Jump to content

تورکيه

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
تورکيه
Script error: The function "lang" does not exist. (تورکي)
اړوند
پلازمېنه
ترټولو لوړه څوکه
عامه معلومات
عمومي معلومات
  لړۍ...
خپلواک هېواد
transcontinental country (en) ژباړل
Mediterranean country (en) ژباړل
هېواد[۶]
social state (en) ژباړل
regional power (en) ژباړل
سيکولر حکومت ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
وګړو شمېر
  لړۍ...
۸۵٬۳۷۲٬۳۷۷[۷] — ۲۷٬۵۵۳٬۲۸۰[۸] — ۲۸٬۲۲۹٬۲۹۱[۸] — ۲۸٬۹۰۹٬۹۸۵[۸] — ۲۹٬۵۹۷٬۰۴۷[۸] — ۳۰٬۲۹۲٬۹۶۹[۸] — ۳۱٬۰۰۰٬۱۶۷[۸] — ۳۱٬۷۱۸٬۲۶۶[۸] — ۳۲٬۴۴۸٬۴۰۴[۸] — ۳۳٬۱۹۶٬۲۸۹[۸] — ۳۳٬۹۶۹٬۲۰۱[۸] — ۳۴٬۷۷۲٬۰۳۱[۸] — ۳۵٬۶۰۸٬۰۷۹[۸] — ۳۶٬۴۷۵٬۳۵۶[۸] — ۳۷٬۳۶۶٬۹۲۲[۸] — ۳۸٬۲۷۲٬۷۰۱[۸] — ۳۹٬۱۸۵٬۶۳۷[۸] — ۴۰٬۱۰۰٬۶۹۶[۸] — ۴۱٬۰۲۰٬۲۱۱[۸] — ۴۱٬۹۵۳٬۱۰۵[۸] — ۴۲٬۹۱۲٬۳۵۰[۸] — ۴۳٬۹۰۵٬۷۹۰[۸] — ۴۴٬۹۳۶٬۸۳۶[۸] — ۴۵٬۹۹۷٬۹۴۰[۸] — ۴۷٬۰۷۲٬۶۰۳[۸] — ۴۸٬۱۳۸٬۱۹۱[۸] — ۴۹٬۱۷۸٬۰۷۹[۸] — ۵۰٬۱۸۶٬۹۱۴[۸] — ۵۱٬۱۶۸٬۲۷۰[۸] — ۵۲٬۱۲۵٬۵۹۷[۸] — ۵۳٬۰۶۵٬۸۰۱[۸] — ۵۳٬۹۹۴٬۶۰۵[۸] — ۵۴٬۹۱۱٬۲۳۳[۸] — ۵۵٬۸۱۵٬۱۷۵[۸] — ۵۶٬۷۱۳٬۰۷۳[۸] — ۵۷٬۶۱۳٬۴۴۱[۸] — ۵۸٬۵۲۲٬۳۲۰[۸] — ۵۹٬۴۴۲٬۵۰۲[۸] — ۶۰٬۳۷۲٬۴۱۳[۸] — ۶۱٬۳۰۸٬۲۰۴[۸] — ۶۲٬۲۴۳٬۷۷۹[۸] — ۶۳٬۱۷۴٬۴۸۳[۸] — ۶۴٬۱۰۰٬۲۹۷[۸] — ۶۵٬۰۲۲٬۳۰۰[۸] — ۶۵٬۹۳۸٬۲۶۵[۸] — ۶۶٬۸۴۵٬۶۳۵[۸] — ۶۷٬۷۴۳٬۰۵۲[۸] — ۶۸٬۶۲۶٬۳۳۷[۸] — ۶۹٬۵۱۵٬۴۹۲[۸] — ۷۰٬۳۴۴٬۳۵۷[۸] — ۷۱٬۲۶۱٬۳۰۷[۸] — ۷۲٬۳۱۰٬۴۱۶[۸] — ۷۳٬۵۱۷٬۰۰۲[۸] — ۷۴٬۸۴۹٬۱۸۷[۸] — ۷۶٬۲۲۳٬۶۳۹[۸] — ۷۷٬۵۲۳٬۷۸۸[۸] — ۷۸٬۶۶۵٬۸۳۰[۸] — ۸۰٬۱۴۴٬۸۷۸[۹] — ۸۲٬۰۰۳٬۸۸۲[۱۰] — ۸۳٬۶۱۴٬۳۶۲[۱۱] — ۸۴٬۶۸۰٬۲۷۳[۱۲] — ۸۵٬۲۷۹٬۵۵۳ ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
پکي شاملې اداري سیمې
  لړۍ...
Adana Province (en) ژباړل — Adıyaman Province (en) ژباړل — Afyonkarahisar Province (en) ژباړل — Ağrı Province (en) ژباړل — Amasya Province (en) ژباړل — Ankara Province (en) ژباړل — Antalya Province (en) ژباړل — Artvin Province (en) ژباړل — Aydın Province (en) ژباړل — Balıkesir Province (en) ژباړل — Bilecik Province (en) ژباړل — Bingöl Province (en) ژباړل — Bitlis Province (en) ژباړل — Bolu Province (en) ژباړل — Burdur Province (en) ژباړل — Bursa Province (en) ژباړل — Çankırı Province (en) ژباړل — Çanakkale Province (en) ژباړل — Çorum Province (en) ژباړل — Denizli Province (en) ژباړل — Diyarbakır Province (en) ژباړل — Düzce Province (en) ژباړل — Edirne Province (en) ژباړل — Elazığ Province (en) ژباړل — Erzincan Province (en) ژباړل — Erzurum Province (en) ژباړل — Eskişehir Province (en) ژباړل — Gaziantep Province (en) ژباړل — Giresun Province (en) ژباړل — Gümüşhane Province (en) ژباړل — Hakkâri