Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 121

Lalpa nena inpawlna

Mark and Patti Virkler


Lalpa nena inpawlna
Thuhmahruai

e lehkhabu hi Lalpa Aw ngaihthlak dan kan zawnna rah chhuah a nia, Ka pianthar atanga kum
10 chu ka rilru ngaihtuahna hruaina ah ka awm a, ka nun zawng zawng tih leh tih loh tur hnuaiah a awmin
ka tawngtaina te pawh mahni lam chetna chauh ani thin a ni, Lalpa nena inpawlna nun kan thleng ngai lo a
ni. Lalpa nena kan inpawlna hi telephone a in biak ang tur a nih laiin kei erawh chu Radio a tawng ang mai
ka ni a, Lalpa Aw chu a reh vung vung mai ani.

Ka rilru chhungril ah chuan ringtu te chuan Lal Isua’n ka beram te chuan ka aw an hre thin a tih
ang khan, Lalpa Aw kan hre ngei tur ka tiin Lalpa chu min hruaitu leh engtik lai pawhin a aw zawi te hi ka
hre tura ka in ngaih laiin kei erawh chuan chutiang chu ka hre thei hauh si lova. Vawi tam tak chu Lalpa Aw
hriatna tur anih beiseiin seminar ah te ka kal a, lehkhabu te ka chhiar bawk thin ani. Bible chu ka zir a,
Lalpa Aw hre thin nia insawi te pawh ka kawm thin a, mahse kei chuan ka nei ve thei si lo. Midang te tan
chuan thil awlsam te ni maia ka hriat laiin kei lah chu ka hlawhchham ani mai si a, min puih ngaihna lah
chu an hre der mai si lo.

Mahse, Lalpa erawh chuanka thinlung duhna te chu a hria a, hlawhchham thin mah ila beidawng
mai lovin ka duhna chu tih puitlin tumin hma ka la zel si a. Lalpa chuan a zirna hmun takah min hruai lut a,
a hnu ah chuan Lalpa hian ka tum aia tam min lo zirtir hi a lo ni reng mai a. Kei chuan Pathian Aw
ngaihthlak tumin tan ka la a, mahse a hnu ah chuan minung ka hmu ta ni, kei chuan min hruaitu ka zawn
laiin, Berampu ka hmu a, Lalpa ina ka tana a kawng ruat ka zawn laiin Ani chuan Lal Isua nena Inpawlna
thianghlim nei turin min lo zirtir hi a ni a.

Lalpa, Aw ka thinlung a ka hriat theih hnu chuan kei chu Lal Isua nena inpawlna ah ka awm ta a, Ani
nen chuan kan inpawl thin a ni. Inkawmngeih na chuan dan a thai bo a, nitin in amah nen chuan kan leng
dun thin a ni, he len dun na hian ka nih phung te, Ka rawngbawlna te, midang nena kan khawsak ho na
zawng zawng pawh Lal Isua tanpuina in a lo danglam ta. Lalpa Hmangaihna chuan tunah chuan engtik lai
pawhin min hual ve a, Amah nena nun nawm zia pawh ka hre thar zel ani.

A fate chunga Lalpa hmangaihna leh ani chuan min pawl a duh zia ka hriat hian, midang te tana
malsawmna anih beisei in Lalpa ina min zirtir te chu ziak thla lo thei lo niin ka in hria a, he lehkhabu hi
nangma tan pawh Lalpa nena inpawlna nung I neih ve theih ngei nana Malsawmna a nih ngei ka beisei a
ni.

Kohhran chu Lalpa Aw ngaithla in Lalpa hruaina in a kal zel a, lungngaihna ni chu a ral mek a, in-
siamthatna leh insiamtharna ni chu kan chungah a lo thleng mek a ni. Zawlnei ten simna Thu an tlangaupui
na pawh tunah chuan Kohhran ho ten ngaithlain Lalpa nena inpawlna ah sual simin kan lut mek a ni. Kan
Lalpa, Isua Krista chu khawi kip ah pawh Lal ber rawh se.

He lekhabu hi Lalpa In Malsawmin midang ten Lalpa nena inpawlna thianghlim an neih ve thei ngei
theihna hmanrua anih hi ka tawngtaina a ni a. Lalpa chu i hma hruaitu niin I chaklohna leh I tlakchhamna
ah te nangmah tanpuitu ni mawlh rawh se.

2
Lalpa nena inpawlna

Pathian aw hre tura beihna


“Mark! Tho rawh!”

Tui taka ka mu lai chu thu pe aw tak mai hian min rawn kai tho zawt mai a. aw ka la hriat ngai reng reng
loh ani nain Pathian aw ngei ani tih ka hre nghal mai a.

“Enge? Enge?” chiang lo deuh hian ka tia. “Tho rawh! Ka aw hriat dan ka zirtir dawn che!”

“Awle, sawi zel rawh” tih pahin ka mu leh nghal a.

“Tho la, I office ah kal rawh. Zaninah hian ka aw hriat dan ka zirtir dawn che!”

A tawpah chuan chu hun pawimawh zia chu hre nghalin thu chu ka awih nghal vat a. chumi zan chuan
kan khuaa Biak in tereuhte a, maicham hmaah ka thingthi a , hun reitak ka lo zawn tawh Thlarau
thianghlim chuan hemi zan hian a thilpek hlu tak chuan min rawn thuam ta a, chu thilpek chu kan nun a
kan ngaihhlut ber nihna a lo chang chho ta ani. Kum khat chhunga Pathian aw ngaihthlak dan uluk taka
tawngtaina nena ka lo zir tawh chu Habakukka 2”1-2 hmangin kaihhruaina awlsam tak chahbi pali
hmangin min zirtir ta a.

HEMI HMUNA KA AWM THEIHNA TURA KA ZINKAWNG

Kum 15 mi lek ka nih laia Lal Isua lal leh Chhandamtua ka lo pawm atang khan ka chak ber chu Pathian
thu zir emaw Pathian thu zirtirtu nih ani. He chakna hi a thukin ka phur em em thin a. Kum thum hnu ah
chuan B.A Philosophy and Religion zir tumin Roberts Wesleyan College ah ka in admit ve ta a.

Bible chhung thute chiang taka han zir chu nuam ka ti em em a, hei vang hian college kal pawh nuam ka
ti thei hle. Bible zir mi nih ka chaknaah pawh chuan zawi zawi in ka lungawi ve zel a. Kar tin hian thalai te
ka zirtir chhawn theih nan Pathian thu te chu ngun takin ka zir a, a bu hrang hrang te chu uluk takin ka
chhui a. Hetih lai hian Bible te hi cassette in a la awm loh avangin Patti chuan Thuthlung thar te chu
chhiar chhuakin keimahni recording a siam a, chu chu hna ka thawh pahin ka ngaithla thin a.

A tih a tih, bible kaihhruaina nen, awmze nei takin- heng te hi ka lo tuipui em em thin. Thingtlang khuaah,
bawngvulhtu chhuangkua a seilian ka ni bawk a, nun ka lothlir dan chu tih-a-tihna, uanna tel lo leh aw-
mze nei tak angin a ni a. Lal Isua ka pawm tirh chuan Baptist Kohhran kulmuk takah ka lawi a, Pastor nih
hi ka chak em em a. chumi hma zawng chuan loneitu kuthnathawk nih chu ka tum reng thin a. kut hna-
thawktute nun hi nuam ka ti em em a, a biktakin nilenga rim taka thawha, kan thawh rah hmuh theiha a
awm te hian rilru a tihlim em em thin.

Chuvang chuan ka nun a Pathian thu a taka nunpui chu ka duhzawng ber a lo ni ta pawh chu a mak tam
pui awm love. Pathian thu ka han zir chuan, “Pathian aw” leh “Pathian thu” tia zawlneiten an lo sawi thin

3
Lalpa nena inpawlna

hi a langsar in a zing hle niin ka hre ta tlat mai a. Genesis atanga Thupuan thleng chuan mi tamtakin
Pathian aw chu an lo hre tawh thin a, kei pawh chuan chutia Pathian aw ka thinlunga hriat ve chu ka chak
ta em em a. Pathian aw ka hiat hma loh chuan thlarau mi, Thlarau hnathawh dan hre mi ka nih theih loh
zia te ka hrethiam tan ta ani.

Chutichuan ka thinlung chhung atanga Pathian aw hriattheihna chu ka zawng tan ta a. Pathian awin
“Mark, Pathian ka ni”, min rawn tih hlan chu nghakhlel takin ka nghak ve reng a. aw thum deuh anih te
ka ring a. vanah kawl te a phe zuai zuai anga, thli te a tleh anga, tukverh te chu a in vaw lawp lawp anga,
chumi hunah chuan amah ani tih ka hria anga, thuawih takin ka lo zuang chhuak nghal anga, Pathianin ti
tura min duh apiang chu ka ti tawh dawn ani.

Mahse chutiang engmah a thleng si lo. Ka ngaithla reng a, mahse Pathhian aw chu ka hre thei si lo. Ka
hriattheih zawng chu ka rilru a ngaihtuahna insawmkhawm, awmze awm lo a ni ta fo mai a. a chang phei
chuan ka lo mutthluk san hial thin.

A thinrim thlak thei hle mai. Kan tawngtaina te hian engati nge awmzia a neih theih loh tihte ka hre
thiam lova. Pathian thu chhiar tam hian min tanpui mahna. Chutichuan Bible chu kan chinglet a, vawik-
hatah a bu pum te kan chhiar a, mahse chhungril atanga aw chu ka hre thei chuang si lo.

Isaia bung 58 a ka chhiarte chu awihin, chaw te ka nghei a, a aw chu ka ngaithla zel a. “Heta hi ka awm”,
a tih ka nghak a. Lal Isua ngei pawhin chawngheia tawngtaina hian kan thlarau nun leh thiltihtheihna a
tipung ani tih min hrilh bawk nen. Thlarau Thianghlim chenchilh ka nih theih nan ni tamtak te, a chang
phei chuan karbi thlengin chaw te ka nghei vel a, mahse aw chu ka hre thei chuang si lo.

Pathian tu ka zir zawh meuh chuan Pathian aw pawh ka hre thei ve tawh ang tihte kan beisei ve thin a.
Mahse kan zir zawh a degree te kan neih hnu pawh chuan keima ngaihtuahna kal vel bak chu a reh thap
tho ta mai. Chhungril atanga hriatna a awm lova. Miten sawi thinin Bible ah te pawh hmu thin mah ila,
Pathian aw chu ka hmu thei chuang lova.

Pastor hna kan thawk tan dawn a, min nemngheh hunah Pathian aw chu ka hria ang tih chu ka beiseina
leh tawngtaina an ni ve leh a. Pathian aw hre lova Pastor hna thawh chu thiltheiha ka rin loh vang ani.
Pastor nih ve lema Pathian aw ber hriat theih loh chu a zahthlak dawn em asin. Tu in emaw tawng danga
thu a sawi a, ahrilhfiahna tumahin an pek theih loh hunah kei, pastor tih tur anih ka ring a. mahse
Pathian aw hre thei si lovin engtin nge chutiang te chu ka tih ang? Kohhran te chuan lemchang ka ni tih
an hrechhuak ang a! ka chhe vek ani mai! Mahse Pathian khawngaihna chuan chutiang chu a thlen a phal
lovang a, Pastor nemngheh inkhawmah chuan ka thinlunga a ngawihrengna te chu a titawp ngei ang.
Lalpa, khawngaihtakin? Nemngheh chuan ka awm a, mahse engmah a thleng chuang si lo. Ka beidawng
ta rum rum mai. Ka hriat ang ang te ka tichhin vek tawh a, mahse engmah a rah chhuak si lo.

Pathian miten Pathian Aw an hre ngei thin ani tih fiah turin Pathian lehkhabute chu kan chhhiar nawn leh
a. Genesis atanga thupuan thlengin Pathian chuan a mite hnenah thu a sawi thin a ni tih chu a chiang hle
si a. Heng a hnuaia Bible chang thenkhat ka han lakchhuah te hian chu thu chu a dik ngei a ni tih ka
thinlungah a nemnghet zel bawk si a :-

4
Lalpa nena inpawlna

Tin, Lalpa Pathian chu huana tlai ni nema a lengthawm chu an ( Adam leh Evi) lo hria a ……… Gen. 3:8

Tin, Lalpan Abrama hnenah chuan ………………………. Gen.12 : 1

Tin, Lalpa chuan Mosia hnenah………………………………Ex. 4:21

Tin, Lalpan Arona hnenah ……………………………………..Ex. 4: 27

Tin, heti hi a lo la ni ang a, Lalpa in Pathian awka chu ngun taka in ngaihthlak a ………….. Deut. 28:1

Tin, heti hi ani a, Lalpa chhiahhlawh Mosia thih hnu chuan Mosia rawngbawltu Nuna fapa Josua hnenah
Lalpain ………………………………. Jos. 1:1

Tin, Lalpa chuan ka (Isaia) hnenah …………………………………Is.8:1

Lalpa hnen ata Jeremia hnena thu lo thleng chu ……………………. Jer. 7:1

Babulon ram Kebar lui kamah chuan Lalpa thusawi ka (Ezekiela) hria a…………..Ezek.1:3

Keimahin (Isua) engmah ka ti thei lo ……………………..Joh.5:30

Tin, Thlarauvin tumah thlei bik lova anmahni zui turin mi (Petera) tir a………………….Tirh. 11:12

Tin, Thlarau Thianghlimin Asia rama thu hril a khap avangin ………………………Tirh. 16:6

Lalpa niah chuan Thlarauvin ka lo awm a, tin, ka hnung lamah tawtawrawt ang, aw ring takin, “I thil
hmuh tur chu lehkhabuah ziak la…………………………..Thup.1:10,11

Zion tlangte, Pathian nung khua, Van Jerusalem te, chhiarsenloh ho vantirhkoh inkhawmpui te, fa tir
vana hming chuang kohhranho hnen te …………………….Heb. 12:22,24,25

Pathian Aw hriat chak ngawih ngawiha ka awm lai hian engatinge Pathian hian ka hnenah thu a sawi loh
tih hi ka in zawt fo thin. Ka chaknate chu Pathian hian a hnawh khat turah ka ngai si a.

Chutih hun lai chuan kan kohhranah hian Upa pakhat Pathian Aw hria a, Pathian thu sawithiam tak mai hi
Pathianin ka nunah a rawn dah a. Pathian thu, chiang tak leh thunei taka thiam tak a a sawi thin te chu ka
ngaihtuah thin a. Chutichuan Pathian Aw a hriat theih dan zawh chu ka tum ta a. Ka nuna Pathian Aw
hriat ka lo tumna thin ka tawngtaina zawng zawngah chuan tihdan tur min hrilh theih hi ka beisei a.

A hnen atang chuan kaldan tur leh Pathian Aw hriat theih dan tur engkim hriatchhhuah ka tum ta a. A thil
tawnte chu dawhthei takin min hrillh zel a, mahse ka duhnaah chuan min pui thei chuang lova. Ani chuan
Pathian Aw chu a pianpui hriatna chuan awlsam tein a hre thei a. Kei erawh chuan mihring theihna a
hriat ka lo tum thin a. Ka tan chuan Thlarau lam thilte chu a tihdan tur tih thlap a hmuh theih chauhah ka
ngai a. Chutiang ni lovin hetiang zawk hian mi tam takin a an lo neih tawh angin min hrilh a : “ I hre tawh
ani tih I hriatna kha.” A hma ai khan ka rilru te chu a buai zawk a. A kawng awm thei zawng zawng nia ka
hriatte chu ka tan chuan beisei bo a lo ni ta a.

5
Lalpa nena inpawlna

Beidawnna tawpkhawk nen chuan a kawng la awm thei chhun chu ka han enchiang a. Chhandam ka ni
ngei em tithe chu ka han in enfiah a. Chhandam ka ni ngei ani tih chu harsa lo tein ka hre thei mai a. Lal
Isua Krista chu ka nunnaah la lut in a hnenah chuan ka intulutin ka sualte pawh ngaihdam ka ni tawh a.
Amah chu ka Lal leh Chhandamtuah ka pawm a. Kohhran Upa ten ka luah kut nghatin Thlarau
Thianghlim neiin baptism ate pawh ka chang tawh a. Bible hi Pathian thu nung ani tih ka ring bawk a.

Awle – chhandam ka ni tawh chiang a, enge harsatna la awm? Ka lo la urhsun lutuk a ni. Pathian thuawi-
hna ah hian ka lo beisei sang lutuk em ni? Kristian dangte ang mai a lungawi ve mai tur em ni ? Bible ka
nei a – Pathian Aw hriat kher a ngai em ni? Ka theihpatawpin ka bei a, mahse engmah ka ni thei si lo. Ka
ngaihthlak ngun poh leh Pathian Aw ka hre thei chuang si lo. A awm lo. A derin a awm tiin inbumnaah ka
lut dawn lo – a awmlo a nih chuan a awmlo a ni mai.

A hnu lawkah chuan Bible zirtirtu lar tak ka ngaihsan em em mai hian kan biak inah thu a rawn sawi a. I
thinlungah Pathian Aw engtinnge I hriat theih tih te ka lo zawt a. A mi chhanna chu mak ka ti ngei mai –
“Miin a Pathian Aw an tih te chu kan rilrua Thlarau Thianghlim a kan ngaihtuahna kal vel hi a ni mai
alawm.” A tawngkam phenah chuan chutiang a awmlo a ti ni berin ka hria.

A chang chuan chu chu han awih mai te pawh ka duh a. Thil awmlo na na na neih loh te chu chaklohna a
ni dawn em ni ? Tih te ka ngaihtuah a. Mahse kan kohhran Upa leh mi thenkhat in a Pathian thu nung tak
mai a an sawite kan ngaihtuah chhuah chang hian kan Pathian chungnungbera nena inzawmna thuk tak
leh nung tak neih ka chakna chu a reh thei si lova.

Chutia ka zawnna leh ka tuihalna zawng zawngah chuan pen khat te te a min hruai zel thin naah hian ka
lawm a, kan hriat loh hlan hian a kut chak tak mai hian min lo hruai zel thin a lo ni reng mai a.

Pen khat te tea min hruaina te kha a hun lai chuan hre lo mah ila, ka buaina, beidawnna, leh hlawhchham
tawhna zawng zawng te kan enlet leh hian ka thatna tur zelin hna a lo thawk thin a ni.

CHAHBI PALI TE

Ka hnena Pathian inpuanna chu ka nunah zawi tein a lo lang a. Nikhat chu ka nupui, Patti nen kan
thenawm khuaah kan inkhawm a, inkhawm ban chuan lehkhabu zawrh tur an phochhuahte chu ka han
enkual a. Michael Scanlan a lehkhabu “chhunglam damna” tih chuan ka mit a la riau a, hei hi rawngbawl
dan thar a nih avangin, hemi thupui lam hi engmah hriat ka nei lo a ni.

Chu lehkhabu chu ka lei ta a, a chhungthute chuan ka nun a khawih hle a, mi tam tak rilru chhungrilna,
mahse counseling a kan puih loh te ka hre chhhuak uai uai a. Hei ngei hi an tana chhanna chu ani tih te
ka ngaihtuah a. Hemi hnu lawk hian Patti nen “chhunglam damna” tih thupui hmanga retreat neihah kan
tel ve leh ta a, hemi hmunah hian hun tam tak Pathian thu zawhnaah kan hmang a, Pathian in ka hnenah
ringtu puitling chuan Pathian atanga inlarna kan neih a ngaihzia min hriattir ani.

Thla tam fe chu tawngtaina chungchang zirnan ka hmang a, lehkhabu 25 leh Pathian thu a tawngtaina
chungchang inziak ka zawng chhuak bawk a. Hemi kum tawp lamah hian Lalpa chuan ka muthilh lain A

6
Lalpa nena inpawlna

aw chiang tak mai chuan min kai harh ta a ni. Hemi zan hian Lalpa chuan Habakuka 2: 1-2 a zawlnei in
Lalpa Aw a hriat theihnana a thiltihte leh nidanga ka lo la hriat ngailoh chahbi te chu min zirtir ta a. Tunah
hian tawitein ka han kawhhmuh ang che a, a hnuah a bung zelin kan sawifiah lehzual dawn nia. He thu
hmang hian nangma tawngtai nunah rah tha a chhuah ngei ka beisei.

“ Tin, ka vennaah ka ding ang a, ……. Ka vui thuah khan ka hnenah eng nge a sawi dawn a, keiin engtin
nge ka chhhan dawn tih hmu turin ka thlir ang………tin, Lalpa chuan …………….. inlarna chu ziak la ……… “
Hab. 2:1,2.

A landan chuan Habakuka hian a thinlungah Pathian Aw a hre thei a, Pathian Aw a ziak thei a, Pathian
nen an inpawl a ni.

Pathian Aw hriatnana chahbi pakhatnaah chuan “PathianAw ka hnena a sawi chu engtinnge a rik “ tih hi
a ni. Pathian aw hi ri kan hriat ang ni lovin, ka rilruah tui angin a lo luang chhuak thin a ni. Nia, Pathian
chuan a tirah chuan a zahngaihna avangin ri hriat theihin min bia a, mahse hei hi a ni reng lo. Ri hmanga
min rawn biakna chhan nib era ka hriat chu ka luhlulna vang ni ta berin ka hria. Damaska kawnga Paula
ang khan denharh ka lo ngai viau nit a berin ka in hria.

Pathian hian a aw kan hriat theih nan hian kawng tam tak a hmang thei, mahse Ani chuan keima thinlung
ah tui anga lo luan chhhuah tir hi a duh zawk ani.

He thu hi bung 1 hmangin Pathian thu leh keima tawh dan atangin hrilhfiah ka tum dawn a ni, chumi
hnuah chuan ka nun a hnuhma a neih dank an tarlang bawk ang.

Chahbi pahnihna chu Habakuka ziak “ka vennaah chuan ka ding ang” tih hi a ni. Habakuka chuan hmun
fianrialah kalin a ngaihtuahna leh suangtuahna te chu ti zawiin amaha Pathian Aw a hriat theih nan a
awm thin a ni.

Mi tam tak chuan fianrial hun neih a ngaih thu kan hria, mahse hei hi har an ti thin. Nakinah keimahni
nuna Lalpa Aw kan hriat theih nana kan nun ri kan tih ngawih a keimahni a Thlarau Thianghlim chu a lo
luan theihnan Pathian thu ina min zirtirna chi hrang hrang kan la rawn sawi leh ang.

Chahbi pathumna chu Habakuka ziah lan “ka thlir ang” tih hi a ni. Zawhna ka in zawh fo chu tinge –
“Lalpa sawi tur chu ka ngaithla ang” tiin a ziah loh tih hi a ni a, mi an tawngin ‘thlir’ ai chuan “ngaihthlak”
hian kawngro a su zawk daih si a.

Pathianin he ka zawhna hi min han chhan meuh chuan , Lalpa in ka hnenah thil thar hi min lo zirtir a,
tawngtaina nuna mumang leh Lalpa atanga inlarna pawimawhna hi a ni. Tun hma chuan ka tawngtai lain
inlarna hmuh hi ka tum ngai lo va – ka mit hi Lalpa ina min rawn tihvar sak tur leh a duhzawng min hmuh
tir turin ka dil ngai lo va. Mahse, Pathian thu ka han chhiar a, inlarna leh mumang in zawlneite tawng-
taina nunah hmun pawimawh tak a luah a ni tih ka hmu chiang ta hle a.

A tawp berah chuan chahbi palina chu Habakuka 2 : 2 ah kan hmu a “inlarna chu ziak rawh” tih hi a ni.
Ngaihtuah dan a va danglam em – “Lalpa nena kan inpawlna ziah chhuah chu. Mahse Habakuka bu kan

7
Lalpa nena inpawlna

chhiar chuan a bu pumpui hi mi pakhatin a a tawngtaina leh Lalpa atanga chhanna a hmuh ziahna a lo ni
reng mai a, hei hi Lalpa atanga thupek a ni lehnghal.

Lalpa min pawlna ziah thlak chungchang hi sermonah ka lo la ngaithla ngai lo va – ka rilruah hian ka lo la
ngaihtuah ngai hek lo. He Lalpa nena kan inpawlna ziah thlak hi kei chuan “journaling” ka ti mai a, hemi
chungchang hi Bibleah kan zawng leh a, chang hnih khat mai pawh ni lo, bung tam takah a lo inziak hi a lo
ni a. SAM ah te, zawlnei buah te leh Thupuan ah te kan hmu thei a ni.

A chang chuan kohhran hovin a doctrine chungchang Bible a chang hnih khat awm kan buaipui viau laia,
bible ina ti tura min tih kan hlamchhiah leh viau sit e hian ka rilru a ti buai thin hle. Hemi “journaling”
chungchang hi bung khat tawp in sawifiah kan tum ang a – Bible a min zirtir dan leh keimahni nuna
hlutna a neih theih zia te pawh kan thai lang ang.

INVENNA

Kan kal thui hmain Thlarau Thianghlim nena inpawlna chungchangah hian invenna tur tarlan hmasak ka
duh a.

Pathian Aw hre tura kan in buatsaih lai hian – Thlarauvin a kan hnena thu a sawi hi mahni thinlung duhna
leh setana min bumna hmanrua pawh a ni thei a – hei hi kan nunah a lan phawt chuan kan nunah
chhiatna leh hlauhna hial a thlen thei thin a ni – hetiang mite hi chuan Pathian dan anga nun maia a aw
ngaihthlak loh an duh thin – hei hi tlan chhiatna awlsam a ni , mahse hei hi Lal Isuan nun tam min tiam
nen chuan a inpersan hle. Chuvang chuan Pathianin Bible a invenna tur min kawhhmuh te hi kan zawm
kan tih chuan – Lal Isua anga nungin, hahdam tak leh thlamuang taka nungin Lalpa venna hnuaiah he
khawvel ah hian kan leng thei ngei ang.

PATHIAN THU THIANGHLIM

Thlarau nuna kan nun kawngah hian min venghim ber tura chu Pathian Thu Thianghlim hi a ni. Bible hri-
atna hian thil tihsual lakah leh rilru natna lakah min chhanhim ngei ang. Bible school a zirtirtu ka nihna
pakhatah chuan, miten Pathian Thu (Bible) hi an hriat viau hi Pathian Aw ngaihthlak dan an zir hmain kan
phut thin a ni. Hmun dangah pawh Pathian Aw ngaihthlak dank an zirtir hian a zirtira te chuan Thuthlung
Thar chhiar zovin, Thuthlung Hlui an chhhiar mek a ni tih kan hriat loh chuan kan zirtir ngai lo a ni.

Heti khawp a kan fimkhur lai hian Lalpa chuan ringtharte a pawl ngai lo ka tihna a ni lo va, a pawl chu a
pawl ngei a, mahse zirtirtu tha tak an neih loh chuan reiloteah harsatna an tawh phah thin a ni.

Pathian thuina min vend an leh tanpui dan chu kawng hnihin a sawi theih ang :-

Inlarna leh Pathian Thu kan hnena lo thleng reng reng chu Bible nen kan en mil tur a ni. Inlarna chuan
Pathian Thu emaw Thlarau Thianghlim a kalh chuan hnawl nghal tur a ni, Pathian thu sawi rem emaw
pawhfan emaw a thiang lo a, mahni duh dana hrilhfiah pawh a rem lo. Pathian Thu chu a ding reng ang
a, tehna dik lo thei lo ani reng tur a ni. Ka hnena Lalpa inpuanna reng reng chu he tehna (Bible) ah hian a
in rem tur a ni. Josua hnenah khan Lalpa chuan A thu chu zawm a, chhun leh zan a ngaihtuah a, a ka

8
Lalpa nena inpawlna

chhuahsan hlek lo tur leh pensan lo turin thu ka pe a,. Hetiang bawk hian Pathian inlarna chuan Pathian
Thu hriatna ah finna leh hmuingilna, kan rilruin a hriat phak loh chuan min thuam ngei ang a, Lalpaah
innghah ngamna min pe ang.

LAL ISUA TAKSA

Pathian thu atanga thil lang chiang tak pakhat chu thlarau tlawm leh zirtir theih hi a ni. Pathian Aw hria
inti tam tak te hi chu mi chapo leh mahni tha inti an ni duh chawk. An ni ngaihdan ah chuan “Lalpa in min
hrilh a, chuti zawng chu a ni mai an ti thin” . Mahse, Pathian chuan mi chapo leh tha inti te chu a dodal
tlat thin. Hriattirna reng reng chu chin tur a ni a – Pathian hian mi aia chungnung turin min pawl lova,
midangte tana malsawmna ni turin min pawl zawk a ni.

Keini hi Lal Isua taksa a tel kan ni a, Pathian inpuanna famkim hi mimal ah ni lovin a huhova kana wm
hian a ni, Lalpa hi a inpuanchhuah famkim thin. Kan zavai hian Lalpa taksaah hian kan tel tur a ni, min
kaihruaitu tur kan neih a pawimawh bawk a ni.

Mahni a kal kan tum chuan kan hlawhchham dawn a, chumi avang chuan midangte nena inpawlho hi a
ngai a ni. Thufing 11:14ah chuan “remruat thiam tamnaah himna a awm thin” tih kan hmu a, min
kaihruai leh venpui theitute zingah kan tel a ngai a ni.

TLAWMNA

Invenna dang pawh a awm a, Lalpa inpuanna hi a dawngtu thuneihna leh mawh a phurhna ah a ni thin a.
Nupui chuan Lalpa inpuanna a dawn chu a in atan emaw pawn lama a hnathawh ah ani ang a. Pasal
chuan an chhuangkua emaw a sumdawnna ah a dawng anga- Pastor chuan a enkawl Kohhran emaw
Pathian in mawhphurhna a pek chungah a dawng ang.

Pathianin mawhphurhna a pek mai bakah a inpuanna hmangin thuneihna leh finna a pe thin. Chuvang
chuan mawhphurhna I neihnaah Pathian thu chu I ngaichang thin dawn nia. Mawhphurna I neih miah loh
chuan Lalpa aw beisei suh; hei hi chuan chaponaah a hruai lut palh ang che. Lapa aw hi ram hruaitute
tan emaw, Nangmah ruai tute tan emaw, Pastor tan emaw, anmahni nena inlaichinna hnai tak I neih loh
chuan beisei kher suh.

Lalpa inpuanna hi Pathianin I rawngbawlna tura a pek lovah che chuan I hmu kher lovang.

FIAH RAWH

Pathian atanga inpuanna kan dawn reng reng hi taksa inpumkhatna atan leh amah kan hmangaih zualna
atana pek kan ni a. Engtik hunah emaw Lalpa nena kan in pumkhatna a buai anih chuan min puitu tur
zawn vat a tha.

Hetiang anga inrikrapna leh Pathian in zirtir a tum che hi kal bo san I tum maithei, mahse hei hi mahni a
thil tithei tawka in ngai, “Lal Isua leh kei”, ti mi te tan fimkhuarna hi ani a, Lalpa aw hriat I tum tak tak a,
heng ka sawi tak te hi fimkhur nana I hman chuan engmah hlauhawm a awm lo.

9
Lalpa nena inpawlna

He lehkhabu I chhiar chhunzawm hma in mahni inenfiah turin ka ngen a che. I nunah Lalpa a lal tawk lo
anih chuan I insiam that zawh ah chauh I chhiar chhunzawm dawn nia.

Lalpa ina inpuanna min pek hi ama hma a rinawm taka kal te tan chuan malsawmna thlentu a ni ngei ang.
Mahse mi a tan chuan Setana bumthluk a awmna remchang ani thung ang. Ringtu, Lalpa chaknaa innghat
te tan chuan engmah a hlauhawm lova, mahse hmelma pa erawh chu kan hre reng tur ani (1 Petera 5:8).

Kum khat chhung Lalpa aw ngaihthlak ka zir chuan rah tha tak a chhuah a- ka rilru ngaihtuahna ka chawl-
htir a, keimah ah Lalpa aw tui angin a lo luang ta thin a, a hnu ah phei chuan inlarna leh mumang ang ten
min rawn pawl thin a, min pawlna chu ziah thlak ka zir bawk thin ani.

Pathian thu ka chhiar a, chutah chuan ka innghat a. Lal Isua taksa ah chuan ka tel a, min tanpui tura Lalpa
min pek te thu chuka zawm a. Lapa atanga thu ka dawn chuan inpumkhatna leh Lalpa ropuina turin
puanchhuah ka inpeih a- hei hian amah nena inpawlna kawngah min hruai ani.

