Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 16

Sports leh Rawngbawlna

MIZORAM PRESBYTERIAN CHURCH (Presbyterian Church of India)

KRISTIAN |HALAI PWL

54th K.|.P. GENERAL CONFERENCE MULTIPLEX PROGRAMME

SPORTS LEH RAWNGBAWLNA

Ahmun Sawit u

: :

JointY.M.A. Hall, Thenzawl Pu Lalnghnglova Hmr Aizwl Vnglai

www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

Published by Central Kristian |halai Pwl Aizawl, Mizoram

copies - 1,000

Printed at TM Offset Printing Press Canteen Kual, Aizwl: Mizoram Ph : 0389 2312796 / 9862563084

www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

SPORTS LEH RAWNGBAWLNA


Thupui pahnih inkawp hi sawi a harsa an ti \hin. Tunah pawh 'Rawngbawlna leh Sports' tih kan sawi dawn a, thil pahnih, inhnaih lo tak a ni si a, a inhnaihna kan zawng lui dawn em ni ang? Sports hi Mizo tawng chuan 'infiamna' tiin kan letling mai \hin. A \awngkam hrim hrim hian a fiama infiamna mai a kwk deuh tlat a, hei hi a nihna ang hian kan kalpui rei hle. A tak taka tih leh luhchilh lam hi kan rilru-ah a lang lo a, hun rei tak chhung chu 'sports' kan kalpui danah pawh a fiamin kan infiam mai mai \hin. Kum 2000 hnu lamah Mizote hian infiamna hi eizawnna a ni tih hi kan hre fuh chauh niin a lang. Tun hmaa a fiama infiam ve mai mai \hin \halaite'n eizawnna a ni tih an hre fuh \an a, a thiam leh thei flte tan chuan hming\hatna leh hausakna hial pawh a ni tih kan hre ta. Media lamin min chwm \ha bawk nen, kum 2000 hnu lamah sports thlipui hi a tlehin a thleh hum hum ni berin a lang a, a twk chin kan hriat erawh a ngai dawn - hemi chungchang hi nakinah kan la sawi belh leh ang. Rawngbawlna kan tih hian kan sawi tum ber chu - Pathian rawngbawlna hi a ni mai a; hei tak hi ngaihdan leh pawm dan inang lo tam tak a awm thei ang. Mi \henkhat chuan kohhran a\anga appointment kan hmuh kher bawhzuina leh Biak In dr a rk ruala kan punkhawma kan thiltihte hi rawngbawlna riauah kan ngai a, chu mi pwn lama mi chu rawngbawlnaah kan ngai thei meuh lo niin a lang. |henkhat erawh chuan an nun pumpui chu rawngbawlnaah ngaiin, mahni hna leh an thiltih apiang chu Pathian rawngbawlna rilruin an thawk mai \hin. Sports leh rawngbawlna tih sawi dawn hian, Biak In leh a chhehvela kan thiltih nena sawi zawm kan tum dawn chuan, sawi
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