Province (en) ژباړل — Hatay Province (en) ژباړل — Isparta Province (en) ژباړل — Mersin Province (en) ژباړل — Istanbul Province (en) ژباړل — İzmir Province (en) ژباړل — Kars Province (en) ژباړل — Kastamonu Province (en) ژباړل — Kayseri Province (en) ژباړل — Kırklareli Province (en) ژباړل — Kırşehir Province (en) ژباړل — Kocaeli Province (en) ژباړل — Konya Province (en) ژباړل — Kütahya Province (en) ژباړل — Malatya Province (en) ژباړل — Manisa Province (en) ژباړل — Kahramanmaraş Province (en) ژباړل — Mardin Province (en) ژباړل — Muğla Province (en) ژباړل — Muş Province (en) ژباړل — Nevşehir Province (en) ژباړل — Niğde Province (en) ژباړل — Ordu Province (en) ژباړل — Rize Province (en) ژباړل — Sakarya Province (en) ژباړل — Samsun Province (en) ژباړل — Siirt Province (en) ژباړل — Sinop Province (en) ژباړل — Sivas Province (en) ژباړل — Tekirdağ Province (en) ژباړل — Tokat Province (en) ژباړل — Trabzon Province (en) ژباړل — Tunceli Province (en) ژباړل — Şanlıurfa Province (en) ژباړل — Uşak Province (en) ژباړل — Van Province (en) ژباړل — Yozgat Province (en) ژباړل — Zonguldak Province (en) ژباړل — Aksaray Province (en) ژباړل — Bayburt Province (en) ژباړل — Karaman Province (en) ژباړل — Kırıkkale Province (en) ژباړل — Batman Province (en) ژباړل — Şırnak Province (en) ژباړل — Bartın Province (en) ژباړل — Ardahan Province (en) ژباړل — ايګدير — Yalova Province (en) ژباړل — Karabük Province (en) ژباړل — Kilis Province (en) ژباړل — Osmaniye Province (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
رسمي ژبه
ځايي ژبې
  لړۍ...
ترکي ژبه — Kurmanji (en) ژباړل — Western Armenian (en) ژباړل — Laz (en) ژباړل — روملي ژبه — North Mesopotamian Arabic (en) ژباړل — Domari (en) ژباړل — بلغاريايي ژبه — ګورجي — Pontic Greek (en) ژباړل — Ubykh (en) ژباړل — Turkish Sign Language (en) ژباړل — Zazaki (en) ژباړل — Hértevin (en) ژباړل — سرياني ژبه — Turoyo (en) ژباړل — South Azerbaijani (en) ژباړل — Kirmanjki (en) ژباړل — North Levantine Arabic (en) ژباړل — Judaeo-Spanish (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
د حکومت مشر
د کورونو شېر
۲۶٬۰۷۵٬۳۶۵[۱۴] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
قومي ډلې
وګړنوم
  لړۍ...
türkisch — Türke — Türkin — Turk — Turkish — török — Τούρκος — Τουρκάλα — Turkiano — turko — Türkänan — Türk — تركي — تركية — أترك — турки — турок — турчанка — טורקי — טורקייה — turci — turc — turcoaică — তুর্কি — turco — turca — turchi — turche — თურქი — turces — turcu[۱۶][۱۷] — turca[۱۸][۱۷] — Turc[۱۹] — Turque[۱۹] — turca — turche — turchi — turco — Turek — Turkyně — turques[۱۷] — turco[۱۷] — turcos[۱۷] — турци — توركي — توركية — تواركا — توركيات ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