PATHIAN THINLUNG THAKHLELH

Engvangin nge hmanah tawh khan Pathian hian min kalsan daih tawh loh? Engati nge a aw hre tur hian
min la hruai zel? Engvangin nge kei pawh hian a aw heti tak hian hriat ka la duh? Chu ai mah chuan, eng-
vangin nge hei hi khawvel hmun tina ringtute tah hla a nih? Pathian aw an hriat duh luat avang tak hian
mi tam takin an nun atangin nawmsakna leh rilru la peng thei an lo paih thla tawh thin. Pathian nene an
inkar a engmah awm loh nan khawvela an thil neih zawng zawng te an lo kalsan tawh thin bawk. Pathian
aw chauh lo chu an ngaihthlak lohnan ngawi reng turin thu te an lo in tiam a. Engvang in nge khawvela
mi thianghlimte’n heti tak hian an lo atchilh? Engvangin nge keimah ngei pawh hian heti takin ka atchilh?

Hrilhfiahna awlsam ber chu, Pathian thinlung thlakhlelh ber chu a fate nena inbiak pawh anih vang tih hi
ani. Hun awm tirh atang tawhin hei hi a la ngai reng. Kan vai hian aw nem tak, hai der rual ni si lovin min
ko vek. A tel lova nun hrehawm zia kan tawn ngei te pawh a phal thin. Kan thlarau te chu hnawk in, kan
rilru te nghet lo mahse, kan chhungrilah hian inkungkaihna awmze nei tak, kan thinlung ti lawm thei tak
hmangaihna kan thlahlel theuh si a.

HUAN CHHUNGAH

“Adam, Adam, Khawiah nge I awm?”

Hemi thu kan hriat hian hmasanga Pathian leh mihring inzawmna chah ni chu kan hrechhuak thin.
Mahse, kha ni hma zawnga thil awmdan I han ngaihtuah lawk the ang u. Pa kha ni khatah vawi engzah
nge a hmangaih em em mipa leh hmeichhiate vei paha titi pui turin tlai ni nemah huanah khan a kal thin?
Vawi engzah nge ,“Adam, Adam”, tiin a koh? Vawi engzah nge Adama’n,“Lalpa, heta hi ka awm?” tiin a
chhan?

Anni pathum inkai chunga hmanhmawh miah lova huana an veivak vel, a changa thei tui an lo vel chu I
mitthla thiam em? Adama chuan ni lenga a hnathawh te chu an sawi vel a: peachkung a tlak a, a that
phah zia te, a strawberry chin rah tha em em te. Pa chuan chhuang rilru takin a ngaithla kiau a.

10
Lalpa nena inpawlna

Evi chuan a ramsa thiante chanchin a sawi a: zawng ho uang lutuk thehleite’n an zilh dan te. An vai chuan
a thusawi chu an hlimpui hle awm e. ni a tlak chuan ngawi rengin rawng inchawih mawi em em chu an
thlir thap a, an awm ho avang chuan a mawi lehzual awm tak te pawhin a hriat theih a.

Chu chu ani inpawlhona chu. Chu chu ani in hmangaihna kan tlan tura ruat chu. Pa chuan a hnenahkan
hlimna leh hlawhtlinna nena kan kal hi a duh. A bula hlim taka nuih te hia duh. A thilsiamte a bul ngeia
kan ro a duh bawk. Kan thian that ber, kan mi kawmngeih, kan ngaihzawng nih a duh ani.

Kan buaina zawng zawng chawlhsan a amah be tura hun awl kan insiam te hian a va han lawm thin tak
em! Hemi atan hian ani min lo siam ni. Hmangaih tur hi a thlahlel ngawih ngawih a. Pathian chu hmangai-
hna ani a, hla pakhatin a sawi angin, “Hmangaihna chu I pek hma loh chuan hmangaihna a ni lo”. Pathian
chuan chu hmangaihna chu min pek theih nan a hnena kan kal a duh.

Hun rei tak chu tlai ni nem laia huana han vei vel chu hun khawhralna mai mai ah ka lo ngai thin a. Eng
emaw tal siam chhuah ka duh thin. Chutiang thil ho mai mai tih nan hun ka nei lo thin. Mahse Lalpa
chuan aw nem tak leh hmangaih takin han vei kual dun leh hmangiahna intawm chu neihfaka rilbawm
chhuak ni lovin, ama thil tum tak rah chhuahna rah ani zawk tih min zirtir a. chu chu ani a thlakhlelh. Chu
chu ani nunna leh thilsiamte awm chhan.

Chhan ropui ber, amah nen inhmangaih tawn tur hian ani min siam. Hmangaih theiin amah ka hmangaih
theih nan min siam a. nunkawng buaithlak kar khawilai emaw ah chuan hei hi ka lo hmuh hmaih a.
Hmangaih ai chuan thilsiam ka lo ngai pawimawh a. Pathianchuan thilsiamte min hriatchhuah nawn tir
rual chuan, hnathawh chu milem biak a be tawh lovin hmangaihna chu dah pawimawh ber turin min ko
a. kei chuan a aw ka hria. Ka ngaithla. Tichuan ka sim a, ka dam ta ani.

A MI THLAN

Pathian chuan huan a Adama leh Evi nena an inkungkaihna chu kaihthawh leh a lo tum tawh thin. Israel
mite hnenah chuan an Pathian ni turin thu a thlung tawh a. Pathian tlangah chuan a aw a ngaihthlak tir a.
a fate nena inbiak chu a duh ngawih ngawih reng a. anihna takah chuan, a siam chhan chu a inpawl pui
theihnan ani reng alawm.

PAULA

Paula chu zirtirte leh tirhkohte zinga ropui ber zing ami ani. Thlarau chhandamna kawngah phei chuan
tirhkoh dang zawng te aiin a thawh hlawk zawk hial maithei. Mahse a thinlung chhungril ber a auchhuah-
pui na-ah chuan, “Ka thil duh chu hei hi ani: Krista hriat…”(Filipi 3:10) a ti tlat. Paula chuan a damchhunga
a duh ber chu thlarau tam zawk hneh emaw, biak in tamtak din emaw ani lova; chung thilte chu a ti tho
na in. Thil dang zawng aia a ngaihpawimawh zawk chu Isua nena inpawlna nung neih ani. Amah hriat a, a
bula awm a, a aw ngaihthlak ani. Paula chuan nitin a hmangaih zual deuh deuh a duh. Lalpa nena
inpawlna hun a neih thin avang reng chuan Paula chuan khawvel a thlak danglam ta ani.

Keini tan pawh khawvel tih danglam a, inpawlna nung neih hnuhnawh tum chi ani lova. Inpekna te,
rawngbawlna te chu inpawlna atanga chhuak zawk tur ani.

11
Lalpa nena inpawlna

KOHHRAN

Thuthlung tharah chuan Pathianin mihring hnenah thu sawiin inpawlna kim min hlan leh a.

Isua ka nuna lalber a ka pawm hnu chuan, “chatuan nunna” ka dawng a. chumi awmzia chu ka ngaihtuah
chian chuan, pawl a tel ve na lehkha, vanram kawngkaa Petera hnena pek a vanram luh mai theihna tur
ang ten ka ngai thin. Chatuan nunna tih chuan ka dam reng dawn tihna a ni thin.

Isau in awmze dang daih a lo tumzawn tih ka hriat chuan mak ka ti hle: “hei hi chatuan nunna chu ani,
nang Pathian tak chauh leh I tirh Isua Krista hriat hi” (Johana 17:3). Chatuan nunna chu Pa Pathian leh a
fapa hriat ani.

Grik tawnga “hriat”, ginosko, chu thumal awmze nei tak a ni a. inpawlna ril tak, thang zel ang te pawhin a
sawi fiah theih awm e. Septuagint lehlinna, Genesis 4:1 ami ang te in hman a ni a: “Adama chuan a nupui
Evi chu a hria a; fa a hrin sak a…” (King James Version). Nupa inkara inpawlna ril ber a sawi lang ani. Chuti
chu hei hi ani chatuan nunna; pa leh fapa nena inpawlna ril tak a than chhoh zel hi. Chatuan nunna chu
inpawlna ani!

Mi tamtak chuan vanram chu he khawvel hrasatna leh rilru hahna kalsan na hmun tur angin an ngai thin
a. mahse chutiang chu a ni hauh si lo. Pathianin vanramah chatuan nunna min pek nachhan zawk chu
amah nena kan inpawlna chatuan thlenga a in chhunzawm theih nan zawk ani. Kan chatuan ngaihzawng
nena kan inhmangaihna, he damchhunga chatuan thlenga thlum telh telh tel lo chuan vanram a ni
lovang. Vanram chu Pa leh Fapa nena kan inpawlna vangin leiah a lo thleng! Vanram chu I hnenah dan
atanga hmangaihna a I luh ni la la in a lo thleng ang- Pathian I hriat ni chiah atangin.

Isua chu chatuan nunna min pe turin a lo kal, kan Pa in vei chung zel a, ngai chung zela huana min nghana
hmuna kir leh nan.

Hebrai 12:18-25 chu keini Kohhrante tan ani. A ziaktu chuan Sinai Tlanga Israelte hlauhthawnna chu Zion
tlanga Pathian ropuina nen a tehkhin a. Chang 25 na-ah chuan heti hian a sawi, “Thusawitu chu in lo duh
lo dah ang e, fimkhur rawh u.” Pathian chu a tawng leh ta. Inpawlna min hlan leh ta. “Khawngaihtakin
Israelte thil tih kha ti ve suh u. Khawngaihtakin ka aw hi hai der suh u. Khawngaihtakin Danah kir leh suh
u. Khawngaihtakin min hnawl tawh suh u,” a ti.

Duhthlanna ngai bawk chuan min hmachhawn ani. Aw leh lo zuitu meialh chu kan pawm dawn em?
Pathian nen inpawlna leh inbiak tawnna ah chuan kan nung dawn em? Nge hlauin kan hawisan anga dan
hnuaiah thihna chauh nghakin kan nung leh dawn? Thusawitu chu I hnar lovang u.

A MO

Tin, mipui tam tak aw ang leh tui tam tak ri ang leh khawpui nasa taka ri angin, “Halleluia, Lalpa kan
Pathian Engkimtitheia chuan ro a rel tak hi. Hlim takin awm ila, amah I chawimawi ang u, Beram no nu-
pui neih chu a hun ta si a, a nupui pawh a inpeih tawh,” a tih ka hria. (Thupuan 19:6,7)

Hun tawpna chu inneihna ani! Thilsiam zawng zawng, khawvel zawng zawng, nunna zawng zawng hi
Siamtu hmangaihna landan ropui ber atan a in sa chho mek ani: Fapa nupui neih. Keini, Kohhran hi, innei

12
Lalpa nena inpawlna

turin hual kan ni. Enge in hual chuan an tih thin? Hun tam tak an hmang dun thin, nunna intawmin, eng-
kim intawmin.

Ka nupui nena college a kan inngaihzawn lai chuan, campus chhunga thingbuk hnuaiah chuan hun tam-
tak titiin kan inkawm thin. Chawhnu chhung zawng khami hmuna min ti tlei khawpa kan thusawi thin kha
engmah ka hre tawh chuang lo. Ngaihdan te, rilru te, mumang te, hlauh zawng te, thil pawimawh te leh
intawm anih vang chauha thil pawimawh te kan sawi kan sawi thin a. kan in hmangaih vangin kan nun
pumpyui chu kan intawm vek ani.

Isua nen innei turin kan inhual tawh. A thinlung chuan a rilru leh ngaihdan te, a hlauhthawnna leh hman-
gaihna te min tawmpui a duh. I thinlung khan chumi duhna chu chhan let ve a duh lovem ni? I hual tawh
nen chuan I nun pumpui intawm chu I duh lo em ni?

KAN CHHANA

Lalpa in kei min hmuh hian ka rilru ka siam fel a: Hmangaihna chu hnathawh aiin a pawimawh zawk.
Thiltih ni lovin, hmangaihna zawk chu thilsiam pawtkhawmtu zawk ani. Muang changa pen a, minute tin
hlut a, Pa leh ka bul ami te nena nuam ti a awm ka tum ta. Tumah ka bulah awm lo pawh ni se, nunna hi
ka hmangaih anga, nun nuam ka ti ang a, a thilsiam te hi ka hlut mai ang.

Anih hna chu engtin nge ni ang? Pathian chuan vawi tamtak thlakhata ka tih theih ai chuan mitkhapkar
khatah a ti hnem theizawk tih min hrilh tawh thin. Dawt a sawilo tih I hria em? Kan inpawl dunin,
“keimah” a ka lo thawh ve ai chuan min thawh hnem tir daih tawh zawk.

Tunah chuan nun nuam ka ti zawk. Ka nupui te, ka fate, ka rawngbawlsak te leh rawng min bawsak tute
chu ka hlut zual sauh. Hnathawh hi ka atchilh tawh ngai lovang. Hmangaihna hi ka tan chuan thil pawi-
mawh ber a ni tawh.

Tunah hian he lehkhabu hi dah la, Isua chu I hmangaih zia hrilh ta che. Engtin emaw takin i hmangaih zia
leh a malsawmna che a I lawmna chu ziakin emaw tawngka in emaw hrilh ta che. A thil hriattir zawng
zawng che leh a thilsiam mawi tak te hian lawmthu hrilh la. I tana a hlutna zawng zawng atan hmangaih
ang che.

I tihzawh hunah chuan, a chhanna nghak rawh. I rilru thil lo awm apiang chu ziak thla la. A hmangaih ve
tho che tih a hrilh duh maithei che asin. I tana I hlut zia a hrilh duh maithei che asin. I rilru hahna ah te
kaihhruaina emaw thlamuanna te a pe duh maithei che asin. Engpawhnise, thusawi na hun pe ang che. A
nghak reng tawh che. I chhang dawn lo em ni?

13
Lalpa nena inpawlna

Thu sawi:

Mahnia ngaihtuahna lo piang hriatthiam

Kan thinlunga Pathian aw hriat dan hmasa ber chu Pathian aw rik dan hriat hi ani. Kan Pathian hi mi be
thin Pathian, a ngaihtuahna leh duh dan min hrittir chak em em ani a. Thuziak (Logos) chu he khawvel a
nun kaihruai tu dan te leh chung dan te zawm leh zawm lovin a thlen theihte min zirtir turin min pe a.
thlarau mi, kan thiante leh min zilhhautute kal tlangin Pathian in min be thin bawk. Kan chunga thil
thleng ten kal tura min duhna ah min hruai lehzel a. heng zawng zawng te hi Pathianin a duhdan
mihringte a hrilhhriat dan pawimawh tak tak vek an ni.

Heng bakah hian inbiakpawhna Pathian fate tan chuan a la in hawng. Chu chu Bible-a mipa leh hmeichhia
te angin, “Ka hnenah Pathian thu a lo thleng”, tih hriatna hi ani a. Kan ngaihthlak theih Pathian
aw- benga kan hriat theih ni kher lo- chiang tak tho si ani.

Kristian tamtakin hetiang a Pathian nena inbiakpawh hi an thlahlel a. mahse kan zinga mi thenkhat te chu
hetiang hi kan tan a awm thei lo tih hrilh kan lo ni tawh thin bawk. “Bible mite” chu danglam leh keini aia
duhsak bik, an nih thu te, Kohhran hunah chuan Pathian in anni a biak anga min biak ve loh chu a thlang
tihte hrilh kan lo ni tawh thin. Hetiang thusawi kan awih vang hian siam leh chhandam kan nih nachhan
inbiak tawnna thlum chu kan hnen atanga ruk ani.

Zawlnei Eliza chu Pathian thu lo thlenna mi pakhat ani a. Mahse Jakoba 5:17 chuan ani kha keimahni ang
tho ze pu ani tih min hrilh si. Pathian chuan duhsak a khel lo! Pathian fa tawh phawt chuan inpawlna,
Adama leh Evi’n huana an tawn leh Mosia in puankaih chhunga a tawn ang kha kan tawn ve theuh theih
hi ka ring tlat ani.

Isua chuan “Ka beramte’n ka aw an hria” (Johana 10:27) a ti. Hei hi a dik ka ring. A tawng reng a, a beram
te pawhin a aw chu an hre ngei. Amaherawhchu, vanduaithlak takin kan nunphung hian kan ngaihtuahna
te a khawih hneh em avangin Berampu aw chu kan hai thin zawk ani. Kan khawsak danin thil awmze nei
te, mihrinna te leh finfiahna te a chawisan em avangin thlarau thilte chuan hmuhtheih khawvelah hmun
an chang zo ta lova. Mahse kan rilru phili em em chu A aw hre turin han chawlh tir lawk ila chuanin,
“chhanna chu ka dawng chiah!” tiin kan au chhuak thei ngei ang. Mihring chu thilsiam zingah a lai taka a
awm a, hriatna zawng zawng chhuahna a nih chhung chuan “kei” hi ngaihtuahna lo chhuahna ber chu
ani.

Keima nun ngei atang leh midang ka lo zirtir tawh te nun atangin zirna tlem azawng, kaihhruaina tlem
azawng leh puitlinna ken tel finna te atanga inhnuhdawk thiamna tlem azawng te hian Pathian aw min
hriattir theih mai bakah, Amah nena awmze nei taka inbiakpawhna min lo neih tir thei tih hi ka
hmuchhuak tawh.

14
Lalpa nena inpawlna

“Mahse engtin nge Pathian aw hi ka hriat theih ang?”, i ti ani maithei. Hei aia khawthlang Kristiante
tibuaitu zawhna hi a awm kher lovang. Kum tamtak chhung chu a chhanna ka lo zawng ve a. Thuthlung
Thar ringtute’n kaihhruaina an hmuh dan Bible-a awm zawng zawng chu ka keu let vel a. Pathian Aw leh
Thlarau Thianghlim thilpekte inziahna lehkhabu tawh phawt chu ka chhiar kim vek bawk. Thlarau thilpek-
awka hmang chi ngat phei chu - hmang thiam turin Pathian Aw ka hriat ngei a ngai niin keimahin thut-
lukna ka siam ve a. Mi tamtakin heng thilpek te zia chungchang ziak mahse, han hman dan tur erawh chu
chiang takin ka hmu thei si lo.

Chuvang chuan aw zawite chu hriat tumin ka ngaithla ta a, mahse ngaihtuahna pangai bak ka rilru ah a
awm thei si lo. Beidawng takin, “Pathian, khawnge I awm?”, tiin ka tap chhuak a. A tawpah chuan, kum
khat chhung ka zir a ka zawn hnu chuan, Thlarau-in inpuanna thudik chu ka thinlungah a dah ta ani.
Pathian aw chu ka rilru chhungah ngaihtuahna mahni a lo piang chhuak anih thu min kawhhmuh ta a. A
pawimawh lai tak chu ‘mahni a lo piang chhuak’ tih tawngkam hi a ni.

Pathian aw chu Thlarau-leh-thlarau inbiakpawhna, Thlarau Thianghlimin ka thlarau a biakna hi ani.


Ngaihtuahna emaw, ngaihdan emaw, thumal emaw, hriatna emaw, suangtuahna emawpawh nise,
amaha lo piang chhuak angin a hriat theih thin a. Keima ngaihtuah chhuah erawh chu thil ngaihtuah fe
hnuah emaw, engemaw in a lo phawrh chhuah emaw a ni thin thung. Ka suangtuah chhuak thin;
ngaihtuahna pakhat in a dawt chiah a hring a. Ka thinlung atanga ngaihtuahna chhuak chu mahniin a lo
piang a. A lo chhuahdan a hriat theih mai.

He hrilhfiahna hian Pathian Aw awmdan dik tak chu a tilang anih chuan zawhna khirh tak chu awlsam
takin ka chhang tih hi min pawmpui ngei ang. Tupawhin mahni a piang chhuak ngaihtuahna nitin mai
hian an nei thin a. Heng zawng zawng hi Pathian Aw anni vek em?

Mahni a lo piang chhuak ngaihtuahna zawng zawng hi Thlarau Thianghlim Aw anni ka ti hauh lo. Mahni a
ngaihdan lo piangchhuak hi thinlung inbiakpawh dan a ni a, ngaihtuahna in paw lawn chho a ngaihdan lo
chhuak hi rilru inbiakpawh dan a ni erawh ka ti. Chuti anih chuan ka lu atanga a ka thinlung hnenah ka
beng ka chhi duh anih chuan, ngaihtuahna in paw lawn chho atang chuan mahni a lo piang ngaihdan
hawiin ka beng ka chhi zawk thin.

Amaherawhchu, ka thinlung lamah beng kan chhit chuan “aw” pathum, hriathran ngei ngai chu ka la hre
thei cheu a. Ka thinlung aw, Thlarau aw leh Setana aw ka la hre thei ani. Rorel leh thliarhran chu ka
tihmakmawh a la ni a, mahse ka rilru atangin ka thinlungah ka in sawn tawh tal e. Chu ringawt pawh chu
khawthlang lama mi tamtak tan chuan thiltih ropui a tling hrim hrim a. Nakin lamah mahni a lo pi-
angchhuak lam chanchin chu kan chhui chiang leh dawn ania.

A hmasa in, hrilhfiahna I hmaa ka chhawp chhuah tak kha Pathian Thu leh mahni thiltawn ngei te
behchhanin ka fiah duh. Paga, Hebrai tawng a “in dil sakna” tihna tawngkam, awmze ngialngan tak pak-
hat chu “tum lawk lova intawh” emaw, “palh thu a intawn”, tih hi ani a. Genesis 28:11 ah chuan paga hi a
awmze ngialngana hman ani. Jakoba chu a nu nutapa in lam panin a kal lai chuan khawilai hmun emaw
chu a “thleng hlauh a” (paga), chutah chuan a riak ta a. a zinkawng ah chuan he hmun hi tum lawk miah
lovin a thleng ani. A then in atan a hauh lawk pawh a ni lova. Amahin a kal bek bek a, a lo awm ve tawp
zawk.

15
Lalpa nena inpawlna

I ngaihdan chu ka hre lova, mahse “tihpalh thilthu a thlen” chu ka tan chuan tawngtaina hrilhfiahna mak
tak chu a tling. In dil sakna hi tih palh leh tum lawk loh ani tiin hrilh ta che ila, eng zu nge maw ka in tih
ngaihtuahin I lu I hiat nauh nauh maithei! Engtin nge tawngtaina leh in dil sakna hi thil thleng palh anih
theih ang? I lo tawn ve ngei tawh tur hmangin ka’n sawifiah ange aw.

Hna i thawh mawlh mawlh laiin tu emaw hming I hriat chhuah thut a, I tawngtai sak a ngai ani tih chiang
taka I rilrua a awm chang I hrechhuak mai thei em? Kha mi chanchin kha chutih lai chuan I lo ngaihtuah
hranpa lova. Kha ngaihtuahna kha I hnenah chhan awm lovin a lo thleng ve tawp a. Mahse Pathianin
tawngtai tura a tihna che angah I ngai hmak tho. Kha kha alawm in dil sakna chu. Kha kha alawm paga.
Ngaihtuahna “palh” I hnena a lo then khan, kha intawhna “palh” kha chunglam rorelna a loni daih asin.
Pathian chu zawi tak leh awlsam takin kan thinlungah a tawng ani.

Hei hi ani Pathian Aw: I rilru a ngaihdan in tuh palh, inngaihtuahna pangai atanga lo luang chhuak nilo, I
thinlunga lo lang hlawl zawk kha. Hei hi ani Pathian aw – Pathian hnen atanga I thinlung leh nun chhun
eng tu rilru puthmang, I rilru a amaha lo piang chhuak lo inphun chu.

Pathian in min lo be reng thin tih ka han hriat chuan ropui ka ti em em a! Chhungril aw
chu la hre ngai lem lo mah ila, ka rilru chhun eng thei ngaihdan an awm thin tih erawh
chu ka hre fo thin. Mahni a ngaihtuahna lo piang an ni thin. Hei hian Pathian aw hre tura
thil ngaihthlak tur min zirtir a. Pathian aw hre tura ka ngaihthlak chuan, mahni a lo piang
ngaihdan hre turin ka ngaithla thin. Heng ngaihtuahna te hi ka ziak chhuak a, ka chhiar
nawn apiangin an finna pai hi mak ka ti thin hle. Pathian thusawi hi ka hre ngei ani tih hi
ka ring tlat ta.

Pathian Aw chu mahni a lo piang ngaihtuahna nen a in ang hle fo. Hei hi Pathianin min biak theih dan
awmchhun ani ka tihna erawh a ni hauh lo thung. He zirlai tir lamah khan Pathian duhzawng hriat dan
kawng dang ka lo tarlang tawh a. Beng a hriat theiha tawng chang pawh a nei tho thin. Amaherawhchu,
Pathain aw chu ngaihtuahna piang chawp ang hian a ri tlangpui tih ka hmu.

Pathian Aw hian zia enge maw a nei ve a, chung zia te chuan Ama hnen atangin thu ka dawng ngei tih
min hriat fiah tir thin bawk:

Ka rilru te nen an inang, mahse ka rilru atanga lo in paw lawn chho ni lovin, ka thinlung atanga chhuak
anni thung. In paw lawn chho leh awmze nei nun atanga mahni a lo piang rilru kaihhruaina a nung tur
chuan keima nun hi fimkhur tak leh ka thiltih hre reng chunga inher sawn a lo ngai a. Hei hi kum enge-
mawzat chhung chu ka nun a ka tum pui ber a lo ni tawh. Motor ka khalh lai te hian ka rilru chu ka nileng
nun te ngaihtuahin a buai thin hle a. Ka hnena mi thusawi zawng zawng chu chhui in, a in khung khawm
ruih a. Thil chhui reng rengin ka nung thin. Mahse chutiang a ni ta lo. Tunah chuan motor ka khalh pahin
Pathian ka chawimawi. Isua nen hmangaihna kan intawm. Lengzem hla ka sak khum vel a, ani chuan
ngaihtuahna piang chawpin min chhang thin. Hmangaihna leh ka thlarau Ngaihzawng chu hre reng turin
ka nun thlak danglam kawngah ka thawk reng fo.

16
Lalpa nena inpawlna

Beng sik a thu ka ngaihtuah dawn te hian mahni a lo piang ngaihtuahna ka ngaih pawimawh chuan Lal-
pa’n finna leh hriatna min pe tha thei zawk tih hi ka hmu chhuak a. A tira ka lo ngaih ve dan chuan,
hmangaihnaa hun ka “khawhral” chuan hnathawhna hmun ka thlenin chhanna ka mamawh te nen ka
inpeih lovang tih ka hlau thin a. Amaherawhchu, ka hmangaih vang tak chuan Ani chuan thiltihtheihna te,
thuneihna te, remhriatna te, mi duhsakna te, rinna te leh finna te in min lo thungrul thin zawk a lo ni.

Pathian Aw chu nem leh zawi tak, ‘mahni’ a lo lan ve tawh chuan pil bo awlsam tak mai ani. Mahni a zawi
muanga ngaihtuahna lo piang chhuak kha keima suangtuahna hmanga ka lo tihbuai chuan bengchheng
chunga hriattheihin A au hauh lovang a, ka rilru pekna chu A lam a koh let pawh A tum chuang lovang.
Ama lama rilru ka pek leh theih hma chuan ngawi rengin A lo nghak zawk ang.

Pathian Aw ngaihthlak ka zir lai chuan thusawi tum tlat na hi ka chaklohna lian tak ani tih ka hmu a.
Vawikhat chu Lalpa’n mahni thihsan, kraws put thu min hrilh a. Rang tak maiin,”Kha thu kha chu ka hre
tam khawp mai! Khami thupui behchhanin sermon tamtak pawh ka lo sawi tawh asin!”, tiin ka ngaihtuah
nghal zuah zuah a. Mahni thihsan chungchang ka hriat leh rin apiang te chu ka’n ziak thla nghal mawp
mawp a. Chutichuan ka tihsual ka hrechhuak ta a. Ka rilru chuan thuneihna changin mahnia ngaihtuahna
piang te chu ka lo hnawl ani reng a. Ka inhriatchhuah velah ka ngaihtuahna te ka titawp a, hriatna dik
zawkah chuan ka innghat leh ta zawk ani.

“Awle, Lalpa, I tawpna atang khan I tan tha leh dawn em niang? Mahni thihsan chungchanga mi hrilh duh
te chu min hrilh dawn lawm ni?” ka’n ti tha lailawk leh a. A sawi leh ngei bawk a! A thusawi chu ka lo rin
dan leh mi hnena ka lo zirtir thin ai chuan a lo dang hret a, ka nun leh rawngbawlnaah pawh min tanpui
hle nghe nghe.

Lalpa I lo tibuai ani tih I hriatchhuah pawhin inchhirin in vaw vual duh suh. “Akhai o!” tiin hriatna leh
mahnia rilru piang lam chu i hawi leh mai thin dawn nia.

Pathian Aw chu ‘first person’ in a lo thleng thin. Entirnan, “Mark, ka hmangaih che”, min ti maithei.
Mahse chuti zawng chuan a ni kher tihna a nilo. A nihna takah chuan I thu zawk ani. Pathian hnen atanga
thu lo thleng chu ani ngei tih I rin duh leh duh loh a thu ani ber. Pathian hnena intulut chu rinna nen a
intukluh a ngai tih hre reng ang che.

Pathian aw chu a dangdai fu, ka rilru nen inang lovin a lo tha zawk thin. A fing zawk a, zah a ngai zawk a,
a ngaihtuah thui zawk a, thiltih tur pawh a dawn thui zawk. Isua mihring anga a len vel lai ang khan,
Pathian pawhin zawhna chu pehhel awm takin a pawimawh ber zawk chu a chhang chat fo.

A tirah chuan ka thuziah te chu ka rilru atanga thu lo chhuak mai mai anga ngaiin paih bo vek mai ka duh
a. mahse ka’n chhiar nawn leh a, ka thuziahna Aw chu keima aw nen a inang hauh lo tih te ka hmu a. kei
chuan a pawn lang chauh ka en. Midang tawngkam chauh ka hria a, an thiltihte chauh ka lo ngai pawi-
mawh a. Ka thuziahah erawh chuan mi thinlung hriat chak na, an thiltihte an tih chhan hriatthiam pui leh
an na te tihdam duhna te a lo lang zawk.

Pathian aw chuan ka chhungrilah dawnsawnna tha danglam bik riau a siam thin. Phurna, hriatchianna,
rinna, nun zau, ngaih ropuina leh thlamuanna te hian Pathian Aw hi a tawiawm thin a. Vawi tamtak chu
ka thlarau a chakna leh Isua hnena ka phurrit thlenna ka hre fo thin.

17
Lalpa nena inpawlna

Pathian aw chuan a duh zawng hlen nan chakna a keng tel thin. Lalpa kawl chu a awl a, a phurrit chu a
zang. Saltanna hnuaia min dah lovin, hlimna leh lungawinaa min hruai luh hi a remruatna a ni zawk. Thil
harsa ti turin min duh pawh ni se, tihna tur chakna min pe tel zel. Aw ti a kan chhan chuan, a khawngai-
hna chu a duhzawng kan hlen theihnan keimahni ah a lo luang thin. A Thlarau chuan a Aw chu a
duhzawng hlen a nih theih nan a zui zel tlat.

I thlarau thil hriatna chu I hman tam zawh poh leh a lo tha ve anga, hun a lo kal zel pawhin Pathian tawng
chu I hre awlsamin I hre zing zawk ang.

A hmasa berah chuan, Pathian in a ngaihtuahna a hlui che leh nangma remhriatna lo lang thin chu I thliar
hran thiam a ngai ang a. Pathianin thu a lo hlui thin tawh ngei che chu ka ring a. Entirnan, thil khirhkhan
tak I lo suangtuah laiin remhriatna tha em em mai I ngaihtuah chhuak thut tawh ngai em? Chutiang I lo
tawn tawh chuan, “Ka lo fing ve phian mai a!” tiin nangma remhriatna a ni emaw te I lo ti pawh a ni
mahna. Ka hmuh ve dan chuan chutiang remhriatna fing em em mai te chu keima irawm chhuak a lo ni
hauh lova. Pathian irawm chhuak zawk a lo ni e. ka chhungrilah a lo sawi zawk ani. Mahni in fak aiin tu-
nah chuan Pathian hnenah ropuina ka hlan ta zawk.

Hemi bakah hian mi zawng zawng deuhthaw chuan thil tawn dang an lo nei thum tawh tih pawh ka
hmuchhuak a. tawngtai lai takin thu lawilo ngaihtuah chhuah chang I nei tawh ngai em? Mi tamtak chuan
hei hi an irawm chhuak angah te an ngai thin a, an zakin an inthlahrun phah hle thin.

Ka’n sawi duh chu, I ngaihtuahna a ni kher lo thei tih hi ani; Satana’n I fianrial hun tihbuai a tum pawh a
ni thei e. sawi tawh angin, nangmah in puh suh la, inthlahrungin zak hek suh. Setana chu awlsam takin
Isua nen kan inbia a, a thil lawilo te chu la a kal bo turin ka hrilh mai zel. Isua lama ka ngaihtuahna te ka
her let leh chuan ka rilru leh thinlungah chhuah zalenna rang takin ka hre nghal thei thin.