zawm tur hi a vng duh viau mai a; chutiang zawng ni loa sports lam ti mi Kristian \ha lr tak takte chanchin kan sawi dawn erawh chuan sawi tur tam tak a awm ang. Nimahsela, vawiinah hian infiammi hlawhtling entawntlakte chanchin sawi hi ka tum ber a ni lo a; footballer Kaka pianthar \hatzia leh Indian tennis star Leander Paes leh Mahesh Bhupati-te pawh Kristian an nih chanchin te, ChineseAmerican Michael Chang-a'n a tennis racquet hmanga Chanchin |ha a hril dan te, Everton goalkeeper Tim Howard-a pianthar \hatzia te, Basketballer ropui David Robinson leh a rawngbawlna te, tunlaia NBA star langsar thar Jeremy Lin-a Kristian chhungkua a\anga pianthar \ha taka sei lian a nih dan te, Manchester United striker Javier Hernandes-a'n Pathian a rinzia leh sakhuana pawh ngaihsak mang lo football fans pungkhawm hmaa \hing\hi ngata a \awng\ai \hinte hi sawi chiam ila, ngaihnawm leh bengvarthlakah a chhuak satliah mai ang tih ka hlau a ni. Internet-te rwna inchhiar zau vak emaw, lehkhabu lian pui pui keua Sap ram leh hmun danga sports lama mi hming\ha, Kristian \ha tak ni bawk site chanchin lam sawi ka tum vak lo a; kan ni tin nuna sports leh rawngbawlna kalpui theih dan te, sports lam ngaina chunga rawngbawl theih dan te, rawngbawl chunga sports lama kal a inhmeh tho dan te, sports thei flte'n rawngbawlnaa an thawhhlawk theihziate leh, sports leh rawngbawlna kaihhnawih lama mahni vei zawng chuk lawr den den ka tum dawn a ni. Sports - Mi bikte kalkawng : Jeje Lalpekhlua'n goal a thun theih viau vang emaw, Jenny Lalremliani'n MPS nihna thleng a hnek chhuah vang emaw hian Mizo \halai zawng zawng tan sports hi kalna tur kawng a ni lo tih hi inhrilh chian a ngai ta hle mai. 1. Infiamna lama kan hriatnate beitham hle mai se, nu leh pa tam takin min rwn a, "Ka fapa hi football a tchilh a, lehkha a zir duh tawh mang si lo a, football a zir zel dan tur emaw, football academy-a luh dan min ngaihtuahsak rawh," an ti fo mai. Heng mite tan hian
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

'readymade chhanna' ka nei sa thlap a, "I fapa chu lehkha zir turin fuih la, football lama kal tur chi a nih tak tak chuan football academy emaw, association emaw lamin an rawn la zawng hmu mai ang. Sports hi a tui zawng zawngte hlawhtlinna tur a ni lo a, a zei leh talent nei \ha deuh bik an awm. Sports hi mi taima leh tumruh zawng zawngte hlawhtlin theihna a ni lo a, lehkhazir hi chu taima leh tumruh tan chuan hlawhtlinpui theih a ni a, sports erawh hi chu pianpui thiamna, talent leh zei ve hrim hrim hi a ngai," tiin, lehkha zir lamah kal zawk se tiin ka chah ve thin. Sports hi a thiam leh thei flte tan chuan hming\hatna, eizawnna leh hausakna pawh a ni hial tawh a; nimahsela Mama leh Didika-te an hlawhtlin avanga ke nei zawng zawngin ballboot bun ve ngawt chi a ni lo. Inswizawina leh intihlimna, \hian \ha siamna atan chuan a \ha ngei mai a; mahse thil dang zawng zawng kalsan a, mahni tui tuia lo tui chilh chi a ni lo; hun leh sum khawh ralna maiah a chang palh thei. Chutih laiin, sports hi a thiam leh zei chi tan chuan luhchilh ngam a ni. Tun hma anga a fiama infiamna mai ang kha a ni tawh bik lo a, tunah chuan eizawnna a tling tawh. Mizo \halai \henkhat an hlawhtlin theih lai hian, sports thiam chi i nih chuan i hlawhtling ve thei tih rilru pu chungin luhchilh ngam rawh. South Vanlaiphai a\anga East Bengal leh Mohun Bagan-te inchuh theih footballer an chhuah theih ngai chuan, vawiina lo pungkhawm zingah hian chu aia sang thleng thei in awm ang tih ka ring nghet tlat a ni. Jenny Lelremliani hi India mai ni lo, Asia huam chhung chauh pawh ni lo, khawvel pum huapa champion hial a nih theih chuan, a seilenna rama seilian dang zingah a thlen theih ang thleng thei hi an la awm ang tih ka ringhlel lo. Talent neite tan chuan tumruhna, insmtheihna leh huaisenna nena sports luhchilh hi thil ngamawm mai pawh ni tawh lo a, a zuamawm a ni. Tun hma deuha mite kha chu an Mizopui entawn tur pawh awm loa zuang lut an ni, tunah chuan infiamna khawvelah Mizo fa ngei thleng sang an awm ve nual tawh a, an kawng sah kuak sa kan zui ve mai dawn a ni chauh tawh a, an hniakhnungah zuiin, anni aia thui kal turin rilru i siam ang u.
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

