Işqobod

Şahr
Işqobod
turkmanī: Aşgabat
Nişon
37°57′ s. ş. 58°23′ v. d.
Kişvar	Turkmaniston
Taqsimoti doxilī	6 etrap
Hokim	Durdiliev Şomuhammad[d]
Ta'rix va çuƣrofijo
Ta'sis	1881
Masohat	taqriban 765 km²
Balandiji markaz	219 ± 0 m
Mintaqai zamonī	UTC+05:00
Aholī
Aholī	▲1 030 063 tan (2022)
Nomi qavmī	aşxabadets, aşxabadka, aşxabadtsы
Zaboni rasmī	zaboni turkmanī
Şinosahoi adadī
Nişonai pocta	744000 — 744901
Kodi moşin	AG
Digar
Denь goroda	25 maja
Neofitsialьnыe nazvanija	Belomramornaja stolitsa, Gorod ljubvi
ashgabat.gov.tm (rus.)(turkman.)
Işqobod
Parvandaho dar Vikianbor

Işqobod (forsī: عشق‌آباد‎), Aşqobód (turkmanī: Aşgabat), Aşkobod, (to soli 1919 Asxabat, solhoi 1919–1927 Poltoratsk) — pojtaxti Çumhuriji Turkmaniston. Işqobod maqomi vilojat dorad.

Çuƣrofijo

Işqobod dar çanubi kişvar, dar hamvoriji nazdi domanai kūhi Kopetdoƣ (mintaqai zilzilador) dar vohai Ahal çoj giriftaast (dar balandiji 214–240 m az sathi bahr). Dar zilzilai saxti soli 1948 şahr tamoman xarob gardida, zijoda az 160 hazor nafar halok şudaand. Aholiaş 827,5 hazor nafar (2009).

Naqlijot

Rohhoi avtomobilgard va rohi ohan markazro bo vilojatho pajvast mekunand. Az şimoli Işqobod nahri Qaroqum meguzarad. Doroi furudgoh va rohi ohani bajnalmilalist.

Ta'rix

Vokzali Işqobod (1901)

Kūcai xiştī dar Işqobod (1913)

Işqobod soli 1881 cun istehkomi harbiji Rossija dar çoji xarobai Asxabat bunjod joftaast. Ta'rixi qadimī va asrimijonagiji Işqobod beştar mutaalliq ba şahri Niso ast. Az on ço jodgorhoi zamoni Aşkonijon joft şudaast, ki ba ta'rixi jake az davlathoi buzurgi açdodi toçikon — Aşkonijon taalluq dorand. Az oxiri sadai XIX va avvali sadai XX Işqobod markazi harakati inqilobiji Zakaspij (pasi Kaspij) bud. Az soli 1882 markazi vilojati Zakaspiji general-gubernatoriji Turkiston gardid. Ba'di nasbi rohiohani Zakaspij (1885) ba markazi muhimmi aloqai tiçoratiji Imperijai Rossija bo mamlakathoi Şarq (maxsusan Eron) tabdil joft. Mohi dekabri 1917 dar Işqobod hokimijati şūravī barqaror şuda, ijuli 1918 Işqobodro eserho-dastai gordhoi safed işƣol kardand. 9 ijuli 1919 şahr boz ba dasti bolşevikon guzaşt. Solhoi 1919-24 Işqobod markazi ÇHŞS Turkiston dar hajati RSFSR bud. Bo taşkil şudani ÇŞS Turkmaniston (27 oktjabr 1924) pojtaxti on gardid.

Jodgorihoi ta'rixī

Dar atrofi Işqobod jodgorhoi ta'rixī-bostonşinosī boqī mondaand. Muhimtarini onho xarobahoi maqbarai Anov (9 km şarqtar) va mamnū'gohi şahri qadimai Nisoi Kuhna meboşad.

Iqtisod

Işqobod kalontarin markazi iqtisodiju sanoatiji mamlakat meboşad. Sohahoi asosiji sanoataş: moşinsozī, korkardi filizz, nassoçī, xūrokvorī, masolehi binokorī, elektrotexnikī. Kombinati şişasoziji Işqobod dar Osijoi Markazī kalontarin meboşad. Işqobod fabrikai qolinbofī dorad.

Me'morī

Dar oxiri sadai XX ba'di zaminlarza şahr az nav obod gardid. Binohoi navi ba zilzila tobovar soxta şudand. Ibtidoi sadai XXI az rūji loihai me'moroni xoriçī dar markazi şahr binoi Şūroi Xalq, Qasri ehjoi millī, inşooti majdoni Betarafī, binoi furudgohi bajnalmilalī soxta, ba istifoda doda şudand.

Az soli 1991 sar karda dar Işqobod binohoi bo uslubi şarqī imoratşuda qomat afroxtand.

Manzarai şabi şahri Işqobod

Ilm, maorif va farhang

Işqobod markazi ilm va farhangi Çumhuriji Turkmaniston meboşad. Dar Işqobod Akademijai Ilmho Turkmaniston, 35 muassisai tahqiqoti ilmī, zijoda az 10 maktabi olī (donişgohhoi tibbī, politexnikī, san'at, kişovarzī), teatrho, (az çumla Teatri opera va baleti Turkmaniston, Teatri akademiji dramai ba nomi Mullo Nafas), naşrijot («Turkmaniston» va «Ilm»), osorxonaho (Osorxonai san'ati tasvirī, osorxonai ta'rixu etnografija, s. ta'sis 1881), kitobxonaho, sirk, varzişgohho (kalontarinaş «Kopetdoƣ»), filarmonijai davlatī, kinostudijai «Turkmanfilm», markazi televizion, pojgohhoi radioşunavonī fa'olijat dorand.

Matbuot

Dar Işqobod rūznoma va maçallaho ba zaboni turkmanī va rusī naşr meşavand. «Aşgabat akşami» naşrijai hukumati şahri Işqobod meboşad. Dar masofai 39 km az Işqobod dar domanai şimolu şarqiji Kopetdoƣ şahrcai kurortiji Firūza çoj giriftaast.

Munosibathoi bajnalmilalī

Barodarşahrho

• Albukerke, IMA
• Afina, Junon
• Bamako, Mali
• Ankara, Turkija
• Landƶou, Cin
• Aqtau, Qazoqiston
• Kiev, Ukraina

Adabijot

• Malkolm Kolledƶ. Parfjane. M. 2004;
• Novaja rossijskaja entsiklopedija. T. 2. Moskva, 2005.

Pajvandho

• Sajti rasmī Bojgonī şudaast 5 marti 2016  sol.(turkman.)(rus.)
• Dargohi ittilootiji şahri Işqobod Bojgonī şudaast 15 apreli 2014  sol.
• «Gorod serdara» Bojgonī şudaast 23 Janvar 2008  sol. — Vokrug Sveta (rus.)
• A. A. Nikonov «Aşxabadskoe zemletrjasenie: problemы i reşenija polveka spustja posle katastrofы». Vestnik OGGGGN RAN, № 2(4), 1998 (spetsialьnыj vыpusk)(rus.)
• Aşxabad, ucebnыj filьm(rus.)
• Turizm goroda Aşxabada(rus.)
• Kniga: «Aşxabad — v Knige rekordov Ginnesa». Fotogalereja. © Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2013. Bojgonī şudaast 4 sentjabri 2015  sol. // ashgabat.gov.tm (rus.)

Sarcaşma

• Aşqobod // Asos — Boz. — D. : SIEMT, 2013. — (Ensiklopedijai Milliji Toçik : [taxm. 25 ç.] / sarmuharrir N. Amirşohī ; 2011—2023, ç. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.