Ka rilru a ngaihtuahna lo piang chhuak te chu, an tha emaw chhia emaw, keima irawm chhuak an ni lo tih
hi ka ring tlat thiam tawh a. a tha zawng chu Lalpa vang ani tiin, a chhia zawng chu Satana ta ani tih ka
pawm thlap.

Rhema thiltihtheih zia


Pathian Aw, a Thlarauin kan hnena a rawn thlen a kan chhungril rawn fan tu chakzia tifiahtu, Pathian thu
a kan hmuh theih hi ropui tak ani. Entirna thenkhat te lo thlir tlang ila.

Rhema-in thiltihtheihna a hring

Zing khat chu Simona chu Gennesaret dil kamah a len silin a thu a. zankhua in len deng tawh mahse,
engmah a man loh avangin a chauvin a hnual tawh hle mai a. Chutia ama lungngaihna leh hlawhchhamna
te a ngaihtuah vang chuan a sir deuha Pa pakhat thuhril leh a ngaithlatute tamtak, a thusawi hriat loh
hlauva dil a nawr thla lo chauh zawk pawh chu a lo hmuh hmaih hial ani.

18
Lalpa nena inpawlna

Thawklehkhatah chuan Simona lawngah Zirtirtu chu a lo lawn kai ta hlauh a. Simona chuan a lo hnar
dawn zet a, mahse chu Pa chuan a be hmasa a, mipuiin a thusawi an hriat that theih zawk nan tlem a a
lawng chu tui lamah chuan nawr sawn turin a ngen a. thinrim taka a hnial dawn lai chuan, Simona chuan
he Pa zuitu mi thahnem tak chu an en a. “Enge maw hmuhnawm em em chu le? Hre ve ila a tha ang a.
engmah hralh tur ka nei chuang hleinem vawiin chu,” tiin a ngaihtuah a. A ngenna ang chuan a ti ta a.

Lawnga Zirtirtu thusawi ngaithla a a thut lai chuan hun chu a kal duak duak mai a. A thusawi chu! An dik
tak tak ang em le? Vanramah ani ang tan hmun a awm ve tak tak thei emni aw? Yahweh chuan ani anga
mawl leh bengchheng leh rawva chu a hmangaih thei dawn em ni?

Zirtirtu chuan a duh aia hmain a sawi zo hma a. Simona lam a hawi a, “Li thuk lamah chuan sangha man
turin I len te thlak rawh le”, a ti a, thil awmdan an hriatchhuah leh chuan, “Zankhua in hah takin kan
thawk a engmah kan man hleinem le aw,” an ti pung pung a. Chutichuan a thu lo sawi ropui zia chu a
ngaihtuah chhuak leh a, “Mahse I thu in (rhema) len chu ka’n deng leh ang,” a ti a . Simona chuan a hote
chu a bia a, len chu an thlak leh ta a. Thawklehkhatah sangha chu len chhungah chuan thupek zawm ni
awm tak maiin an lo lut ta sup sup mai a, len te chu chat lek lek khawpin a lo khat ta a. Vaukama an
thiante chu an han au chel chul a, reilote ah chuan lawng pahnih chu pil lek lek khawpin a lo khat ta a.

Enge thil ti danglam tu? Engvangin nge hun rei tak awmze nei lova an thawh hnuah an khawih sen loh
khawp an man leh si? Ti danglam tu chu rhema ani. Thil tih ngai nia ka hriat chu tul ka tih hunah, rem ka
tih angin ka hmun duh ngeiah ka ti thei. Rim taka thawkin, ka chakna leh thilneihte hmang zo vekin eng
teh chiam mah hlen chuang lovin ka awm thei. Zing ka thawh a, ka tih tur ka ngaihtuahin chungte chu tih
zawh vek tumna in min ti chau thin a, a lehlamah chuan tawngtaiin, Pathianin min kawhhmuh zawn chu
thlirin, ka tih tur pawimah min hrilh te chu ka ngai pawimawh zawk thei bawk. Chuti anih chuan, nilengin
thlamuang taka awmin, rilru hahna leh inthiamlohna tel lovin, mahnia ka tih theih loh tamtak ka hlen thei
zawk ang. Rhema chuan hun leh hmun min relsak thin a. Rhema chuan thil tihtheihna min pe thin.

Rhema chu nunna ani

Inpawlna hnuaiah nge dan hnuaiah kan nun dawn tih chu kan duhthlanna a ni tih kan hmu tawh. Dan thu
chuan a thah laiin Thlarau chuan nun a pe a. Isua’n,”Tinungtu chu Thlarau ani…;in hnena thu ka sawi te hi
thlarau ani, nunna pawh a ni,” tiin a sawi.(Jn. 6:63)

Rhema in mi hnenah thu a sawi chuan, a thlarau ah zangkhaina a hria ang a, amahah nunna a luang ang.
Logos chu saltanna leh thihnaa min hruai tu dan angin a pek theih rualin, zalenna leh nunna a min
hruaitu Thlarau chakna angin a puan theih bawk. A in an lohna chu uar dan a zir a ni chawk, tholeh Krista
chakna hnathawh a ni tih sawi chian tawk lohna. Thu a awm te chu Pathian hmaa thiam min chantirtu
atana kalhmang anga ngaih tlat chuan, Thu chu danah a chang mai ani. Mahse chu Thu vek chu Thlarau
hriakthihna nena keu chuan, kan chhungril a Krista ropuina chu min hmuh tirin sual leh thihna lakah min
chhanchhuak .

19
Lalpa nena inpawlna

Rhema chuan huaisen taka zirtirna a hring chhuak

Isua in a zirtir khan, Juda ho chuan thunei taka a zirtir avangin mak an ti thin. Khawi atangin nge he
chakna hi a hmuh? A chanpual reng ani lo, Phillipi 2 chuan mihring anih khan a Pathian nihna zawng
zawng chu a dahbo vek a ti si a. Chuti anih chuan enge a thusawi thuneihna bik thuruk chu? Ama thu a
tawng a ni lova, a Pa amahah a cheng zawk ani tih chu chiang takin Johana 14 ah kan hmu. Isua thusawi
te chu a tan chuan rhema an ni, Pa hnena a awm a rhema a dawn chu. Pa kaihhruaina a a zirtir avang
chuan a thu zirtir chu a chak in thu a nei ani.

Tunlai chhana ringtute tan pawh chu chu a ngai reng. Mi counselling ka pek te hian Pathian hnen atanga
rhema ka dawn ka sawi chhawn leh chuan nun tidanglam thei khawp chakna leh thuneihna a awm thin.
Hei hi a ni “hriakthihna”, “chunglam hriakthihna”. Rhema chuan thunei taka zirtirna a hring.

Rhema chuan duhna puitling a hring

“Nangni keimaha in awm reng a, ka thu (rhema) nangmahnia a awm reng bawk chuan in duh apiang dil
rawh u, in tan tihin a awm zel ang.” (Jn. 15:7) inpawlna a kan nun a, Pathian aw hria a kan awih chuan,
kan dil apiang chu kan hmu zel ang. Hei hian Sam 37:4 min hriatchhuah tir thin, “Lalpa chungah chuan
lawm rawh u; tichuan I thinlung duhzawngte chu a pe ang che.”

Chang hmalam khi chang hnuhnung lam hriltu a ni zel. Kan hlimna chu Lalpa a nih a, kan lawmna sang
ber chu a bula awm a tih lawm anih chuan, kan thinlung duhzawng chu Amah tilawmtu ani zel ang. A
rhema keimahni a a awm chuan, chu mei chuan keimahni ah hna a thawk ang. Ama duhna ni lo lakah
chuan tih thianghlim kan ni ang a, kan thlakhlelh apiang chu ama duhzawng a ni ang. Mithianghlim
Augustine-a chuan “Pathian hmangaih ula in duh apiang ti rawh u”tiin ringtute a sawm a. Hei hi thilsual
tih theihna ni lovin, Pathian kan hmangaih chuan kan duh ber chu Ama duhzawng tih ani tih hriatna zawk
ani.

Rhema chuan rinna a hring

Rhema in a ken tel tlat, pawimawh leh langsar ber chu a hnuhnung ber a sawiah ka khek a. Rome 10:17
hi chang lar em em, mahse hriatthiam hlawh lo em em si a ni a. “Chutichuan rinna chu hriatna avangin a
lo awm thin a, tin, hriatna chu Krista thu(rhema) avangin a lo awm”. Rinna hi chunglam hmalakna avanga
lo awm ani. Rinna chu Krista thusawi kan hriatin kan thinlungah a lo nung thin a ni.

I lo tawng ve tawh maithei. Harsatna I tawk a. Pathian rin I duh. I rilru chuan A thutiam te I hria a, A
rinawm ang tih pawh I hria. Mahse I thinlungah chuan I tan a ti duh ang em tih I ngaihtuah. Thawk-
lehkhatah, ni khat chu Bible I chhiar lai emaw, I tawngtai lai emaw, sermon I ngaihthlak lai emaw in
thumal pakhat chuan I hnenah thu sawiin I tan A lo kal dawn ani tih I hre tlat ta mai. Rinna chu rilru
thiltih leh thlarau invawnna a ni ta hauh lo mai a. rinna chu thil nungah a lo chang ta. Rin tuma harsatna a
awm tawh lo; I Pathian rinna hmun hahchawlhna chu I lut ta chiah a. Rhema chuan rinna a hring ta ani.

20
Lalpa nena inpawlna

I rinhlelh a I rinna a chak loh chuan, Logos hnena kal ringawt lovin tawngtai la,, Pa chu a thu I thinlung
hnena sawi turin dil ang che. A tawng chuan nangmahah rinna a lo puak ang. Engtin nge I tih ang le
khawnge I kal ang tih ihriat loh chuan Pathian hnen atangin Rhema I hriat a ngai. Chak taka rinna a I chet
dawn chuan rhema kaihhruaina ang chuan I chet a ngai: Thlarau hriatpuina nangmaha awm chu.

Pathianin rilru a pe che…

I thinlung kha Pathian aw lo luhna ber anih si chuan I rilru leh thluak kha paih bo daih mah la a pawi ka
tihna a ni thei ang em aw tih I ngaihtuah maithei. Ni love! Pathianin kan thinlung leh kan rilru hi min pe
ve ve alawm. Kan hua emaw kan hmang nasa lutuk tur ani lo. An pahnihin Pathian thilthithei thilthlawn-
pek an ni a, tangkaina an nei ve ve.

Kan nun danah hi chuan kan rilru hi ngaisangin kan thinlung hi kan hmusit lek lek tawh a. mi tamtak
chuan chu ngaihsanna leh hmuhsitna chu sim in, kan nunah in buk tawk turin Pathian kan dil a ngai. Chu
tak chu ani keipawhin ka tih lo ngai chu. Simna chuan in thlak danglamna a hring a, Pathian chuan kan vai
hian inbuk tawka min siam a duh bawk.

Tawi te in thupuanna dawn dan kawng hnih chu Luka leh Johana ziak behchhanin ka han tarlang ang e.

Luka chu a mizia pawh thil chhui mi tak anih duh hmel zawk: “…a bul ata engkim fel takin ka chhui a, in-
dawt zelin I tan ziak ila a tha ang, ka ti ani;” (Luka 1:3) Hei hi thinlung hawi zawng zawng a thle chi mi-
hring kamchhuak a ang lo khawp mai. Chu ai mah chuan, thil chhui chiang tak kutchhuak a ang. Mahse
Luka chanchin tha chu engkim hai langtu ani tho bawk si.

Johana hmachhawn dan erawh chu a dang hlak thung. A thlarau mi hmel angreng zawk: “Lalpa ni ah
chuan Thlarauvin ka lo awm a, tin ka hnung lamah tawtawrawt ri ang, aw ring takin, ‘I thil hmuh te chu
lehkhabuah ziak la…’ “ (Thupuan 1:10,11) hei hi chu suangtuahna hmanga thupuanna a ang khawpmai.
Mahse an pahnmih chuan tun thlenga la dam inpuanna thu chu an ziak ve ve bawk si a.

Chutichuan, I hmuh theih angin, Thlarau thu uan dan kawng chi hnih a lo awm reng ani a. Luka kalhmang
chu thil chhut chiang mi tan chuan a pawawm zawk ang a. Thinlung her lam hawi duh mi tan erawh
chuan Johana ziah dan chu a thlanawm zawk ang.

Kan kalhmang nilo chu pawm harsa kan ti pawh a ni thei e. Thil chhut mi chuan, “khawvelah lo cheng ve
tawh la, lei te rap la, thlawk diai diai reng suh!” a ti maithei. Thinlung hawi zawng a suthle mi chuan,
“Lehkhabu bih ngar ngar reng lo khan Thlarau in kaihhruai tir ve la. Engati nge mi dang luan angin I luan
ve mai loh, chhut thlap kher zel lo khan?” a ti thei bawk.

Pathianin heng kawng hnih te hi a ngai pawimawh ve ve tih hi kan zah thiam a ngai. Luka kalhmang hi kei
chuan hman nuam ka ti a, thil reng reng chiang takin ka zir hnuah Thlarau Thianghlim chu a duhzawnga
rem khawm turin ka sawm leh thin. Mahse thupuanna fim tak dawng tur chuan ka thil chhut thiamna
hman bak tih tur ka nei tih erawh ka hria. Mahni a lo piang ngaihtuahna te leh thinlung suthle te pawh a
lo luh ve thin a ngai a, chuti lo chu keima thu chhut chhuah chauh ka chang ang.

21
Lalpa nena inpawlna

Entirnan, sermon kan ngaihtuah lai te chuan, Pathian thu ka chhiarin ka zir a, ka thusawi dan tur te pum-
rua kan pe chho a. mahniin ngaihdan lo piang thut se, “min kalsan rawh, sermon ka buatsaih”, tih leh pet
bo ka rual a.

Kan thlir let leh hian Thlarau Thianghlimin a beramte ka hrai dan kawnga min tanpui a tumna te chu a lo
hnawl thin ani tihte ka hrethiam hnuhnawh a. tunah chuan chutiang ngaihtuahna te chu sermon ka buat-
saih emaw, lehkhabu ka ziahna kawngah te lo dawngsawng thiam tawhin Pathian aw chu a ngial a nganin
ka sawi chhuak ta zawk ni te in ka in ngai.

Pathian chuan khawi lamah nge I awn dawn tih leh khawi lama awn tur in nge a duh che tih a hriattir ang
che. Thil chhut I uar viau anih chuan, thinlung lam hawi turin a duh maithei che a. thinlung suk ruala I suk
zel chuan thil chhut turin a ko thei tho bawk che.

Tuk khat chu, sawisel ni pah fawm deuh hian, engvangin nge mi hi thil chhut mi ka nih laiin thinlung su
zawnga min zirtir nge anih Pathian ka zawt a. mi tuemaw, heti zawnga mize pek lo ni sa te a tirh zawk
mai loh chu le? A chhanna chu, “Mark, thil chhut ching mipui thinlung su zawnga kan zirtir dawn anih
chuan, zirtirtu chu thil chhut mi ve tho, mahse thinlung suthle thiam tawh a ngai alawm.” A ti a. Ka
chhanna chu, “Dik khawp mai” tih ani ve thung.

Thil inzui danah chuan, ka zirtir mi tamtak, thinlung ruala suthle chi hrim hrim a piang te chu, kei aiin
Pathian aw hriat leh tawn lamah an kal thui daih zawk ang. Ka dawnsawn dan chu, a ropui e! I thildawn
chu ka mamawh hunah min tawm phal ang em? Krista taksa ah hian in er a kan awm lova, intanpui tawn
zawk tura kan awm hi chu ka lawmah a tla ngawt asin. Ka zirtir thiamna hi ka tawmpui che ang a. I hri-
atna leh thliar thiamna chu min tawmpui ve la, Kohhrana Pathian a lo ropui thei nan.

He mahni a rilru lo piang hriatthiam zirna zirlai hi awm dan tlangpui kaihhruaina pawimawh tak, mi tam-
tak lo chhuah zalen tawh tu sawi paha khar ka duh a. (hetiang awm dan dang chu zirlai dangah ka la sawi
zau leh ang).

I thinlunga milim awm chunga tawngtai

Ezekiela 14:4 chuan, “…mi tin an thinlunga milim la lut a, an hmaa an khawlohna tlukna dah a, zawlnei
hnena lo kal apiang kei Lalpa hian an milim tam zia ang zelin ka chhang ang” tiin a sawi. Hei hian tawng-
taina kawnga thu dik, mi tamtakin an lo tih tawh thin, a phawrh chhuak chiang hle.

Lalpa hnena tawngtaina nena ka lo kal chuan, nung chunga inthawina ka ni tur ani. Ka tawngtainaah
chuan keima duhdan chu dahbo in Pathian duhdan chauh ngaichang tur ka ni a. Chu chu ka awmdan anih
loh chuan, ka tawngtai hmain chutia mi siam tur chuan Pathian ka dil tur a ni a. ka thinlunga kal tir duh
zawng nei ran a thil hrim hrim tawngtaina a ka thlen chuan, chu ka duhdan chuan Pathian lalthuthleng
atanga thu lo chhuak chu a lo tibuai a, chu chu Pathian duh dan a ni emaw, ni lo emaw, a duhdan angin
ka ngai tlat tawh mai dawn ani.

22
Lalpa nena inpawlna

Tawngkam danga sawi chuan, thil engemaw tawngtai pui ila, chu thil chu Lalpa aiin ka thinlungah lian
zawk sela, chhana ka hmuh chu Pathian chhana ni lovin, ka chhanna zawk ani ang. A lehlamah chuan,
Lalpa chu ka thinlungah ka thil thlen ai chuan a pawimawh zawk chuan, chhanna chu a ngial a ngana thu-
puanna, ka chakna te ina a tihbawlhlawh loh ani ang.

Heta thil pawimawh ber ta chu, mahnia ngaihtuahna lo piang lo pianna chu keima suangtuahna ani. Ka
rinna ziaktu leh tikim tu, Isua chungah chuan mit nghat turin thupek ka ni a. chu chu ka tih chuan, ka
suangtuahna chu a fim ang.

Zawlnei thilhmuh dikloh leh kawhhmuhna pawi thei hmuh entirnachu Balaama chanchin, Numbers 22 ah
khan hmuh tur a awm. Balaka chuan Balaama hnenah Israel fate anchhe lawh turin thu a thawn a.
Balaaman Pathian a rawn chuan Pathian chhanna chu a fiah hle: “An hnenah I kal tur ani lo. Chumai te
chu anchhia I lawh tur a ni lo: mal ka sawm an ni e.”

Balak a chuan a hma aia thu chah kengtu ropui zawk a tir leh a, Israelte anchhia a lawh chuan hausa taka
a siam tur thu te hrilh tirin. Rangkachak leh hausakna te chu Balaam a rilruah chuan a awm tih a chiang
hle, “Balaka chuan a in chu tangka leh rangkachaka khatin min pe dawn mahsela, eng khaw te mah lalpa
ka Pathian thu bawhpelin ka ti thei lo,” tiin a lo chhang a. Mahse, “..engtin nge Lalpa’n ka hnenah thu a
sawi leh dawn tehreng” tiin riakah a sawm ta tho a.

Chuti taka ropuina, rangkachak leh hausakna te chu a duhavang chuan Lalpa hnenah chuan tawngtaiin a
kir leh a, tun tumah chuan a thinlunga milim awm chungin. Ani chuan, “aw,kal ta che” tiin a lo chhang ta
a. mahse, Pathian chu Balaama lakah chuan a lungawi lova, ngunhnam keng angel chu a kawng dal turin
a rawn tir. (Num.22:22)

Kan thinlunga milim awm chunga Pathian kan biak chuan kan duhzawng chhanna kan hmu thei a, mahse
chhiatna min thlen thin. Chu vang chuan, kan tawngtai reng rengin kan khawhawi chu a fim tih hria in,
Isua chu kan thil dil ai chuan a ropui zawk ani tih hre reng chungin Pathian hmaah kan kun thin tur ani.
Chutah chauh chuan kan chhanna dawn chu fim in nun petu a ni ang.

Logos leh Rhema

He zirlai khar nan hian, Paul Yonggi Cho chuan rhema hi “thu”tiha letlingin, Thuthlung Thar ziaktute
chuan Pathianin kan thinlung chhunga thu a sawi na sawinan an hmang a ti a. ngun taka ngaihtuah
hnuin, a thusawi chu ka pawmpui. He ngaihdan hi zir chian lehzual I duh chuan, appendix hmasa pathum
te hi I chhiar dawn nia. Appendix A chu “Grik Thuthlung Thar a Logos leh Rhema” tih ani a. appendix B
chu Thuthlung thar a Rhema tih tawngkam vawi sawmsarih hmanna pho chhuahna a ni a, Appendix C
chu “Rhema chakna hraitthiam theihna” tih a ni thung.

Tun atang chuan Pathian aw ril chu rhema tihin ka ko tawh ang. Hei hi a hmanna tamtak zinga pakhat
chauh mah ni se, a thiltum chiang taka min man tir tu a ni.

23
Lalpa nena inpawlna

Thil chhutchhuahna atanga thlarau ngaihtuahna a luh chu ka tan a harsa em em a, mahse kan chhun-
zawm tak zelah chuan, a awlsam telh telh a, tunah chuan ka pianpui ve reng ang a ni ta. Pathian chuan ka
nun hi a pumpuiin a her tha tawh. I tan pawh a ti ve thei.

Tunah chuan minit nga vel chawl a, he zirlai atanga I thil hriat te han hmang chhin tur in ka fuih a che.
Lehkha puan leh pen la la, Isua hahdam taka aawm lai chu han mitthla chhin the(chanchin tha khawilai
ami emaw angin). “Lalpa, enge ka thil zirah hian hre turin min duh?” tih ziak rawh.

Chutichaun I ngaihruatna chu Isua nen in awmdun lai hmu turin her la, mahni a lo piang ngaihtuahna chu
ngai pawimawh rawh. Rinna mawl berin I rilrua lo awm chu ziak thla ang che. Tunah chuan ringhlel suh
ang che. Naupang rinna angin dawngsawng la, ziak thla tawp ang che.

Hei hi chu tihchhinna chauh ani tih hre reng la. Minit nga hnu velah chaun, I thil ziahthlak chu han fiah
chhin the. Bible thu nen a in mil em? Pathianin a hrilh duh che a nih duh hmel em? He thiltih ho takah
hian mi tamtak chuan Pathian nen in inbia tih an hre tan ang.

24
Lalpa nena inpawlna

Awm hle hle: Kan Ngaihtuahna

leh Rilru Phurna Ngawihtir

Chahbi #2

Pathian ngaihtuahna leh rilru phurna te keimaha a lo luan theih nan ka


ngaihtuahna leh rilru phurna te ka ngawihtir a ngai.

Lalpa hnena tawngtai a ka kal hian vawi tamtak chu ka nitin nun a hmanhmawhna leh tihtur ka neihten
min zui lut tel thin a. Nitin bengchheng leh buaina te chuan min lo au chel chulin, mawhphurhna te
chuan chhung lam atangin min lo pawt a. ka pindan kawngka ka khar rual chuan inpawlna duhawm tak
ka duh thin a, mahse chu chu tihluih theih emaw hmanhmawh tir theih ani hauh lo.

I fianrial hun hmanna hmunah minit 15 chauh nei a kal in, I rilru intlansiak a, I rilru phurna inthlak
danglam zuk zuk I tawng tawh em? I rilru intlansiak hnenah chuan, “Aw le, minit 3 in bengdaihna hun I
nei, Thlarau Thianghlim pawlna leh rilru tawngtaina ka hre duh” tiin I lo hrilh tawh ngai em?

I lo ti tawh thin anih chuan inbengdai tura mahni intihluih chu thil theihloh ani tih I hre ngei ang. Khuma
let let chunga mutthilh tum ang vel ani. Mut I tum poh leh mut a har mai ani. Chutiang bawkin, Pathian
pawlna chang tura ka rilru buaina te ka rilru leh thinlung atanga nawr chhuah ka tum poh leh ka lungchhe
tulh tulh mai ani.

Vawi tamtak chu ka rilru puthmang ka thlak mai theihloh leh Thlarau Thianghlim pawlna ka chan theih
loh avangin ka fianrial hmun chu titau chungin ka chhuahsan tawh thin. Minit 2o hnu ah pawh Pathian ka
la be miah lo tih hria in ka lo chhuak thin. Hei hi lungawi loh thlak ka ti hle thin. Keimah leh keimah in kal
pel mai tura hun ka khawhral chu ka thinur thin hle.

Nakin deuhah Pathian hmaa mahni inbengdaih dan tha tak Bible atanga lak ka la tawmpui dawn che nia.
Hei hi tawngtaina thiltum emaw amah a changtlung a ni lova; amaherawhchu, Engkimtithei Pathian nen
a inbiak dawn a ke pen pawimawh hmasa erawh chu a ni.

Awm hle hle la, hre rawh…

Psalm 46:10 chuan “Ngawi ula, Pathian ka ni tih hi hre rawh u” min ti. Kan thlarau chhungrilah hraitna
thuk kan tisa leh rilru kan ngawihtir chuan kan tawng thin. Pawn lamah thlakchhiatna dai mah ila, thla-
muanna chu kan nei thei.

25
Lalpa nena inpawlna

Bible lehlinna pakhat, New American Standard Version chuan Sam 46:10 a “ngawi ula” tih tlukpui tamtak
a sawi tel a. “Tal tawh lo la, awm hahdam la, thlah rawh” tih tein a sawi theih a. heng sawi dan te hian he
chawlhna hmun ka thlen a chhungril a ka awm dan chu a sawifiah tha hle.

Hmuh dan dang ah chuan infiamna rilu put hi a ni. Nun hi ka tan chuan rim taka hnathawh a ni thin. Ka in
fiam ve pawhin hna tho a lo ni a. ka thil tih reng reng ah, ka kulmuk em em thin. Mahse Lalpa chuan
amah zawk ani hna chu thawk tih min kawhhmuh a. Amah ani hna hlen tu chu. A chet naah chuan lo tel
ve mai chu ka tihtur a ni. Ka tum ve na chu thlah a, a thiltih theihna famkima lo hahchawlh der der chu ka
tihmakmawh a ni.

Kan zirlai pakhat chuan chutiang chiah chu a lo tawng tawh a, heti hian a ziak:

“Ka Pa, enge vawiinah ka mamawh I tih? Ka ngaihsak tur hre lovin ka thler huam ani. Pathian hlauhna
nasa zawk, hmangaihna ril zawk, simna thuk zawk, tihdamna leh chhandamna fiah zawk? I hnena lo kal
dan ka thiam thlawt lo ani.”

“Chung zawng zawng chu a tam zawkin an mamawh an ni. Mahse a pawimawh ber zawk chu ka ke bula I
thut a, ka hnena I zir hi ani. Keimah min lo hnaih danah hian I rilru a hah tur ani lo. Ka sawi tawh angin, ka
awmna hmunah chuan lo thu tawp la. Ka hnen atangin zir rawh. Ngawi la, thawk lo la, Pathian ka ni tih
hria ang che!

“Dawngsawng thei turin insiam rawh. Tumahin rilru hah a tlan kual reng chungin thil tha an dawng thei
ngai lo. Din a, dawng tura ban phar a ngai. Chuvang chuan, thlarau ah chuan chawl rawh. I ban chu phar
la, dawng rawh. Pathian hlauhna tamzawk chu neih tum lo la, khawl tum hek suh. Simna thuk zawk pawh
ani tho. Simna tam zawk neih theih nan tlan kual chhen suh. A aia tam zawkin neih a ngai a, a rawn kal
ngei ang.

“Ka lam lo hawi la. Ka lamah I mit fuk tir rawh. Min hmu rawh. I rilru leh duhna chu keimahah dah la,
nangmaha tih ngai apaing chu ka ti vek ang. Lo kal rawh. Hahchawl la. Dawng la. Ka kuah che leh ka
malsawm nawn fo che phal rawh. Vawikhatah engkim I zir thei hleinem. I inti hah lutuk anih kha. Nitin ka
hnen atangin dawng rawh. Tlem te te in, thudik te te in, puanna te te in. NGAWI LA, hre rawh. Ngawih
naah ani hriatna chu awm. I ngawih leh hahdam taka I awmin ani ka aw hriain ka hnen atangin I dawn-
sawn theih. Awm hle hle rawh!”

Pawnlam atanga tibuaitu dahbo rawh

Mahse he chhungril awm hle hle na hi ka neih theih ang? Ke pen hmasa ber chu pawn lam atanga
tibuaitu zawng zawng dahbo vek ani. Marka 1:35 ah chuan Isua hmun fianrialah tawngtai turin a kal tih
kan hmu a. Zawlnei Habakkuka pawh ralvengtu bukah Pathian a biak duh chuan a kal thin a. 1 Lalte 19 ah
chuan Elija hnena Pathian thu a lo thlen khan tlang a puk pakhatah hlauthawng leh rilru hrehawmin a
awm tih kan hmu bawk.

Chhungril awm hle hle na ka zawn tirha ka hriatthiam hmasak ber chu hmun fianrial, tibuaitu awm lohna
hmun ka neih a ngai ani tih ani a. Chuvang chuan ka chhungte aia hma zawka thawh a, zingkar reh tak
mai chu ka thlarau a thlamuanna a lo luh theihnana hman ka zir a. ka fianrial hunah chuan phone te

26
Lalpa nena inpawlna

pawh rithei lova ka siam a ngai tihte ka hrethiam zel bawk a. Hei hi ka harsat hle thin a, mahse Lalpa
chuan tel lo theilo ka nih zia te leh nun chu darkar khat pawh tel lo ila a kal mawp mawp tho dawn tih
min hrilh daih mai!

Kar engemawzat chhungril awm hle hle na ka zawn lai chuan zingkarah chauh hriatna ril zawk chu ka
chang thei ani tih ka hmu a. Ka dam chhungin thil chhut mi ka lo nih avangin tawngtai hma chuan thil
chhut loh hram a ngai thin a, chuti anih loh chuan nilengin chu rilru chu ka pu mai thin ani. Mahse ka
harh velah chibai buk a, inbual paha ka zai a, ka fianrial hmun ka thlen hmaa chutiang rilru ka put reng
chuan ka fianrial hun hman chhung chu thlarau lam thil ka ngaihtuah thei a. Chhut zawnga ka
ngaihtuahna a kal tawh erawh chaun let leh ka harsat viau zel. Ka chhunzawm zel hnuah chuan a awlsam
ve tial tial a. A hnu deuhah chuan ka fanu, Charity, chu ka rualin a tho ve tan ta a. ka nupui, Patti chu
naute nen zankhua a a lo men tawh thin avang chuan mut a kham loh ka hlau thin a. Chhungril awm hle
hle ka thiam chho zel a, Charity chu buaipui pahin awm hle hle te chu ka thiam chho ve zel bawk a. nang
pawhin PAthian hmaa awm hle hle chu I zir zel pahin I thiam ve telh telh mai ang.

Awm hahdam rawh!

Ka rilru leh thinlung Isua lam hawitir ka tum chuan min tibuaitu thildang a awm leh tih ka hmu leh a: ka
taksa. Ka taksa peng khawilaiah emaw hrehawmna emaw nawmlohna a awm chuan chu chu ka hre-
chiang em em a. Ka tan chuan, tawngtai laia thingthit chu a tha ber lo. Ka tawngtai laia ka duh ber chu
Pathian hriat ani a, ka khup a na emaw ka ke a mu anih chuan ka rilru pek a phir thin a. thingthit emaw,
taksa awmdan dang pawhin ka taksa nawmna a tihbuai chuan ka tawngtai a tibuai der a. ka thlarau leh
taksa a ka nawm lutukerawh chuan ka mutthlu leh bawk si a! Ka tana awmdan tha ber chu dawhkan
hmaa thuthleng nuam taka thut a, Bible leh pen leh Lehkha nena inchhawp hi ani. Davida pawh kha thu
chungin a tawngtai ve fo thin (1 Chronicle 17:16).

Chhunglam atanga tibuaitu dahbo rawh

Pawnlam atanga min tibuaitu dahbo chu awm hle hle tumna kawngah chuan thil awlsam zawk ani;
ngawihna ka thlen tep ah chuan ka lu chhungah hian aw te, ngaihtuahna te, rilru hahna ten ka rilru lo
lakpen phet an tum a. Aw ring ber te chuan “Motor ah oil I thlak lo” emaw “I nu leh pa te I la be lo” tihte
an sawi duh khawp mai. Ka tihtur ka la tihzawh loh te leh ka thil theihnghilh te chuan ka awm hle hle
dawn velah ka rilru an inchuh sup sup emaw tih mai tur ani. Ka lo hre lo der tawh a, ka hriatchhuah theih
hun ani tih an hmuh veleh an lo zuang chhuak auh zel a. Rahbeh ka tum poh leh an au ring mai ani. Ka lo
nghaihtuah chuan, an thu ka awih ngei ngei a ngai bawk si. Enge ka tih theih ang le? Ka ziakthla a. An thil
phut te chu ka ngaithla a, nakinah ka ngaihtuah ang tih ka tiam a. Hei hian ka thlahthlam lovang tih a rin
tir a, an ngawi ve mai zel.