Sports, Media, rawngbawlna : Mizo pa chanchin hi a \ha zawngin national newspaper-ah chhiar tur a vng hle mai a, TV news-a lang phk phei chu kan awm meuh lo. Tu'n lo ngai haw lo se, kan Chief Minister leh MP-te meuh pawh an lang kht pharh mai. Kan footballer-te erawh chu India ram khawpui lian chanchinbuah pawh an hming mai ni lo, an thlalak nen a chuang kiau kuau reng a, TV news ni se kan hmu wl lo ta mai. Sports, media leh rawngbawlna inzawm thu hi kan la luhchilh leh ang. 2. Rawngbawlna kan sawi hian a ramthima feh chhuak zawng kher emaw, councelling class leh a bethel tlaivar zawng chauha kan thlir chuan, rawngbawlna nena suih zawm a harsa deuh ang a; nimahsela a zau leh huap zo zawnga kan thlir thiam chuan, sports leh rawngbawlna hian media kaltlangin inzawmna thui tak a nei tih kan hi chhuak thiam thei ang. Mizo pastor zinga chhuanawm berte zinga mi, Rev. Vanlalnghaka'n, "Mizo pastor pathum aiin Mizo IAS piangthar \ha tak pakhat hi Mizoram pawnah chuan rawngbawlna kawngah an thawhhlawk zawk fo a ni," a tih ka hre reng \hin. Indona leh sports-ah chiah hian a chak zawkin hnam puanzar an pawt pharh tih an sawi \hin. Ram leh ram inzaisiak te, hnam leh hnam inlmsiak tih thwm hi kan la hre tam lm lo. Ram leh ram hi an inbuan fo a, an intlansiak reng reng a, ball an bngin, an vawm a, tui an inhleuhsiak a, ball an inptsiak a; ram leh ram inelna lian ber pakhat chu sports hi a ni ta. Chuvangin, state dangte'n min dah sn theihna tur leh, thil danga kan tluk ngai reng reng loh turte kan tluk theih dan awlsam chu sports lam hi a ni tlat. Chanchin \ha kan hrilh darhna kawngah pawh hian a \ha zawnga kan chanchinte state dangin an hriat tamte hi a pawimawh em em a ni. Sawifiah dan awlsam tak pakhat chu hei hi a ni - thwk khat laia ruihhlo (drugs) vanga kan boral nasatzia leh setana bia an awm
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

thu national newspaper-a a lo lan khan, "Kan ram leh hnam a timualpho," kan ti a, "Kristiante tan chuan thil zahthlak twp a ni," tiin kan ng bawrh bawrh a; \henkhatin a ziaktu lam an lo dem thl. Kan chanchin \ha lo vawi hnih-khat a chhuah pawha Kristianna mualpho taa ngaitute hian, kan chanchin a \ha lama pho chhuak reng rengtute 'rawngbawlna' ropuizia kan ngaihtuah tawh ngai em? Ni e, a thlarau bo man zawng emaw, misual simtir zawng chuan kan Mizo sports star-te hian an thawh hlwk lo a ni thei e; mahse a \ha zawnga India rama min pholang a, kan chanchin \ha lo lam hliahkhuh vek khawpa Mizoram chawimawitu Mizo infiammi, kan \halaipui, kan Kristian-puite rawngbawlna hi a pawimawhzia kan la hre dawn chauh ang. 'India' mithmuh ngeia kan \halaite'n Van lam kwka an goal thun an lawm lai te, boxing ring kila tih tak zeta an \awng\ai lai hmlte hi kan Bible tract sem chhiar duh loa pawt sawm mai maitute pawh hian an hmuh hmaih thei tlat lo. Mi ramah chuan... Mizo \halai, Mizoram chhunga cheng ngei kal khawmnaa 'mi ram tih dan' sawi vak mai hi a \ha lm lo a, mi changkanzia leh ropui bikzia sawi chiam chiamte hi infuihnain a zui loh phei chuan hun khawhralna ang lek a ni thei. Chutih rual chuan, kan entawn theih, kan ban phk tawka awm inkawhhmuhna leh inzirtirna remchang a nih chuan thil hlwk tak a ni thei thung. 3. Sports hi rawngbawlna pawimawh takah hmun hrang hrangah an lo hmang tawh a, an hmang mek zel bawk a. Kumin January-ah mai pawh khan South Korea rama professional football club pakhat - Halleluiah FC chu India ramah 'football tour' neiin an lo zin a, Goa lamah an kal a ni. He club hi Chanchin |ha hril tura din a ni a, South Korea-a an first division club an ni reng \hin. Hetia ngaihtuah mai chuan India rama kan football club lian Mohun Bagan, Churchill Brothers, Lajong SC-te chuan an la hneh lo viau ang. An din chhan ber pawh 'champion' lam ni loin, ring lote hnena football hmanga
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

