Przejdź do zawartości

Eugeniusz Morawski-Dąbrowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eugeniusz Morawski-Dąbrowa
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

2 listopada 1876
Warszawa

Pochodzenie

polskie

Data i miejsce śmierci

23 października 1948
Warszawa

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, pedagog, malarz

Powiązania

Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Niepodległości Złoty Wawrzyn Akademicki

Eugeniusz Morawski-Dąbrowa, także Eugeniusz Morawski (ur. 2 listopada 1876 w Warszawie, zm. 23 października 1948 tamże)[1]polski kompozytor, pedagog i malarz.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1899–1904 studiował w Instytucie Muzycznym w Warszawie w klasie fortepianu Antoniego Sygietyńskiego i kompozycji Zygmunta Noskowskiego[1][2].

W 1903 podjął naukę w klasie rysunkowej Jana Kauzika, a w 1904 wstąpił do nowo powstałej Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie do 1907 roku był uczniem Konrada Krzyżanowskiego (portret), Ferdynanda Ruszczyca (pejzaż) i Karola Tichego (sztuka stosowana). Wraz z Mikalojusem Konstantinasem Čiurlionisem brał udział w organizowanych przez tę uczelnię plenerach w Arkadii (1904), Zwierzyńcu (1905), Istebnej (1906); obaj odbyli też podróż na Kaukaz (1905)[1].

Równocześnie od 1903 Morawski działał w organizacji bojowej Frakcji Rewolucyjnej Polskiej Partii Socjalis­tycznej. 3 listopada 1907 został aresztowany za udział w przygotowaniu zamachu na policję i skazany na 4 lata zesłania na Syberię, lecz dzięki staraniom jego ojca, kara ta została zamieniona na emigrację za granicę Imperium Rosyjskiego[1]. W 1908 Morawski wyjechał do Paryża, gdzie studiował kontrapunkt pod kierunkiem André’a Gedalge’a i instrumentację u Camille’a Chevillarda. Podjął też studia malarskie w Académie Julian, a następnie rzeźbiarskie w Akademii Colarossiego u Antoine’a Bourdelle’a[1][2][3].

W 1930 powrócił do Polski, w marcu tegoż roku został dyrektorem konserwatorium w Poznaniu. W latach 1932–1939 był rektorem Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. Podczas czterech kadencji rektorskich zorganizował wydział muzykologii, klasę operową i kapelmistrzowską uzyskał uniwersytecki status dla dyplomów konserwatorium, zainicjował tzw. koncerty wymienne absolwentów wyższych uczelni muzycznych w różnych miastach europejskich (Berlin 1936, Sztokholm 1938). Poza sprawowaną funkcją rektora, był również wykładowcą instrumentacji. Podczas II wojny światowej uczył w tajnym konserwatorium Stanisław Kazury[1][2].

Morawski był członkiem założycielem Société des Artistes Polonais w Paryżu (1909), Towarzystwa Opery Narodowej (1932), Instytutu Fryderyka Chopina (1934); zasiadał w komisjach konkursowych, radach programo­wych i artystycznych. Otrzymał nagrodę muzyczną MWRiOP za balet Świtezianka (1933).

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 333-3-9)[4].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Dość wcześnie wyzwolił się z fascynacji muzyką Richarda Straussa, krytycznie odnosił się do dzieł Maurice’a Ravela, Claude’a Debussy’ego i Igora Strawinskiego. Wykorzystując tylko niektóre elementy techniczne stosowane przez tych twórców ukształtował własny styl kompozytorski. Monumentalna forma i ekspresjonistyczna, kunsztowna instrumentacja, o ciem­nym i gęstym kolorycie brzmienia, wyrastały w dużym stopniu z programowości inspirowanej pełną nastroju grozy i niesamowitości twórczością literacką E.A. Poego (poematy symfoniczne). Ekspresjonizm zaznaczył się nawet w licznych stylizacjach muzyki ludowej (tańce polskie w Świteziance).

Jego twórczość kompozytorska pozostaje w zapomnieniu, do czego przyczyniło się negatywne nastawienie do jego osoby apologetów Karola Szymanowskiego spowodowane okolicznościami, w jakich Morawski objął po Szymanowskim stanowisko rektora konserwatorium w Warszawie[1]. Duża część twórczości Morawskiego (w tym wszystkie symfonie) zaginęła podczas II wojny światowej[8].

W 2019 jego utwór Świtezianka znalazł się w zbiorze 100 na 100. Muzyczne dekady wolności. W 2022 nakładem Polskiego Radia ukazał się album Eugeniusz Morawski – kompozytor wyklęty, zawierający najważniejsze zachowane utwory Morawskiego[8].

Twórczość malarską, wykazującą wiele wspólnych cech z malarstwem Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa, traktował marginesowo, ograniczając się do tematyki marynistycznej.

Ważniejsze kompozycje

[edytuj | edytuj kod]

(na podstawie materiału źródłowego[1])

Utwory sceniczne

[edytuj | edytuj kod]
Świtezianka Morawskiego w choreografii Roberta Bondary, Polski Balet Narodowy, tańczą: Yuka Ebihara i Kristóf Szabó, 2017

Utwory orkiestrowe

[edytuj | edytuj kod]
  • symfonie, (wszystkie zaginione)
    • Vae Victis, e-moll, ok. 1906
    • Fleurs du mal, g-moll, ok. 1906
    • Prometeusz, e-moll na głosy solowe, chór i orkiestrę
  • poematy symfoniczne
    • Don Kiszot, wg M. Cervantesa, 1910
    • Nevermore, wg E.A. Poego, 1911
    • Ulalume, wg E.A. Poego
    • Hop-Frog, wg E.A. Poego, (zaginiony)
    • Iridion wg Zygmunta Krasińskiego, (zaginiony)
    • Ahasweries, (zaginiony)
  • 2 koncerty fortepianowe
  • Koncert skrzypcowy

oraz utwory kameralne, fortepianowe i pieśni.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Spóz 2000 ↓.
  2. a b c Chylińska 2004 ↓.
  3. Chodkowski 1995 ↓, s. 574.
  4. Cmentarz Stare Powązki: Eugeniusz Dąbrowa Morawski, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-20].
  5. M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
  6. M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  7. M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki wogóle”.
  8. a b Oskar Łapeta, Eugeniusz Morawski – kompozytor wyklęty – Klasyczna Płytoteka [online], 24 grudnia 2020 [dostęp 2023-02-19] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Irena Spóz: Morawski Eugeniusz. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 6: M część biograficzna. Kraków: PWM, 2000, s. 369-370. ISBN 83-224-0656-8. (pol.).
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 562. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
  • Teresa Chylińska: Morawski-Dąbrowa, Eugeniusz. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. S. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]