Aw lo lang leh hmasa ber chu ka chhia leh tha hriatna ani. Lalpa in min biak a thuka lo awih lo anih chuan,
ka chhia leh tha hriatna chu “Thiamlo! Thiamlo!” tiin a lo au chhuak thin a. mahse chumi aw vang chuan
inthiamlovin ka buai tur em ni? Ni love! Isua nen kan in kawm dawn anih chuan ka pawn lam chhiatna ai
chuan a khawngaihna ropui chu ka hmuh thiam zawk a ngai. Ka lo bawhchhia anih chuan ngaihdam dilin
a ngaihdamna kim chu ka dawng zawk tur ani. Keimah leh ka chaklohna zawng zawng te chu kalsanin
Amah leh A ropuina zawk chu ka bel zawk thin.

27
Lalpa nena inpawlna

Keimahni leh kan sualna leh chaklohna te emaw, Isua ropuina leh khawngaihna chu kan thlir dawn a.
Bible chuan kan thil thlir azirin kan inthlak danglam dawn ani tih min hrilh: “Chutichuan keini chu kan
zain hmai khuh lovin darthlalang anga Lalpa chhun enin, ropuina atanga ropui zelin, chu mi anpui ngeia
awm turin tihdanglamin ka awm thin, Lalpa (THlarau) ata chu kan hmuh ang zelin.” (2 Korinth 3:18)

Ka mit te chu ama chunga fu tura ka rilru ka siam fel tawh a(hebrai 12:2) a dikna a ka inthuam tawh
chuan(Galatia 3:27), Ama awmna hmun, A ropuina leh Dikna ah chaun ka inhmu thin. Kan thlir zawng hi
fimkhur taka kan thlan a pawimawh khawpmai. Keimahni emaw Isua, kan sualna emaw a dikna kan thlir.
Bible in dik tia a sawi chu thlir ka thlang a, chuvang chuan a awmna hmunah chuan hui luh ka ni ta. In
zain in tawngtai laia in thlir zawng thlang fimkhur turin ka fuih a che u. thlirna diklo chuan thihna a thlen.
Thlirna dik chuan nunna.

Chhungril a awm hle hle na chu ka rilru leh ngaihtuahna tih ruah vek lam ni lovin, thlirna lam thlak
danglam zawk a ni e. Ka chhungrila aw chi hrang hrang te chu ka dawr zawh tawh hnuah, ngaihtuahna
chu kalsan a mahnia lo piang ngaihdan chu dawngsawng thiam tura in puahchah ka ngai.

Amah I thlir dan siamthat

Mi thlarau hriatna tih chak dan tha ber pawl Bible in a sawi chu rimawi kaltlangin ani. Elisha khan Pathian
aw a hriat duh chuan tingtang tum thiam a ko thin (2 Lalte 3:15). Ka bulah a awm tih ka hriat theih nan
fak hla ka sa fo thin. Khawvel hmun tinah mi sang tam takin Pathian awmna a “inchiah” a, pawnlama
awm hle hle a, rimawi chunga an thinlung chuan tir a, A nghahna hmun thlen chu an hlawkpui tawh ani.

I thawh hlima I thinlunga hla awm ngaih pawimawh chu Thlarau Thianghlimin a hrilh tum che hriat dan
tha tak a tling. Fakna hla te chu Lapa lama thinlung hawitir nan a tangkai viau thei, I hla sak awmzia
chiang taka I ngaihtuah phei chuan.

A chang chuan ka thlarau a au thawm chu hla a lo thang chhuak turin ka phal thin a. tuk khat chu, kan
Biak In maichamah thlarau hrehawmin, ka sualna leh hlawhchhamna avangin Pathian hla riau a ngaiin ka
bawkkhup a. Ka rilru ah hla a lo awm chuan heng thu chauh hian ka rilru a lo pawchhuak thei a: “Lalpa,
tho rawh! Lalpa, ka chhungah tho la min tlengfai rawh! Tho la min tidam rawh! Lapa, tho rawh!” chung
thu te chu ka rilru pawchhuak thei awmchhun an nih avangin vawi tamtak ka sa nawn a. Minit 5 emaw 10
vel hnuah chuan, ka chhungril a thimtham chu a luang chhuak tan ta a. Dikna Ni chu keimahah a lo
chhuak a, rinna, beiseina, hmangaihna, hlimna leh A awm tih hriatna chuan ka thinlung a hnawhkhat ta
ani.

He thimtham leh eng, rinhlelhna leh rinna, beidawnna leh beiseina inthleng hi zir vanga hriatna ni lovin
tawnchawp thudik zawk a lo ni. Sam ziaktu chuan Lalpa a cheng mi chuan a thinlungah thudik a sawi thin
ati. Ka thinlung awmdan chu a pawimawh lo. Lalpa awmna hmun ka luh chuan keimah leh ka
ngaihtuahna te chu dik takin ka phawrh chhuak tur ani.

Awm hle hle theihnana Bible zirtirna dan ka hmuh leh te chu thil hmuhna leh hmangaihna an ni. Ka
thinlung mit chuan Thlarau ah Isua nena kan leng dun ka hmu a, chu hmuhna chuan chhutna rilru pelin
min hruai thei ani. Ka bula Isua ka hmuh chuan, Amah ka hmangaihna zawng zawng chu ka hriattir a, ka
hmangaihna a luangliam chuan A awmna ah chuan ka awm hle hle ta mai ani.

28
Lalpa nena inpawlna

Hebrai leh Grik tawngin “thaw” leh “thu” hi thumal pakhatin sawi ani a. ka thaw in ka thlarau hi ka
ngawihtir thei. Ka thawk chhuah pah chuan ka sual leh inthiamlohna te ka puang chhuak vek a. muang-
changin Thlarau Thianghlim tihthianghlimna chu ka hip lut a. hetia ka tih hian ka taksa leh thlarau ah
Pathian Awmna duhawm tak chu ka hre thin.

Awm hle hle thiltum ber chu kan chhungril a Pathian chetdan hriat hi ani. “Ngawi ula, Pathian ka ni tih hi
hre rawh u!” “Lalpa ah chuan chawl la, Amah chu nghak fan fan rawh” (Sam 37:7). Ka awm hle hle chuan,
keimahah thil inthlak hrechiangin, Thlarau Thianghlim ngaihdan leh hmuhdan te chu ka lo hre thin.

Kan ram (U.S.A) a sakhuana hmuchhuak hmasa pawl chu Quakers an ni a. An thitih laite titawp a, Pathian
nena hun hman tul zia an hrethiam. An hun intawm lai chuan ngawi rengin an awm a, mimal tinin an
ngaihtuahna chu reh tir thiapin Lalpa in an hnena thu a sawi duhte an ngaithla thin ani.

Pawnlanga ka nun a, pawnlam thil chauh ka ngaihtuah a, thil nihdan awmchun anga ngaia chumi chauh
chu ka chhan let chuan, ka thler duai thin. Ka mizia, nun ka hmuh dan, ka thlarau thlengin a khi a, a inbuk
tawk lo. Mahse ka awm hle hle a, Ka chhungrila Lalpa a nung tih ka hriat poh leh thlamuanna leh pum-
hlumna chu ka nihnaah belh ani leh thin. Keimahah Isua a nun avangin, hmangaihna te, rinna te, chakna
te leh chak thei tura ka mamawh zawng zawng te chu ka nei ani.

Awm hle hle chu thil tih ani lo; chhungrila Lal Isua nena inzawm hi ani zawk. Awm hle hle turin ka in-
thunun ngai lo. Thlahna, hahchawlh, tumloh ani zawk. Awm hle hle chu a hun takah Isua tawn ani. Awma
chu ani. Tuna Pathian awm nena nung tur chuan tunah ka nun a ngai. Hun kal tawh chu ka sun lova, hun
lo thleng tur avangin ka lungngai hek lo- tun hunah hian Krista chu ka chen ani. Chhandamna chutun hu-
nah hian ka thlen tir ani. He hun tak hi ka Hmangaih nen kan hmang dun.

Khawchhak lam sakhuanna? New Age?

Tuna ka thil sawi mek leh Khawchhak sakhuanna chi hrang hrang, yoga, transcendental meditation leh
Zen te hi I ngaihpawlh ani maithei. Anih loh pawhin chhunglam hahdamna chu New Age hmanga ram-
huai ten I kawchhung an luh theihna anga ngaiin hlau tura zirtirna te pawh I lo dawng tawh ani maithei.
Thlarau ram panna kawng te chu a in ang pawh ani maithei e. eng sakhuanna tenau te emaw chuan
thlarau-leh-thlarau intawhna te pawh an nei tih chu a dik. Amaherawhchu, Misualpa leh ramhuai thlarau
te an pawl a, keini erawh chun Thianghlima chu kan pawl zawk ani. Pawhna kawng te chu anmahni chau-
hin an tha in an thalo theilo. Hmanrua an ni chauh. Heng kawng hmanga kan biak te zawk hi ani Thiangh-
lim leh Bawlhhlawh.

Isua Krista an hmuh hmaa khawchhak sakhuana lama lo lut thuk tawh tak tak te pawh ka zirtir thin a.
ramhuai khawvel an hawisan rual chuan thlarau lam thil zawng zawng an hawisan tel ve thin a. Hei hi
lainatawmah ka ngai; Kristianna hi chu sakhua dang zawng zawng aiin THlarau Thianghlim nena inpawlna
ziktluak nei zawk tur a ni zawk.

Zirlai dangah Thu leh Isua Taksa fiah leh zawm thu chu ka la sawi leh zel anga. Tunah erawh chuan, Kris-
tianna hi zirna avanga hriatthiam chi ringawt ani lo tih ka sawi duh. Nitin, chhum lo chat lova Pathian
nena inlaichinna ani zawk. Thlarau intawnna hi Pathianin a mite hnena a thilthlawnpek ani. Satana hi thil
lem siamtu anih avangin hei hi ruk bo a tum reng a. Ramhuai sakhuana te hian Kohhran tana dahhran

29
Lalpa nena inpawlna

thlarau takna hi a lem an siam v eani. Chuan keini, Kohhrante hian, chu dikna chu hlauh vangin kan lo
hnawl ta zawk ani.

Thil lem ina a thudik phawrh te hi kan theihnghilh thin: pakhatnaah, a lem ang tak mai a tak a awm thin.
Tuma’n cheng 21 lem an siam duh lovang. Tunge chutiang la duh ang? A lem a awm chuan a tak a awm
tih a chiang. Ka thlarau leh Thlarau Thianghlim inpawlna hi ani “thlarau hruaitu” ten a lem siam ve an
tum chu. Pahnihnaah chuan, a lem a awm avang chuan a tak chu a hlu ani tih a chiang bawk. Tumahin
cheng 1 lem an siam peih lovang. A hlu tawk tlat lo. Chutiang bawkin, Setana thlarau inpawlna lem te
hian Thlarau Thianghlim dik tak chu a hlu hle ani tih a tilang.

Setana’n a lem a siam avang ngawt hian a tak chu I kalsan lovang u. kan fimkhur in thlarau thiltawnah
chuan mahniin kan ding tur chu a ni hauh lo na in, kan tlanchhiatsan tur erawh ani lo thung. Pathianin a
Thu leh Kohhran hmangin inventhawnna chu thahnem tak min pe a, tlawmtaka kan pawm chauh a ngai.
Setana a hmel chhe tak a lo lan apianga Kohhrante tlanchhiat hi a tawp a hun ta! A thil khawih apiang
pek zel hi Kohhrante hian kan sim a hun! Kohhran chu Isua Krista thuneihna rinchhanin “Hei hi chu
Pathian ta ani! Setan, I kut kha dahsawn rawh!” a tih a hun ta.

Chhunglam awm hle hle na leh thlarau intawhna chu Kohhran hote hnena Pathian thilthawnpek an ni.
Mihring hi thlarau khawvel hria leh inpawh tura siam a ni a. hmuh leh khawih theih te maiah hian a lun-
gawi thei lo ani. Kan mite leh kan thalaite, a bik takin, THlarau Thianghlim nihna chu an nitin nun atan
kan pek theih loh chuan hmun dangah an zawng anga Setana dawtah an tang mai ang.

Testimony Pakhat

He zirlai hi testimony pakhat hmangin ka khar duh. Tlangval pakhat nun atanga lak ani a; a thil lo tawn
tawh te chuan Pathian biak pawh hi a dik nge Setana dawt mai mai tih zawhna lian tak a phawrh a. He
testimony hian a zawhna zawh ang lo zawt tawh te tan chhana a siam ang tih ka beisei. He testimony vek
hian zirlai lehpeka kan zir tur inlarna leh hmuhna thu min hriattir bawk ang. He testimony hi Paul Ed-
wards, Teen Challenge, Buffalo, New York director lo ni tawh thin, tuna Elim Bible Institute a thawk mek
phalna nena tihchhuah ani.

“Pathian nena inbiakna chungchanga ka ngaihdan hmasa ber ka hriatchhuah hian ka nuih a za thin. Rin
dan diklo leh Khawchhak sahhuanna Kristianna a lakluh tumna angah ka ngai thin a. mahse ka ngaihdan
chu tawngtaina leh Pathian Thu zirchianna ni lovin a hmaa thil ka lo tawn tawhte behchhan zawk an ni a.

Ka thil lo tawn tawh te tlem azawng ka hrilh che u chuan ka ngaihdan pawh chu in hrethiam lehzual ang
tih ka ring. Kum 1970 bawr vela college zirlai ka nih lai khan, nun hahchawlna leh damchhan ka zawng
tan a. he zawnna hian Hatha Yoga te, meditation te, chanting te, Silva rilru thununna te leh damdawi
hman sualnaah te min hruai lut a. a tirah chuan hei hi a thawk tha viau angin a lang a. mahse ka meditate
nasat poh leh thilsual leh buaina ka tawng hnem ting mai a.

“kum engemaw zat hetia ka tih hnu hian ka theihna chu a lo tawp a, Isua nen kan in tawk chat mai a. Isua
chu Chhandamtu a pawmin ka lo zawn thin thlamuanna chuan min tikhat ta a. mahse, Isua hnena ka nun
ka hlan rual chuan thil reng reng, thlarau lam rim nam dek dek tawh chu, setana lamhawiah ngaiin ka
kalsan nghal vek a.

30
Lalpa nena inpawlna

“Pathian nena inpawl thu ka hriat tirh chuan Mark Virkler a chu siamthat tumin ka va be nghal chawt a.
mahse kan han titi chho zel a, ka ngaihdan te chu ka ngaihdan ve mai nge Pathian thu behchhan an nih
chu hrechiang turin min cho ta a.

“Pathian kan zawn tak tak chuan, Lalpa chuan Amah nena inbiak chu a tak tak anih zia leh Setana’n a lo
ruk a a lem a siam mai ani tihte min hrilh a. khami hnu atang khan Pathian chuan ka rawngbawlnaah
hmuhna leh tawngtaina hmangin min kaihhruai nasa em em ani. Hei hi Teen Challenge a director hna ka
chelh lai bansan tuma ka awm laia ka thu ziah ami ani:

“‘Ka Pa, khawngaihtakin thlamuanna te, lawmna te leh Nangmah anna te chu a tam zawkin min pe rawh.
Eng thutlukna nge siam turin min duh hi ka hre tak tak lo. Ka ngaihdan tam zawk chu he rawngbawlna
behchhan hi ani a. Nangma mizia thutlukna dik siam turin ka mamawh ani.’

“Ka tawngtai chuan, Isua kut, chhang keng lai chu ka hmu a, “Ei rawh, thlamuanna anih kha” a ti a.
lunghlu dahna bawm min pe leh a, ‘Hawng rawh’, a ti a. a chhungah chuan lunghlu sen a awm a, hlimna
anih avangin ei turin min ti leh a.

“Chutichuan Lalpa kut chuan kawngkhar te tak te, a chhunga meialh awm chu a hawng a, en chiang turin
min ti a. kan en chian chuan meialh karah chuan lei hi ka hmu a. chutichuan lei ah chuan ka lo ding reng
mai a, ka kal pah chuan Lalpa chuan ka tluk loh nan khandaih min pe a.

“Chutichuan Lalpa chuan chiang lehzuala en turin min hrilh a; thil nung a lo ni reng a, Isua ani tih chu ka
hre ta a. lei lehlamah chuan Pathian hnen thleng kawng chho hi a awm bawk a.

“Chutichuan engmah ka hmu tawh lova, mahse Pathian chuan ka thinlungah min bia a. ‘Paula mizia chu
hrehawmna leh fiahna kara Keimah min rin vanga insiam thin ani a. Meialh I en a tluk I hlauh ang khan,
keichuan ka lo dawm kang che in Thu chu ka pe che a, chakna thar I nei ta ani. Ka thlamuanna leh law-
mna he fiahna a kal nan ka pek che kha hre bawk la. I thlamuanna leh hlimna chu Kei hi ka ni tih hre reng
ang che.”

31
Lalpa nena inpawlna

Thlarauva Pathian inlarna leh mumang hmuh

Chahbi #3

Ka tawngtai pahin ka thinlung mit chu Isua chungah ka nghat a, Engkimtithei Pathian
inlarna leh mumang chu thlarauvin ka hmu

Lalpa chahbi min pek leh chu kan tawngtaina nun a inlarna hman nen a in kaihhnawih a. Habakkuka khan
Pathian in enge a hrilh dawn tih “hmu turin a thlir” anih kha (Hab. 2:1). Engtin emaw chuan Habakkuka
chuan Engkimtithei Pathian nena an in biak nan khan inlarna a hmang ani. Habakkuk 1:1 ah chuan
“Zawlnei Habakkukan phurrit a hmuh chu” tih kan hmu a. Zawlnei tamtak pawhin an thinlunga Pathianin
a biakna chu an hmu tih kan hmu bawk (e.g., Is. 1:1; 2:1; 6:1; 13:1; etc.)

Hei hi ka tan chuan thil thar a lo ni: Pathian hian kan thinlunga thusawi nan inlarna a hmang fo. Pathian
nena kan inpawlna ah hian inlarna hman hi ka la rilruk ngai lova. A tirah chuan engvangin nge a nih loh
tur pawh ka hrethiam chuang lo. Kan ngaihtuah chian chuan, Genesis atanga Thupuan thlengin thuthlung
tinrengah Pathian chu mumang leh inlarna hmangin kan hnenah A in puang thin tih ka hmu ta a.

Pathian thu leh mihring finna behchhana ka chhut fe tawh hnuin, Pathian hian inlarna a min biak tawh
loh nachhan tur hi a awm lo tih ka hmufiah tulh tulh a, Amah ngei pawhin heti hian min lo hrilh si, “Ni
hnuhnungahte chuan heti hi a ni ang a, mi zawng zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; tichuan in fapa
te, in fanu ten ka thu an hril ang a; in tlangvalten inlarna te an hmu ang a, in putarten mumangah an
mang anga;” (Tirh. 2:17). Mumang leh inlarna te hi hun hnuhnunga Thlarau Thianghlim chet dan nen
chuan then hran theih loh ani. He hun hnuhnunga Kohhrante chunga Thlarau leihbuaknaah hian, Pathian
mite hnena inlarna leh mumang te lo thleng hi kan beisei sual lovang.

He lehkhabu a chahbi pali ka chhawp chhuah te hi kan ram chhung hmun hrang hrangah ka lo tlangaupui
tawh a, mi tam tak chuan ka lo tih tawh ang thovin tawngtaina nun a inlarna hi pawm harsa an lo ti ve
bawk tihte pawh ka hmu. Kan nunphung hian thil chhut theih leh finfiah theih hi a ngaisang hle a; inlarna
hmanga Pathian nen a in dawr theih ani tih ring tur chuan chu nunphung nena inzawmna sah chah huam
a ngai. Amaherawhchu, Pathian Thu behchhan anih chhung chuan Kristiante hi dangdai nih hreh mi an ni
ngai lo. Bible chuan mi thianghlimte tawngtaina nun ah inlarna lo pawimawh zia min kawhhmuh a,
Kohhrana inlarna zia te pawh a hailang bawk.

32
Lalpa nena inpawlna

A pawimawh em?

Cincinnati-a seminar ka neihna ah chuan, chhimtu zawng zawng chu thinlung mit hmanga Amah nena
inbiak chungchang Pathian zawt turin ka sawm a. Reverend Stan Peters, Greater Cincinnati School of the
Bible President chuan heti hian a dawngsawng a:

“Lalpa, ka thinlung mit hi engtin nge? Kan inpawlnaah hian hei hi eng ang chiuahin nge a pawimawh?”

Lalpa chhana chu: “Mitdel chuan a chawngzawng zai ri hriat theih chu a hmu chak em tih han zawt chhin
teh. A nu, a pa leh a ngaihzawng chu a hmu chak em tih han zawt teh.

“Au chungin a hmuh duh thu a hrilh ang che!

“Nang pawh Kei min hmuchiang thei tur leh hmangaihna famkima kan len dun theih nan mitdel ang
chiah hian tihdam I ngai. Engtin nge mi pahnih thu inhmu lo an kal dun theih ang? I hmu duh tih hi I
pawm em?”

Stan a chuan, “Aw, Lalpa!” a ti a. Pathianin, “Chuti chu I hmu ang. Stan, Ka hmangaih che,” tiin a chhang.

Fred VanAllmen chuan heti hian a dawngsawng:

“Lalpa, ka thinlung mit hi eng ang chiahin nge a pawimawh? Ka lo hmang tawh thin reng em? Engtin nge
ka hman ang?”

“An pawimawh lutuk. I mit kha chuan mi hmai leh kawr chauh I hmu a. I thinlung mit chuan a chhungril I
hmu. Kimchang zawkin thili hmu a. thil thleng reng rengah engkim I hmu thei a. I mit ai chuan I thinlung
mit I tangkai pui zawk. I thinlung mit chuan Keimah min hmu thei. Mi zawng zawng in Keimah min hmu
thei. Midangin nangmahah min hmu bawk ang…”

Heng thu te hi an phalna nena lo tarlan leh an ni. Pathianin a Kohhrante hnena inlarna chungchanga a
sawi duh chu an tilang chiang khawpin ka hria. Chuvang chuan he zirlai ah hian inlarna chi hrang hrang
te, Genesis atanga Thupuan thlenga inlarna chungchang te leh chunglam atanga lo chhuak inlarna leh
mumang te dawng tura I lo inbuatsaih theih dan tur te ka pho chhuak dawn ani. Thinlung mit tih
changtlun dan leh Pathianin a tihkhah tura dah dan te kan sawi bawk anga. Chutichuan inlarna fiah dan
tarlangin, inlarna in Pathian nena inpawlna kawngah tihdam hna a thawh theih zia sawiin zirlai kan khar
dawn nia.

Pathian chetdan hmuh

Mumang leh inlarna ka sawi hian mahni mang ka sawi lova, Pathian chet dan thinlung mit a hmuh thiam
ka sawi zawk ani. Zawlneite chu “hmulawktu” tia koh an ni thin, Engkimtithei Pathian chet dan thlarauva
hmu thei mi te (1 Sam. 9:9). Khawvel pahnih leh mit chi hnih a awm a. Paula chuan Ephsi mit chuan
thlarau thudik an hmuh theih nan an thinlung mit te meng turin a tawngtai sak a (1:17,18). Thlarau khaw-
vela nun a, Thlarau Thianghlim chetdan te hmuh a dawnsawn kan duh chuan kan thlarau mit kan hman a
ngai.

33
Lalpa nena inpawlna

Inlarna hian hlawkna tam tak a keng tel thei. Isua nena inkawm nan a hman theih a, ka bula thu a thu
nung min hrilh lai hmuh theihnaah te. Midang nena rawngbawlna ah te a hman theih a, Isua in mi tu
emaw engtin nge an mamawhna zawnah a khawih theih tih ka zawhna atang te in. a inlarna min pek te
chu ka chhang thei a, Isua in tawngtai dan min zirtir angin: “I ram lo thleng rawh se. I duhzawng Van amin
an tih angin, leiah pawh ti rawh se.” He chang hi Grik tawnga chhiar chuan thupek ani a. chutiang
bawkin, Isuan damlohna a hmuh khan, Vanrama hriselna chu a hmu a, “Dam rawh!” thupek a siam a.
mipuite an lo dam ta thin.

Inlarna chi hrang hrangte

Inlarna chi hrang hrang a tlem berah chi li a awm a. a khawi a pawh mai hi an dik dan a inang vek a. a
khawi a pawh hi Pathian Thu nen fiah vek a ngai.

Chi khat chu zanah mumang emaw inlarna angin a lo thleng thin. Hetiang hi Tirhkohte Thiltih 16:9 ah
Paulan a dawng. Khawpuiengemaw zatah chanchin tha hril a tum a, mahse Thlarau Thianghlim in a khap
zel a. chhan engemaw vangin, Pathian kaihhruaina chu a dawn dan pangaiin a dang thei tlat lo. Zankhat
chu Pathianin inlarna hmangin Macedonia mi tanpui ngai a kawhhmuh a, Paula rawngbawl zel dan tur
chu a hrilh ta a.

Ka mutthilh lai chuan, ka thinlung a harh a Pathian Thu dawn a awlsam em em a. Ka thlarau te, ka hlau-
hna te, thinurna te leh rilru natna te minhrilh thei a. Ka tawngtai zawn tur te pawh milem hmang te
pawhin min kawhhmuh thei bawk. 1 Lalte 3 a Solomona leh Daniela 7 a Daniela te angin Lalpa nen kan
titi thei ve tho bawk.

Kum engemaw zat kal ta ah khan, ka naupan laia ka kalna thin Biak Inah chuan Isua ding lai hi ka mang a.
ka kal hnaih a, ka thinlunga zawhna awm reng chu ka zawt ta a: “Engtin nge I aw hriat hi ka zir theih
ang?” Heti hian min chhang,“Kawng dik ah chuan I kal mek. Beidawng lovin kal zel rawh.” Hei hian min ti
phur em em a, ka thil zawnna kawngah chuan beiseina nen ka kal zel theih phah a. Ka zirlaite tam tak
pawhin hetiang deuh hian Lalpa pawlna an lo chang tawh a, mumang hlutzia pawh an hre deuh deuh zel.

Inlarna dang leh chu muhil ang deuha awm laiin a dawn theih bawk. Petera khan hetiang inlarna hi Tirh-
kohte Thiltih 10:10-16 ah a tawng a. he inlarnaah hian Lalpa chuan entirna hmangin Gentelte chu an
“bawlhhlawh” tawh lo tih a entir a, sipai hotu Cornelius chu rawngbawl sak turin a ti a. kum tamtak
chhung chu, hetiang inlarna chiah hi ka hmelhriat a. Mahse Pathian min hmangaih zia leh min pawl a duh
zia te ka hrethiam tulh tulh a, hetia muhil ang deuha awm laia inlarna hi min biak duh dan ber ani lo tih hi
ka ring nghet tlat. A tlangpuiin, hetiang inlarna hi chu kawng danga min biak pawh theih loh chauhin a
hmang thin zawk.

Inlarna chi dang leh chu keimahni pawn lama thlarau mit a thil hmuh hi ani. Entirnan, Tirhkohte Thiltih
7:55,56 ah chuan Stephana chuan vanram chu ngun takin a thlir a, Pathian ding lama Isua ding chu a hmu
a. a hawi chhuak ngei a, mahse a mit mai ai bakin a hmu; thlarau mitin thlarau khawvel a hmu ani.

He lehkhabu a inlarna ka sawi hian, heng inlarna: mumang, muhil anga awm leh mahni pawn lam hmuh
te hi ka sawi lova. Inlarna chi dang pahnih, dangdai leh mak hranpa lo te an awm a. Pathian aw chu
khawpui leh chhum in keu nen ngaihbel mah ila, Ani chuan kan bula pangai taka awm a duh zawk a. kan

34
Lalpa nena inpawlna

nihna ang angin min be duh zawk ani. A tlangpuiin chutiang intawnna chu a pangai em avangin kan rilru
chhuak ang mai maiah kan lo ngai thin a. Heng inlarna chi hnih te hi awlsam, zawi leh pangai tak an ni.

Inlarna chi li na hi mahni a lo piang chhuak, zawn lem loha milem lo awm ani a. Pathian aw dawn ang
chiaha dawn ani. A changa tu emaw hming ka hriatchhuah a, a tan ka tawngtai sak a ngai ani tih ka hriat
theih ang deuh hian, mi tu emaw hmel hi ka hmu a, ka tawngtai sak tul tlatin ka hre thin. Hetiang inlarna
hmuh lai hi ka tawngtai emaw inkhawm lai ani kher chuang lo; a tam zawkah chuan, hun pawh sawi lovin
a lo chhuak lang zel mai. Thla chu zangkhai leh nem tak ani tlangpui a, chhungrilah ka hmu thin. Mi tam-
tak ka zawh tawh angin, Kristian tam zawk te chuan hetiang inlarna hi an hmu thin.

Inlarna chi dang leh, a tawp ber chu a hma chiah ami nen hian a inang hle a, mahse tawngtaina leh ink-
hawmna a Pathian zawn laiin a lo thleng tlangpui. Lalpa hmaa ka din laiin, thil min hmuh duh te a nei em
tih ka zawt a, ka thinlung mit chu ama lamah ka men tir a, inlarna leh puanna a min tihkhah sak turin ka
hlan thin. He inlarna pawh hi zangkhai leh nem tak tho, ka duh phei chuan ka siksawi theih ani tih ka hria
a. Mahse, ka siksawi duh hauh lova, ka duh chu keima thilhmuh duh hmuh ni lovin Pathian inlarna hmuh
ani zawk a. Hetiang inlarna hi he lehkhabu a ka sawi tam ber tur chu ani.

Hmulawktu Daniela

Heng inlarna nem, tawngtai laia mahni a lo piang ve tawp te hi Pathian nena inpawlna an ni tia thutlukna
siam ngawt hi a dik chiah em? Bible chuan an ni tih chiang takin min zirtir. Daniela 4:13,14 ah chuan Lal
Nebukanezara chuan inlarnaah vantirhkoh a hmu a: “Ka khum laizawla ka lu-a inlarnaah chuan ka han en
a, ngai teh, van atangin vengtu, mithianghlim chu a lo chhuk a, ring takin…”

Kan zinga mi tam zawk chuan kan rilru a inlarnaa vantirhkoh hmuh kan ring pha hauh lovang le. Mahse,
Bible zirtirna erawh chu a chiang thawkhat hle.

Daniela 7:1,13 leh 15 te hi han chik bawk teh. Daniela chuan Hmakhawsanga leh mihring fapa ni awm tak
chu a rilrua inlarnaah a hmu a: “Babulon lal Belsazzara kum khatnnah chuan Danielan mumang a neiin
khum laizawla a lu a inlarna te chu a hmu a: tichuan a mumang chu a ziak a, a tlangpuiin a sawi a… ‘Zan
inlarnaah te chuan, ngaiteh, chhum te nena lo kal, mi pakhat, mihriang fapa ang hi ka hmu a, Hmak-
hawsanga hnenah chuan a lo kal a, a hmaah chuan ani chu a rawn hruai hnai a…Kei Daniela hi, ka taksa
chhungah hian ka rilru a lungngai a, ka lu-a inlarna te chuan min tibuai ani.’”

Pathian Thu kan ngaihtuah pah hian Pa Pathian, A Fapa leh a vantirhkohte hi kan lu-a inlarnaah kan
tawng thei thin. Heng inlarna te hi thilnung an lo ni thei a, Pathian leh mihring inpawlna dik tak an ni
bawk. Kan inlarna hmuh theihna kan hman hian kan thinlung mit chu tihkhah atan Pathian hmaah kan lo
hlan reng a lo ni.

Bible behchhanin

Bible hunlai zawng khan mumang leh inlarna te hi Pathianin mihring a biak pawh dan pawimawh tak an
ni thin a. Thuthlung pahnihah Pathian chuan rhema leh inlarna hi mihring biak pawh nan a hmang thin.

35
Lalpa nena inpawlna

Thlarau lama kan hriat theihna leh hmuh theihna te hi Pathian nena kan inpawlna kawng pawimawh ber
te an ni a. Genesis bung 12 ah chuan Pathianin Abrama a bia a, hnam ropui taka siam a tiam ani. Kha kha
rhema, a hnena Pathian thusawi ani. Abram a chuan chu thu chu a awihin a pen chhuak a. A hnuah chuan
Abrama hnenah thu dang nen Pathian a kir leh a:

“Tin, I thlahte chu leia vaivut ang maiin ka la siam ang: chutichuan miin leia vaivut hi an chhiar
sen chuan I thlahte pawh chhiar sen an ni bawk ang…Van lam khi en la, arsite khi I chhiar theih
chuan chhiar the khai…I thlahte chu khiti zat khi an la ni ang” (Gen13:16; 15:5).

