dau fluvi. Descubèrt per leis explorators portugués a la fin dau sègle XV, donèt son nom a la region. Lo tèrme Nzadi ò Nzaï foguèt tanben frequentament utilizat. Eissit dau parlar deis abitants de Kongo, significava « ribiera ». Foguèt traduch per lei Portugués en Zaïre, nom adoptat per Mobutu per renomar lo fluvi e lo país eu meteis de 1971 a 1997.

D'autreis apelacions indigènas son conegudas coma Barbila que sembla relativament anciana e Lwalaba qu'èra utilizat per lei pòbles dei vaus superioras. Lo segond tèrme es a l'origina dau nom Lualaba qu'es desenant en vigor sus la màger part dei cartas. Dins lei premierei cartas europèas, se tròba de còps lo nom Rio do Padrão (« Riu dau Pielon ») car lo navegaire Diogo Cão aviá bastit un pielon sus una riba vèrs 1482-1483 per marcar la descubèrta dau fluvi.

Geografia e idrografia

La descripcion dau percors

La vau superiora

Diferents traçats son estats prepausats per lo fluvi en foncion de l'importància donada a cada afluent. Segon lo traçat oficiau, la fònt dau fluvi es aquela de Lualaba. Es una lòna que se situa a 1 420 m d'altitud en Katanga, a proximitat dei fònts de Zambèzi e de Kafue. Lo corrent d'aiga se dirigís rapidament vèrs lo nòrd ont intra dins lo lac Delcommune (ò lac Nzilo), un lac artificiau format dins lei Gòrgas de Nzilo après la construccion d'una restanca idroelectrica en 1953. Puei, arriba dins la depression de Kamalondo, una zòna d'afondrament tectonic en partida comolada ont altèrnan lei paluns, lei lacs e lei canaus pauc prefonds. Après aquela region, Lualaba contunia vèrs lo nòrd e recebe d'afluents importants coma Luvua (que pòrta leis aigas eissidas dau lac Bangwelo) e Lukuga (que pòrta leis aigas dau lac Tanganyika).

La vau mejana

Fins a Kisangani, Còngo seguís una direccion nòrd-sud. S'i tròban doas zònas suavas e navegablas entre Bukama e Kongolo e entre Kindu e Ubundu. Pasmens, aquelei tròç son separats per de passatges impossibles a passar coma ei sèt cataractas dei Stanley Falls. A Kisangani, Lualaba pren definitivament lo nom de Còngo. Sa trajectòria forma alora un arc de ceucle vèrs l'oèst. Intra dins de plans inondables fòrça estenduts e lei ribas talhadas disparéisson. Lo liech principau s'alarga e se devesís en plusors brancas separadas per d'illas susceptiblas d'agantar de desenaus de quilomètres de longor. Après la confluéncia amb Obangui, pren la direccion de l'ocean Atlantic en seguissent un aisse generau sud-oèst nòrd-èst. Marca alora la frontiera entre la Republica Democratica de Còngo e la Republica de Còngo fins a Kinshasa. La largor mejana dau liech principau es de 6 km dins aquela region, mai pòu localament agantar 30 km.

La vau bassa

Aquela largor demenís durant la traversada dau Platèus Bateke. D'efiech, durant 210 km, leis aigas dèvon passar dins una gòrga relativament estrecha (800 a 3 000 m) cavada dins de gres. Lei ribas son tornarmai talhadas e la navegacion vèn pus complèxa. Lo fluvi recebe leis aigas de Kasaï, de Kwilu e de Kwango. Puei, intra dins lo Pool Malebo, una region bassa d'expansion dau liech que se devesís en doas brancas que passan a l'entorn de l'illa Mbamu. L'endrech ocupa una superficia de 35 × 23 km e constituís un important centre demografic onte se tròban lei vilas de Kinshasa (17 milions d'abitants en 2023) e de Brazzaville (2,3 milions d'abitants en 2021). Après lo Pool, l'aspècte dau fluvi càmbia prefondament amb la preséncia dei cataractas dei Livingstone Falls qu'empachan la navegacion durant 350 km. Enfin, après la restanca d'Inga, Còngo arriba dins sa partida maritima. D'una longor d'un centenau de quilomètres, forma un estuari accessible ai naviris auturièrs.

Lo regim dau fluvi

En causa de la talha dau bacin de Còngo, lei diferentei seccions dau fluvi an de regims idrologics pròpris e relativament complèxes. D'efiech, lo regim de la vau bassa es lo resultat de plusors factors coma la durada deis inondacions dei tròç superiors somés a un clima eqüatoriau dins la vau mejana e tropicau dins la vau superiora, lo nivèu generau dei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions dins lei diferentei regions dau bacin versant, la durada e l'intensitat dei sasons eissuchas, etc. Pasmens, la superficia dau bacin de collècta assegura en permanéncia una bòna alimentacion. Lei vengudas deis aigas pus importantas an luòc a partir de setembre amb l'apòrt d'Obangui (15 000 m³/s en octòbre), de Kwa e deis autreis afluents de l'emisfèri sud. Un premier estiatge es observat en març avans l'arribada deis aigas portadas per lei pluejas eqüatorialas de l'equinòcci. Un segond estiatge a luòc en julhet-aost avans lo retorn deis aigas d'Obangui.

Lei debits son importants, mai pauc variables. Ansin, au nivèu de Kinshasa, lo debit mejan mensuau observat a l'estiatge es de 31 000 m³/s (en aost), çò qu'es la mitat dau debit mejan mensuau maximom (en decembre). De mai, lo debit mejan mensuau minimom enregistrat es de 22 500 m³/s. Aquò assegura encara la preséncia d'una quantitat importanta d'aiga. Pasmens, se la variabilitat dei debits es relativament febla, la manca d'amainatjaments per canalizar lo fluvi pòu entraïnar d'inondacions catastroficas. Per exemple, foguèt lo cas en 1961 amb un debit mesurat a 80 000 m³/s.

Economia

Còngo e seis afluents forman una ret de 13 500 km de vias navegablas que tènon un ròtle economic major en Africa Centrala. D'efiech, se lo fluvi es pas entierament navegable en causa de la preséncia de plusors cataractas, permet l'utilizacion de naviris de 800 a 1 200 t sus mai d'un tròç. Pasmens, en causa de la manca de mejans financiers de la Republica Democratica de Còngo, l'entretenença es sovent limitat e la circulacion fluviala es de còps riscada en causa dau desplaçament dei bancs de sabla. La proliferacion de la vegetacion aqüatica es tanben un problema frequent. Lo fluvi es tanben vitau per fòrça populacions localas car constituís una fònt d'aiga e una resèrva de peis. Enfin, lo potenciau idroelectric es important.

Annèxas

Liames intèrnes

• Kasaï.
• Kongo (reiaume de).
• Obangui.
• Pool Malebo.

Bibliografia

• (fr) Douglas Alsdorf, Guy D. Moukandi N'kaya e Raphael M. Tshimanga, Hydrologie, climat et biogéochimie du bassin du Congo. Une base pour l'avenir, Wiley, 2022.