Chanchin |ha puan darh a ni. Mizorama lo kal ve turin e-mail thawnin ka sawm nghe nghe a, a chhan pawh min rawn chhang a; mahse thil remchang lo a awm zui ta a ni. Kum 1988-a Mizorama lo kal Ambassador for Christ football team-te kha kan la hria em? Anmahni hmu duhte leh lawmtute hmaah an inkhel phawt a, an mipui koh khawmte chu Pathian thu an hrilh pah a nih kha. K|P-te hian 'sports leh rawngbawlna' hi heti zawnga kalpui kan tum ve tak tak a nih chuan, chutiang chu kan entawn theih awlsam tak a nih hmel. Kan chhehvel hnam hnufual zawk leh Mizo ngaisangtute hnenah hian sports team eng emaw ber hmanga Chanchin |a hrilh hi thil theih a ni ang a...? A mawi maia 'rawngbawlna leh sports' kal kawptir tuma thupuia thlangtu ni lo a, kan luhchilh tak tak duh a nih chuan, Karbi Along lamahte hian an football team \ha leh K|P member zinga football thiam thlan chhuahte inkhelhtir dan a awm em? Ringlo mi tamna, Arunachal Pradesh leh Sikkim-ahte hian kar hnih khat zin chhuaka thil tih theih a ni ang em? Taekowndo team-in demonstration hmuhnawm em em mai an neih \hinte hi Jharkhand leh Bihar thingtlang khuaa kan ramthim sutna hmanrua an nih theih a rinawm tlat. Zai leh Isua film chhuaha kan koh khawm zat emaw, a aia tam emaw an koh khawm theih a rinawm a ni. Sap ramah sports hmanga Chanchin |ha hrilh dan tam tak an nei a, kan entawn vek thei lo. Sawi vek dawn ila, ngaihnawm leh bengvarthlak thilah a ral mai ang; kan tih ve theih twk ang kan thur chhuak mai a ni. Olympic leh FIFA World Cup vela Bible leh Bible tract an sem \hinte pawh kan hria a, March thla chawhnu lama North East Games kan thlen turahte hian tih ve kan tum dawn em?