فزیکي ځای
غړی د
  لړۍ...
د اقتصادي همکارۍ او پراختیا سازمان OECD
اروپايي شورا (CoE) (۱۹۴۹ – )
د سوداګرۍ نړيوال سازمان (۱۹۹۵ – )
جي۲۰ (G20)
Organization of the Black Sea Economic Cooperation (en) ژباړل
ملگري ملتونه (۱۹۴۵ – )
ناټو (۱۹۵۲ – )
Organization for Security and Co-operation in Europe (en) ژباړل (۱۹۷۳ – )
د بيارغونې او پراختيا نړيوال بانک (۱۹۴۷ – )
نړيواله پرمختياېې ټولنه (۱۹۶۰ – )
نړيواله مالي مؤسسه (۱۹۵۶ – )
د پانګونې څواړخيز تضمين نړيوال اژانس (۱۹۸۸ – )
International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ژباړل (۱۹۸۹ – )
African Development Bank (en) ژباړل
Asian Development Bank (en) ژباړل (۱۹۹۱ – )
Australia Group (en) ژباړل (۲۰۰۰ – )
د اسلامي همکاريو سازمان[۲۰] (۱۹۶۹ – )
European Payments Union (en) ژباړل
United Nations–African Union Hybrid Operation in Darfur (en) ژباړل
Eurocontrol (en) ژباړل (۱۹۸۹ – )
Treaty on Open Skies (en) ژباړل
Missile Technology Control Regime (en) ژباړل[۲۱] (۱۹۹۷ – )
نړيوال پوليس[۲۲][۲۳] (۱۹۵۶ – )
Nuclear Suppliers Group (en) ژباړل[۲۴]
کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان[۲۵][۲۶] (۱۹۹۷ – )
Movement Coordination Centre Europe (en) ژباړل[۲۷][۲۸]
International Hydrographic Organization (en) ژباړل[۲۹]
International Energy Agency (en) ژباړل[۳۰]
يونيسکو[۳۱] (۱۹۴۶ – )
Group on Earth Observations (en) ژباړل
پوست نړيواله ټولنه[۳۲][۳۳] (۱۸۷۵ – )
مخابراتو نړيواله ټولنه[۳۴] (۱۸۶۶ – )
هواپېژندنې نړيوال سازمان[۳۵] (۱۹۴۹ – )
د روغتيا نړيوال سازمان[۳۶]
MIKTA (en) ژباړل
Organization of Turkic States (en) ژباړل (۲۰۰۹ – )
International Centre for Migration Policy Development (en) ژباړل (۲۰۱۸ – )
ګومرک نړيوال سازمان[۳۷] (۱۹۵۱ – ) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
هېواد
ځایناستی د
کچه او لوړوالی
د ځای کچه
۷۸۳٬۵۶۲ كيلومتر مربع[۳۹]
۷۸۳٬۵۶۲٫۰۵۲۹۶ كيلومتر مربع
۷۸۳٬۳۵۶ كيلومتر مربع ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور اړين مالومات
برخه د
  لړۍ...
بالکان — لويديځه اسيا — منځنی ختيځ — Mediterranean Basin (en) ژباړل — Black Sea Basin (en) ژباړل — اوراسيا ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور معلومات
وېب‌پاڼه
[www.turkiye.gov.tr]
کورډي‌نېشن
۳۹°شمال ۳۶°ختیځ / 39°شمال 36°ختيځ / 39; 36 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

