Σωτήρης Αδαμαρέτσος 's Reviews > Διπλωματία

Κλείνοντας (για πολλοστή φορά) το μεγαλειώδες αυτό βιβλίο, πήρα τηλέφωνο έναν συμμαθητή συμφοιτητη και φίλο επί τριακονταετιας ο οποίος υπηρετεί σήμερα σε μια υψηλή διπλωματική θέση εκτός Ελλάδος (...) Η συζήτηση ήταν και για το παρόν βιβλίο του συμβούλου εθνικής Ασφαλείας και πρώην Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Henry Κισσινγκερ· διανθιστηκε όμως με την εικόνα του φίλου για το γερόλυκο ΗΚ, αδύνατο κ γέρο πια στα 97 του χρόνια, αλλά με μια καθαρότητα σκέψης, λόγου κ αντίληψης που ακόμα γοητεύει. Η ικανότητα αυτού του ανθρώπου να αντιλαμβάνεται το καίριο σε κάθε πρόβλημα, να έχει δε ακόμα καθαρές σκέψεις για ένα αντικείμενο και να μπορεί τις διατυπώνεις εξ ίσου καθαρά, είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της αμφιλεγόμενης προσωπικότητας.

Για τον Κίσινγκερ θα έχετε ακούσει μάλλον. Επί χρόνια κυκλοφορούσε η αποκάλυψη περί της δήθεν φράσης του κατά των Ελλήνων, διάσημο hoax που διέδωσε το περιοδικό Νέμεσις. Φυσικά πρόκειται για έναν Μοναδικό Διπλωμάτη, με συμμετοχή σε μερικά από τα πιο σημαντικά γεγονότα του τελευταίου αιώνα (ακόμα κ σε κάποια αμφιλεγόμενης ηθικής όπως στην Αργεντινή ή την Χιλή). Ωστόσο σε αυτό το έργο είναι όλο το απαύγασμα των σκέψεων και ιδεών ενός ανθρώπου που το τελευταίο που τον απασχολησε ποτε είναι η...υστεροφημια του.

Ο Κίσινγκερ αναπτύσσει με μοναδική επιχειρηματολογία, καθαρότητα ιδεών, κριτική ανάλυση, Γνώση και Κατανόηση των Αιτιων, με μια εν ολίγοις Θουκυδίδεια Γραφή, την ιστορία της Διπλωματίας από την εποχή του Ρισελιε μέχρι κ την πτώση της ΕΣΣΔ.
Το μισό βιβλίο μέχρι την έναρξη του ΒΠΠ είναι ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΙΚΟ - μια πανευρωπαϊκή ιστορία.
Με οδηγό την θεωρία του καρδινάλιου Ρισελιε για το δίκαιο του κράτους έναντι όλων (raison d état) και υπερ των συμφερόντων αυτού, η Γαλλία κατάφερε να κρατήσει διχοτομημενη την Γερμανία χάρη στον Τριακονταετη πόλεμο για δύο αιώνες. Αυτό οδήγησε στην συνθήκη της Βεστφαλιας(1640), την πρώτη επίσημη ίδρυση κρατών στην Ευρώπη. Η raison d état κράτησε σχεδόν 170 έτη και μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο συνέδριο της Βιέννης οι Μετερνιχ κ Καστλριτζ επέλεξαν να οδηγήσουν την Ευρώπη μέσα από την θεωρία της Ισορροπίας των δυνάμεων και των συνθηκών, περισσότερο ως αδυναμία των περιφερειακων λαών παρά σαν ισχύ των Μεγάλων Δυνάμεων. Αν και η ισχυρή προσωπικότητα του Μπισμαρκ πέτυχε να γύρει την ισορροπία υπέρ μιας ενιαίας Γερμανίας το 1870, αυτή άντεξε αλλά 45 χρόνια μέχρι που η υπερβολική αύξηση ισχύος όλων οδήγησε σε έναν πόλεμο.