www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

K|P Sports hi : Tunlaiah chuan sports nei ngai lo K|P branch hi a tlem zawk an ni hial tawh awm e. 'Branch tinin mahni remchan angin sports neih \hin ni rawh se,' tih hi KTP General Conference-ah an rel kan hre lo a, mahse Mizoram chhung leh pawna Mizo Kristian \halai intlkhawm chuan kum khatah vawi khat tal sports an nei deuh ziah a, a \hen chu vawi khat aia tam sports nei \hinte an ni. 4. K|P-te hi kan la sport zel dawn niin a lang a, hei hi engtia kalpui zel chi nge tih hi ngaihtuah ngun a \ha hle. Khawpuia branch tam tak chuan kum tina sport an neih dawn apianga sporting club leh YMA football leh volleyball net hawh ziah hi a zahthlak zozaiin an hre tawh a, K|P-in ball leh infiamna bungruate an lei thlap tawh a, inkhelh kawr (jersey) thlengin an nei vek tawh. K|P hi kan la sport zel dawnin a lang si a, a hmanrua kan mamawhte pawh hi lei ve law law mai ila, kum tin mai mi thil hawh hi tun hmaa 'mahni intodelh kum' kan puante nen khan a inhmeh lo tlat! Kristian \halai chu a intodelh tur a ni a, K|P ngei pawh hi a phk tawkah chuan kawng hrang hrangah a intodelh tur a ni. K|P branch committee meeting tam berah chuan, 'member hlte hp khawmna' kan han ti a, a nih pawh a ni ngei mai. Amaherawhchu, member nghet sate intihhlimna anga kalpui pawh hi inthlahrun tur a ni lo ang. A ruh langa kan sawi duh chuan, K|P sports hma zawnga inkhawm duh lo, K|P huang chhunga \um khat football kan pttir avanga rawn active ta sawt hi an tam lem lo a, chuvangin K|P member active takin football a khel ve chk a nih chuan, thiam loin zeilo deuh mah se, K|P sports a nih miau avangin inkhawm ngai reng reng lo football thiam zawkte aia luhtir kha a phu ve tho lo maw? Ngaihdan a inang lo thei viau ang - K|P active member-te hian khuang hnih tel kher loa hlim taka awm hi an ph ve tho a, chuvangin an hlimna hun sports hmanga siamsak a, member hl ni kher lo, a awm hnai sate sawhnghehna remchang atana sports hman thiam hi a \ha ve tho ang.
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

10

|hahnemngaih luatah K|P sports dawna member active zawk hnwl a, sports an zei deuh tih vanga a active lo zawk hlr inkhelhtir ang chite hi \ha viauin lang mah se, member active-te hun nghahhlelh ve tak a ni tih hruaitu lamte'n hriat tel a \ha hle. Hei erawh ngaihtuah tel a ngai; K|P member ni ve si, Biak In lama hnuh kal theih reng reng loh \hahnem tak hi sport-na khelmualah chuan, 'K|P programme' hmang turin kan ko kal thei tlat. Sap ramahte chuan sports hi rawngbawlna png pakhat mai ni lo, rawngbawlna ki pui bera an neihna hmunte pawh a awm tawh a, an kalpui dan zawng zawng erawh chu Mizorama kan hman ve theih a ni vek lo. Mahse, rawngbawlna leh sports kal kawptir thiamte chuan an hlwkpui hle tih a chiang e. Kan rawngbawlsak turte : K|P active member kalkhawm kan ni bawk a, 'rawngbawlna' tih kan sawi hian kan rawngbawlsak turte kan hriat chian hmasak a ngai khawp mai. Infiamnaah reng reng chuan inbeih/intihsiak/inkhelh hmaa pawimawh chu khingpui turte hriat chian a ni. 5. Tunah pawh kan thupuiah 'rawngbawlna' tih a tel a, rawng kan bwl dawn chuan kan rawngbawlsak turte kan hriat chian a \ul. Mizo \halaite hi tute nge kan nih chiah a, eng hi nge kan buaipui ber? Eng nge kan tuipui a, eng kawng nge kan zawh ber, tihte hi chht a ngai khawp mai. Mizo \halaite hi media ngam loa tlbuai mek kan niin a ngaih theih. Kum 1990 chho vela a cable TV-in min barakhaih thut mai a\anga tunlaia facebook-a kan in-like tawn sup sup hnu thleng hian kan phwk deuh hr a, kan la harh chhuak meuh lo. Media hi kan ngam lo a ni. Kan ngaihsan zawng min thlaksak a, kan ngainat zawng a tidanglam a, kan nun dan a her danglam ta a ni ber. Tun hma chuan nu leh pate'n mut dawnah Davida chanchin an sawi a, naupangin an ngaithla a, Davida an ngaisang a; tunah chuan David Beckham-a'n a thlak zo ta. Namana phr tihdam makzia hre
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