Lalpa khan Abram a hnenah a rhema thla a pe a, van lam a hawi emaw, lei a hmu emaw, Pathian thutiam
chu a hrechhuak zel tawh dawn ani. A chang dawt chiah hian inlarna thiltihtheih zia a tilang:

“Tin, ani chuan Lalpa chu a ring a; tichuan ani chuan chuchu a felnaah a ruatsak ta a.”(Gen.16:6)

He thu hi a va ropui em! Kha inlarna khan rhema chu takah a chantir a, Abrama thinlungah rinna a siam
a. Inlarna vangin Abrama rinna chu a lu atangin a thinlungah a in sawn ta ani.

Balaama chu zawlnei zah hlawh tak, Pathian hnen atanga thu a dawn theihna ropui em avanga Moab lal
pawhin a tanpuina mamawha a koh kha a ni a. A tirah chuan Balaama khan Lalpa hnen atanga a thu
dawn chauh a sawi theih avangin Israelte chu lal duhdanin anchhia a lawh thei lova. Number 24:2-4 leh
15,16 ah chuan Balaama chuan heti hian ama awmdan a sawi- “mit var a…Pathian thu te hria a, Engkim-
titheia inlarna hmu a.” Puanna thu chu rhema leh inlarna tlangin a dawng thin.

Isua rawngbawlnaah pawh khan inlarna kha a pawimawh hle ani. Johana 5:19,20 ah chuan, “…Fapain
mahniin engmah a ti theilo, Pa thiltih a hmuh chauh loh chu; thil a tih ang apiang chu, Fapa pawhin a ti ve
thin. Pain Fapa a hmangaih a, a thiltih apiang a hnenah a entir thin…”

A hnu bung thum naah chuan, heti hian a sawi leh, “Keiin ka Pa hnena thil ka hmuh chu ka sawi
thin” (Jn.8:38). Isua chuan amahin engmah a ti theilo tih a puang. A thiltihtheihna leh thuneihna zawng
zawng chu Pa hnen atanga lo kal vek a ni a. Pathianin damlote chunga kut nghat a a tidam a hmuh chuan,
ani pawhin damlote chungah kut a nghat a, an lo dam thin ani. Pathianin ramhuai a hnawt chhuak a
hmuh chuan, Isuan ramhuai chu thu a pe a, a kal bo thin. A thiltihte chu Pa Pathian chetdan, inlarna a
hmuh leh rhema- a a hriatte atang zelin a lo luang chhuak ani.

Ka thlarauvah chuan Isua nun anga nun ve chu ka tum zawn a. Ka mihring mit hmuh anga nung lovin, ka
thlarau mit hmuh ang zela nung zawk turin duhthlanna ka siam a. “Thil hmuh theihte hi rei lote atan a ni
a, thil hmuh theihte erawh chu chatuan atan a ni si a” (2 Korinth. 4:18). Pathianin min hmangaih vangin a
thiltihte chu min hmuh ngei ang tih ka hria a, ka tih ve tur chu men chauh ani. (hemi tih dan tur hi naki-
nah kan la sawi zau dawn nia.)

Isua khan inlarna kha thla angin a hmu ani mai lova, a zirtir danah pawh a hmang ani. Mathaia 13:34
chuan, “Chung zawng chu Isuan tehkhin thu hmangin a sawi a, tehkhin thu lovin an hnenah engmah a
sawi lo” a ti. Tehkhin thu chu thumal hmanga lemziah ani a. Khawvel hi vanlam mit atangin min hmuhtir
thin. Isuan muala buh seng tur a hmuh khan a thinlungah vanrama seng luh tur mihring thinlung tam tak

36
Lalpa nena inpawlna

a lo hmu daih zel lo ni a. Theikunga thei hmin a hmuh te khan amaha kan bei chhung chuan kan hmin ve
theih dan te a hmu a. Isuan mipuiin thlarau thudik an hmuhtheihnan a thusawiin thla a ziak thin.

A aia ropui mah chu, Isua khan thla anga hmuh a, chutia zirtir mai lovin, Kolossa 1:15 ah chuan Paulan
“Ani chu hmuh theihloh Pathian anpui” a lo ti. Thuthlung hlui hun chhung zawng khan, Lalpa chuan a
mite hnena in lantir a tum reng a. Dan leh thupek te, puithiam leh zawlneite, biakin leh hmun thianghlim
te Ama nihna an hriat theihnan a pe a.

Mahse a mite chuan an hrethiam chuang lo. Kan hrethiam lo. Vawi engemaw zat chu Pathian hi khawn-
gaihna nei lo roreltu, kan sualna leh chaklohna avanga min hrem hreh lo angin kan ngai thin. Chuvang
chuan Pathianin chutia hriatsualna chu nuaibo nan, a lo sawi tawh thin chu thla angin a lo chhawp
chhuak ta a: Isua a lo tir ta ani. Amah ang tak chu hmuh tur kan neih tawh avangin Pathian hi eng ang
chiah nge anih tih hi kan rinhlelh a ngai ta lo. Isua mite zinga a chet dan kan thlir hian Pathian chu khawn-
gaihna ngah, nunnem leh fel tak ani tih kan hmu ani. Pathian ropuina chu a fapa ah hmuh turin a awm.

Mumang leh inlarna te chu Thlarau Thianghlim hnathawh dan nen a inkungkaih hnai hle ani tih Tirhkohte
Thiltih 2:17 behchhanin ka lo tarlang tawh a: “Ni hnuhnungah chuan heti hi a ni ang a, mi zawng zawng
chungah ka thlarau ka leih anga, Tichuan in fapate, in fanuten ka thu an hril ang a; in tlangvalten inlarna
te an hmu ang a, in putarten mumangah an mang ang a.”

Thlarau Thianghlim leihbuakna hun ropui taka kan nung tih hi ka rin dan ani. Tirhkohte thiltih 2:17 sawi
angin, he leihbuakna nen hian mumang te, inlarna te leh hrillawkna te hian min chiah hneh hle ang tih
pawh ka ring. Chuvang chuan inlarna pawh ringtute thinlungah thil pangai tak anih ka beisei.

Inlarna hi thlarau thiltawna a pawimawh zia chu Thupuan 1:19,11 ah a lang chiang hle. Heng thuchangte
hian Pathian nena kan inpawlna kawngah min kaihhruai theih avangin tul tak an ni. Johana chuan, “Lalpa
niah chuan Thlarauvin ka lo awm a, tin, ka hnung lamah tawtawrawt ri ang, aw ring takin, ‘I thil hmuh tur
chu lehkhabu ah ziak la…’” a ti.

Johana kha “Thlarauvin a awm”: a chhungrila THlarau THianghlim nen chaun an in zawm. Aw a hria a:
chu chu rhema ani. Chu puanna chu a ziak thla a: chu chu thuziah, nakin lama kan la sawi zau tur ani.
Inlarna a hmu bawk. Johana chu chu inlarna ah chuan a lut nghe nghe, vantirhkohte a bia a, thlarau
khawvel a thilthleng a hmuh ah chuan a cheng ve tak meuh ani.

Genesis atanga Thupuan thleng chuan inlarna hi Pathian leh mihring inpawlna kawng pawimawh, rhema
tichangtlung tu, thlarau thudik tilangtu leh rinna tichaktu a ni. Zawhna de ve ve chu ka la nei cheu: eng-
vangin nge Pathian hian thlarau thudik zirtirnan milem leh tehkhinthu a hman? Chu ai mah chuan, engati
nge Bible pumpui mai hi thawnthu inchhipchhuan anih? Thawnthu reng rengin hriatthiam lohna leh
inhnialna a tih punlun tehreng nen. Ka ngaihdan chuan, Pathian Thu inpawlawn mawi tak ziahna bu hian
kawngro a su daih zawk ang. Kei chuan chuti chuan ka ti ngei ang. Thurin pawimawh zawng zawng te chu
felfai takin ka ziak ang a. Hriatsual emaw, hraitthiamlohna emaw, inhnialna te a awm lo daih zawk tur.

Mahse Pathianin chutia felfai taka thuziah ai chuan thawthu tangkai zawkna min kawhhmuh ta a: thla,
thu hmanga siam chuan thinlung a khawih zawk. Thil chhut leh zir hi chuan rilru leh ngaihtuahna chauh a

37
Lalpa nena inpawlna

ti lungawi thei a. Pathian erawh chuan kan thinlung khawih a duh ber si. Chuvang chuan, Amah kan hriat
dan awm chhun te chu thla atanga kan hriat ani.

Inlarna hlutna

Dr. David (Paul Yonggi) Cho, khawvela kohhran lian ber pastor chu thla thiltihtheihzia ringtu nghet em em
ani a. Thlarau Thianghlim tawng hman chu mumang leh inlarna ani tiin a lo puang tawh a, chumi awmzia
chu, Thlarau Thianghlimin min biak duh chuan mumang leh inlarna a hmang dawn tihna ani. Chumi
bakah chuan Dr. Cho hian mumang leh thlarau hi a “pai” in a remhriatna a that phah thin a ti bawk.

A tana Pathian remruat chu mumang leh inlarna a “rai” reng hi ani. Chung mumang te zinga pakhat chu a
kohhran mipui zat tihpun ani a- tunah chuan kohhran mi 70,000 chuang huamin a thang tawh nghe nghe
a, kar tin chu aia tam mah hnenah chuan thuchah a sawi thin. Dr.Cho hian a tisa mit ina a hmuh aia tam
kohhran mipui a thlarau mitin a hmu ani.

Remhriatna neihtir kawngah a aia inlarna pawimawh hi a awm kher lo maithei. Pathian hi remhre ber
chu a ni ngei ang. Siamtu chu a ni tlat alawm. Thilsiam thiamna chu remhriatnaah a in phum a. Pathian
Thlarau chuan tui chung te chu a awp reng a (Gen. 1:2), la awm ngai lo thilsiam te chu a ko chhuak a.
ngaiteh, khawvel te chu an lo piang ta ani.

Engmah hi a thla hmuh lawk thiam loh chuan siamchhuah theih ani lo. In sang tak lo awm hma chuan a
hmu tu architect a awm hmasa a. Michaelangelo khan midang zawngin an hmuh ang marble tlang lian
pui kha a hmu ve lova; a chhunga rawlthar mawi tak kha a hmu zawk. An kheng vel chuan chu hjlimthla
chu a siam ani lova, a chhunga Davida lem mawi tak chu a chhuah zalen ani zawk.

Pathian hian mitin chhungah thlarau a dah a. hei hi ani mihringte ran laka min thliar tu; mihring chuan
thlarau an nei a, ran chuan an nei lo. Mitin mai hian thilsiam thiamna hi, inchen lo mahse, a thlarau
pualin a nei a. Mahse Pathian chuan he kan thlarau hi Thlarau Thianghlim tihkhah atan rem a lo ruat ani.
Thlarau Thianghlim chu kan chhungrila lo luang a, kan duhna te Pathian lam hawitir tura kan dil a ngai.
Keimahni remhriatna hmang lovin, Pathian remhriatna lo pianchhuahna tur bur chu kan lo ni.

Abrahama: Thilmak lo piang chu

Abram a hi Pathianin thilsiamna thilmak a lantir dan entirna ropui tak ani. A hmasa berin, Pathian chuan
Abrama hnenah thu a sawi a:

“Tin, Lalpan Abrama hnenah chuan, ‘I khaw lam ho ata leh I laichinhote lam ata leh I pa ata
chhuak la, ram ka la entir tur che lamah kal rawh: tichuan chi ropui takah ka siam ang
che…’”(Gen. 12:1,2).

A dawtah chuan, Pathianin Abrama thinlungah thla a phun a. Mumang angin a hnenah a lo thleng a (Gen.
15:1), thilmak thleng mek chu a hmuh a. “Tin, ani chu pawnah a hruai chhauk a, ‘Van lam khi en la, arsite
khi I chhiar theih chuan chhiar teh khai’ a ti a. tin, amah vekin a hnenah, ‘I thlahte chu khiti zat khi an la
ni ang’ a tia a.” (Gen. 15:5). Ruahhmanna chu a piang a: Engkimtitheia thiltum chu mihring thinlungah a

38
Lalpa nena inpawlna

in phun ta ani. Amahah chuan chi a lo awm a, a lo to chhuah chuan Engkimtitheia tumzawn thil chu a lo
thleng ta mai ani.

Abrama thinlung chhunga Lalpa thu lo thleng, Pathian remhriatna nena in kawp in, Abrama rinna sang
taka a dah a, Pathian pawhin a ngaihsanna kha a ropui takzet ani: “Tin, ani chuan Lalpa chu a ring a; ti-
chuan ani chuan chu chu a felnaah a ruatsak ta a.” (Gen. 15:6)

Hei hi Pathian hnen atanga rhema leh inlarna dawngtute tawh phawt chan tur chu ani. Engkimtitheia
remhriatna chu an thinlungah a lo thanglian anga, an rinna a lo nghet tulh tulh dawn ani. Hetianga Lalpa
nena inpawlna avang hian hlauhnaa-khat thim lam thlir mi atangin rinnaa-khat eng lam thlir mi ah ka
chang ta ani.

Abrama chuan a thinlunga rhema leh inlarna chu nguntakin a ngaihtuah a, “rinna tlachhamin Pathian thu
chu a ringhlel lova, Pathian a chawimawi a, a thutiam chu a hlawtlintir thei tih a awih hle bawk a, a rinna
chu a lo nghet ta zawk a.” (Rom. 4:20,21).

Abrama chuan Pathian thu chu ti tura a tih angin a sawi ta a. Pathian chuan a hnenah, “I hming pawh
Abrama a ni tawh lo vang a, I hming hi Abrahama a ni tawh zawk ang; chi hrang tam tak thlah tu tura ka
siam tak che hi.” (Gen. 15:5) “Abrahama” tih hming hi “mi tamtak pa” tihna a ni a, chuvang chuan
Pathianin a hming a sawi apiangin a thutiam sawi chhuak tura a tihna ang ani.

Abrahama chuan thu leh inlarna a dawn ang chuan a ti a, Sari chuan Isaka, thutiam naupang, a hring ta a
(Gen. 21:1-5). Kan thlarau atangin tisaa Pathian thiltumte a lo inhlenchhuah theih dan entirna ropui tak
ani!

Tupawh Pathian nena ngun taka inpawlna nei chuan a hriat ngai loh remhriatna a thlarauvah a nei ngei
ang tih hi ka ring tlat a. Krista Kohhran-ah Pathian nena inpawlna a lo pun zel hian he Kohhran hi khaw-
vela remhriatna ngah ber anih ka ring tlat ani. Eng dang mahin a pha lovang. Khawvel buaina tamtak sut-
kianna chu Kohhran atangin a lo piang ang a, Pathian Fapa Palestina rama a kal lai ang mai khan khawvel
hian damna a chang dawn ani. Pathian nena hetiang inpawlna ka nuna a lo awm atang hian ka rem-
hraitna leh thiltih theihna hi a sang hle ani tih hi ka tan tlat ngam.

Mihring thiltih theihna ringtute chuan mihring thlarauvah hian remhriatna a awm an ring a. Keini Kris-
tiante erawh chuan thutak chu kan hria: mihring thlarau hi Thlaru Thianghlim chakna lo in phumna chhul,
hun lo kal zela a lo pian chhuahna chauh ani.

Thlarauvin min biak hian, a thusawi hriatrengnan thla min pe tel thin a. zirtir tura ka in buatsaihin,
THlarau chu a tih hlawhtlin duh ka hriat theih nan thla ka dil thin. Ka zirtir chuan, chu thla chuka hmaah
ka chhawp a, a lo hlawhtlin ka nghak mai thin. He lehkhabu ka zih lai hian Krista Kohhran, Pathian nena
inpawlna hlimawm lo awm leh vanga a in thlak danglam tur thla chu ka en reng.

Tlangkawmna atan chuan, rinna pa Abrahama kha hre reng ang che.

39
Lalpa nena inpawlna

Pen khatna- Ruahmanna

Pathian aw a hria (Gen. 12:1-3)

Rinna mitin a hmu (Gen. 15:5,6)

Pen hnihna- Pai

Rinna thinlung nen a ngaihtuah (Rom. 4:20,21)

Rinna thu a sawi (Gen. 17:5)

Rinna in ke a pen (Gen. 17:23)

Pen Thumna- Pianna

Rinna thutiam chu a dawng (Gen. 21:5)

Dawng turin inring rawh

Kum sawmpahnih vel ka nih khan suangtuahna leh inlarna te chu ka paih bo vek a. Mipa ka lo nih ve
dawn tak avangin chutiang naupangthil lawm chu ka dah bo a. Mumang leh inlarna te chuan ka tan tang-
kaina an nei tawh lova. Puitling khawvel atan chuan thil bihchian leh chhut thiamna chauhin tangkaina an
nei a. Heng thilpek te ka hman ngai tak loh avang chuan an lo bo zo a, ka duh pawhin thlarauvin engmah
ka hmu thei ta lo. Chuvang chuan thinlung thlarau ka hman tangkai zia ka hriat tirh pawhin chumi kawn-
gah chuan harsatna nasa tak ka tawk ta ngei ani. Thlarauva Pathian thu ka dawn hmaa thil pawimawh
hmasa pathum ka hrethiam ta ani.

A hmasa berah chuan, mumang leh inlarna khawvela nun a pawimawh zia ka awih phawt a ngai. Bible ah
mumang leh inlarna pawimawh zia chu ka zawn a tul ta a. Thinlung mitin thlrauva inbiakna kawngah
hmun pawimawh a awh zia ka hriat hnu ah chauh Engkimtitheia inlarna chu ka zawng thei ani.

Amaherawhchu, hun rei tak ka lo hman tawh loh avangin, thlarau khawvel chu awlsam takin ka hmu thei
bik lova. a pahnihna atan chuan, Pathian hnenah chuan ka thinlung mit te ka hlan luih a lo ngai ta a. Ka
awm hle hle hnu ah, “Ka Pa, min hmuhtir duhthil a awm em?” tiin ka zawt a. Chuti chuan ka en a
(Entirnan Daniela 7:2,9,13 leh 8:2,3,5 te bih ang che). Ngawi rengin, nghakhlel em em \chungin ka nghak
a, ka chhungril chuan Lal Isua chauh a ngaihtuah a. Thawklehkhatah chungrila hriatna a lo awm a,
Pathian che chu ka hmu ta a.

Pathian hnena inlarna zawnga ka lo kal tirh chuan, rinna nen thla te, inlarna te leh mumang te a min biak
beiseiin ka lo kal a. Hebrai 11:6 chuan Lalpa hnena kal apiang chu rinna nen Amah zawngtute in hmuhtir
tu ani tih a sawi a. Pathianin inlarna hmangin min be duh ani tih ka rin loh chuan inlarna chu ka hmu
hauh lovang. Chhungrilah thla ka hmuh a, chu thla chu Pathian atanga lo kal anih leh nih loh ka zawh
nghal chuan a bo daih ang, rinhlelhna in ka dawnna a tihtawp avangin. Hei hi zirlai dangah ka sawi zui
anga, mahse tunah erawh chuan Lalpa nen rinna chauhin kan inbe thei ani tih I pawm tlang phawt ang u.

40
Lalpa nena inpawlna

Kan thinlung mit buatsaih (Ephesi 1:18)

Bible chuan kan thlarau hriatna te hmanthan avanga tih chak thu a sawi a. thlarauva kan hmuhfiah theih
zawk nan thil tih theih engemaw zat kan nei a. Thlarau khawvel hmu tura inlarna dawngsawng thei tura
inbuatsaih dan tha ber chu Bible thawthu luhchilh hi a ni awm e. Thawnthu kha han mitthla chhin teh.
Thlarau Thianghlim chu thunei turin sawm la, a hmuh duh che zawt la. A thiltih chu ngaichang rawh. Entu
mai nilovin, tel ve ang zawkin thlir ang che.

Naupang tana siam Superbook tih hi hemi zawngah chuan a hlu khawp mai, rimawi tum tu Don Francisco
leh Carman a te hnathawh pawh chuti bawkin. An hla tam tak chu Bible thawnthu chan chhuahna tha tak
tak, tel ve ni awm taka sawi chhawn an ni hlawm a. Hla kalphung nena inmila kan hmuhdan leh
ngaihtuahna kaltir kan phal ve chuan, chung thilthlengte a taka tawn dan awmzia te pawh kan hrethiam
thei awm e.

Ka thusawi lo ngaithlatu puitling te chu ka lo zawt ve mai mai thin a, hmun thuma thena hmun hnih vel
chuan Bible an chhiar pahin an mitthla nghal thin an ti a. hmun thuma thena hmun khat erawh chuan an
mitthla lem lo. Hmun thuma thena hmun hnih te tan kha chuan thawnthu mitthla miah lova, an Pathian
thu pai ringawt ngaihsaka chhiar an awm chu thilmak a tling. Chutiang bawkin, hmun thuma hmun khat
tan chuan Bible thawnthu mitthla an awm chu thilmak a tling ve tho bawk. Pathianin a hnenah naupang
anga lo kal turin min hrilh angin, leh naupang reng rengin thawnthu chu an chhiar paha an mitthla thin
avangin, ka thil chhiar apiang chu mitthla chunga chhiar ka tum ve ta a. Hei hi “tha” chikhat, kan hmuh
theihna lo thawk tha tawh mang lo, han tihchak thar nan chuan thiltha a tling. Pathian Thu I chhiar pahin
I thlarau mit hmang turin ka ngen duh a che (Eph. 1:18).

Nangmahah Thlarau Thianghlim chu a nung tih hre reng la, thla chu thil nungah chantirin a duhna a hruai
tur che in I dil thei ani. Bible zira hun a hman laiin a nunna ropui tak chuan a lo hmuak che anga. Hahdam
takin chhiar ang che. I chhiar lai thu chu mitthla la, Thlarau Thianghlim kaihhruaina dil la. I chhungrila thla
I hmuh tamzia chu mak I ti ang. Bible chuan kan dil loh vangin kan chang lo ani a ti (Jn. 16:24; Jk. 4:2b).

Tawngtainaa hmuh

Thlarauva hmuh theihna hun dang leh chu tawngtaina ani. Ka thinlung awm hle hle tura ka zilh laiin, a
duh duh min hmuhtir turin Lalpa ka sawm a. Ka bulah Isua, ka biakna ngaithla a ding ka hmu a. Vawi tam-
tak chu Bible hmun niawm taka kan awmdun ka hmu a, tuipui kama kal dun emaw, tuichhunchhuaha thu
dun angin.

Amaherawhchu ka ti lui lem lova, amah a lo awm lo chu ka ziak lut lui lem lo bawk. A pawimawh ber chu
ka bulah a awm tih hriatna ani. Ka nupui leh keimah hian, midang tamtak ang bawkin, tawngtaina a
inlarna kan hman tangkai tirhin, Isua hmel kan hmu nghal ngai hranpa lova. A hnaihan erawh chuan min
khawih hle. Hmangaihna thilnung a ni a- phut nei lo hmangaihna, hriatthiam rual loh hmangaihna. A hnu
zelah chuan a hmel chu kan hmu ngei a, khawngaihna a khat mitmeng te, mahse hetiang tawngtainaah
chuan hmaifang erawh a pawimawh lem lo. A khawngaihna leh hmangaihna erawh chu a langsar hle. A
pawimawh ber chu Isua kan hmu a, Thlarau Thianghlim in hma a hruai tih hi ani.

41
Lalpa nena inpawlna

Ngun takin ka inlarna hmuhah chuan Isua ka en a. Thil engemaw tak lo lang turin ka ti lui lem lova. rinna
nen ka en mai a, ka chhungrila Krista chu ka thlir mai a. Thlarau Thianghlimin hma a hruai chinah chuan
Isua tawng leh che vel chu ka hmu a. a thusawite chu finna leh nunna an ni a, a thiltihte chu hmangaihna
leh thlamuanna an ni. Thupuangtu Johana angin Thlarauvah ka awm a; ka thlir a, ka hmu a, ka hria ani.

Midang ka tawngtai sak changin hei hi awmze nei lehzual ten ka hre thin. Ka mitthla in ka hmu a, Isuan a
duh chu an chunga rawn ti turin ka sawm mai a. Anni a bia chu ka hmu a, a thiltih apiang chu ka sawi
chhawng a; a changin an chungah kut nghatin hriselna thu a sawi a. A changin a kuangkuah a, mihring
pek theihloh hnemna a pe a. Hmeichhe pakhat, kum upa lam tawh, zaipui nghak mek tana ka tawngtai
laiin hetiang hi ka tawng tawh a. A damna atan ka tawngtai mek lai chuan a damdawiin khuma a mu lai
chu ka mitthla ta tlat mai a. Ka en lai reng chuan, Isuan a hnenah a hruai ka hmu a. a hnu ah chuan a
chhungte ka bia a, Lalpa remruat hriatthiam leh, kan hmangaihte thihna thlamuan thlak tak hnena thlah
mai a tul thu te kan sawi tel bawk a.

Hetiang thil ka tawn tamtak te avang hian, Thlarauva tawngtai chuan Pathianin min pek rhema leh
inlarna a huam tel tih hi ka hrethiam a. kan tawngtaina leh duhzawng ang hian thil a tih nachhan tur a
awm lova; mahse puanna thu erawh min hmuhtir a, puang chhuak turin min duh thung.

Vawikhat dang leh chu kan ram rorel khawl tan ka tawngtai a. Heng mite ngaihtuahna leh thutlukna hi
kan khawvel tan a pawimawh em em a, Lalpa chu anni kaltlanga a thiltum te inlarnaa min hmuh turin ka
dil a. an inhmuh khawmna pindan chu min hmuha, an awmna turah theuh chuan an thu hlawm a.
Chutihlai chuan tek ang maiin engin roreltu tin chu rawn chhun angin ka hmu a. Pathian eng chuan mitin
chhungril a fan theihnan leh a finna leh thianghlimna chuan a tih khah theihnan ka dil a. ka tawngtai
zawhah chuan eng chuan mitin chu a lo la kalsan lova. Chutichuan inlarna a reh hma chuan ka tawngtai
chhunzawm a.

Chibaibuknaa hmuh

Ka hla sak te ka mitthla a, chuta ka hmuh te a Thlarau Thianghlim kaihhruaina ka zui chinah chuan Praise
and worship hian ka tan awmze thar a nei ta a. A hmaa bawkkhup chibai buk thu ka sakin, a hmaa
thingthi angin ka in hmu a. a inpekna thu ka sakin, kraws leh ka tana a nunna a leihbuak te a hmu a. A
ropuina thu ka sak chuan vantirhkoh leh mi chhiarsen lohte nena lalthuthleng hmaa zai angin ka inhmu a.
Thilthlenna hmun chu ka duang maithei a, mahse Thlarau Thianghlimin ka inlarna chu min kawhhmuh
thin. A chang chuan inkhawm zingah kal kualin, mitinmamawhna te a phuhruk ka hmu a. a chang chuan
hmangaihna ka sawifiah thiamlovin min nuih ver ver thin.

Vawikhat chu, Patti hian hla sak laiin a thu a mitthla a, chu inlarna chuan darkar chanve ngawt a daih!
(chu thawnthu chu nakinah ka ziak lang.) inkhawm chu hla pakhat atanga a dawta a luan pahin inlarna ah
chuan a lo tel zel a. Kan thinlung thil hriatna te tel kan phal chiah hian chibaibukna hi thlarau khawvel
ami alo ni thin!

Kristiante ka han zawh zel hian hmun li-a thena hmun khat chuan chibaibuknaah an thinlung mit an
hmang thin a, an hla sak te chu mitthla-in, Thlarau Thianghlim chu a duhnaah an in hruai tir thin a. Chu-
mite zinga tel ve lo te chuan kan zai rualin Pathian hmaah kan thinlung mit te kan hlan a tulzia hi ka sawi

42
Lalpa nena inpawlna

duh ani. A hmaa kan hlan loh hi chu a tikhat lo tlangpui. Zawlneite kha “entu” an nih avangin
“hmulawktu” an ni.

Mutnaa hmuh

Mumang leh inlarna chungchang Pathian Thu behchhana ka zirna khan mumang hi chhungril khawvel
inchhawp chhuahna anni tih min hriattir a. mumangte hi nilenga kan thiltawnte lo lan leh na mai anni
lova, chhungrila ka thil vei te ka thinlungin awmze nei taka a lantirna an ni zawk. Thlarau pawlna kawng
duhawm tak an ni. Solomonan Lalpa finna a dil khan, mumangah ani (1 Lalte. 3:5-15). Daniela inlarna
hmuh tamtak chu mumangah ani (Daniela 7:1). Chutichuan Paulan Makedonia rama rawngbawl tura
kohna a dawn pawh kha mumang kal tlang thovin a ni (Tirhkohte Thiltih 16:9,10).

Mumangte hi thlarau inbiak pawhna tha tak an ni tih ka rin atang chuan an lamah ka beng ka chhi tan ta
a. kumtluanin pakhat emaw pahnih emaw chauh ka hriatreng theih avangin ka thutlukna chuan pawi-
mawhna tehchiam a neih hranpa pawh ka ring lova. Mahse kan mumangte thutak khuka kan khuk pui
hian engemaw danglam tak a lo thleng a. thawklehkhatah min be thut thin a lo ni. Kha thutlukna ka siam
zan la la khan, mumang pathum lai, ka harh hnua ka la hriatchian em em ka mang tlat mai a. chutiang
bawk chu ka zirtirte hnenah pawh a lo thleng thin. Mumang te hlutzia kan hriatthiam chuan kan hnenah
thu an sawi thin ani.

Mumangte chuan tangkaina an neih theih nan, ka hriat reng an ngai ani. Chumi hnuah chuan ka hriat-
thiam an ngai bawk. Chuvang chuan ka mumang te chu Daniela tih angin ka thawh veleh ziah thlak ka
ching ta a: “Danielan mumang a neiin a khum laizawla a lua inlarnate chu a hmu a: tichuan a mumang
chu a ziak a, a tlangpuiin a sawi a:” (Daniela 7:1). Chumi ka tih hnuah chuan a awmzia min hrilh turin
Lalpa ka dil a. Daniela tana a tih ang bawkin kei leh nanga tan hian a tih ve duh ka ring: “Tin, heti hi a ni a,
kei Daniela ngei hian inlarna chu ka hmuh in a awmzia hriat ka tum a; tin, ngaiteh, ka hmaah chuan mi-
hring anga lang hi a lo ding a. Tin, Ulai kam tuak inkarah chuan mihring aw, ‘Gabriel, inlarna chu he mi hi
hriat thiam tir rawh,’ tia han ko hi ka hria a.” (Daniela 8:15,16)

Pathian nena in inlaichinna lo thuk zawk theihnan mumang hriatthiam hi I zirchian duh ngei ka ring. Hemi
chungchangah hian lehkhabu pahnih tha tak tak ka hrilhhre duh che: Herman Riffel-a ziah “Dream Inter-
pretation” tih leh Steve leh Dianne Bydeley te nupa ziah “Dream Dreams”.

Screen pakhat- Projector pathum

Kan hmuh theihna hriatthiam dan pakhat chu thil enna screen pakhat, projector pathum a chhun eng
theih anga ngaih hi ani. Projector pakhat chu Setana ta ani a, pakhat chu keima ta, a pathumna chu
Pathian ta.

Thlarau thil kalhmang pangaiah chuan, Pathian hnena kan hlan loh apiang chu Setanan a lo la zung zung
mai thin a. Kohhran hi kan thinlung mit Pathian hnena hlan dan zirtir kan nih loh avangin, kan hriatlovin
Satanan a lo la daih tawh a. Heti anih avang hian kan ngaihruatna te chu thilsual chi tinreng, taksa chakna
te, rilru hahna te, hlawhchhamna te, hneha awmna te in a khat thin. Hei hi kan tawn ngun em avang te
pawhin kan ngaihruatna te pawh hi ramhuai hmanrua ang te pawhin kan ngai chawk.

43
Lalpa nena inpawlna

Vawi tamtak chu thil tha lo hmu lawk awm zia zangin, “Ka hmulawk e! inhauhna nasa tak a awm anga, a
ngaiah engmah a let thei tawh lovang!” kan ti chawk. I pasal kha hna atangin a lo haw tlai angin han ngai-
hruat chhin teh. Eng thilte nge I hmuh? Chetsualna em ni? Uirena em ni? Engemaw thalo tak chu a ni
ngei ang a, Setana lah chuan ngaihruatna thalova tihkhah che chu nuam a ti em em bawk si nen.

