Przejdź do zawartości

Spółgłoska zwarta

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Spółgłoski zwarte powstają, gdy w czasie artykulacji dochodzi do blokady przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową (zwarcia, implozji), po czym następuje gwałtowne jej przerwanie (rozwarcie, wybuch, eksplozja, plozja). Spółgłoski zwarte z plozją nazywa się spółgłoskami zwarto-wybuchowymi.

Spółgłoski zwarte należą do najbardziej rozpowszechnionych dźwięków w językach świata. Prawie wszystkie języki posiadają głoski [p, t, k], a wyjątkowych wypadkach, gdy którejś z nich brak, zwarcie krtaniowe ([ʔ]) ma status fonemu.

Artykulacja

[edytuj | edytuj kod]

W artykulacji spółgłosek zwarto-wybuchowych można wyróżnić następujące fazy:

  • implozja – w jamie ustnej dochodzi do zablokowania przepływu powietrza,
  • zwarcie – napływające z płuc powietrze zatrzymuje się przed utworzoną blokadą,
  • plozja – narastające ciśnienie przerywa zaporę, dochodzi do eksplozji.

Spółgłoski zwarte mogą też być artykułowane bez plozji. W języku wietnamskim wygłosowe spółgłoski zwarte wymawiane są bez plozji.

Spółgłoski zwarte, w szczególności bezdźwięczne, mogą też być wymawiane z przydechem.

Zwartym spółgłoskom bezdźwięcznym może towarzyszyć dodatkowe zwarcie strun głosowych, mówi się wtedy o spółgłoskach ejektywnych.

Przykłady

[edytuj | edytuj kod]

W alfabecie fonetycznym IPA wymienione są m.in. następujące spółgłoski zwarte:

Terminologia

[edytuj | edytuj kod]

Spółgłoski zwarte z plozją to inaczej spółgłoski zwarto-rozwarte, spółgłoski plozywne. Spółgłoski zwarte razem ze spółgłoskami nosowymi i zwarto-szczelinowymi tworzą wspólnie klasę spółgłosek okluzywnych (od łac. occlusio – „zamknięcie”).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]