11

tawh loin, Nadal-a tharum ngahzia kan hre tawh a; Jeriko kulh chanchin aiin Gerrard-a pet goal chanchin kan hre tam ta zawk. TV-a lo lang thar apiang kan ngaisangin kan tchilh a, nunah 'hero' mumal kan nei mang lo. TV-in min chhawp chhuah apiang kan ngaisang chawpchilh mai a ni. Messia aiin Messi chanchin kan sawi zing tawh a, Pathian aiin Paquiao kan ngaisang mai ang tih hlauhawm khawpin media-in kan nun a chinglet nasa ta. Mahni kohhran upate hming hre loa Barcelona players hming hre em em si, K|P hruaitute hre mang si loa Formula One driver leh India cricketer-te hming sawi zuah zuah thei hi kan tam ta. Kan Pathian biak inkhawm hunte chu Arsenal inkhelh zan nen a innang duh riau a, inkhawm ngai lote chu sawi loh, Inrinni zan inkhawm bna sanday school training nei \hinte pawh mahni club \an zawngte inkhelh zan a nih chuan kan za sek mai. Zaipawl hla zir leh Chelsea inkhelh hun hi a inang deuh zel a, Manchester United-in an tih goal phei chuan Pathianni zana pulpit-a ding sang tawhte pawh an 'normal' thei mang lo chu a ni e! Hetiang khawvela kan chen mek lai hian K|P member-te hi engtin nge kan awm dawn? Tunlai khawvel mila insiamrem kan tum ve mai dawn nge, tunlai khawvel hi kan do zawk dawn? Kan rawngbawlsak turte lawm zawng hi kan twngpwng lawm ve vak ang nge, K|P chuan kal dan pangngai a nei a, chu chu eng thil pawhin nk mahse kal ngaiin a kal zel dawn? Tunlai khawvela thil thlente hi do chi a ni em? Do ila kan do hneh ang em? Tun hma K|P leh tunlai K|P chu a inang tawh lo a, a hunlai milin zwi zwiin a danglam ve hret hret tih a hmuh theih. Mahse, 'tunlai lutuk' hi a him lo thei a, member hla zawkte hp tum luata inhawn zau huau a, a huna tak leh thei mang si lohte hi thil awm thei a ni. 'Chuti chuan i kal ang u,' tia rawtna chiang tak siam a harsa mai thei. Khawvel changkanna nghawng kal zelah K|P leh a memberwww.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

12

te hi kan inthlak mek a, hetiang huna rawngbawl dan \ha ber hre fuh tura \awng\aina nena kan zir chian a, ram danga kohhran \halaite lo kal sual tawh dan leh lo tihfuh tawhte ngaihven chunga kal thiam a \hat hmel. 6. K.|.P. versus Sports : K|P rawngbawlna leh sports hi a kalkawp theih dante kan sawi tawh a, a indo theih dan leh remkhawm thiam loha nakin lawka min chawk buai zualtu a nih theih dan hi sawi leh a \ha ang. Sports thil reng reng hi indona, chungnung ber nih inchuhna, lr ber nih tumna thil vek a ni. Amahhin 'rau' hran a neih bawk avangin zuitu leh ruih hnantu (fans) nei chi a ni bawk. He boruak hian mimal filawr bik tchilhna (idol worship chi khat) a hring tel bawk \hin a, he worship chi khat lo awm ve hi kan thunun thiam loh chuan rawngbawlna nen a inkhak zeuh zeuh fo ang a, nakinah phei chuan a la insu bur bur lo ang tih a sawi theih loh. Arsenal ruih chilhtute chuan 'In God we trust' an tih ang deuhin, 'In Arsene we trust' an ti tawh a; 'Cricket is our religion and Sachin is our god' an tih hial tawh avangin, ngaihtuah chian deuh chu a ngai a ni. Sapram leh Vairama an sports star-te an ngaihsanzia leh an ruihchilhzia kan hria a, chu chu 'mi ram tihdan' tia rlthlir ngawt thei kan ni tawh bik lo - sports lama i ngaihsante i pawm dan kha ngaihtuah chiang la, mahni inteh fo teh. Zan inkhawm laia English Premier League inkhel te, Pathianni zing Sunday School kal dawna boxing hmuhnawm te, Pathianni chawhnu inkhawm \hulh ngai chiaha Formula One intlansiakte hi a twp thut dawn lo; khawthlang sana mila inkhelh hun an ruat hi kan inkhawm hun nen hian a innang chho zel dawn. Hetiang hunah hian sports hi rawngbawlna hmaraw \angkai a ni hlei thei lo \hin a, rawngbawlna atana thil hnawksak anga a lan chang a awm \hin. A pawimawh ta chu hei hi a ni - TV programme i thunun thei lo a, i thunun theih zawk chu nangmah i ni. Eng ang rawngbawltu nge i
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

