Przejdź do zawartości

Kallisto (księżyc)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kallisto
Ilustracja
Kallisto sfotografowana przez sondę Galileo w 2001 roku
Planeta

Jowisz

Odkrywca

Galileo Galilei, Simon Marius

Data odkrycia

7 stycznia 1610

Charakterystyka orbity
Półoś wielka

1 882 700 km[1]

Mimośród

0,0074[1]

Perycentrum

1 869 000 km

Apocentrum

1 897 000 km

Okres obiegu

16,689 d[1]

Prędkość orbitalna

8,204 km/s

Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a

0,192°[1]

Długość węzła wstępującego

298,848°[1]

Argument perycentrum

52,643°[1]

Anomalia średnia

181,408°[1]

Własności fizyczne
Średnica równikowa

4820,6 ± 3,0 km

Powierzchnia

7,30×107 km²

Objętość

5,9 ×1010 km³

Masa

(1,07594 ± 0,00014)×1023 kg

Średnia gęstość

1,8344 ± 0,0034 g/cm³

Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni

1,235 m/s²

Prędkość ucieczki

2,440 km/s

Okres obrotu wokół własnej osi

synchroniczny

Albedo

0,22

Jasność obserwowana
(z Ziemi)

5,7m

Temperatura powierzchni

134 ± 11 K

Ciśnienie atmosferyczne

7,5×10−7 Pa

Skład atmosfery

~4×108 cm−3 CO2,
do 2×1010 cm−3 molekularnego tlenu

Kallisto (Jowisz IV) – drugi co do wielkości księżyc Jowisza, trzeci w Układzie Słonecznym, najbardziej oddalony z księżyców galileuszowych.

Kallisto jest o 1% mniejsza od Merkurego, lecz około trzykrotnie od niego lżejsza. Promień orbity wynosi około 1 882 700 km[1]. W przeciwieństwie do trzech pozostałych, nie jest częścią rezonansu orbitalnego i nie jest w tak znacznym stopniu poddany sile pływowej[2]. Kallisto obraca się synchronicznie i zawsze jest zwrócona do Jowisza tą samą stroną. W przeciwieństwie do wewnętrznych satelitów, jest mniej narażona na działanie magnetosfery gazowego giganta[3].

Kallisto jest księżycem lodowym, składa się w przybliżeniu z równej ilości skał i lodu. Jej średnia gęstość to około 1,83 g/cm³. Na powierzchni metodą spektroskopową wykryto lód wodny, dwutlenek węgla, krzemiany oraz związki organiczne. Obserwacje sondy Galileo wskazują, że Kallisto może mieć małe krzemianowe jądro i prawdopodobnie ocean ciekłej wody na głębokości ponad 100 km[4][5].

Księżyc był badany przez różne sondy kosmiczne: Pioneer 10 i 11 oraz Galileo i Cassini.

Kallisto, Ziemia i Księżyc w tej samej skali

Odkrycie

[edytuj | edytuj kod]

Odkrycie Kallisto przypisywane jest zwyczajowo Galileuszowi, który skierował na Jowisza skonstruowaną przez siebie lunetę i dostrzegł w pobliżu tej planety cztery stale zmieniające swe położenie „gwiazdy”. Były to największe księżyce Jowisza, które później ochrzczono „galileuszowymi”. W 1614 roku ukazało się dzieło niemieckiego astronoma Simona Mariusa Mundus Jovialis, w którym twierdził on, że dostrzegł te cztery obiekty na kilka dni przed Galileuszem. Galileusz określił to dzieło jako plagiat.

Nazwa księżyca, zaproponowana przez Mariusa, przyjęła się dopiero w XX wieku. Kallisto w mitologii greckiej była jedną z kochanek Zeusa, która została zamieniona w niedźwiedzia i przeniesiona na firmament niebieski jako Wielka Niedźwiedzica.

Powierzchnia i budowa wewnętrzna

[edytuj | edytuj kod]
Budowa wewnętrzna Kallisto

Kallisto ma bardzo starą, usianą kraterami powierzchnię, nie przejawiającą oznak aktywności wulkanicznej czy ruchu płyt tektonicznych. Dominują różnorodne kratery uderzeniowe, ich łańcuchy, skarpy oraz grzbiety[6]. W małej skali powierzchnia jest zróżnicowana, składa się z małych, lodowych osadów na szczytach wzniesień otoczonych przez nizinne, gładkie okrycie z ciemnego materiału[5][7]. Jaśniejsze kratery są zapewne młodsze od ciemniejszych. Wokół największych kraterów rozchodzą się koncentryczne pierścienie, w ich centrach znajdują się jasne obszary o strukturze zatartej przez procesy geologiczne, tzw. palimpsesty.

Kallisto ma najciemniejszą powierzchnię spośród księżyców galileuszowych, odbija tylko ok. 17% światła słonecznego.