Kan chhungril screen a Setana projector in thil duhawm lo a kah theih zawng zawng chu kan sah chah
hmak hi a tha ber. Ngaihtuahna tinreng Krista thu awihna salah kan hruai luh a tul a ni (2 Korinth 10:5).
Thlarauva kan hmuh theihna hi thil ropui ani. Isua Krista thuneihnain dingchhuak ila, keimahni tan I hauh
ang u!

Ka projector

Projector pahnihna chu keima kuta awm liau liau ani thung. Isuan hmeichhia “it” tura en chungchang a
sawi. Hetah hi chuan Satana ka mawhpuh ngawt thei lo. Ka ngaihtuahna keima chhungrila thla ani tlat.
“Hur” turin ka en tlat ani. Ka hmuh duh angin kha nu thla awm kha ka suangtuah a. Ka duhthusam chu
muangchangin ka siam a. hei hi chu ka chhungrila screen ah ka projector ngeiin ka hmuh duh ka tilang
ani.

Ka thinlung mit Pathian hnena hlan turin ka rilru ka siam fel thei bawk. Hemi titur hian keiman hma la in,
boruak siam chawp in, Isua ka hnena awm tirin, Thlarau Thianghlim chu min tikhat turin ka sawm thei a.
Hetia ka tih hian Pathian chu ka siam chawp ani lova, zalen taka ka chhungril a fan theihnan ka in buat-
saih ani zawk. Ka naupan lai chuan kan kawngka bul chiahah hian tuichhunchhuah a awm thin a. Chu tui
chu ka tui in tawh zawng zawngah chuan a thianghlimin a la tui ber awm e. Mahse buaithlakna tak mai a
awm a, chu chu, tui kan lak chhuah duh chuan tui kan thun phawt a ngai ani. A chhunga tui awmsa hip
chhuah nan chuan tui tlem kan thun hmasa a. chu kan tui thun chu tui lo eng ang mahsela, a lo zuitu,
leihnuai atanga tui lo chhuak chu tui tak ani ziah thung.

Chu tuichhunchhuah buatsaih chu ka mitthl in Thlarauvin min pek theih chu ka hmu thiam thin. Tui nung
chu dawng thei turin min buatsaih thin. Keima thla neihsa leh hmuh chu fai lo mahse, ka thlarau atanga
lo chhuak tui, nunna pe thei chu a ti bawlhlawh chuang hauh lo. Thupuanah chuan Johanan a en a,
kawngkhar a hmuh a, aw a hriat thu a ziak a. “Tin, chawplehchilhin Thlarauvin ka lo awm ta nghal
a.” (Thupuan 4:2). Kha kha ka chhiarin, “Chang khatnaah khan khawnge I awm le?” tiin ka ngaihtuah a. ka
ziah chu nise ti hian ka ziak ang: “Thlarauvin ka awm a, tichuan ka en a, ka hmu a, ka hria a.” Mahse a
ziah dan a a ziah nachhan chu thil min zirtir a duh vang ani. A in dawt dan hi han ngaithla chiang the khai:
“…ka han en a, ngaiteh, vanah kawngkhar inhawng ka hmu a;…aw ka hriat…Thlarauvin ka lo awm ta
nghal a.”

Bung 1-3 chhung ah khan Johana kha Thlarauvah awmin, inlarna leh inpuanna te a dawng reng tawh a.
Bung 3-na zawhah chuan hahdam te a duh ang a, a hnuah thlarau khawvelah a let leh ani awm mang e.
Bung 4 tanna ah chuan, Johana chuan inbuatsaihna hun en chungin a hmang a. “Lalpa, min hmuh duh
thildang I la nei em?” a ti a ni ngei ang. Lalpa chuan,“Nei ang chu mawle! Lo chho rawh!” tiin a lo chhang
a. chutichuan Johana chuan inlarna te a hmu a, thilthlengah chuan a tel ve a, vantirhkoh leh vanram thil-
siam te a be ta anih kha.

44
Lalpa nena inpawlna

Hetiang inpuanna hi mithianghlim thlan bikte tana dahthat ani lo! Lal leh puithiam kan ni vek. Pathian
hian kan thlarau mi em avang ni lovin, minhmangaih vang zawkin thilthlawnpek min pe ani. Kan vai mai
hian projector tha tak mai min pe vek a, chumi hmang chuan kan inbuatsaihin inlarna te kan hmu thei a
ni zawk.

Kan zirlaite zinga mi pakhat, mike-a chuan Pathian hnen atangin hetiang hian thu ziahthlak kaltlangin
thlamuanna thu a dawng a: “Thil tawpna reng reng chu ‘enna’ emaw ngaihtuahna pek a zirin a lo chhuak.
‘thil ral tur chu kan en lova…’ ‘Mosia chu Hmuhtheih lova en chungin a dam a…’ ‘kan rinna ziaktu leh
hmawrbawktu en reng chungin…’ ‘ka tanpuina lo kalna hmun tur tlang te chu ka en ang a…’ ‘Ka thu chu
rinna leh thlarau hawilam leh kan mit fukna lam thu sawi zelin tawp in tai a nei lo.

“Hmana hla I sak thin kha I la hria em? ‘Isua lamah I mit len la, a hmel duhawm tak chu en la, khawvel
thilte chu a ropuina eng vangin an lo thim zel ang.’ Hawi la en rawh. Keima lam tihloh chu hawisan vek
rawh. Ka hmai hi han bihchiang teh. Mike, ka fapa, I tihtakzetin I en tur ani. En zauh a ni tur ani lo.
Tihngaihna I hriat loh hnua I hawi ang kha a ni tur ani lo. Duh reng vanga en ngawih ngawih ani tur ani.
Ka hmel chiangtaka en.”

Thlarau projector ve thung

Projector pathumnna chu Thlarau ta ani. A projector hian kan suangtuahna piah lam thlarau khawvelah
min hruai thin. Thupuan 4:2 ah chuan Johana khan a thlir avangin inbuatsaihna a siam a, Chumi veleh
Thlarau Thianghlimin bung tamtak daih inlarna a kawhhmuh ta ani.

Engkimtitheia hmaa awmdan

Isua nun dan, Pa kaihhruaina ang zel chauha chet, a nun ve ka chak a. mahse, chutianga ka nun ve theih
hma chuan, hmulawktu ka nih phawt a ngai. Kan khawtlang chu thil chhut mi hlira khat an nih avangin
thinlung mit hmangte pawh hmuhsit an ni thin a, chuvang chuan Isua anga inlarna hmuh chu tumruhna
nena beih fe a ngai thin. Chutiang thil chu a awm tih rin ringawt pawh harsa tak ani.

Kei leh midang tamtakin an lo tawn tawh atanga ka hriat chu, inlarna beisei a Pathian lam kan hawi reng
chuan a lo thleng awlsam viau ani tih hi. Rinna nena thlir mai hi kan hmuh theihna thuruk ani.

Ka hmu emaw, ka hmu lo emaw, thlarau khawvel hi a awm reng ani tih ka ring tlat a. hmulawktu ka nih
chuan, engang khawvel nge anih tih ka en mai ani. Hmuh ka zir chuan, ka hmuhtheihna, rei tak ka lo
hman tawh loh chu, Pathian hnenah a tihkhah atan ka hlan.

Ka hmuh theihna a lo insiam that hnuah chuan Pathianin Isua nun dana ka nun theih nan tawp lovin
inlarna tamtak min pe ta sup sup mai a.

Israelte zinga zawlneite chuan “ka en” an ti mai a, Pathian hmaa an awm hle hle hnu chuan “an hmu”
mai ani (entirnan- Dan. 7:2,9,13). Ka hmuhtheihna ka neih let hnu chuan Pathian hmaah awm hle hle
chungin en ila, Lalpa inlarna chu ka hmu awlsam hle a. Ka en thin avangin hmulawktu ka ni der.

I thinlung mit chu rei tak I lo hman tawh loh chuan en leh hmuh ang ngawtin thil a awlsam lo thung. Mit
hi chu a that nan hman a ngai ve tlat. Hei hian tihtur pathum a huam: sual sim (Pathian thilthlawnpek

45
Lalpa nena inpawlna

hnawlna sual); chhungril mit nunna pe tura Pathian sawm; Pathian min siam that sak chuan hma a sawn
theihna atana tan lak ve. He hmasawnna hian Pathianin a tih ngei rin a, pen hmasa nghet lo tak chu pen
a, chak belh zel a huam tel. Khawngaihna zarah awlsam taka kal theihna hun chu kan thleng ngei anga,
chuta chinah Pathianin kawng min kawhhmuh tawh ang.

Hei tak hi ani ka nun ngei ah pawh thleng. Ka hmuhsit vang leh ka hman loh reng avangin hmantlak
lohvin a lo thi tawh reng a. Chuavangin Pathian inlarna hmuh ka tum chuan engmah ka hmu thei lova, ka
hmuhtheihna chu man tum ve meuhchuan an thawk thei ta reng reng lo ani.

Ka tih hmasak ber chu thinlung mit thawhna hmuhsit sim ani. Pathian thilthlawnpek ka lo ngaihsak loh
avangin ngaihdam ka dil nghal a. Thil chhut thlip thlep leh chutiang a ngaihtuahna ka lo pathian biak thin
te pawh chu ka sim nghal bawk a. Chutiang ngaihtuahna ka lo ngaihsan ang bawk chuan inlarna chu
ngaihsan ve ka in tiam a.

Chumi hnuah chuan ka thinlung mit chu tinung tur leh min biak duhna te dawngsawng thiam turin
Pathian ka dil nghal bawk ani.

Nghet lo viau mahse, pen tur chuan ka inring ve ta a. Pathian hmel hmu tura inpeiha ka thut lai chuan,
Johana 4 a Isua leh Samari hmeichhia tuichhunchhuah bula an thu chu ka hrechhauk ta tlat mai.
Pathianin ka bula thu in min be duh anih hi tiin, ka thil hmuhg chu tlemin ka thlak danglam ta a. Hmeich-
hia aiah chuan keimah ka in hmu ta a. Enge lo thleng ang aw tia ngun taka ka thlir lai chuan, Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna avangin chu thla chu nungah a lo chang ta a. Tupawhin kan tih thin angin Isua
chu a tawng pahin a che vel a. a chet pah chaun, ka nunah kalkawng a lo in sial ta ani.

Hei hi inlarna zawnga ka thawh chhuah vawikhatna a ni a, Thlarau Thianghlim thiltihtheihna hmanga a lo
nung em em mai chu mak ka tiin ka phur em em a. A hnuah chuan hetia ka thla hmuhte ah Lalpa a lo lut
zel a, inlarna tamtak min pe chho zel a.

Sawiselna

Aw le, tunah chuan zawhna I neih theih te chhan n a hun atan chawlh hrih a tha awm e. a hmasa berin,
“Thla(vision) I hmuhah tel tir I tum avangin Pathian hi I khuahkhirh a ni reng lo maw?” A chhanna chu, “ni
tehreng mai!” amaherawhchu, Pathian chuan han chet kualna tur hmun erawh a nei thova. I thla hmuh
leh buatsaih chu a duh angin a kaihhruai thei a.

Mahse, I thla (vision) buatsaih kha Pathian thil hmuh duh che nen a in persan daih erawh thung chuan
engmah a thleng lovang. Kha thla khan nunna neih a hnekin a thi reng zawk ang. A chhungah Pathian chu
a che thei lo. Hei hi ka chunga a thlen chuan, ka awm hahdam te te a, “Lalpa, hetiang dinhmunah hian
engtin nge nangmah I in puan duh?” tiin ka zawt thin. Chutia ka zawh chiah chuan, Lalpa chuan a chet
theihna tur tak thla min lo pe thin.

Zawhna awm thei dang leh chu, “chuti anih chuan engati nge nangma thla buatsaih lovin a thla pek tur
che chu I nghah mai loh?” ka sawi tawh angin, suangtuahna hmang thang mi tan chuan chu chu thil awl-
sam tak ani. Keini chumi kawnga lo hnufual deuh te erawh chuan tanpuitu kan mamawh fo thin a. inlarna

46
Lalpa nena inpawlna

chu ngaia a neih hnuah erawh chuan hetaing mi pawh hian tanpuina chu paih bo in en mai khan a hmu
thei tawh dawn ani.

“Nangman thla I buatsaih kha chunglam atanga inlarna lo kal ani I tihna em ni?” Ni suh e! Ka thla chu ka
thla ani; Pathian inlarna danglam chu ama ta chauh ani. Kan hriatpawlh tur ani lo. Keima inbuatsaihna
kha Pathian inlarna a ni ka ti ngai reng reng lo. Ka inbuatsaihna a ni chauh. Amaherawhchu, kha thla khan
khawngaihna lalthuthleng atanga pawlna a dawn a, nunna nei a a chan hnu chuan ka ta erawh a ni ta
hauh lo thung. Pathian ta a ni tawh zawk. Ka ta chu ka ta ani a, Pathian ta chu Pathian ta ani.

Tu emaw chuan, “Bible ah khawilaiah nge thla hi keimahniin kan buatsaih tur tih zirtirna kan hmuh?” tiin
a zawt thei. Ka chhanna chu, “Bible khawilaiah nge thla hi keimahniin kan buatsaih tur ani lo tih zirtirna
kan hmuh?” ani. Hemi kher hi chu zirtirna chiang tak a awm lem lova, chuvang chuan chang engemaw
chu ngaihdan engemaw zawk zawk tan tura kan lakthiam erawh a ngai dawn ani. Tihtheih dang leh chu,
Bible ah zirtirna hranpa hmuh tur a awm loh avangin, Kristian mimal tin hemi kawngah hi chuan chan-
damna zawng tura zalenna neihtir mai ani.

Suangtuahna lawilo leh milim siam lo tura zirtirnate hi mahni a thla suangtuah lo tura min hrilh tu rawng-
kai chang awmchhun chu an ni mai awm mang e. Webster Dictionary sawi dan chuan, milim chu “thing
emaw, lung emaw atanga biak tur milim ker chhuah” ani a. kan rilru a thla kan suangtuah chu ker emaw,
biak tur emaw an ni hauh lova. Pathian atanga inlarna lo dawngsawng thei tura kailawn mai anni zawk.
Webster Dictiaonary tho chuan “lawilo” chu “hlutna nei lo” tiin a lo sawifiah ve leh bawk a. Hmanrua
emaw kailawn zir chu awmze neilovah chuan ka ngai miah lova. hmanrua hi zirna kawngah chuan thil
tangkai an tling tak meuh ani. Bible in suangtuahna lawilo a awm tia min hrilh naah hian suangtuahna
tangkai a awm tih a hriat theih bawk. Pathianin min pawl theihnana thla lo suangtuah hi suangtuahna
tangkaiah kei chuan ka pawm.

Mahnia thla suangtuah hi zirna mai, mi engemaw zat chauhin an mamawh tih hi hriatchhuah a tha hle.
Suangtuahna nei tha mi chuan hei hi a mamawh hauh lo. Hmu turin a en ang, thla chu a lo awm mai
dawn ani. Thil chhut mi chuan he tanpuina hi inlarna a hmuh awlsam theih hunah chuan a kalsan thei ve
bawk ang.

Bible hunlai ang khawtlangah khan nung ve ni ila chuan buaina heti zat hi kan tawk lo mahna. Chhung-
kuaa chawhlui kil laiin kan mumang te sawi hova, Josefa anga a hrilhfiahna Pathian hnena dil thin chu ni
ila inlarna hmuh chu kan awlsam zek tur. Mahse Americaah tunge maw chhungte bulah an mumang sawi
zuah zuah ngai le? An awm lo tluk aniang. Ti thin ila chuan mak tih kan hlawh ang. Chuti anih chuan mu-
mang hriatthiam leh mumang dawng tura inhawnna hi thil vang ani hi thilmak a ni lem dawn em ni?

Kohhran kan nih angin, kan damlai hun chhunga thil chhut thiamna nundan dik kan in kawhhmuhtir nasa
lutuk hi kan sim a ngai ani. Mi thenkhat chuan Khawchhak lam inzirtirna diklo Kohhran lo lut ang tein a
hlau maithei. Isua hi khawthlang lam mi ani lova, Pathian hian thil chhut ngun ngaihtuahna hi pathian
biaka inlarna ngaisang tur hian min duh lem lo tih hi kan ngaihtuah ngai em?

Pathianin Lal Isua hi kan entawn a, amah anga nung a, mahni thu a kal lova, rhema leh inlarna zui zela kal
turin min duh ani.

47
Lalpa nena inpawlna

Chu nundan I hmuh hma chuan I zawng zel dawn em? Amah chu I hmuh hma lohvin I kal zel ang em?
“Pathian lehkhabu in chhiar ngun thin; a chhungah chatuana nunna awmin in rin avangin: chung Lehkha
chu ka chanchin hriattirtu chu ani si a. Nimahsela nunna nei turin ka hnenah in lo kal duh si lo.” (Johana
5:39,40).

Lalpa, I hnenah kan lo kal. Kan khawsak danin I thilthlawnpek hnawl tura min tihna te kan awih hi kan sim
e. I ngaihdam kan dil a, kan thinlungah mumang leh inlarna dik dah turin kan ngen nghal a che. Hmuh leh
hriat theihna chu min pe leh rawh. Kan vai hian kan tana I dahthat chu min tem tir rawh.

Inlarna fiah

Kan zinga mi tamtak chuan kan screen chu Setana projector in a kah en ai chuan thleh bo daih kan duh
thin a.Amaherawhchu hetia kan tih hian thlarau khawvel luhka kan khar daih thei ve tho thung. Bible
hian ngaihdan tha tak min pe in ka hria. Paula chuan Kohhran chu engkim fiah a, thil thalo chu kalsana
thil tha chu dawng turin a fuih a. Rhema leh inlarna lo chhuahna hriltu hi a tlangpuiin hmun thum a awm
a.

Thlarau

A hmasa berah chuan thu emaw thla(vision) emaw thlarau chan kan hriat a ngai. A lo chhuahna hmun te
chuan mizia hrang an nei theuh a. a lo chhuahna chu keimah anih chuan, thla chu ka thlarau nilovin ka
rilru ah zawk a lo piang anga. Keimana thla ka ziah, thai tin ina a lo siam pum ani ang.

A lo chhuahna chu Setana anih chuan thla chu lo lut ru ani ang. A awmlohna hmun tura awm ani tih a
hriattheih. Ka rilru a lo ruak emaw a lo awl em tih ka in zawh a ngai. Kut awl chu ramhuai hmanrua ani tih
thufing kha a dik duh khawp mai.

Thla lo chhuahna chu Pathian a nih chuan, ka chungril atangin tuinung luang a awm ang. Ka thinlung chu
ngawi rengin Isua lam a hawi em tih ka enfiah thei bawk.

Thla lo chhuahna enfiah dan dang leh chu, thla chu Isua nen din dun tira enkawp hi ani. Pathian ata lo
chhuak anih loh chuan an inhmeh hauh lovang. He fiah dan hi Charles Sheldon-an a lehkhabu In His Steps
a “Hetiang dinhmunah Isuan enge a tih ang?” tih zawhna zawh nen hian a in ang awm e.

Thupuana ngaihdan awm te

Thupuana ngaihdan awmte hmangin kan fiah thei bawk (1 Johana. 4:2-5). A chhunga awmte en chungin
kan ti thei. Ka ngaihtuah chhuah mai an nih chuan ka thil lo zir tawh, ka rilru leh thinlunga lo seng luh
tawh te an ni ang a. chuvang chuan, ka thil lo ngaihtuah te chu thilsual leh hurna te an nih chuan sualna
leh hurna lam thil an lo chhuak ngei ang. Bible lamhawia ka ngaihtuahna te ka lo sen chuan thla chu
finna, thianghlimna leh thatna lam thil an ni ang.

Setana atanga puanna chu chhiatna leh diklohna an ni ang. Hlauhna a khatin puhna lam thu an ni anga.
Pathian mizia leh Pathian Thu a kalh tlat ang. Kan chapona a ngen anga, fiah a hlau bawk ang. Thim chu

48
Lalpa nena inpawlna

engah a lo chhuak hreh thin. Chhunlam chu hetiang hian an hriat theih: “I hnena puanna lo thleng chu
tumah I hrilh tur a ni lo. Midang hriatthiam loh thuhriat I nei a. Midanglam bik I ni a, chuvang chuan pu-
anna thu danglam I dawng ani. I pastor ngei pawhin I thu dawn ang hi a dawng ve theilo. Chuvang chuan
tumah hrilh suh ang che!” chutiang chu ka chhungrilah emaw, midang hnen atangin ka hriat chuan
fimkhur tura hriattirtu dar a ri chuah chuah thin. Chutianga chapona tlawn leh hliahkhuh phut thu chu
kalsan zel ang che.

Pathian hnen atanga thu lo thleng apiang chu thu inhawng leh fiah ngam sarh ani zel ang. Thuhnuairawlh
tak, Isua Taksa hnena puan theih a ni zel. Thudik chuan thudik a zawng a, eng a hlau ngai lo. Chunglam
puanna thu chu kawhhmuhtu, siamthatu leh thlamuantu a ni a; thla emaw, lem emaw chutiang ni lo chu
ka hnawl nghal zel. Thlarau Thianghlim chu Thlamuantu a ni a, a thute chuan muanna a keng tel. Setana
chu puhtu a ni a, a thiamloh chantirna chu ka pawm lovang.

Amaherawhchu, Bible in Setana chu vantirhkoh angin a lo kal thin tih min hrilh tho. Chutiang hunah
chuan engtin nge kan hriathran ang? Kawng khat chu “Krista thlamuanna chuan in thinlungah
rorel” (Kolossa 3:15) tir ani. Ka thuziah thenkhatah chuan puanna thu tha leh rinawm ni awm tak te ka
dawng tawh thin a. mahse, nuam ka ti zan thin lo. Bible zirtirna a kalh hranpa chuang lo na in, dik chiah
lova hriatna ka nei thin a. Thlarau thila ka rinte hnenah ka keng a, an pawm chiah lova. (counselor te
hnena himna hmuh tur awm chu nakin lamah ka la sawi zau ang) Hetianga kan bel hnu chuan Pathi-
anatanga lo chhuak ani lovin ka hria a, ka bawhzui duh ta lo ani.

Thlarau puanna thu chu rhema, inlarna leh phurrit atangin an lo piang chhuak kan tih tawh kha. Heng te
hi ngil taka an in tlar a ngai, a bik takin thlamuanna phurrit: hriatthiamna kengtu muanna chu (Phillipi
4:7). Setanan muanna lem hi a siam theih ka ring lo. Chuvang chuan Lalpa atanga muanna lo chhuak chu I
thinlungah lal ber tir ang che.

A rah enchiang

Puanna thu fiah dan hnuhnung ber chu a rah enchian hi ani (Matthaia 7:16). Ka thla leh ngaihtuahna nei-
hte rah chu ka lo inhnamhnawihna azirin an inang lovang. Ka thinlung hi sualna hlira a khah chuan, rah
chu thilsual a ni ang a. Ka thinlung chu Thu a a khah chuan, a rah pawh a tha ang.

Setana puanna thu rah chu hlauhna, sal tanna, rinhlelhna leh hriatthiam lohna a ni ang. Engemaw tak ka
tih nghal a ngai tih hriatna a awm tlat ang a. thu awih ngei turin nawrna ka dawng ang. Ka chapona chu a
lian em em a. “Kei leh Isua chauh kan nia, midang kan mamawh lo” tiin ka ngaihtuah thin. Hei hian “Sipai
mal Kristian”: mi ngaihdan ngainep, hel ching leh Kohhran lut-chhuak reng a siam thin. Ramhuai tana sa
seh tur awlsam an ni a, anhriatsualna leh bum an nihna chu mahnia din an tum tlat chhung chuan a nasa
tulh tulh ang.

Thlarau Thianghlim puanna thu chuan kan rinna a tichak a, muanna a tuh a, hriatna leh varna a keng tel.
Thlarau Thianghlim rah tha chu kan hmuh leh hriatte azirin a thang zel ang a. Engkimtithei Pathianin min
pawl duh ani tih kan hriat zual poh leh kan thuhnuairawlhna a lian telh telh ang. Hmaichhana Pathian bia
a, khawvela thuhnuairawlh ber ni si Mosia ang kha kan ni ve dawn ani.

49
Lalpa nena inpawlna

Inlarna tihdam theihna

Inlarna lam thu zirna hi ka zirtirte zinga mi pakhat testimony hmangin tlangkawmna ka siam duh a.
Inlarna lam thu kan sawiho zawh chuan, class chu inlarna hmuhna thiltawnah min awmpui turin ka sawm
a. thla buatsaih turin ka tanpui a: Isua nena tuichhunchhuah bula thut dun, Johana 4 angin. A karleha
hmeichhe pakhat testimony chu hetiang hi ani:

“Thla li kal ta khan lungchhiatthlak tak ka chungah a lo thleng a. Ka fa panga na chu ka beisei lai a ni a.
thla nga leh a chanve ka rai tawh chuan Doctor hnenah ka kal a, mahse thinphu a hmu thei ta tlat lo mai.
Darkar tlemte chhungin Damdawi In ka lut a , ka fapa chu ka hnena ta lak ani ta a.

“Ka rilru chu a hrehawm em em a, muanna ka hmu thei lova. Ka mut chuan mumang thalo tak takin min
tlawh a, chu avang chuan ka mu theilo tan a.

“Ka harh laiin ka fapa Jerome-a, Damdawi In-a ka hmuh dan, te tak te, ka kuta leng tawk, nunna nei reng
reng lo chu ka mitthla ah a cham tlat a. Lalpa chu damna dilin, chu rilru natna piaha thilthlawnpek chu
min hmuhtir turin ka dil ngat ngat thin a. Mahse damna chu a lo thleng si lo. Jerome-a chu Vanramah ka
hmu thei lo; ka rilru natna chauh chu ka hmu thei a. Chhungkhat-lainate chuan rilru na chu a hnu liam zel
zarah a reh mai ang tiin min hnem a, mahse a na zual sauh zel bawk si.

“Kar hmasaa tuichhunchhuah bula ka thut lai khan Isuan min rawn kuah a. A hnena ka sawi theih
awmchhun chu, ‘A na’ tih ani a. ‘Ka hria alawm’ tiin, ka kutah min kai a, ‘I vei dun ang’ a ti a.

“Phul hmun zawlah chuan thingbuk hnuaiah min hruai a. Thing hnuaiah chuan kan thu dun a, ‘Van lam
khi han hawi teh’ min ti a. Van pawl khup, chhum mawi em em karah chuan vantirhkoh ang tak mai,
naute kuangkuah hi ka hmu a. ‘Ka en ngam lo’ tih leh lehhawi ka rual a. Min kuah a, ‘Ka hmangaih che.
Engkim a tha vek dawn alawm’ a ti a.

“Reilote ah chuan Isuan, ‘Hawi chho leh turin ka duh che’ min ti leh a. Vantirhkoh ang tak leh naute cchu
an lo hnai hle tawh a. ‘Ka en ngam lo Lalpa, a na lutuk’ tih leh hawisawn ka rual leh a. mi kuah leh a, ‘a na
tih ka hria alwm, mahse ka hmangaih lutuk che’ tiin min hnem a.

“Hun engemaw chen chu ngawi rengin kan thu dun leh a, Isua chuan ‘hawi chho turin ka duh che’ min ti
leh ta a. Vantirhkoh ang tak chu ka bul chiahah a lo awm tawh a, a naute pawm chu Jerome-a a ang em
em a. Isua chuan naute chu min kuangkuah tir a, ‘Kuah la, hmangaih rawh’ min ti a. He hmunah chuan
hun reilote ani tih ka hre na a, darkar engemaw zat a bulah ka awm angin ka hria a. Nu tihdan awm
zawng zawng chu ka ti hman vek a; naute chu ka hmangaih zia hrilh a; a kut leh ke zawng zawng te endik
a; hnute pek a; pawm a hmangaih te. Heng zawng zawng hi ka tih pah chuan ka chhungrilah damna a lo
thleng a.

“A tawpah chuan Lalpan, ‘kal a hun ta e’ a ti a. ‘Ka la kal theilo’ tiin ka chhang a. hrethiam takin ani
chuan, ‘A pawi love. Reilote kan la awm leh dawn nia’ a ti a. Reilote Jerome-a chu ka pawm leh a, “I kal
thei tawh angem?’ min ti leh a. ‘Aw, thei e’ tih pahin naute Isua ka pawm tir a.

50
Lalpa nena inpawlna

“‘Ka rualin lo kal ta che’ min ti a. Kan ding a, Jerome-a chu min pawm tir leh ta a. Pen hnih emaw lek kan
kal hnu chuan lei atangin vanramah kan lut ang hian ka hria a. Naute khum mawi tak mai hi min
kawhhmuh a. Isua chuan, ‘Hei hi ania I naute mutna’ a ti a. Jerome-a chu ka mut a, ‘Ka lawm e’ ka ti thei
a. ‘I kir tawh ang hmiang’ a ti a, thui lo tak kan kal hnu chuan leiah kan awm leh ta a.

“He thil ka tawn atang hian kar khat chu a ral tawh a. A hma chuan Jerome-a ka hriatchhuah apiang
chuan a taksa, nunna awm lo chauh chu ka hmu thin a. Tunah erawh chuan Isua kuta a awm, dam leh
famkim taka a awm chu ka hmu thin thung. Ka ngai thin viau na a, hun rei tak rilru na nen khan ka ngai
tawh lo.”

Tlangkawmna

He inlarna a hmuh atanga kar khat velah Lalpan Cheryl-I hnenah fapa dang a pek leh tur thu a hrilh a. A
hming hmasa atan “Jason”, “tidamtu” tihna, a ni ang a, a hming lai chu “Matthew”, “Pathian thilpek” ti-
hna a ni ang. Isaia 61:1 chu a rilruah a tuh bawk a: “Thuhnuairawlhte hnenah chanchin tha hril tura Lal-
pan hriak mi thih avangin Lalpa Pathian thlarau chu ka chungah a awm; ani chaun, thinlung lungchhiate
tuam turte, sal te hnena chhuahna thu leh mi tangte hnena tan in hawnna thu sawi tur te…”

Kar tlemte a lo ral hnu chuan Cheryl-i chuan nau a pai leh tih a hria a. Inlarna a hmuh hnu kar khat lekah
chuan a lo pai tan tihte a hre zel a. Thla kua a lo ral hnuah chuan Jason Matthew chu a lo piang a.
Pathianin damna a tiam chu hlenin a awm ta ani.

He zirlai kan khar pah hian lehkha la la, “Lalpa, ka thinlung mit hman chungchangah engnge min hrilh I
duh? Engtin nge ka lo hman thin? Engtia hmang turin nge min duh? Mumang leh inlarna thu ah hian
engnge I ngaihdan?” tiin zawt turin ka sawm a che. Hahdam takin awm la, I chhungrila ngaihtuahna lo
piang chu nghak rawh. Rinna in I rilrua thu lo awm te chu ziak thla la. A kian hunah I fiah dawn nia.
Pathian hnen atanga lo kal an ni tih I ring em tih ngaihtuah la. I thil hriat te chu midang tawmpui la. An
ngaihdan te I chhinchhiah dawn nia.

51
Lalpa nena inpawlna

5
Thuziah: Pathian nena kan
inbiakna ziahthlak

Chahbi #4

Thuziah, kan tawngtaina leh Pathian chhanna ziahthlak hian

Pathian aw kan hriatna kawngah zalenna tamtak min pe.

Pathian hian engtik lai pawhin min be reng a, mahse a tlangpuiin a aw leh keimahni ngaihtuahna hi kan
hrehrang lo thin a. kan ringhlel a, zawhna kan zawt a, a thu zawm hian kan pen chhuak lo fo thin. Kan
remhriatna paih bo lova kan rinhlehna te kalsan dan hi awm se, rinna in thu dawn a thlarau fiah tho theih
dan awm sela, Pa nena kan inpawlna hi a va awlsam in a va ropui phah dawn em! Thuziah tia ka sawi mai
hian chu kawng chu a hawng a, Pathia nena kan inbiak pawhna leh inpawlna hi a ti changtlung hle ani.

Thuziah hi a awlsam zawnga hrilhfiah chuan, Lalpa hnena ka tawngtaina leh min chhanna nia ka hriat te
ziah thlak tihna a ni mai a.

Thuziah thu hi ka hriat tirh chuan Bible ah behchhan a neih leh neih loh en turin Thu chu ka zir nghal vat
a. Ka zir zawh meuh chuan Kohhranin he hmanraw tangkai tak a lo ngaihsak loh zia chu mak ka ti hle ani.
Sam bu pumpui mai hi inlarna thuziah a lo ni reng zawk. Mihring tawngtaina leh Pathian chhanna ziah-
lanna a ni a. Vawi tamtak chu Davidan Pathian hmaa a thinlung a leihbua a, mal leh thlahthlam a inngaiin
Pathian awmpuina a ngen a. chutiang ngenna tawpah chuan Selah tih hi hmuh turin a awm fo a. Selah
chuan chawlh emaw, a kar awl a rimawi a kawk ani. He chawh lai tak hian Davida chu a Pathian hmaah a
awm hle hle a. Selah piah lamah chuan rinna thuk zawk a biru ani. Pathianin a bia a, Davida tawngkam
chuan a rah a tilang thin.