13

tih a hriat chian chiah ang. Camp chhuah hlimah te, programme nuam zawk dang awm loh zanahte hi chuan inkhawm te, hla zir te, hnatlante hi 'ninawm' a ni lo a, 'nuam' a nih zawk chng a tam a; nimahsela a aia nuam leh phrawm a lo awm chiah hian eng ang rawngbawltu nge i nih a hriat tak tak ang. Rawngbawltu nuna Pathian \ihna hian sports a ni emaw, eng thil dang pawh nise a \angkai twka hman turin a thunun thei tur a ni a, a inbawhbehtir tur a ni lo. Rawngbawlna leh Sports - Hmalam hun : Khawthlir tizauin kan hmalam hun i thlir lwk dawn teh ang. India ram chhungah ngei pawh sports industry lo \hang zelah hian ama twka kal duh dan nei tham a lo ni tawh a, programme dang awm sa ngaichngin, a hun wl a zawng tawh lo a, mi dang pawhin an hman \angkai hunlai, a 'prime time' kher hi a chuh \an ta. 7. India ramahte meuh pawh football a \hang chak hle a, kohhran hun pawimawhte nena sports calendar inkhak buai hun kan thleng mek. Kan member-pui I-League-a khelte tan chuan, Pathianni chawhnute hi fans an ngah hunte a ni tawh a; chutiang bawkin taekowndo, boxing, wushu, karate leh thil danga Mizoram aiawha feh chhuakte hi an 'final' hun hi Pathianni a ni deuh zel. Hengte hi do ngawt hleihtheih pawh a ni lo, sports hi kan kalsan a nih ngawt loh chuan. Inkhelh hun hi kan kuta awm a ni si lo a, a buaithlak hle. Hetiang hunah hian infiammite hi an pawimawh a, Pathiannia an inkhawm loh vanga an inthlahdah zui a nih chuan, an inkhelh hun programme lam aiin anmahni lam an demawm zawk ang. Mizoramah hian sports hi professionalized ni ve dawn ta se la, pawl hrang hrang enkawltute hian kohhran mitmei an ven avangin harsatna an twk ang em? Chu hun chu lo thleng ta se la, kohhran hian a mipuite remchanna pe turin amah insiamrem ang nge, a kalphung tihdanglam chu hnungtawlhnaa ngaiin chu hun thar chu bawhbeh tumin a bitum zawk ang?