Στο σημείο αυτό ο Κ βάζει στο παιχνίδι την Αμερική ως τον κύριο παράγοντα, έκτοτε, διαμόρφωσης των ιδεών περί Διπλωματίας, όπου η Ισχύ καθορίζεται από τον Κυρίαρχο. Με τον Πρόεδρο Ουιλσον η Αμερική μπαίνει στον Α παγκόσμιο πόλεμο με μια νέα ιδεολογία· τον ουιλσονικο ανθρωπισμο, την πίστη δλ των Αμερικανών στην μεσσιανικη αποστολή τους ως υπέρμαχοι των πανανθρωπινων αξιών κ ως σταυροφοροι στον αγώνα για να κυριαρχήσει η δημοκρατία και η ελευθερία. Πίστη που γέννησε το κίνημα της αυτοδιάθεσης των λαών κ οδήγησε στην δημιουργία των νέων ευρωπαϊκών κρατών. Αν κ η Αμερική αρνήθηκε τελικά το ρόλο του υπέρμαχου, κ υποχώρησε στα ενδότερα.
Με αυτή τη σκέψη ουσιαστικά διαφωνεί εδώ ο Κ, που επιχειρηματολογει - επιτυχημένα ομολογω - εναντίον της. Άλλωστε όταν χρειάστηκε να ασκηθεί αυτή η ανθρωπιστική ιδεολογία των κρατών απέναντι στην απειλή, ο Χίτλερ απέδειξε ότι "μπροστά σε ένα πιστόλι κάθε διπλωματικός φάκελος δικογραφιας είναι άχρηστος..."

Κατά τον πόλεμο, Ρούσβελτ Τσόρτσιλ κ Στάλιν επανέρχονται στην λογική του 19ου αιώνα περί ισορροπίας δυνάμεων. Αν και ο Τσόρτσιλ καταλάβαινε το διακύβευμα σε Γιάλτα κ Πότσνταμ, η απώλεια ισχύος της Βρετανίας δεν επέτρεψε να αλλάξει το πεπρωμένο της μεταπολεμικά. Τουλάχιστον οι Άγγλοι κατάλαβαν πιο νωρίς το τέλος της αποικιοκρατιας σε σύγκριση με τους στενοκεφαλους Γάλλους. Όμως η Αμερική μετά το γνωστό τηλεγράφημα του Κενναν από την Μόσχα το 1947 οδηγείται στην λογική της Ανασχεσης του Κομμουνισμου με την Ουιλσονικη ιδεολογία του έθνους που καλείται να σώσει την ελευθερία. Απέναντι τους στέκεται η ιδεολογία της εξέλιξης της ιστορίας του Μαρξισμου, αποδεικνύοντας τελικά ότι αυτό που ονομάστηκε Ψυχρός πόλεμος ήταν μια σύγκρουση καθαρών ιδεολογιών, γεννημένων πριν τον ΑΠΠ. Ωστόσο όσοι χειρίστηκαν τα γεγονότα μετά την Γιάλτα ήταν όλοι παιδιά αυτής της εποχής πιστά σε δόγματα κ ιδέες άλλης εποχής. Αλλά οι εποχές αλλάζουν πιο γρήγορα από τις γενιές... Η Αμοιβαία Βεβαιότητα Καταστροφής που γέννησε ο πυρηνικός πόλεμος ουσιαστικά άλλαξε τον θεωρία του πολέμου και της πολιτικής ριζικά!!!