Na powierzchni nie ma większych łańcuchów górskich, ani śladów aktywności tektonicznej. Pod grubą na ok. 200 km skorupą lodową najprawdopodobniej znajduje się ocean słonej wody – warstwa ok. 10 km. Dowodem istnienia pod skorupą Kallisto oceanu wodnego jest jego słabe pole magnetyczne o zmiennym natężeniu. Słona woda przewodzi ładunki elektryczne, które indukują owo pole.

Istnienie oceanu pod powierzchnią Kallisto oraz morskiego życia jest kwestią otwartą[8].

W głębi księżyca znajduje się mieszanka krzemianów (60%) z wodą (40%), przy czym im głębiej tym więcej krzemianów. W odróżnieniu od pozostałych księżyców galileuszowych, Kallisto wydaje się nie mieć wnętrza zróżnicowanego na jądro i płaszcz.

Atmosfera

[edytuj | edytuj kod]

Obserwacje sondy Galileo wskazują na istnienie bardzo rzadkiej atmosfery, składającej się z dwutlenku węgla i molekularnego tlenu[9][10].

Kolonizacja

[edytuj | edytuj kod]
Artystyczna wizja bazy na Kallisto

Ze względu na niski poziom promieniowania Kallisto jest uważana ze jedno z najlepszych miejsc do założenia bazy pod przyszłą eksplorację systemu Jowisza[11].

W 2003 roku NASA przeprowadziła badania o nazwie HOPE (Human Outer Planets Exploration) dotyczące przyszłości ludzkiej eksploracji Układu Słonecznego, które dotyczyły między innymi Kallisto[11][12].

W rezultacie zasugerowano, że możliwa jest budowa bazy na powierzchni Kallisto, która zajmowałaby się produkcją paliwa przeznaczonego do przyszłej eksploracji Układu Słonecznego[13]. Za ulokowaniem bazy na Kallisto, obok niskiego promieniowania spowodowanego znaczną odległością od Jowisza, przemawia stabilność geologiczna. Taka baza ułatwiłaby przeprowadzanie dokładniejszych badań Europy oraz byłaby dogodnym punktem postoju statków kosmicznych lecących w dalsze zakątki Układu Słonecznego ze względu na możliwość wykorzystania asysty grawitacyjnej Jowisza[12].

W grudniu 2003 roku w raporcie NASA zasugerowano, że wysłanie misji załogowej na Kallisto będzie możliwe w latach 40. XXI wieku[14].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2011-12-14. [dostęp 2012-07-29]. (ang.).
  2. Numerical Simulations of the Orbits of the Galilean Satellites. „Icarus”. DOI: 10.1006/icar.2002.6939. Bibcode2002Icar..159..500M. (ang.). 
  3. John F. Cooper et al.. Energetic Ion and Electron Irradiation of the Icy Galilean Satellites. „Icarus”. 149 (1), s. 133–159, 2001. DOI: 10.1006/icar.2000.6498. (ang.). 
  4. Internal structure of Europa and Callisto. „Icarus”. 177 (2). s. 550–569. DOI: 10.1016/j.icarus.2005.04.014. Bibcode2005Icar..177..550K. (ang.). 
  5. a b Adam P. Showman; Renu Malhotra. The Galilean Satellites. „Science”. 286 (5437), s. 77–84, 1999-10. [dostęp 2011-01-06]. (ang.). 
  6. Greeley, R.; Klemaszewski, J. E.; Wagner, R.; the Galileo Imaging Team. Galileo views of the geology of Callisto. „Planetary and Space Science”. 48 (9), s. 829–853, August 2000. DOI: 10.1016/S0032-0633(00)00050-7. Bibcode2000P&SS...48..829G. (ang.). 
  7. Callisto. University of Colorado. [dostęp 2011-01-06]. (ang.).
  8. Astrobiology of Jupiter’s Icy Moons. University of California, 2004. [dostęp 2011-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-17)]. (ang.).
  9. Robert W. Carlson. A tenuous carbon dioxide atmosphere on Jupiter’s moon Callisto. „Science”. 283 (5403), s. 820–821, 1999. DOI: 10.1126/science.283.5403.820. 
  10. M.C. Liang, B.F. Lane, R.T. Pappalardo, M. Allen i inni. Atmosphere of Callisto. „Journal of Geophysical Research: Planets”. E2. 110, 2005. DOI: 10.1029/2004JE002322. 
  11. a b Pat Troutman, Kristen Bethke: Revolutionary Concepts for Human Outer Planet Exploration (HOPE). NASA, 2003-02-03. [dostęp 2018-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-12)]. (ang.).
  12. a b Patrick A. Troutman et al. Revolutionary Concepts for Human Outer Planet Exploration (HOPE). „AIP Conference Proceedings”, s. 821, 2003. DOI: 10.1063/1.1541373. (ang.). 
  13. The Vision for Space Exploration. NASA. [dostęp 2011-02-26]. (ang.).
  14. High Power MPD Nuclear Electric Propulsion (NEP) for Artificial Gravity HOPE Missions to Callisto. Space Propulsion and Mission Analysis Office, grudzień 2003. [dostęp 2011-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 lipca 2012)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • Callisto. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-08-31]. (ang.).