ترکيه چې رسمي نوم یې د ترکیې جمهوريت دی، عمدتاً د اسيا په لويديځ کې په اناتوليا او ډېره کمه برخه يې په سويل ختيځه اروپا د بالکان په سيمه کې پرته ده. شمال لويديځ لور ته له يونان او بلغاريې، شمال لور ته له تور سمندر، شمال ختيځ ته له ګرجستان، ختيځ ته له ارمنستان، اذربايجان او ايران، شمال ختيځ ته له عراق، سويل لور ته له سوريې او مديترانې سمندر او لويديځ لور ته له ايجين سمندر سره ګډه پوله لري. د دې هېواد غوڅ اکثريت وګړي ترکان دي، کردان يې ستر لږکي دي. انقره د ترکيې پلازمېنه، استانبول يې شاهي پلازمېنه، ستر ښار او مالي مرکز دی.

اوسنۍ ترکيه، کوم ځای چې د نړۍ په کچه د انسانانو د لومړيو ميشت ځايونو له ډلې دی، د ګوبکلي تپې په څېر د مهمو نوي ډبرين عصر د سيمو کور دی، همدا راز د هيتيانو، د اناتوليا د نورو خلکو او مسيني يونانيانو  په څېر لرغوني تمدنونه دلته ميشت شوي دي. د ستر سکندر له فتوحاتو وروسته چا چې هلينستي پړاو پيل کړ، په اوسنۍ ترکيه کې ډېرې لرغونې سيمې له کلتوري اړخه يونانې شوې چې د بيزانس په پير کې يې هم دوام وموند. په يوولسمه پېړۍ کې سلجوقي ترکانو کوچ پيل کړ، په ۱۲۴۳ز کال کې د مغولو تر بريدونو پورې د روم سلطنت په اناتوليا واکمني وکړه او له دې وروسته دا سيمه په کوچنيو ترکي واکمنيو ووېشل شوه. د ديارلسمې پېړۍ په وروستيو کې عثمانيانو د دې کوچنيو واکمنيو په يو ځای کولو پيل وکړ، بالکان يې ونيو  او د عثماني پړاو پر مهال د اناتوليا ترکي کېدلو وده وکړه.  دويم محمد په ۱۴۵۳ز کال کې قسطنطنيه (استانبول) ونيوه او د لومړي سليم د واکمنۍ پر مهال هم د عثماني پراختيا دوام پيدا کړ. د سليمان القانوني د واکمنۍ پر مهال عثماني سترواکي په نړيوال ځواک بدله شوه. د اتلسمې پېړۍ له وروستيو څخه راپدېخوا، د ډېرو سيمو په له لاسه ورکولو سره د سترواکۍ ځواک مخ پر کمېدو شو. دويم محمود د نولسمې پېړۍ په لومړيو کې د نويتابه بهير پيل کړ. د ۱۹۰۸ز کال د ځوانو ترکانو انقلاب د سلطان واک محدود کړ، د دېرش کلونو ځنډ وروسته یې عثماني پارلمان بيا راژوندی کړ او  دا سترواکي يې د څو ګونديز پړاو ته داخله کړه. د ۱۹۱۳ز کال کودتا دا هېواد د درې پاشاګانو تر واک لاندې راوست، دوی په ۱۹۱۴ز کال کې د مرکزي قوتونو د برخې په توګه په لومړۍ نړيواله جګړه کې د سترواکۍ له داخلېدو سره مرسته وکړه. د جګړې پر مهال، عثماني حکومت د ارمنيانو او اشوريانو په وړاندې ټولوژنه تر سره کړه. په جګړه کې له ماتې وروسته، عثماني سترواکي ووېشل شوه.[۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰][۵۱][۵۲][۵۳]

د متحده ځواکونو پر ضد د ترکيې د خپلواکۍ جګړې په پايله کې د ۱۹۲۲ز کال د نومبر په لومړۍ نېټه سلطنت منحل شو، د ۱۹۲۳ز کال د جولای په څلور وېشتمه نېټه د لوزان تړون لاسليک شو (چې د سور Sèvres د تړون ځای يې ونيو) او د ۱۹۲۳ز کال د اکتوبر مياشتې په نهه ويشتمه نېټه جمهوريت اعلان شو. د هېواد د لومړي ولسمشر مصطفی کمال اتاترک له خوا د پيل شويو سمونونو له مخې، ترکيه سيکولر، واحد او پارلماني جمهوري هېواد شو. ترکيې د کوريا په جګړ کې د پام وړ ونډه تر سره کړه او په ۱۹۵۲ز کال کې له ناټو سره يو ځای شوه. د شلمې پېړۍ په وروستۍ نيمايي کې ترکيه له ګڼو پوځي کودتاګانو سره مخ شوه. په ۱۹۸۰ز کال کې اقتصاد ازاد شو چې د پياوړي اقتصاد د ودې او سياسي ثبات لامل وګرځېد. په ۲۰۱۷ز کال کې د يوې ټولپوښتنې په پايله کې پارلماني جمهوري نظام په ولسمشري نظام بدل شو. له هماغه وخته د ولسمشر رجب طيب اردوغان او د هغه د ګوند د عدالت او پراختيا ګوند، تر واکمنۍ لاندې د ترکيې نوی حکومت اسلام پاله او واک خوښوونکی بلل کېږي. په هېواد کې د اردوغان واکمني د دې هېواد د پيسو د کړکېچ، د پړسوب او اقتصادي کمښت او د بې وزلۍ د زياتېدو لامل شو.[۵۴][۵۵][۵۶][۵۷][۵۸]