Zawlnei bute hian Pathian leh a tirhkoh te inkara inbiakna a tilang fo. A awmzia a zawt a, chhanna a ziak
thla thin. Habakkuka pawh hi entirna tha tak ani. Hemi zawh zirlai hi a thil tawn te zir chian lehzual na a
ni ang a, mahse bung khatnaah kan hmu a, Habakkuka khan Pathian chu hriatthiam na a dil tawh a nih
kha; Bung hnihna leh bung thumna chu Pathian chhanna an ni.

Thupuan pawh hi thuziah entirna tha tak a ni bawk. Johana chuan a thil hmuh te, a zawhna zawhte leh a
chhanna dawn te a ziak thla a. “Johana Hnena Isua Krista Thu Puan Chhuah” chu Thlarau thiltem lanna
ani.

Thuziah zawng zawng erawh Pathian thu a pawm ani lo thung. Chutiang chu 1 Chronicles ah hmuh thei-
hin a awm. Temple sak dan tur Pathianin Davida a hrilh khan, thuziah hmangin a ni a. “Hengte hi tihdan

52
Lalpa nena inpawlna

tur rem a ruat sa tichiang tura Lalpan ama kut ngeia a ziak ang kha ani” tiin Davida chuan a sawi (1
Chronicle 28:19). Amaherawhchu, he thu hi Bible ah a pumpuia telh erawh ani lo. Pathian nena kan inbi-
akna kan ziahthlak nen hian a inang awm e. Kan danchhunga thil pawimawh, mahse Bible a tarlan loh tur
ani.

Thuziah Tangkainate

Pathian aw ngaihthlak ka zir lai khan, pawn lam leh chhung lamah ngawih ka chuh a, Isua chu mitthla in
chhanna dawhthei takin ka nghak thin a. Thu tlem azawng ka rilru ah a lo lang ang a, mahse Pathian
atanga lo chhuak anih leh nih loh hi ka ngaihtuah vat thin. A lem hmanga bum nih ka duh loh vangin ka
thu dawn apiang chu fiah nghal thuai ka duh thin a. Mahse thil buaithlak deuh pakhat chu, chutiang
fiahna chu rinhlelhna a ni ber a, rinhlelhna chuan ka thu dawn theihna chu a dang tlat bawk si. Engmah
dang ka hriat belh ta lova. Pathian hnena lo kal chu rinna in a lo kal tur ani. Rinna in second sawmpanga
vel ka awm a, second thum chhung vel puanna thu ka dawng a, rinhlelhna vangin ka titawp zel a. Hei hi
ka harsatna lian tak ani thin. Engtin nge rinna in thu dawngin ka fiah theih ang?

Ziahthlak hian ka buaina chu a rawn chingfel ta ani. Ka tawngtaina leh rinna a chhanna ka dawn te chu ka
ziakthla a. phek tamtak daih ziahtur ka nei fo. Minute nga emaw, minute sawm emaw, darkar khat daih
ziahtur ka nei thei. Puanna thu ka dawn te chu ka dawn ruala fiah nghal ngai lovin a hnuah ennawn leh
tur ka nei ta a. Ka remhriatna paihbo ngai lovin ka rinhlelhna chu ka dahtha thei ta ni. A tul chhung chu
thu ka dawng thei a. Thuziah chuan Lalpa nena inbiakna kawngah ram thar min dai tir ta.

Thuziah tangkaina dang leh chu, puanna thu ka dawn laiin ka thluak buai tak chu tihtur a pe a. Ka rilru
hian ka nundan a lo hril ngun em avangin ka thinlung a lo chungnung chuan a lungawi lo thin a. thilthleng
hre chakin a lo vir ve chhen a. Thlarau Thianghlim nena kan inpawlna chu titawp a, a sawi duh a sawi
theih nan rinhlelhna leh zawhnate a lo nei reng a. Inlarna hman tangkai leh thuziah hian he tihbuaina hi a
dangbet thin. Ka rilru chu awm mai mai lova inpawlna thu chu ziak thla turin ka tir thei. Ka rilru chu hna
ka pek rualin, min tibuai lo turin ka siam ta ani.

Habakkuka 2:2,3 chuan thuziah tangkaina dang leh min kawhhmuh. Pathianin Habakkuka hnenah,
“Inlarna chu ziak la…Inlarna chu hun ruat chhung atan mai a ni nghe nghe si a…rei deuh mahse, nghak
rawh; a lo thlen ngei dawn avangin…” tiin a sawi. Pathian chu hunin a awp v elova, a chang chuan a
thusawi chu lo thleng vat tur angin a sawi a. ‘Vat’ kan hriat dan chu ani hriat dan nen chuan a inang lo
thei thung. ‘Vat’ chu naktuk emaw, a tlai berah kar lo awm tur angin kan ngai a. Ani chaun nakum angin a
ngai thei! (Kun sanghnih kalta khan, “A ni, ka lo kal thuai dawn e” a tih tawh kha! *Thupuan 22:20+)

A thutiam chhinchhiahna kan neih loh chuan ka rinna chu nghingin, kan beiseina a bo thei a. Hun ruat a
lo thlen meuh chuan, kan hnena a thusawi tam zawk chu kan lo theihnghilh tawh maithei. Puanna thu
kan ziahthlak erawh chuan, kan rinhlelh hunah pawh kan en let leh thei ang a. hetia kan tih chuan kan
rinna leh beiseina pawh a in din thar leh ngei ang. A thutiam a hlen hunah Lalpa chu a rintlak zia kan hre
bawk ang.

Thuziah hian puanna thu chu dik takin min vawn tir bawk. Lalpan ka hnena thu a sawi chang chuan, ka
phur lutukna lamah a sawi awmzia chu hriatsual emaw hriathelh chang ka nei thin a. chhanna duh bik te

53
Lalpa nena inpawlna

neiin, ka duhzawng in ka thil hriat chu min hriatthelh tir thei. Ka hria emaw ka tih behchhana ka chet
chuan, hlawhchhamna ka tawk thin. Mahse ka thuziah ka bih nawn leh chuan, a chhan ka hre thei thin
ani. Lalpa chuan ka dawn dik tak chu min kawhhmuhin, ka kal sualna ka hre thei a: Lalpa chuan min
thlahthlam ani lova- keiman ka lo kalsan zawk ani thin. A thu chu a thleng dik zel; ka lo hriat ve dan ni
lovin.

Thuziah hrin chhuah thenkhat te

Nitin a Lalpa ka biak chinah chuan kan inhmelhriat dan pawh a lo thukin a lo inthlak danglam nasa hle a.
Pathian chu roreltu khirh tak, ka thilsual tih hun nghak ran mai thin ang chuan ka ngai ta bik lova. Dik leh
mi khawngaih thei tak ani tih ka hre zaul deuh deuh a. A hmangaihna chu ka hrethiam zel a, hun kan
hman dun tam poh leh Amah angtelh telhin ka in hria a. Hmangaihna dik tak chu ka hriat phah a, Lalpa
leh ka chhungte leh ka thiante hnenah chuan chumi zulzui chuan ka nung deuh deuh a. Min hmangiah
hmasak avangin hmangaih dan te ka zir a. Vawi khat chu, ka inthiamlovin ka in sit em em a, ka sual thu ah
ngaihdam ka dil mawlh mawlh a. Awlsam te hian, “Mark, ka ngaidam tawh che” min ti a. rei fe a ngawih
hnu ah, “Mark, ka ngaidam tawh che a, I in ngaidam ve tawh em?” min ti a. Lung tuma den ang ka ni. Kei-
mah in vuak a in hmuhsit chu a thiltum a lo ni reng reng lo. A duh chu khawngaihna nasa taka vur a ni
zawk. Kristian reng reng, thuziah ching chaun Pathian hi an rin ang em a mi hrem hmang ani lo tih an
hrechhuak tlangpui.

Ka thlarau leh ka chhunga Thlarau Thianghlim chetdan te thuziah avang hian ka hrethiam zual bawk. Ka
lu hmanga nung lovin ka thinlung hmanga nun dan zawk ka thiam tawh a, ka rilru atangin ka thlarauvah
ka in sawn ani. Taksa dan a nun ka tan a tul ta lo- Pathian remruat danin ka nung thei ta. Engtik lai
pawhin ka hlawhtling chuang lo chungin, ka thuawih theihna chu nasa takin a zau tawh thung.

Ka thuziah ka thlir let in, Pathian chuan ka ngaihdan chungchangah thu min hrilh thin tih ka hmuchhuak
a. ka thinrimna te, ka sawiselna te, ka rorelnate chungchang a sawi thin a. Hmangaiha, dawng a, ropuina
hlan turin min ti a. Ka sual ai chuan sual tura min nawr tu ka ngaihdan te a ngai pawimawh zawk a, chung
ngaihdan te chu tihdam a duh takzet. Sual chu a hua a, mahse kan thilsual tihte tihtawp ai chuan kan
tihchhan cho chhuah chu a duh zawk.

Thuziah hian ka nunah inbuk tawkna a lo thlen bawk. Awn lam neih hi mi tam zawk chuan kan ching a.
Kan mize danglamna hi kan thil tawn tawh leh ngaihdan awmze nei tak te vang a ni thin a. Entirnan,
Kohhranah hian awnna lam tamtak, thudik behchhan theuh si an awm a. Mahse, heng zirtirnate hi an
phur lutuk luat vang emaw in midangin chu zirtirna chu a thlawptu te nen lam an hnawl thin ani.

Awn lam ka neih nachhan tam ber chu ka thlarau kawngzawh hi mawi taka inrem anih ka duh thin vang
ani a: pen khatna, pen hnihna, pen thumna tih angrengin. Thil engemaw ka tan a that viau chuan, dik ber
anih rinna ka nei nghal mai thin. Inlarna pawh hi chutiang chu ani. Thlarau inpawlnaah chuan inlarna hi
chak leh thiltithei ani tih ka hria a. chuvang chuan hlawhtlinna kawng awmchhunah ka ngai.

Inlarna lam thu zirtir tura ka buatsaih lai chuan, Pathianin heti hian min hrilh tlat mai le: “Inlarna hi
kawng chauh ani lo tih hria ang che. Inlarna chu kei, nung leh che leh thilti hmuhna a ni. Ka che lai en ani.
Thinlung mit a min en tihna chauh ani. Chuvang chuan hmanrua atangin kaisan tir rawh. Keimah nena

54
Lalpa nena inpawlna

inpawlna ani. Keimah a ni a, belh leh paih tur chuang a awm lo. Nunna awmchhan chu ka hnena mi hruai
ani tih theihnghilh suh ang che. Hmanrua chu I ngaihsan lutuk avangin a thiltum ber theihngilh suh: a thil-
tum chu keimah nena inpawlna a ni. Mark, ka hmangaih che.” Thuziah chu ka nihdan chi hrang hrang, thil
chhut mi ka nihna leh ngaihdan awm hmasa apiang zui a ka chet thut dan mizia te inbuktawk tir tur atana
hmanrua ani.

Kan thlirna tifiah tu atan pawh thuziah hi a tangkai. Thil engemaw a kan inhnamhnawih hian, kan thlir loh
tur lam te kan lo thlir bing thei a. Mi leh thilthleng te chu keimahni min tihnat tum rengah ngaih tlat
chang te a awm thei. Thuziah kaltlanga Pathian thu dawn chuan an nih dan takin thil min hmuhtir thei fo.

Vawikhat chu nupa hi ka hnenah an lo kal a. An fanu chuan ngaihdan diklo pawmin a zirlaiin a tuar phah
a. Chuti anih avang chuan a nu leh pate chuan amah sawisel an ching a. An hmangaihna chu an hmuhtir
telh telh a, chhungkuaa an tawngtai thinte chu a lo tawp ta a. Cathy-i chu an rila rah ang nilovin, an
hmelma angin an lo thlir tan ta a.

Ka tawngtai pui a, an thiltawn chu ziakthla turin thurawn ka pe a. Chutia an tihchuan, Lalpa chuan Tom-a
chu inlarna a pe a, ani chuan Pathian chu a hnena alo kal a, kuah a, a hmangaih zia a hrilh lai a hmu a.
Chutichuan Lalpa chuan Cathy-I hnenah chutiang chiaha ti ve turin a ti ta a. Tom-a leh a nupui Susan-I
chu Isua hmangaihna chu puang a, Vanrama awmdan kaihhruaina anga nung turin tih an ni a. Cathy-I chu
an hmelma ni lovin, an hmangaih fa ani tih an hrechhuak a.

Krista kaltlanga an fanu an pawl chuan, thil danglam tak a lo thleng zel a. Cathy-I mizia pawh chu a lo
danglam chhota a. A zirlaiah te chuan a ti tha zel a, lawmman te hial a dawng ta a. An zirtirtu pawhin
inthlakna lo thleng chu titi berah a nei nghe nghe. Hei hi a tantir chauh ani a, Pathian nena inpawlna chu
an chhunzawm zel a. Chhung inkhawm te chu ngai pawimawh tharin, urhsun zawkin an nei zel a.
Pathianin an thil thlir dan a tihdanglam sak avang chuan Tom-a leh Susan-I chuan an fanu chu an chang
leh ta ani.

Tih awlsam thenkhat te

Min Siamtu leh min Tinungtu tawngtaina ah ka biak thin avangin, rilru hah taka ka awm lai nilovin, hrisel
tak ka nih laiin thuziah hram hram ka tum a. Ka tan chuan zingkar hi a tha ber ani. Chutih hunlai chuan
bengchheng a awm lova, Pathian hmaah ka awm hle hle thei a. Pathian nena kan inbiak tirh lamah phei
chuan ka tan a tangkai hle. Ka thlarauva Pathian chetdan ka hriatthiam tawh fu avangin tunah chuan
khawiah pawh biak mai ka awlsam tawh a. mi sang nga laiin an bawr luai luai lai pawh khan Isua tan
chuan Pa biak a harsa lo ani. Ka zir tantirh erawh chuan, ka tana tha apiang chu duham takin ka hauh tlat
thin. Mi thenkhat chuan zanlai hi an tan a tha berah an ngai a. Eng hun pawh thlang la, I that lai ber chu
Pathian tan hlan ang che.

Thu ka ziah tan chuan, lehkhabu ho tak mai hi ka hmang thin a. tunah chuan computer te hi thil tangkai
an ni tih ka hmuchhuak a, rilru seng em em lovin, maimichhing chung ten ka chhu zung zung thei bawk a.
Ka zirlaite zinga mi pakhat chuan motora a chuan lai hi a tan a tha ber tih a hmuchhuak a. Tape recorder
a keng a, a ri in a tawngtai a, Pathian chhanna ni awma a hriat chu a sawi chhuak mai thin ani.

55
Lalpa nena inpawlna

A tihdan chu a pawimawh lova, mahse ka thuziahin ka tana pawimawhna a neih chu a tilang tur ani
thung. Napkin leh lehkha them mai mai ah chuan ziah loh ka tumhram hram thin a. Ziahna tur dang a
awm miah lo te anih loh chuan, ka ngai pawimawh lo tihna te a ni thei a. Chutiang anih chuan ka ziahth-
lak na bu ah ka la thla vat thin.

Ka ziahna lehkhabu hmaah leh a hnungah chuan “MIMAL THIL” tih lian takin a chuang a. hmuh mai mai
theih lohnaah ka dah a, a then phei chu keimah chauha ka hriatthiam hawrawpin ka ziak a. Computer a
ka ziah te chu password neiin ka siam a. Ka thlarau Lalpa hnena ka phawrh lan veka, ani in min zirtir
chuan, midang tumahin an hriat loh thil te kan sawi thin a.

Chutiang thil pakhat chu mipat-hmeichhiatna lam thil hi ani. Rawng ka lo bawl ve tawhna ina min zirtir
chu, mihring hi thlarau mi tak anih bakah, a tan ril takin mipat-hmeichhiatna hian pawimawhna a nei
bawk a. Pathian hian hei tak hi tihdam a duh. Chumi lam hawi zawng chuan Pathian nena kan inbiakna ka
ziahthlak chhung hian vawi tam tak kan lo titi dun thin a, kum khat hnuah chuan ka thuziah te chu kan
ennawn leh a.

Mipat-hmeichhiatna lam hawi kan sawi dun thin ka ziahna chu phek sawmnga chuang a lo tling tawh tih
ka hmuh chuan mak ka hle mai. Chutiang em em a ngaihtuah awm ka nih ka lo in hre lova! Phek
sawmnga chu ka tana mipat-hmeichhiatna a pawimawh thu leh chhungrila min tibuaitu do dan inziak a
awm a. Vawikhat chu chutianga mimal thiltak lam kan ziahthlak chungchang leh, kan thup tur thil te an
nih zia kan sawi tumin, pa pakhat chuan fiamthu chungin midang hming hman a tha mai lo maw tih raw-
tna a siam a. Chutiang em chu tih a tulna ka hriat loh laiin, Pathianin kan chhungril hrehawmna leh
tawrhna te a tihdam rual chuan, chung thilte chu kan inkara thuruk anih zia erawh ka hai lo.

Ka thu ziah apiang chu a ni ziak lang hmasa in, ka thlarau nun atana pawimawh zawng zawng ka ziak thla
a. Pathian nena kan inpawlna bakah chuan, ka mumang leh an awmzia te, Lalpan inlarna leh thla min
hmuhtir te, ka rilru khawihtu thil dang te ka ziak thla tel vek a. Ka thinur thu leh hlauhna te, hrehawmna
te, rilru hahna te leh hlimna leh lawmna thlengin ka ziak zel a. Ka ziahna bu chu ka thlarau nun, tlang leh
ruam te, hlawhtlin leh hlawhchhamna thu tinreng ka ziahna hmun ani. Kawng tluan a ka Lalpa hmangai-
hna leh rinawmna dahthatna hmun ah a chang ta.

Midang emaw, thilthleng emaw Pathianin tawngtai sak tura min au anih chuan, chungte chu ka lehkhabu
tawp lamah emaw, lehkha dangah emaw ka ziak thla a, Pathianin min kawhhmuh ang zelin ka en thla
thin ani. Heng thuziah te chu dan anga zawm kher lovin, Thlarau Thianghlimin min kaihhruai angin zalen
takin ka che thei zawk.

Thuziah hian Thlarau Thianghlim hnen atangin tihzangkhaina te, phurrit nghahna te leh thlamuanna te
dawng theiin min siam a. Tidam thei hmangaihna leh humhimna, famkimna leh mahni in pawm theihna
chu ka tan a lo chhawp chhuak a. Ka ziah tan tirh lamah phei kha chuan, ka thuziah te chu Isua nena kan
inlaichinna leh keimah leh keimah ka inlaichin dan thu ka ziak tam hle. Pathian nena kan inbiakna chu a
tak anih zia leh Lalpa aw ka hrechiang thei ani tih ka hriat hma chuan thlarau thilpek lam ka ngaihsak tha
duh vak lo ani.

56
Lalpa nena inpawlna

Thlarau thil ka hriat theihnate thla engemawzat hman hnua ka tahhriam ham chuan finna thu leh midang
tana ka hriatna te ka hmang ngai lo. Ka zirlaite kaltlangin, thilpek te hi hman thiamna leh inrintawkna kan
neih hmaa kan hman chuan, kan thil tihsual te chu kal zel ti harsa khawpin an pawi thei ani tih ka zir
chhuak a. Chumi avang chuan, Isua Krista nena inpawlna thuk tak malsawmna kan chan tur chu kan chan
loh phah thei tlat.

Lalpa nena kan inpawlna ka ziahthalk tirh lampang kum engemaw zat chhung khan, beidawn chang te ka
nei a, paih bo vek mai duh chang te pawh ka nei thin a. a chang chuan Isua ka be tlang thei lova. a chang
chuan a hnen atang ni lovin, thu ka ziahte chu keima irawm chhuak ni te pawhin ka ring thin a. a chang
chuan Lalpa thu ni awma ka hriat behchhanin hma kan la a, ka beisei angin thil a thleng leh bawk si lo
nen.

Tu pawh mai hian kan thlarau nun kawngah hian tlang chung zawl duai kan thleng thin theuh a. Mahse
beidawng mai tura thlemna kan dawn chang pawhin, kan kal lui hram hram thin tur ani. Rinna kan nei
tawh lo emaw ti hial khawpa kan awm emaw, kan thawhhah chu awmze nei lo ang hial te pawha kan
lunghnur chang pawhin, kal zel hi kan tum ber ani tur ani. Ka thuziah chu ka peih hranpa loh lai pawha ka
chhunzawm zel avangin tunah chuan chhungril inpawlna hmangin ka kal zel thei a. Berampu aw chu ka
hai lova, ziak thla kher lo pawhin rinna nen ka dawngsawng thei tawh ani. Ka la ziakthla zel tho a, mahse
ka zir tirh ang em a pawimawh chu a ni ta lo.

Thiamthil kan zir tirh reng rengin, kan bel hmain vawi engemaw zat chu kan hlawhchham phawt thin tih
hi hrait a tha. Tawng zir emaw, thirsakawr khalh emaw, mipui hmaa tawng emaw, thil thar zir hrim hrim
chu a ni vek. A tir atanga famkim a tihsual miah loh a awm ngai lo. Chuvang chuan thuziah lamah pawh
heting ngaihdan chu kan put a tul. Inchhuih chang te, tluk chang te leh thawh leh chang te a awm ang.
Chu chu a pawi lo! Thiamthil thar zir dan dang a awm lo. Chu chuan thuziah kawngah pawh min tanpui
hle ang.

Thuziah ka zirtirna hmun pakhatah chuan nu pakhat, puanna thu dawng ngai miah lo a awm a. A hnuah
chuan Pathian hnen atanga a dawn anih leh nih loh a chian hma loh chuan engmah a ziah thlak duh loh
thu a sawi a. Tihsual chang kan nei theuh a, ti chhin hrim hrim turin thurawn ka pe a. Chutia a tih hnuah
chuan Pathianin a thuziah hmangin a lo biak nasat zia chu mak a ti letling leh ta zawk ani. Pathianin a
thuziah kaltlang chuan a lo be tak meuh mai. Kan tihchhin ngam loh chuan kan thiam chian theih chu a
rinawm hranpa lo.

Midang pakhat chuan thu a thiam loh avangin ziah chu a hreh a. Thu ka tiam a che- Pathianin pawi a ti
reng reng lo! I thuziah ah tawngkam thiam a pawimawh lo! Exam a ni lo! I Lalpa nena inpawlna duhawm
tak nei thei lo turin I tawngkam thiam hi awm tir phal suh!

Chuvang chuan hahdam takin awm la; han nui sak teh khai! La urhsun lutuk lokhan tan mai rawh. I
chhungrila luang chu mak I ti zawk ang. Pathian chu mitin tan ani, a bik takin a fate tan. Fa angin awm ila,
I hauh tawp ang u. A thuah a rinawm ngei ang tih ka tiam a che.

57
Lalpa nena inpawlna

Thuziah hi kan chhungrila thilthleng hre thei tura min puitu hmanrua ani. Kan thinlunga ngaihtuahna lo
thleng chu hrethiam thei turin min buatsaih a. Hei hi kan hriatthiam fe tawh hnu chuan ziakthla kher lo
pawhin Pathian biak hi mi tamtakin an awlsam tawh hle thin.

Pathian nena nilenga kan titi a kan len dun chuan Kristaah kan cheng telh telh a. Pathian nena inbiak ka
thiam hnu chuan thuziak tel lo pawhin amaha awm turin min ko a. Ka ziak ngai tawh lo ni lovin, tunah
chuan ka thuziah bak hi Pathian pawlna nasa takin ka dawng tih ka hria a. Khawi hmunah pawh, engtik
hunah pawh, eng kawng pawhin a thleng thei ani. Thuziah chu chutiang kawng tamtak zinga pakhat
chauh ani a, mahse Lapa nena inpawlna thuk tak min hawnsak tu ani.

Automatic Writing?

(*Automatic writing hi ziaktuin a rilru atanga lo chhuak nilo, thlarau engemaw thlazar hnuaia a kut che
vel kaltlanga thuziak lehkhaa a thaikawi thin saiwnana hman ani a. Mi thenkhatin dawt leh chan chawp
thil ani an tih laiin, mi thenkhat thung chuan ranhuai hnathawah an ngai.)

He zirlai hi zawhna hluar tak pahnih behchhanin ka khar dawn ani. Pakhat chu, “Automatic writing leh
hetianga thuziah hi an dnglam em ni? Ramhuai hnathawh ani lo em ni?”

Aw, ka ngaihdan chuan automatic writng chu ramhuai hnathawh ani ngei a. Mahse thuziah kan sawi nen
hian a in ang lo thung. Bible a kan hmuh thutak Setanan a lem a lo siam ve mai ani zawk. Thuziahah
chuan, ngaihdan chu thinlungah a lo piang a, rilru ah a lo in duang chhuak a, kutin kan ziak chhuak ani.
Automatic writng ah chuan thlarauvin mihring kut chungah thuneihna hauhvin a chet kual tir thung.
Hetiangah chuan thinlung leh rilru in thawh an nei ve lo. Mihring chuan Krista lam a hawi hranpa lova,
engpawh dawngsawng turin a inhawng ve tawp mai ani. Heti anih avang hian ramhuai thunun theih awl-
sam tak a lo ni.

Tu hnenah nge kan tawngtai?

Zawhna ka dawng thin a, keipawhin ka zawt thin a; tu hnenah nge kan tawngtai ang? Pa hnenah nge,
Fapa hnenah? Pa hnenah, Fapa kaltlangin, THlarau THianghlim hnathawhna in kan tawngtai tur ani tih hi
ka ring. Pathian a mi pathum an tel vek ani.

A lehlamah chuan, Johana 15 chuan Krista a awm a, amaha nung turin min ko. Isua a nun kaihhnawih
pakhat chu amah nena inbiak ani a, Pathian inlarna ka zawn pawhin ama thla a lo lang thin (kolossa
1:15). Thuneihna nena ka tawngtai chuan Pa hnenah ka tawngtai thin a, inkawmngeihna leh inhnaihna ka
thlakhlel chuan Isua ka be thin tih pawh hi ka hmu a. A huhova tawngtaina ah chuan Thlarau Thianghlim
bia in, a awmpuina chu ka ngen thin thung.

Lalpa chu hemi chungchangah ka zawt tawh thin a, ani chuan Ama hnena Fapa kaltlanga, Thlarau
Thianghlim hnathawh hmanga tawngtai chu thil dik ani tiin min chhang a. An pathum chuan pakhat an
nih avangin Isua nena kan inbiak pawhin chu tawngtaina chu a pawm tih min hrilh bawk. A nihna takah
chuan, Isua chuan Pathian thusawi a hriat chauh a sawi chhawng thin (Johana 8:28, 38).

58
Lalpa nena inpawlna

1 Johana 1:3 leh 2 Korinth 13:14 ah chuan Pa emaw, Fapa emaw, THlarau THianghlim emaw chibai kan
buk a thiang vek tih kan hmu a. “Keini min pawlna chu Pa leh a Fapa Isua Krista min pawlna a ni tawh
reng si a;” “Lalpa Isua Krista khawngaihna te, Pathian Hmangaihna te, Thlarau Thianghlim te chu in zaa
hnenah awm rawh se.” Chu tak chu thuziah awmzia chu ani- kan Pathian, chi thuma awm biak chu.

Thuziah chu I chhin ve dawn lo em ni? Pen leh lehkha la la, Lalpa hmaah chuan han awm hle hle la. I ril-
rua awmte chungchangah bia la. A chhanna chu ngaichangin lo ziakthla la. A chhang che a I hriat loh
chuan, zawhna bik zawt la. Naupang rinna neiin chhanna ni awma i hriat chu ziak thla ang che. Amah ngei
ani tih I hmu ang.

Habakkuka hi Pathian aw hrehrang tura chahbi pali zawng zawng hmang zawlnei ani:

Chhunglama mahni a lo piang ngaihtuahna a ngaithla a.

Pathian hmaah a awm hle hle a.

Inlarna a hmang tangkai a.

A tawngtaina leh Pathian chhanna a ziak thla.

Habakkuka: Engkim dahkhawm

Kum 1979 a thuziah ka tantirh ami thu tlem sawizauna hun min phalsak la. Tleirawl nula pakhat chu kan
inah a cheng ve a, a hel em em mai a. Judy (a hming tak tak nilo) chuan chhungkaw awmdan pangngai a
pel thin a, ani chu inhmatawn ka tum ta a. Kan chhungkaw inrelbawl dan chu hetiang hi ani a, a zawm
duhlo anih chuan hmun danga a chen mai a ngaih tur thu hrilh ka tum a. Sikul a la kal avang chuan
tawngtai turin fianrial ka pan ta a.

Thuziah chungchang chu ka beng a lo thleng ve chauh ani a, tih chhin ka inring a. Ran enkawlna hmun,
tuichhunchhuah engemawzat awmna hmunah ka seilen avangin Johana 4 hi ka tan chuan mitthla awlsam
ani a. Samari nu ang khan Isua nen tuichhunchhuaha thu angin ka in mitthla ta a. Isua chu ka en a, hman-
gaihna hian a khat a. A dar hnuai lam chin chauh ka hmu na a, a hmangaihna leh min pawmna chu ka hre
thei a.

Chiang takin ka tawngtai a ngaia ka hriat vangin, “Lalpa, Judy hi engtin nge ni dawn?” ka ti a. Ka maimich-
hing a, Isua thla chu ngun takin ka thlir a, ka en lai chuan kan tawnga kan chet ang hian a che a. Chutih lai
tak chuan ka rilru ah he thu hi a lo awm ta a: “Phut nei lo hmangaihna.” Thu mawi tak a nih chu tiin ka
ziak thla a. Kan en leh ren rawn a, “Lalpa, sawi tur dang I la nei em?” ka ti a. Tun tum chuan a che ta lova,
mahse ka rilru ah chuan thu dang a lo thleng leh ta a: “Mi a ring ngam lo”.

Chu zawng chu ka dawng a, mahse ka en leh chuan “a va ropui e!” tiin ngaihdan ka siam a. Khangn-
gaihtuahna te kha keima atanga chhuak ani lo tawp mai. Judy enkawl dan tur ngaihdan chu ka nei ve a:
Hmangaihna leh nghet tak leh rilru sawh sawn lova enkawl. A bik takin nghet takin! Ka thuziah chuan

59
Lalpa nena inpawlna

hmangaihna uar zawk turin min ti si a. Hei hi helna leh thuawih lohna zawng zawng enkawl dan tur ani
chu ka ti hauh lova, mahse he hun leh he tleirawl bik atan chun a ngai tlat ani.

Chuti chuan ka thu dawn ang chuan hma ka la ta a. Zilhhau hrep lo chuan, hmangaih takin ka be ta a. Kan
hmangaih zia leh kan ngaihtuah thu te ka hrilh a. Ka tum anga ka lo chet a inhauh buaina awm ngei tur
ang kha pakhat mah a awm lova. Judy chu kan bulah kum khat lai a awm a, kan chhungkaw zinga mi an-
gin a cheng ve a. keiin helna anga ka hmuh kha, Osua chuan midang rin theih lohna angin a lo hmu daih a
lo ni.

Ka thuziah rinchhana hma ka lakna rahchhuah chu Pathian thupek ani ngei aniang tiin, fiah ka tum tan ta
a. Zing tina fianrial hun ka hman pahin thuziah ka ching ta a. Nitin chuan finna thu, thil nihdan ai chuan
ngaihdan leh rindan khawih zawk chu ka dawng zel a. Pathian min pawlna a ni ngei ani tih ka lo hre ta
ani.

Chutia ka ziah tirh lampang chuan ka thuziah te chu ka Upa pui te hnenah leh ka nupui hnenah ka hmuh
thuin a, Pathian aw anih an ring ve em tih te ka zawt thin a. An vai chuan anih an ring ve bawk a. Hetia
midangin an thlawp hi Pathian nena inpawlna nung kan neih tirh chuan a pawimawh hle in ka hria.
Thuziah I tantirhah chuan, I thuziahte chu thlarau lama I mi rin mi pahnih tal hmuh thin tur che in ka chah
duh che ani. Pastor an nih kher a ngai lova, mahse thlarau lama an kaihhruaina I rin tawk chu a ngai.

Pawnlam hraitpuina a neih chuan I thuziah kawngah mahni inrin tawkna pawimawh tak I nei thei ang.
Hun a lo kal zel chuan thu pawimawh tak chauh lovah chuan midang I hmuh kher pawh a ngai tawh
lovang. Thlarau lama kaihruaitu kan sawi zaunaah hei hi kan la sawi chhunzawm dawn nia.