www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

14

England-ah khuan hun rei tak chhung chu Pathiannia dawr hawn te, Pathiannia inkhelhte hi an ti ngai lo; tunah erawh chuan Pathiannia inkhel en chu mi 'hman hun' a ni a, an inkhel pawimawh chu an dah deuh zel. Easter Sunday fixture-te neiin football inkhel hmuhnawm bik tur dah chngte an nei a, hei hi tun hma chuan a ni lo. Mizoramah pawh tun hma chuan Pathiannia hnathawh te, tui chawi te, inskte a thiang lo a, Pathiannia zin chhuak leh zinna a\anga hawte phei chu an phuar hial \hin a ni. Tunah erawh Pathiannia hnathawk an pung zel a, chanchinbumite phei chu Thawh\anni tka chanchinbu a chhuah dawn chuan Pathianniah hna an thawh a, chanchinbu an chhut ngei ngei a ngai. Lengpui Airport-a thawkte tan Pathianni a sawi theih loh. Chutiang mite tan chuan Pathiannia inkhawm zat zat leh kohhran huam chhung a\anga Pathian rawngbawlnaa tel fo a remchang lo a; chuti ni se, Pathian rawngbawltu ni lo-ah kan ngai dawn em ni ang? Zp thu a chng lo a, kohhran hruaitu ngei ngei pawh thlawhna tlawh chhuah hunin a zir miau loh chuan Pathiannia zin chhuak leh zin haw hi sawi tur an tam a, pastor-te pawh an bng ta lo. Hengte hi kum 50 kal ta kha chuan 'thiang lo' a ni a, tunah hian a 'thiang ta' tia rl ni chiah lo mah se, pawm chin hi kan nei tlat. Nang leh keiin a hun lo leh \ul loah ngai mah ila, kan chenna hi 'khawvel' a la ni miau a, khawvel hmasawn zel hian Pathianni leh zan lam inkhawm laia thil tih hi a keng tel tlat. Hei hi Pathiannia inkhel chungchangah pawh hian a la ni lo ang tih a sawi theih loh. Hengte hi a lo thlen huna ngaihtuah chawp mai loin, tun a\anga ngaihtuah lwk a, ngaihdan mumal tak lo neih lawk a \ha hle. Internet hman theihna cyber cafe lo thleng tur kha dan theih a ni lo tih hre reng chungin, a \angkai theih dan tur lam ngaihtuah lm loin kan lo twngpwng do deuh bur a nih kha; tun hnuah hian a nuihzatthlakzia kan hre tawh. Pathiannia inkhelh hi a \ha hauh lo a, a duh pawh kan duh lo a, nimahsela kan duh loh hi kan tih hun a la thleng mai thei. Chutah chuan kei, K|P member hian eng lam nge ka hawi dawn tih ka chian hmasak a ngai a, kan branch hian eng rilru nge kan put dawn tihte thlenga ngaihtuah a la a \ul mai thei e.
www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

15

Chutih rualin, Pathianni serh thu-ah hian khawvel cht dan ang anga cht a, thiangzau huau erawh a \ha ber lo ang a; ngun taka ngaihtuah chunga kan tih tur leh tih loh tur chin thliar thiam a \ul hle. Eric Liddell-a chanchinin a hmwr bwk dawn ila. Scottish tlan chak, Eric Liddell kha kum 1924-a Paris Olympic-a metre 100 intlansiakah gold medal la thei ngei tura beisei a ni a; mahse Kristian piangthar \ha tak a ni si a, Pathiannia tln tur a nih avangin a tlan duh ta tlat lo a, mi tam tak chuan ram leh hnam phatsantuah an puh hial a ni. Eric Liddel-a chu a tln chkna ber metre 100 intlansiakah tln ta loin, metre 400 intihsiakah a inlan ta a, he Olympic hmaa 400ma a record siam 49.6 second chu khawvel huap intihsiakah chuan engmah a ni lo. Liddell hi zm miah loin 400m intlansiak turin a inbuatsaih a, a tln \an dawn \p tihah American infiammite puitu pakhat chuan lehkha them hi a va pe zauh a, chu lehkhaah chuan, I Samuela 2:30 thu, 'Mi chawimawi apiangte chu ka chawimawi ang,' tih hi a inziak a ni. Lehkha a chhiar zawh chuan an intlansiak ta a, Liddell chuan khawvel barakhaihin gold medal a la a, chu mai chu ni loin, Olympic Record leh World Record siamin, 47.6 second-ah a tlan thleng ta mai. Britain ram pumpuiah Liddell-a hming a thang a, mi tam takin Pathian an chawimawi phah a, Liddell hi missionary-ah inpe zuiin, China-ah Pathian tan a nun a hlan ta a ni. Khawvel ropuinate leh infiamna lama hming\hat zel ai chuan, Lal Isua Krista tana a nun hlan chu a thlang ta a, "Ka inchhir lo a, he nun aia awhawm leh duhthlan tur hi ka hre chuang lo," tiin, Pathian tana a hun pum pek chu a thlang ta a ni.

***

www.mizoramsynod.org

Sports leh Rawngbawlna

16

www.mizoramsynod.org

You might also like