ترکيه د جيوپوليټيک ستراتيژيک موقعيت له مخې يو سيمه ییز ځواک او تازه په تازه صنعتي شوی هېواد دی. د ترکيې اقتصاد، کوم چې د پورته کېدونکي او د ودې په حال کې اقتصادونو کې ډلبندي شوی، د ناخالص کورني اسمي توليد له نظره د نړۍ شلم ستر اقتصاد او د PPP له اړخه د نړۍ  يوولسم ستر اقتصاد دی. ترکيه د ملګرو ملتونو د منشور غړی دی، د ناټو، پيسو نړيوال صندوق، نړيوال بانک لومړنی غړی دی، د OECD, OSCE, BSEC, OIC او G20 بنسټ اېښودونکی غړی دی. په ۱۹۵۰ز کال کې د اروپايي شورا د لومړي غړي په توګه، ترکيه په ۱۹۶۳ز کال کې د اروپا د اقتصادي کمېټې شريک غړی شو، په ۱۹۹۵ز کال کې د اروپا د ګمرکي اتحاديې سره يو ځای شو او په ۲۰۰۵ز کال کې يې د اروپايي اتحاديې سره د الحاق مذاکرات پيل کړل.[۵۹][۶۰]

نوم

په انګليسي ژبه د ترکيې نوم « Turkey» (د منځنيو پېړيو لاتيني بڼه یې دا ده: Turchia/Turquia» معنا ده «د ترکانو ځمکه». په منځنۍ انګليسي ژبه کې د Turkye ټکي کارول «د ډوشس کتاب» په نوم د «چاسر» په لومړي اثر کې شوي (شاو خوا ۱۳۶۹). د ترکانو ځمکه اصطلاح د پنځلسمې پېړۍ په اثر «ډګبي رازونه» کې کارول شوې ده. وروستۍ کارونه يې د ډانبار په شعرونو، د شپاړسمې پېړۍ د Manipulus  په لغاتو (Turkie)  او د فرانسيس بيکن سيلوا سيلواروم کې د (Turky) په ډول شوې دي. د اوسنۍ ترکیې انګليسي ليکنې (Turkey) تاريځ ۱۷۱۹ز کال ته ورګرځي. [۶۱][۶۲]

له صليبي جګړو وروسته په لويديځو سرچينو کې د ترکيې نوم راڅرګند شوی. د څوارلسمې پېړۍ په عربي سرچينو کې، ترکيه عموماً د ترکمانيه په مقابل کې ياده شوې چې شونې ده په پراخه معنا سره يې مطلب اغوز وي. ابن بطوطة د ۱۳۳۰ کلونو کې دې سيمې ته د «بر الترکية المعروف ببلد الروم» نوم اخستی يعنې (د ترکانو ځمکه چې د روم په ځمکو هم پېژندل کېږي). له لومړۍ نړيوالې جګړې وروسته د دې هېواد تجزيې ترکي ملتپالنه بيا راژوندۍ کړه او د «ترکيه د ترکانو لپاره» احساسات لوړ شول. د الکسندروپل په تړون کې په لومړي ځل د ترکيې نوم په نړيوالو اسنادو کې داخل شو چې دا تړون د ستر ملي مجلس دولت له خوا له ارمينيا سره لاسليک شوی و. له افغانستان سره په لاسلیک شوي تړون کې، د «دولت عليای ترکي» (د ترکیې عالي دولت) اصطلاح کارول شوې او په دې ډول له عثماني سترواکۍ د نوم سره تشبيه ورکړل شوې.[۶۳][۶۴][۶۵][۶۶]

د ممالیکو سلطنت ته هم تلکي دولت ويل کېدل. [۶۷]

تاريخ

له تاريخ مخکې د اناتولي تاريخ او ختيځه تراکيه

د اناتولي ټاپووزمه چې د اوسنۍ ترکيې ډېره برخه په بر کې نيسي، د نړۍ يو له لرغونو دايمي استوکنيزو سيمو څخه ده. ګڼ لرغوني اناتولي خلکو په اناتوليا کې ژوند کړی، لږ تر لږه د نوي ډبرين پير څخه تر هلنيستي پړاو پورې. ډېريو دې خلکو په اناتوليايي ژبه خبرې کولې، کومه چې د سترې اندو-اروپايي ژبې د کورنۍ يوه څانګه ده؛ او د هيتي او لويي اندو-اروپايي ژبو لرغونتيا ته په کتنې سره، ځينې علماء اناتوليا د يو فرضي مرکز په توګه وړانديز کوي، له کوم مرکز څخه چې اندو-اروپايي ژبې خپرې شوي دي. د ترکيې اروپايي برخه، چې ختيځه تراکيه ورته ويل کېږې، کې هم لږ تر لږه څلوېښت زره کاله مخکې انسانانو ژوند کړی او معلومه شوې چې له زېږد نږدې شپږ زره کاله مخکې په نوي ډبرين پير کې وه.[۶۸][۶۹][۷۰][۷۱]