Και σε αυτό το σημείο το υπόλοιπο βιβλίο γίνεται ντοκουμέντο καθώς ο Κ. εισερχεται σταδιακά στο πλάνο, ως σύμβουλος ασφαλείας επί Αιζενχαουερ κ Κένεντι μέχρι την άνοδο του στο Υπ. Εξωτερικών επί Νίξον. Εναντίον της ιδέας της Ανάσχεση, μια μορφή καταναγκασμου δια της εμμονής στο Καλό, η οποία κατέστησε την Αμερική έρμαιο της ιδέας να περιφρουρει και να επεμβαίνει σε κάθε σύγκρουση σε όλο το πλανήτη, οδηγώντας την σταδιακά στα λάθη που την οδήγησαν στο Βιετνάμ, και την διχοτόμηση της αμερικανικής κοινωνίας.
- - - το κομμάτι με τις διαπραγματεύσεις για το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ είναι μακράν το πιο ενδιαφέρον του έργου αν και αρκετά λεπτομερές, άλλωστε όλη η διαπραγμάτευση ήταν...μοναδικά ψυχοβγαλτικη για τους Αμερικανούς· ορατε στο τέλος - - -
Την ίδια στιγμή η ΕΣΣΔ πίεζε κ μπλοφαρε συστηματικά, αναγκάζοντας την άλλη πλευρά να υποχωρεί μπροστά στο φόβο της δήθεν ισχύος που ο Στάλιν καλλιεργήσε, χωρίς φόβο αντίστασης από το εσωτερικό ή τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Όμως αυτή η ψευδαίσθηση κατάντησε πίστη και οδήγησε την ΕΣΣΔ στην λάθος εικόνα του άτρωτου κ του ισχυρού, γεγονός που πλήρωσε άμεσα. Για τον Κ η ΕΣΣΔ ουδέποτε έφτασε στα επίπεδα ισχύος που ο κόσμος πίστευε.

Όταν με τον Νίξον κ τον Κ επιλέχτηκε ως οδηγός πολιτικής εξωτερικής, ξανά, η θεωρία της raison d état, το Συμφέρον του Κράτους δηλαδή, αντί του ουιλσονικου ανθρωπισμού, και η Αμερική άνοιξε τον δρόμο με την Κίνα και έπλεξε να στρέψει την ατζέντα στην Ύφεση , η ΕΣΣΔ έπελεξε να "ανοιχτεί" με την σειρά της, σε έναν δρόμο στήριξης κάθε διαμαρτυρομενου, με σκοπό την ψευδή όπως απεδείχθη επέκτασης της ισχύος της, από Μέση Ανατολή και Λατινική Αμερική μέχρι Αφρική. Όμως ούτε η στρατιωτική ούτε κυρίως η οικονομική δύναμή της μπορούσαν να αντέξουν καν αυτή την έκταση ισχύος. Μέσα στο '80 η ΕΣΣΔ κατέρρευσε οικονομικά κ ιδεολογικά πιεζομενη τόσο από την πολιτική του Ρηγκαν για τον έλεγχο των όπλων, όσο και τα κινήματα που γέννησε η Χαρτα του Ελσίνκι το 1975 υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (αυτή η άγνωστη εν πολλοίς αιτία των ανθρωπιστικων κινημάτων σε Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, - Βατσλαβ Χαβελ, Λεχ Βαλεσα), ενω παράλληλα με τις εκατομβες Τσερνομπίλ κ Αφγανιστάν, έγινε φανερό ότι η γενιά μετά τους Μπρεζνιεφ, Αντροποφ, Τσερνιενγκο αδυνατούσε να στηρίξει τον γίγαντα με πήλινα πόδια που κληρονόμησε.

Κλείνω με την αναγκαία προτροπή να διαβάσετε αυτό το βιβλίο όσοι γνωρίζετε καλά την ιστορία, και για τα ανωτέρω αλλά και για τις ενδιαφέρουσες συνομιλίες του Κ με τους Αντενάουερ και Ντε Γκολ αλλά και τις πικάντικες αναφορές στις διπλωματικές επαφές του με τους Βιετναμεζους στο Παρίσι. Όπου αναγκάζονταν να ακούει επί μία ώρα συνεχώς τον Ντε Ντιο Θω να κωλλυσιεργει, αναλυοντας μονότονα μαρξιστική θεωρία για την πολιτική υπέροχη του Βορείου Βιετνάμ έναντι της Αμερικής. Όταν ο Κ τόλμησε να θέσει μια παράμετρο της λενινιστικης θεωρίας, ο Θω τον διέκοψε με άλλον ένα δεκάλεπτο μονόλόγο, επιτιμοντας τον, γιατί αυτός δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιεί καν την μαρξιστική λενινιστικη ανάλυση ως Αμερικανός!
Στιγμές μεγαλείου υπομονής και διπλωματικού σουρεαλισμου...