Przejdź do zawartości

Aulos (muzyka)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aulos
łac. tibia
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa
422.111.2

Aerofon piszczałkowy (instrument dęty właściwy)

Klasyfikacja popularna
instrument dęty stroikowy
Podobne instrumenty

obój

Aulos (stgr. αὐλός, łac. tibia) – rodzaj instrumentu muzycznego z grupy aerofonów stroikowych, jeden z najpopularniejszych w starożytnej Grecji, często przedstawiany w sztuce greckiej.

Muzyka aulosu towarzyszyła obrzędom kultu Dionizosa, sympozjonom, a także zawodom sportowym, m.in. podczas igrzysk olimpijskich.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Aulos przywieziono do Grecji najprawdopodobniej z obszaru Azji Mniejszej z Frygii ok. VII w. p.n.e.[1] Z Grecji rozpowszechnił się w basenie Morza Śródziemnego, w Egipcie, Etrurii i Starożytnym Rzymie, gdzie znany był jako tibia[1]. Nazwa aulos w języku greckim oznacza tubę lub kanał[2].

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Stanowiły go jedna lub dwie niezależne, cylindryczne piszczałki być może wyposażone w podwójny stroik[a]. Każda piszczałka składała się z pięciu części: dwuczęściowego korpusu, dwóch baryłek, ustnika i stroika. Piszczałki z okresu klasycznego (600–300 p.n.e.) miały od 3 do 5 otworów palcowych oraz otwór kciukowy[1]. Instrumenty wykonywane były z trzciny, czasem z drewna, kości lub kości słoniowej[1]. Rodzaj użytego materiału miał wpływ na dźwięk instrumentu[3]. Długość piszczałek wahała się od 30 do ponad 60 cm[1]. W późniejszym okresie zwiększono liczbę otworów palcowych, zatykając część z nich woskiem lub przy pomocy metalowych pierścieni[1].

Gra na aulosie

[edytuj | edytuj kod]

Dźwięk aulosu był ostry i przenikliwy[4]. Przy grze zakładano na usta skórzaną taśmę znaną jako forbeja, która opasywała policzki[5]. Stosowano ją – jak się przypuszcza – by podtrzymać policzki i móc silniej dmuchać[4]. Opaska stabilizowała piszczałki, wzmacniając kontrolę muzyka nad oddechem i instrumentem, co miało znaczenie podczas gry na wolnym powietrzu, szczególnie przez dłuższy czas[3]. Przepaski używali tylko mężczyźni grający na otwartych przestrzeniach, grający w zamkniętych pomieszczeniach, w tym kobiety podczas sympozjonów, jej nie używali[3]. Kobiety grały jedynie podczas wydarzeń prywatnych[1].

Na aulosie podwójnym grano unisono[b], przy czym wysokość stroju piszczałek minimalnie się różniła, co nadawało instrumentowi szczególną barwę[6]. Grający wkładał do ust ustniki obydwu piszczałek, każdą podtrzymał w jednej ręce, grając na lewej palcami lewej ręki a na prawej – palcami prawej ręki, instrumenty trzymane były, tworząc charakterystyczny kształt litery „V”[1].

Instrument przechowywano w torbie wykonanej ze skóry jelenia lub leoparda, nazywanej sybene[3].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Muzyka aulosu towarzyszyła wielu wydarzeniom publicznym i prywatnym[1], m.in. obrzędom kultu Dionizosa[5].

Podczas igrzysk olimpijskich gra na aulosie towarzyszyła zawodom pentatlonu, pomagała zawodnikom utrzymać rytm podczas skoku w dal[7]. Na igrzyskach olimpijskich zawodnikom akompaniowali zwycięzcy konkurencji muzycznej igrzysk pytyjskich[7]. Gra na aulosie towarzyszyła również innym zawodom, m.in. zapasom podczas igrzysk ateńskich, a także ćwiczeniom w gimnazjonie[7].

Aulos był instrumentem, na którym zazwyczaj grały greckie prostytutki. Flecistki, tzw. aulētries, świadczyły usługi seksualne podczas prywatnych sympozjonów i pracowały w domach publicznych[8].

Aulos w sztuce

[edytuj | edytuj kod]

W mitologii greckiej słynnym z mistrzowskiej gry na aulosie był Marsjaszfrygijski satyr, który przegrał rywalizację z Apollinem[9].

Najstarsze zachowane malowidła przedstawiające aulos pochodzą z minojskiego sarkofagu na Krecie[2]. Grający na aulosie byli często przedstawiani w sztuce rzeźbiarskiej w III tysiącleciu p.n.e.[1] Aulos jest wzmiankowany w Iliadzie[1].

Arystoteles (384–322 p.n.e.) w swojej rozprawie Polityka potępiał stosowanie instrumentu w szkolnictwie, który uważał za niemoralny[3]. Według Sokratesa (470–399 p.n.e.) w państwie idealnym aulos miał być zakazany[3].

  1. Zastosowanie podwójnego stroika nie jest jednoznacznie potwierdzone[1].
  2. Nie ma jednoznacznych dowodów, w jaki sposób grano na aulosie – czy grano na dwóch piszczałkach unisono naraz, na przemian czy grano też dwie różne melodie[3]. Za grą unisono przemawiają zachowane przedstawienia w sztuce ukazujące palce muzyków ułożone w tych samych miejscach na obydwu piszczałkach[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]