د ګوبکلي تپه د انسان په لاس تر ټولو لرغونې جوړه شوې مذهبي ودانۍ ده، هغه عبادتځای چې لرغونتيا يې له زېږد مخکې نږدې لس زره کلونو ته رسېږي، په داسې حال کې چې Çatalhöyük په سويلي اناتوليا کې د نوي ډبرين او د مسو د پير ډېر ستر استوګنځای دی، کوم چې له زېږد مخکې له نږدې ۷۵۰۰ څخه تر ۵۷۰۰ پورې موجود و. دا تر دې د مه د نوي ډبرين پير يوه لويه او ښه خوندی موندل شوې سیمه ده او د یونسکو د نړيوال ميراث په نوملړ کې شامله ده. د ټرای استوګنځای په نوي ډبرين پړاو کې پيل او د وسپنې تر پير پورې يې دوام پیدا کړ.[۷۲][۷۳][۷۴]

ایداري وېش

چپ

د ترکې هیواد ایداري وېش (د ترکیه هیواد ولایتونه) ترکیه ټول ۸۱ ولایتونه لري، بغیر له دري ولایتونو چې مرکزي نومونه یې د ولایت نوم سره توپیر لري نور ټول ولایتي مرکزونه د ولایت له نوم سره یو دي. یاد دري ولایتونه عبارت دي له ختای مرکز انتاکیه) قوجا ایلي مرکز ایزمیت) او سقاریه مرکز آداپازاري).

تور سمندر سیمه

مرمره سیمه

مرکزي آناتولیا

اژه سیمه

ختیځه آناتولیا

مدیترانه سیمه

سویل ختیځه آناتولیا

جغرافیه

سیاسی خپلواکی

کلتور

اقتصاد

د ترکې اقتصاد په وروستیو دوه لسیزو کې د پام وړ پرمختګ کړی دی اوس مهال ترکیه د صنعتي هیوادونو سازمان غړیتوب هم لري.

تاریخ

د ترکې تاریخ زرګونه کلونو ته رسیږي یوه ښه بیلګه یې عثماني واکمني ده چې کابو ۶۵۰ کاله واکمني یې وکړه.

نور ولولئ

د ترکي ښارونه

سرچينې

  1. ↑ "Motto". Gov.tr. 23 February 2013. لاسرسي‌نېټه ۲۳ فبروري ۲۰۱۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "The Results of Address Based Population Registration System, ۲۰۱۴". Turkish Statistical Institute. ۲۹ جنورې ۲۰۱۵. لاسرسي‌نېټه ۲۹ جنورې ۲۰۱۵. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |accessdate=, |date= (لارښود)
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ "Turkey". International Monetary Fund. لاسرسي‌نېټه ۲ نوامبر ۲۰۱۴. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |accessdate= (لارښود)
  4. ↑ "Gini Index". CIA. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۴ جون ۲۰۱۱ باندې. لاسرسي‌نېټه ۲۸ مې ۲۰۱۴. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  5. ↑ "۲۰۱۴ Human Development Report" (PDF). ۱۴ مارچ ۲۰۱۳. مخونه 21–25. لاسرسي‌نېټه ۲۷ جون ۲۰۱۴. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |accessdate=, |date= (لارښود)
  6. ↑ Reference URL: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html. Retrieved: ۲ جون ۲۰۱۵.
  7. ↑ Reference URL: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684&dil=1.
  8. ↑ ۸٫۰۰ ۸٫۰۱ ۸٫۰۲ ۸٫۰۳ ۸٫۰۴ ۸٫۰۵ ۸٫۰۶ ۸٫۰۷ ۸٫۰۸ ۸٫۰۹ ۸٫۱۰ ۸٫۱۱ ۸٫۱۲ ۸٫۱۳ ۸٫۱۴ ۸٫۱۵ ۸٫۱۶ ۸٫۱۷ ۸٫۱۸ ۸٫۱۹ ۸٫۲۰ ۸٫۲۱ ۸٫۲۲ ۸٫۲۳ ۸٫۲۴ ۸٫۲۵ ۸٫۲۶ ۸٫۲۷ ۸٫۲۸ ۸٫۲۹ ۸٫۳۰ ۸٫۳۱ ۸٫۳۲ ۸٫۳۳ ۸٫۳۴ ۸٫۳۵ ۸٫۳۶ ۸٫۳۷ ۸٫۳۸ ۸٫۳۹ ۸٫۴۰ ۸٫۴۱ ۸٫۴۲ ۸٫۴۳ ۸٫۴۴ ۸٫۴۵ ۸٫۴۶ ۸٫۴۷ ۸٫۴۸ ۸٫۴۹ ۸٫۵۰ ۸٫۵۱ ۸٫۵۲ ۸٫۵۳ ۸٫۵۴ ۸٫۵۵ Stated in: World Bank Open Data. Publisher: نړیوال بانک.
  9. ↑ Reference URL: http://www.worldometers.info/world-population/turkey-population/.
  10. ↑ Reference URL: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30709.
  11. ↑ Reference URL: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210.
  12. ↑ Reference URL: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2021-45500&dil=1. Retrieved: ۱۷ سپټمبر ۲۰۲۲.
  13. ↑ Stated in: Constitution of Turkey. Section, verse, paragraph, or clause: 3.
  14. ↑ Reference URL: https://nip.tuik.gov.tr/?value=HanehalkiBuyukluguneGoreHs.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Stated in: The World Factbook. Retrieved: ۲۸ سپټمبر ۲۰۱۷. Publisher: Central Intelligence Agency. اثر ژبه: انګليسي ژبه. ليکوال: Central Intelligence Agency. ISSN: 0277-1527.
  16. ↑ Applies to part: masculine singular.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ ۱۷٫۴ "Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana" (په استوریايي ژبه ). ۱۵ ډيسمبر ۲۰۰۰. لاسرسي‌نېټه ۲۸ سپټمبر ۲۰۲۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); تحقق من التاريخ في: |access-date=, |date= (لارښود)ساتنه CS1: ناپېژانده ژبه (link)
  18. ↑ Applies to part: feminine singular.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ Reference URL: http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
  20. ↑ Reference URL: http://www.mfa.gov.tr/the-islamic-conference--_oic_.en.mfa.
  21. ↑ Reference URL: http://mtcr.info/partners/. Retrieved: ۴ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  22. ↑ Reference URL: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Publisher: نړيوال پوليس. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  23. ↑ Reference URL: https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Europe/TUeRKIYE. Retrieved: ۲۳ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  24. ↑ Reference URL: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Publisher: Nuclear Suppliers Group. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  25. ↑ Reference URL: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Publisher: کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  26. ↑ Reference URL: https://www.opcw.org/about-us/member-states/turkiye. Retrieved: ۲۹ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  27. ↑ Reference URL: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  28. ↑ Reference URL: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Publisher: Movement Coordination Centre Europe. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  29. ↑ Reference URL: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Publisher: International Hydrographic Organization. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  30. ↑ Reference URL: https://www.iea.org/countries/membercountries/. Publisher: International Energy Agency. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  31. ↑ Reference URL: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  32. ↑ Reference URL: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Retrieved: ۴ مې ۲۰۱۹.
  33. ↑ Reference URL: https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=308. Retrieved: ۲۸ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  34. ↑ Reference URL: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Retrieved: ۴ مې ۲۰۱۹.
  35. ↑ Reference URL: https://public.wmo.int/en/members/turkey. Retrieved: ۲۶ مې ۲۰۲۰.
  36. ↑ Reference URL: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Retrieved: ۲۱ جولای ۲۰۲۰.
  37. ↑ Reference URL: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Retrieved: ۱۶ مارچ ۲۰۲۴. Page(s): 5. Supports qualifier: پيل نېټه.
  38. ↑ Stated in: انټرنېټ ادارې دوتنه. دوتنې ټوليزه پېژندنه: 4061163-2. اثر ژبه: جرمني ژبه. Retrieved: ۳۱ مې ۲۰۲۱. ليکوال: جرمن ملي کتابتون.
  39. ↑ Stated in: The World Factbook. Retrieved: ۲۱ جولای ۲۰۲۱. Publisher: Central Intelligence Agency. اثر ژبه: انګليسي ژبه. ليکوال: Central Intelligence Agency. ISSN: 0277-1527.
  40. ↑ Howard, Douglas Arthur (2001). The History of Turkey. Greenwood Publishing Group. مخونه 43. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-313-30708-9. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  41. ↑ Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (2011). [[[:کينډۍ:Google books]] The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC)] تحقق من قيمة |url= (لارښود). Oxford University Press. مخونه 3–11, 37. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-19-537614-2. لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  42. ↑ Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin. 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667. JSTOR 3258667. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  43. ↑ Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen (1977). The Cambridge Ancient History (په انګليسي ). Cambridge University Press. مخونه 184, 787. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-521-08691-2. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  44. ↑ David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). [[[:کينډۍ:Google books]] Eerdmans Dictionary of the Bible] تحقق من قيمة |url= (لارښود). Wm. B. Eerdmans Publishing. مخونه 61. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8028-2400-4. لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  45. ↑ Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. مخونه 33. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  46. ↑ Masters, Bruce (2013). The Arabs of the Ottoman Empire, 1516–1918: A Social and Cultural History (په انګليسي ). Cambridge University Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-107-03363-4. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  47. ↑ Somel, Selcuk Aksin (2010). The A to Z of the Ottoman Empire (په انګليسي ). Scarecrow Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4617-3176-4. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  48. ↑ Marushiakova, Elena; Popov, Veselin Zakhariev; Popov, Veselin; Descartes), Centre de recherches tsiganes (Université René (2001). Gypsies in the Ottoman Empire: A Contribution to the History of the Balkans (په انګليسي ). Univ of Hertfordshire Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-902806-02-0. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  49. ↑ Roderic. H. Davison, Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923 – The Impact of West, Texas 1990, pp. 115-116.
  50. ↑ Zürcher, Erik Jan (2004). Turkey: A Modern History. London: I. B. Tauris. مخونه 93–5. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  51. ↑ Shaw and Shaw, Stanford J. and Ezel Kural (1977). History of The Ottoman Empire and Modern Turkey Vol. II. Cambridge: Cambridge University Press. مخونه 274–9, 282–7. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  52. ↑ Schaller, Dominik J.; Zimmerer, Jürgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies—introduction". Journal of Genocide Research. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. ISSN 1462-3528. S2CID 71515470. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  53. ↑ Roderic H. Davison; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in Slavic Review, Vol. 34, No. 1 (March 1975), pp. 186–187
  54. ↑ Peter S. Goodman (18 August 2018). "The West Hoped for Democracy in Turkey. Erdogan Had Other Ideas". The New York Times. لاسرسي‌نېټه ۱۸ اپرېل ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  55. ↑ "Recep Tayyip Erdogan: Turkey's pugnacious president". BBC News. 27 October 2020. لاسرسي‌نېټه ۱۸ اپرېل ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  56. ↑ Turak, Natasha (13 December 2021). "Turkish lira plunges to fresh low ahead of anticipated interest rate cut". CNBC. لاسرسي‌نېټه ۱۵ ډيسمبر ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  57. ↑ Cohen, Patricia (14 December 2021). "How Did Turkey's Economy Go So Wrong". The New York Times. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۸ ډيسمبر ۲۰۲۱ باندې. لاسرسي‌نېټه ۱۵ ډيسمبر ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  58. ↑ Elliott, Larry (13 December 2021). "Turkey faces threat of financial crisis after lira plunges against dollar". The Guardian. لاسرسي‌نېټه ۱۶ ډيسمبر ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  59. ↑ "From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  60. ↑ "The Political Economy of Regional Power: Turkey" (PDF). giga-hamburg.de. د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۱۰ فبروري ۲۰۱۴ باندې. لاسرسي‌نېټه ۱۸ فبروري ۲۰۱۵. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  61. ↑ Michael J. Arlen (2006). Passage to Ararat. MacMillan. مخونه 159. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-374-53012-9. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  62. ↑ "Turkey", د آکسفورډ انګلیسي قاموس (چاپ 3rd), د آکسفورډ پوهنتون چاپ, September 2005 منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود); بې باوره دی |mode=CS1 منځګړی (لارښود) (Subscription or UK public library membership required.)
  63. ↑ کينډۍ:TDV İslâm Ansiklopedisi
  64. ↑ Sylvain Auroux, E.F.K. Koerner, Hans-Josef Niederehe, Kees Versteegh (2000). History of the Language Sciences. مخونه 327. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)ساتنه CS1: د ليکوالانو له منځپانګې کار اخلي (link)
  65. ↑ Gülru Necipoglu, سمونګر (2007). Muqarnas: History and Ideology: Architectural Heritage of the "Lands of Rum". 24. مخونه 9. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  66. ↑ کينډۍ:TDV İslâm Ansiklopedisi
  67. ↑ Moše Šārôn (1986). Studies in Islamic History and Civilization: In Honour of Professor David Ayalon. مخونه 316. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  68. ↑ Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (2011). [[[:کينډۍ:Google books]] The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC)] تحقق من قيمة |url= (لارښود). Oxford University Press. مخونه 3–11, 37. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-19-537614-2. لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  69. ↑ "The Position of Anatolian" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۰۵ مې ۲۰۱۳ باندې. لاسرسي‌نېټه ۰۴ مې ۲۰۱۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  70. ↑ Balter, Michael (27 February 2004). "Search for the Indo-Europeans: Were Kurgan horsemen or Anatolian farmers responsible for creating and spreading the world's most far-flung language family?". Science. 303 (5662): 1323. doi:10.1126/science.303.5662.1323. PMID 14988549. S2CID 28212584. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  71. ↑ Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin. 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667. JSTOR 3258667. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  72. ↑ "The World's First Temple". Archaeology magazine. November–December 2008. مخونه 23. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۹ مارچ ۲۰۱۲ باندې. لاسرسي‌نېټه ۱۲ جنوري ۲۰۲۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  73. ↑ "Çatalhöyük added to UNESCO World Heritage List". Global Heritage Fund. 3 July 2012. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۷ جنوري ۲۰۱۳ باندې. لاسرسي‌نېټه ۰۹ فبروري ۲۰۱۳. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  74. ↑ . Troy.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=تورکيه&oldid=326021" نه اخيستل شوی