Sawi ngai lovin, thuziah ka tantirh lam chu ka thlarau nuna thiltawn pawimawh ber pawl ani. Awihawm
loh zawk ani! Engkimtithei Pathian nen kan inbia! Kum tamtak ka lo zawn thin chu a lo thleng ta e. Ka
thinlung chhunga Lalpa aw chu a tawp ah ka lo hmu ta. Ka pianthar leh Thlarau Thianghlim Baptisma nen
chuan hei hi ka Kristain nuna THil pawimawh ber ani awm e. Ka nun chu a thlak danglam vek dawn niin
ka hria a. Tun hnua ka thlirlet hian, Pathian nena kan inbiakna chuan ka nun hi kawng chi tinrengin a
thlak ani. Ka thinlung chhunga Pathian aw kaihhruaina in ka nung zel a. Nitin kawng min sial sak ani.

Habbakuka thiltawn

Habakkuka khan Pathian aw a hre mai ani lova, a hriat dan min tawmpui ani. “Tihdan” ngaisang mi ka ni
a, ka thilchhiar chu ka tan malsawmna a lo chang a. Habakkuka khan kan lo sawi tawh chahbi pali te kha
a hmang tangkai em em vek ani.

A lehkhabua bung khatnaah chuan Zawlneiin khawvel diklohna te a au chhuahpui a. Bung hnihna, chang
khat atanga chang thumnaah chuan Pathian chhanna dawng turin a inpeih a:

Tin, ka venaah ka ding anga, kulh chungah ka chuang anga, ka vut thuah khan enge ka sawi dawn a,
keiin engtin nge ka chhan dawn tih hmu turin ka thlir ang.
Tin Lalpa chuan heti hian mi chhang a:
“Inlarna chu ziak la, a chhiartuin tlan paha
A chhiar theih khawpa chiangin
Lung phek chungah ziak rawh.

60
Lalpa nena inpawlna

Inlarna hi hun ruat chhung tan mai ani nghe nghe si a,


A kin ni chu a hnai tial tial a, a thlawn lovang.
Rei deuh mahse, nghak rawh;
A lo thlen ngei dawn avangin a tlai chuang lovang.”

Heng thute hi a hmain kan lo en tawh a, mahse chiang zawkin tunah ka ennawn leh duh. Ka thil sawi
tawh zawng zawng te an fun kim hle ani.

A hmasa berin, Habakkuka khan fianrial, Lalpa hmaa a awm hle hle theihna tur a zawng a. Hei hi Chahbi
#1 na ani: hmun fianrial pan a, Pathian hmaa awm hle hle. Fianrial a Lalpa hmaa ngawi renga awm ka zir
a. Ka tana a awlsam dan ber chu tingtang perh chunga Thlarauva zai ani a. Ka taksa a ngawih tir a, ka
chhungril chu Lalpa aw hre turin a inpeih a. Lalpa hmaa I thlarau chawlna dan tha ber chu hmang turin ka
ngen a che. Mi thenkhat chuan Pathian hla te an ngaithla a, a thenin Bible an chhiar a, a then chu thingh-
mun karah an kal a, athen chu luite kamah an thu a.

Chahbi pahnihna chu, Habakkuka khan Pathianin a hrilh duh kha a thlir reng a. a sawi sual tih tuin nge lo
hmu ve? “Hre turin ka ngaithla” tih hian awmzia a nei zawk lovang maw? Mahse Habakkuka puanna thu
hian thlarauva thil hmuh kawngah nasa takin kawng min hawn sak a. Pathinin thil min hmuh duh te chu
hmuh theih nan ka thinlung mit chu a meng reng a. Ka mitthla ka hmang a, Isua nena kan inbe laite ka
hmu thei a. A chang phei chuan hmu turin ka en a, Tlarau thupuan chu alo awm nghal mai thin. Ka
inlarna hmuh buatsaihtu chu ka chibaibukna leh tawngtaina buatsaihtu an tangkai loh ang bawkin a
pawimawh lo. A pawimawh ber chu Thlarau min hruaina a ka kal hi ani.

Inlarna hian ka thinlung leh rilruah nghawng pawimawh tak taka nei a. a hmasa berah chuan, ka rilru a ti
chak a, chu chuan chhunglam luanna chu min dawnsawn tir a. Pahnihnaah, min tibuai theilo turin ka rilru
a la peng a. ka tawngtai laia ka rilru tihbuai hi a ching em em a. Min tibuaitu ai chuan ka tawngtai nunah
min tanpui hi a tha zawk si a.

Habakkuka chahbi min pek pathumna chu, Pathian aw ngaichang tura a in buatsaih hi ani. A Aw chu eng-
tin nge a rik a hria: “Chutichuan Pathianin min chhang a…” Habakkuka khan a thinlunga Pathian aw chu a
hrehrang thiam em em a. Chutiang bawkin, Lalpa aw ka ngaihthlak chuan ka rilru a mahni a lo piang
ngaihtuahna chu ka ngaihven a. Lalpa chuan a Thlarau, (1 Korinth 2:9,10) ka thlarau nena inzawm chuan
(1 korinth 6:17) min be ta thin ani. A thusawite chu ka rilruah mahniin an lo piang mai ta thin ani. Chhut
fe hnua ka ngaihtuah chhuah leh ama aw, mahnia lo piang chu ka thliar thiam a, kan titi thei ta thin ani.

Chahi pali na leh tawp ber Habakkuka hman kan hmuh chu pathian nena an titi na a ziahthlak kha ani.
“Inlarna chu lung… phek chungah ziak rawh.” Thuziah hi Pathianin a ngaihpawimawh zia te, Pathian thu
hi amah nena inbiakna ziahthlakna anih zia te kan zir tawh a. Thuziah hian ka rilru chu tangkai takah a
siam a, Pathian thusawi chu ka theihnghilh loh nan a hnua en let tur a awm phah bawk ani.

Heti hian ka fianrial huna ka thiltih chu a thu nen a in mil thlap tih leh Habakkuka pawhin a lo hmang tih
te Pathianin min hmuh a. Johana pawhin hetiang chiah tho hi Thupuan 1:10,11 ah a lo hmang ve bawk.
Habakkuka leh Johana khan Pathian biak dan kawng li an nei:

61
Lalpa nena inpawlna

Ngawih hle hle.

Rhema leh mahnia ngaihtuahna lo piang ngaihsak.

Inlarna hman tangkai.

Thuziah.

Lalpa nena kan inpawlnaah keipawhin heng kawng te hi an pawimawh hle tih ka hmu a. Pakhat emaw,
pahnih emaw, pathum emaw chauh chu a a tawk lo. Hetiang a thlarau inpawlna chang duh chuan kawng
pali te hi hun engemaw chhung chu chhin theuh turin ka ngen duh a. an pali a hman chuan an thawk tha
lutuk- I tan an thawk ang tih ka tiam ngam!

Thu tangkai hriattur te

Thuziah I tan ruala I tana tangkai thei te ka hnutchhiah ang che. Pathian aw hre chanka ka tawngtai hian
pawn lam thil te chu thlirin ka ngaithla ngai tawh lova- ka chuanglam thlarau zawk ka ngaihsak thin.
Pathian hi pawn lam, Van atangin alo tawng ka beisei ngai lova, ka chhunglam, ka thinlung atang zawkin
min lo be thin.

Ka thuziah laiin ngaihtuahna thar emaw, thumal danglam emaw nghaka ka chawlh zawk chhung chuan ka
rilru hi ngaihtuahna min pek a lo phur em em thin a. Chutia a tih ka phalsak chuan, Thlarau chu hmakhal-
hin puanna thu diklo min pe thei ani. Chutiang thlentir ai chuan, Isua thla lam chu ka ngaihtuah tlat a.
Reilote kan nghak a, a Thu chu ka hnenah a lo thleng thin.

I vawikhat thuziah I zawh hnu chuan, I thuziaha mahni a lo awm ngaihdan lo lang te chu thuziah I tan
hmaa I ngaihtuahna lo neih thin te nen an inang viau I ti maithei. Chutiang a thlen chuan ka thuziah chu
ka hnawl mai lova. Thlarau Thianghlim leh ka thlarau an inzawm avang leh inbiak a awlsam tak em
avangin, thuziah ka chin hma atang tawhin Pathian ngaihtuahna te chu ka lo hre thin reng anihka ring
zawk. (He lehkhabua lo tarlan hmasak angin, thuziah fiahna a lo tling tawh tih erawh chu a pawimawh)

A chang chuan Lalpa thu chu ka rin angin a lo thleng lo ve bawk a. Hetiang a nih chang chuan a chhan ka
zawt a, min hrilh mai thin. A chhan tlangpui te chu pahnih an ni a, pakhat chu a thusawi ka lo hriatsual
vang ani a, anih loh chuan midang duhthlanna zalen tak a lo inrawlh vang ani thin.

Ni(Tahrik) zawt suh ang che!

Ka thuziaha fiahna ka tawn leh chu Pathian hnenah a thil sawi te lo thlen ni tur ka zawh tak loh atangin
ani. A hma a ni ka dawn te chu an dik lo tlangpui tih ka hmuchhuak a, tun hnuah chuan Lalpa rilru aiin ka
thinlung a lo ni zawk thin tih ka hrethiam ta. He thu chhanna ka zawnna kawngah hian, thutlukna pahnih
ka nei ta a. Pakhatnaah chuan, ni chiah hriat duhna te hi mihring mizia, dawithiamna te nen a inkungkaih
thei a. mihring thil hriat dan pangaiin a pek theih loh hriat tumna ani a. tuneihna emaw, chakna chak
vanga thil thleng thei ani. Pathian chuan amah kan rinna tihchak hi a ngai pawimawh zawk a, chuvang
chuan thil lo thleng tur chungchang zawhna chu “Min ring rawh” tiin min chhang tlangpui.

62
Lalpa nena inpawlna

Lehlamah chuan, Pathianin a zawlneite hriattir lovin engmah a ti ngai lo tih Bible-in min hrilh thung a
(Amosa 3:7), chuvang chuan chnagkuang taka Pathian thu dawng pawh an awm tho a. Heng mite hi
Kohhrana zawlnei nihna chang, Pathian thlan bikte an ni thin. Kan vai hian ka “hril lawk” thei na in (1
Korinth 14:31), zawlnei tura hriakthih vek kan ni lova, ka thlarau thilpek dawn dan pawh a inang lo thung.

Thuziah hi sakhua ring lo khawvelah pawh a lar hle a. I chhungrila thil awmte phochhuahnan tha tak ani
a. A lar em avang hian ringtu thenkhatte chuan an hnawl thin. Mahse kei chuan kan chhungril mihring
phochhuahna tha tak anih vang tak chuan a hlu ka ti; Isua chu keimahniah a cheng si! Thuziah hmangin a
thlarau leh a mizia chu kan nun siamtha turin ka sawm chhuak thei a. Thiltih theihna ropui a va ni em!

Taimak a ngai

Vawikhat chu, Oral Roberts, American tihdam rawngbawltu lar tak Pathian aw hriatdan tha ber enge tiin
an zawt a, ani chuan, “Hah taka thawh inhuam khawpa duh” tiin a chhang. Awlsam zawka sawi chuan,
Lalpa aw I hriatchak ngawih ngawih a ngai.neih pawh, neih loh pawh I pawi tih lem lohva, inpawl chakna
chu I chhung rilah a alh hluah hluah hranpa loh chuan, ri awm lohna hmel lehlam hmu tura kalkawng
awmchhun lo dang chat tu tam tak an awm ani. Entirnan, kan chhungril atangin kan lo hriat ngai loh
phawrhchhuahin an awm zung zung ang. Kan hmachhawn ngam lo anih chuan, kan tan kawng chu a
tawp der dawn a. dan aia inpawlna, khuahkhirhna aia inlaichinna, nundan [pangai aia thlarau nunna
thlang turin tihtakzeta hmalak kan huam a ngai.

Chhungril khawvel hi a buaichuar hle a, hrethiam tur chuan hun leh tha sen hnem a ngai ang. Kan hmuh
theih khawvel hrethiam tur hian mi tam zawk chuan kum sawmpahnih vel sikulah kan zir a. Thlarau
Thianghlim min kaihhruai theihnan kum khat emaw kum hnih emaw hi kan hlan phal ang em? Lalpa
chuan a aw hre thei tura inbuatsaihnan kum khat min ko hrang a. Chumi kum khat chhung chu thildang
tih ka tum lova. Ka tumna zawng zawng chu chumi hlawhtlinnan chuan ka seng a. Kum khat a ral hnu
chuan Lalpan a hnena awm turin kum khat dang min chawh belh a. Thlarau aw ka hriat tawh avangin,
mihring zinga ka awm reng lai pawh chuan a kaihhruaina chu ka zui thiam ani.

Kal zir laia kan inchhuih, tluk leh thawhleh ang bawk hi thlarauva kal zir hian a keng tel a. ka faten kal an
zir lai hian an tumruhna chu mak tiin ka thlir thin a. Vawi engzah pawh tlu in duk cher chur mahsela an
bang duh bik miah lova. Bawhvah ai chuan kal chu a that zawk avangin an thiam hma loh chu an bei-
dawng duh lo ani. Chutiang bawkin, Kan tihsual changa kan thawh leh dawn chuan dan aiin inlaichinna hi
a tha zawk ani tih kan rintlat a ngai.

Tichiangtu testimony thenkhat

Lalpa aw ka hriatfiah theih zawk nan chumi chungchang sawilang lehkhabu tamtak ka chhiar a. chutih
hunlai chuan hriatthiam loh tamtak ka nei thin. Mahse thlarau inbiakna kan tem tam chinah chuan ka
chhiar nawn leh apiangin tichiangtu testimony tamtak ka hmu hnuhnawh ani. Kohhran hruaitu zawhawm
tak takte ngaihdan kalh zawng zirtir ka hlauh em avangin chu chu ka tan a pawimawh em em a. Mi
tamzawkin an pawm thil pathum ka hmu ani:

Pathian aw chu mahniin a lo piang chawk.

63
Lalpa nena inpawlna

Thla kan hmuh theinan Pathianin kan thinlung mit a hmang thin.

Heng thute ziahthlak hi a pawimawh thin.

A hnuaia mite hi Douglas Wead-a lehkhabu tha tak, Hear His Voice atanga lakchhuah ani: “Ka hnenah
thla a lo thleng a…” “Hmeichhe naupang dawhkan hmaa thu lai chu ka mitthla a…” “ka ngaihtuahna te
ka ziak thla a.”

October 1981-a Charisma-aLarry Tomczak-a thuziahah chuan puanna thu lo thlen dan zawh ani a. ani
chuan heti hian a chhang,

1) Thla. Pathian chuan zawlneite hnenah thla leh inlarna hmangin thu a sawi thin…

2)Pathian thu. Pathianin Bible chang hmangin mi a be thin. Chang thenkhat te chu I rilru ah a dah thin.
3) Thumal. Pathian chuan thumal, nangma ngaihtuah chhuah nilem lo chu thurawn angin I rilru ah a dah
thei bawk. Chhut hranpa loh pawhin hetiang ngaihtuahna hi rilruah alo thleng mai thin a, van atanga lo
tla hlawl ang pawhin a sawifiah theih awm e.

John Patrick Grace-a chuan a lehkhabu Hearing His Voice-ah (Ave Maria Press, 1979) Kristian hruaitu
ngaihsan hlawh tak tak engemaw zat thusawi a tarlang a. Oral Roberts chuan a chang chuan Pathian aw
chu “chhungrila aw hriattheih” angin alo thleng thin ati a. a chang chuan “ka thlarauva thumal in chhu”
angin a lo thleng bawk. A chang phei chuan “hraitna thuk tak” ang te in. Dr. Roberts chuan vawi tam tak
Lalpa hnen atangin inlarna a lo dawng tawh thin a, chungte chu Lalpan a tih chuan a lo ziakthla thin ani.

Francis MacNutt chuan, “ka hnena kaihhrauaina lo thlen dan chu …amahin. Hriat mai na” a ti a. Christian
Broadcasting Network mi leh sa Ben Kinchlow chuan” Pathianin Thlarauva min biak chuan aw chu
ngaihtuahna ang hian a rawn thlentir thin a. chuvang chuan “Lalpan min bia” ka tih chuan, ka thlarauva
hriatna, ka rilrua ngaihtuahna anga lo inlet kaltlangin min bia ka tihna ang ani. A dik ngei ani tih ka ring
tlat thin bawk” a ti.

Camps Farthest Out dintu Glen Clark sawi dan chuan, Isua hmanrua bo ta chu suangtuahna a ni. The
Soul’s Sincere Desire-ah heti hian a ziak, “Isua chuan thil nihna tak chu Vanlam suangtuahna hmangin a
thlir thin a. Suangtuahna chu suangtuahna hmang thiamlovin diklohna, inthenna leh chhiatna lo an
hmuh theihlohna hmuna dikna, pumkhatna leh mawina kan hmuh theih chhan hi ani. Mihring suang-
tuahna chu kawngka emaw tukverh, hawn anih chuan nunna lui kan nuna luantir tu ani.”

Pathian mi, ngaihsan hlawh leh A aw lo hre thang, ten hetia thu an lo sawi avang hian Lalpa biak nan
mahnia lo piang ngaihtuahna te, inlarna te leh thuziah te chu huai takin ka hman ngam phah a.

Heng thil pali te hi I tawngtainaah hmang turin ka fuih duh che ani: Pathian hmaa awm hle hle, mahnia
lo piang ngaihtuahna ngaihsak, inlarna leh thuziah. Thla thum chhung kar khatah vawi hnih tal han ti
chhin la. Rinna in kal la, Pathianin a aw ngeia a biak che chu phalsak rawh. I rinhlelhna chu thla thum
chauh dahtha la, chutichuan a rahte chu I ennawn leh dawn nia. Chutia I tih chuan Thlarau Thianghlim I
bia tih I inhre ngei ang.

I thian ni turin I pawm dawn em?

64
Lalpa nena inpawlna

6
Pathian hnaih dan Bible-a kan hmuhte
Pathian hma a awm hle hle te, mahni a lo piang ngaihtuahna ngaihsak te, Pathian inlarna hmuh te leh
thuziak te hian Lalpa nena kan inlaichinna kawngah kawngkhar tam tak a hawng thar a. Heng hmanrua
avang te hian engtik lai pawhin in Amah ka be thei a. Amaherawhchu, Lalpa ka biak tlang theih miah loh
chang a awm zeuh zeuh tho a. Thlarauva inzawmna ka siam thei thlawt lo. Mak ka tiin hetiang anih chhan
ka hrethiam lova. Ka thinlung chu ama lama hawi turin ka her tur ani tih chu ka hria a, mahse tumahin
khawilai nge her tur min lo hrilh si lo! Hun rei tak ka tawrh hnu chuan, Lapa chuan Ama awmpuina nei
tura kawng chu min hrilhhre leh ta a. He kawng hlimthla hi Mosia leh Pathian chenna buk ah khan a
hmuh theih awm e.

Pathian chenna buk hi Bible ah pawimawh tak ani a. Bung sawmga chuan hemi thu sawilanna hi a awm.
Matthaia leh Marka bu pahnih belh khawm aiin bung a awh hnem zawk! Hei hian Pathian chenna buk
chu Lalpa tan a pawimawh hle tih min hrilh. Juda te tan chuan Pathian awmpuina tilang tu leh Israel
faten an hnaih theihna a ni a. Keini tan pawh thil awmze nei, Hebrai 8:5 in min hrilh angin vanram zia min
kawhhmuh tu ani. Pathian chenna buk hi Pathian awmna hmun kan luh dawna kan inbuatsaih dan tur
min kawhhmuhtu ani bawk. A chungchang ka zirna kawngah hian rei tak ka lo zawn tawh her tur lai tak
chu ka hmuchhuak bawk.

Pathian chenna buk hmun hrang pathum hi mihring mize pathum nen a in zawm a. Kawmchar chuan
taksa a kawk a, Hmun Thianghlim chuan mihring thinlung a kawk a, Hmun Thianghlim ber chuan mihring
thlarau a entir. Pathian chenna buk ah hian bungrua chi ruk a awm a, heng bungrua mal tin hian Pathian
ka hnaihdan kawng chi ruk a entir bawk.

Kawtlai

Kawtlai kha chu Hmun Thianghlim leh Hmun Thianghlim ber hungtu kawt zau tak ani a. Ni leh thla eng te
a dawng a. Hei hian mihring taksa, kan thil hriatna panga te hmanga hriatna kan dawn a entir a.

Kawtlai ah hian bungrua chi hnih a awm a: Halral thilhlanna tur maicham leh Dar maihun. Harral
thilhlanna tur maicham chu kawngka hma takah a awm a. hetah hian mipui sual thawinan beram no an
hlan thin a. he maicham hi ngaih pawimawh loh theih loh ani. Pathian awmpuina kan zawng anih chuan,
Halral thilhlanna maichamah hian kan tihtur te kan tih phawt a ngai.

Halral hlanna maicham hian kraws, chhandamna kawngkhar chhunglama ding chu a tarlang a. Isua kan
nun a Lalbera kan pawmna thuthlung leh inthawina nung, Pathian tana thianghlim leh pawmtlak kan ni-
hna a entir ani (Rom. 12:1,2). Kan tana a inthawi ang chiah khan Isuan ama tana inthawi ve turin min ko
ani. Paulan “Krista hnenah khenbehin ka awm ta” a tih ang khan (Galatia 2:20).

Vawi tamtak chu halral thilhlanna maicham hi kan hnaih zak thin a. a sat em avangin hnaih loh hram
hram kan duh thin. Kan duhzawng te chu paihthlak a, ama remruatna chauh pawm tura min tihna hmun
a ni a. Hei hi nitina kan tihtur chu ani. Kan hel thiang lo. Kan thuziah lai pawhin kan duhna kan paihthlak

65
Lalpa nena inpawlna

loh chuan keimahni aw bak engmah kan hre lovang. Kan thinlungin a duh apiang a lo sawi mai dawn ani.
Chutiang anih chuan kan thuziah te kan kenglang anga, “enteh, Pathianin motor mawi tak tak pathum nei
turin min duh!” te pawh kan ti lovang tih a sawi theih loh. Mahse Pathian aw ni lovin kan aw ani zawk
ang. Isua nena inpawlna nung kan nei duh anih chuan kan nun a Lalber anihna kan pawm a ngai.

Kawtlai a bungraw dang awm leh chu dar maihun kha ani. Hei hi thleng bial, puithiamten beram no an
hlan hnua an insil nana an hman thin ani a. an kut leh ke an sil theihnan chhawng hnih nei ani a. hemi
siamnan hian hmeichhe darthlalang an hmang nghe nghe.

Maihun hian Pathian thu a entir. Ephesi ah chuan Paulan Pathian thu a silfai kan nih thu a sawi a. Logos
hian kan nun silfaina hna a thawk ani. Kan taksa bawlhhlawhna chu Pathian thu kawhhmuh dana kan nun
chiah hian silfai ani a. Pathian thupek te hrethiam leh zawm tur hian puanna thu dangdai bik a ngai lo.
“Tualthat suh” tih awmzia hre turin tawngtai rualna hman a ngai lova. Kawtlaiah chuan Pathianin kan
hriatna hmangin min be thin. Krista thupek te chu kan rilru hian a hrethiam a, kan zawm hian kan nunna
chu tih thianghlima awmin kan Lalpa kan ang tulh tulh ani.

Jakoban Thu hriaa zawm si lo chu mahni thla en a theihnghilh leh vat nen a tehkhin a. Chuvang ani mai-
hun kha darthlalanga an siam nachhan- kan hmaah Thu, kan bawlhhlawhna tilang tu chu a dah ani.
Darthlalanga kan thla hmuh anga kan chet chauhin darthlalang chuan tangkaina a nei a, Pathian Thu
pawh kan nun a awmzia a neih theihnan min tih anga kan nun a ngai.

Hmun Thianghlim

Kawtlai hung chhungah chuan puanin mawi tak, a chhunga Hmun Thianghlim leh Hmun Thianghlim Ber
awmna a awm a. Hmun Thianghlim chu kan thinlung nen a inchawih. A bangte chu an inthuah chhah hle
a. A thuah chhungber chu puan pawl, pawduk leh sen tein a intial a, puanah chuan cherubim lem te tah
ani bawk a. hei hi kel hmul puanzar in khuh ani leh a. Pawnlam atangin eng pakhatmah puanin ah hian a
lut theilo ani.

Hmu thinghlim chhungah chuan bungrua pathum a awm a. Pathian hnena chhang hlan dahna dawhkan,
khawnvar dahna dawhkan leh rimtui halna maicham. Pathian hnena chhang hlan dahna dawhkan hi
Hmun Thianghlim luha ding lamah a ding a. he dawhkan hi tawng hnih chauha sang, rangkachaka luan
chhuah vek ani. Dawidim telh loh chhang per sawmpahnih leh rangkachak bel a chungah an nghat a.
chhangper te hi dawhkanah kar khat chhung an awm a, chumi zawhah chuan Arona leh a fapaten an ei
thin.

Chhangphut chu dawidim tel lo chhang siamnan dip takin an nuai ang khan, kan duhna pawh Pathian
remruatna kan pawm theihnan dip takin kan nuai a ngai. Puithiam te tih anga eikhawm khan Krista taksa
ten inpawlna leh inlaichinna nung kan neih a kawhhmuh bawk. “Thirin thir a tihriam a, chutiang bawkin
miin a thian hmel a tihriam” (Thufingte 27:17). Kan Kristian inunauna in kan duhna a nuai dip a, mahni
leh mahni duhna chuan unau inkara hmangaihna behchhan inlaichinna hmun a kian thin.

Isua chuan kan duhna chak tak chu tihchhiat a, ka thinlung chu a lalnaah nghah tlat a duh a. Kan
duhzawng tih theihna chu kan kalsan a, a duhzawng chauh tih kan rilruk hunah chauh a aw chu thinlung
fim in kan ngaihthla thei ang.

66
Lalpa nena inpawlna

Uluk taka ker, ban pasarih nei khawnvar chu Pathian hnena chhang hlan dahna zawn, Hmun Thianghlim
vei lamah chuan a ding a. Rangkachak a chher ani a, a mei te chu tel a tihnun an ni. He khawnvar hian
Hmun Thianghlim eng dawnchhun chu a pechhuak.

Khawnvar hian kan rilru, Thu kan zirin a tih en chu, a entir a. Rangkachak chuan kan rilru hriatzauna te a
entir. Rangkachak chu a nihdantura ker a nih ang bawkin, Thalarau Thianghlim eng hnuaiah chuan kan
ngaihtuahna te pawh ker ani.

Chanchintha Luka ziak pawh heti hian ziak a ni. Lukan, “Kha thil kan zinga lo thleng, a tira ta a hmutute
leh thu rawngbawltuten keimahni min hrilh ang khan, mi tamtakin ziak an tum ta a; chuvangin Theophil
tha ber, a bul ata engkim fel takin ka chhui a, indawt zelin I tan ziak ila a tha ang, ka ti ani; hmana thu an
zirtir che kha dik tak a ni tih I hriat theih nan” (Luka 1:1-4) tiin a ziak. A awlsam zawngin, Luka khan Isua
chanchin a hriat theih zawng zawng a la khawm a, Thlarau Thianghlim eng hnuaiah chik takin a zir a, a
ziak thla ta ani.

Ka sermon te pawh hetiang hian ka buatsaih thin. Eng thupuiah pawh Pathian Thu chu ngun takin ka zir
a, ka thilhmuh te chu a ruangam ka ziak a. zirna zawng zawng chu Thlarau kaihhruaina hnuaiah ka ti vek
a. Ka rilruah a hriatna leh finna chu a thaw lut thin.

Thu hmuhchianna eng chu Kristian tin chungah a thleng thin. Bible zir laiin, chang khat awmzia chu thuk
tak, nun tana a pawimawh zia a ding chhuak thin. Chutiang bawkin, Thlarau thawkkhumna chu kan nun
kawng engkimah kan tawng thei bawk. Kan ngaihtuahna chu kaihruaiin thutawp tha leh Pathian rilrem
zawng min siam tir thin. Kan rilru Isua hnena kan hlan hian Thlarau Thianghlim khawnvar chuan kan
ngaihtuahna te a ti eng a. mahni a lo piang ngaihtuahna te chu ka suangtuahnaah luhtir ka phal a, chu-
vang chuan ban pasarih nei khawnvar angin ka thinlung leh rilru a thawk thei zawk.

Hmun Thianghlima bungraw dang awm leh chu rimtui halna maicham, Hmun Thianghlim Ber luhna zawn
taka ding kha ani. Maicham kil tin chu a inang vek a, rangkachak a luanchhuah vek ani bawk. He mai-
chamah hian rimtui nitin vawihnih hlan a ni a, chuvangin khu rimtui chu Pathian hnarah engtiklai pawhin
a thleng.

Thinlung hmanrua pathumte chu rilru (mind), duhna (will) leh rilru phurna (emotion) te an ni a. Pathian
hnena chhang hlan dawhkan chuan kan duhna chunga Isua thuneihna a entir a. Khawnvar chuan kan rilru
chunga a thuneihna a entir a. Rimtui halna maicham chuan kan rilru phurna chunga a thuneihna a entir
thung.

Maicham kil li chuan rilru phurna nun (emotional life) inchawih tawk a entir. Nun buaina chi tinreng kara
kan rilru phurna inchawih tawk a awm hi thil awl ai lo tak ani awm e. tha lam leh chhe lam ka hawi tawn
sek a, a changin kan ring a, a changin kan hlau a, hlim changte leh beidawn changte kan nei thin. Kan rilru
phurna inchawih tawk taka a awm theih dan chu kawng khat chauh a awm. Chu kawng chu Isua ani a, ani
kan hnaih dan kawng chu chibaibukna, fakna leh lawmthu sawina kaltlangin ani.

Paulan engkimah lawmthu sawi turin min ti a. Eng thil pawh thleng se, Pathian chuan kan fakna a phu.
Fakna thawi reng chunga kan nun chuan, ka rilru phurna te pawh Thlarau Thianghlim kaihhruaina
hnuaiah a lo awm dawn ani. Amah chauhin inchawihna min pe thei.

67
Lalpa nena inpawlna

Sam ziaktu chuan Pathian kawngka chu lawmthu sawi leh fakna hlan chungin kan lut tur ani tih a puang
(Sam 100:4). Chibaibukna, fakna leh lawmthu sawina te hi Pathian kan hnaih kawnga pawimawh em em
an ni theuh a. Maicham ki, Hmun Thianghlima hmun sang ber hi Hmun Thianghlim Ber a bungrua te nen
an san zawng an inang a. Chutiangin, chibaibukna chuan Hmun Thianghlim Ber, mihring thlarau entirtu,
ah min hlangkai a. Fakna leh chibaibukna hi kan thinlung awm hle hle tir a, chhungrila Isua hnaih dan tha
ber anni.

Hmun Thianghlim Ber

Hmun Thianghlim leh Hmun Thianghlim Ber chu puanzar mawi takin a pingdang a. He pindan chhunga
bungraw awmchhun chu Thuthlung bawm kha ani. Hmun Thianghlim Berah hian eng engmah dah ani lo
bawk. Kan thlarau ang bawkin, Pathian Awmpuina duhawm takin a tih en loh chuan a thim mup mai ani.

Hmun Thianghlim Ber chuankan thlarau, Pathian nena inpawlna kan neih theihna hmun a entir a.
Thuthlung hlui hun lai chuan Puithiam Lalber chauh puanzar chhungah hian luh phal ani a, chu pawh kum
khatah vawikhat- Tlanna Ni ah chauh. Isua kraws-a a thih khan chu puanzar chu a chung atangin a hnuai
thleng in a thler a, Engkimtitheia nen engtik hunah pawh inpawlna kan nei thei ta ani.

Thuthlung Bawm kha thingri thing, rangkachaka luan a sak ani a. A chhungah chuan Thusawmpek ziahna
lungphek te, Arona tiang leh manna bur khat dah ani a (Hebrai 9:4). Bawm khuhna chu khawngaihna
thutphah tia koh ani. Chumi chungah chuan rangkachak hlanga ker cherub pahnih, inhmachhawn leh an
thla vanvadaka hawi an ding bawk. Mosia leh Araona chu Bawm hmaah an thingthi a, Pathianin khawn-
gaihna thuthleng atang chuan a bia a. Chuvangin Bawm chuan puithiamten Pathian awmna an rinzawn
theinan entir a nei bawk.

Bawma manna chu Pathian mawlsawm thilpek entirtu a ni leh a. Lalpa puanna thu kan thlarauva lo
thleng tur kan nghah lai chuan nunna leh chakna chhungril atangin a lo luang a, nunna harsatna ken tel
zawng zawng hneh theiin min siam thin. Chu tuinung chu keimahni atangin a lo luang chhuak a, khawvel
hrehawmna mamawh chu a phuhru ta ani.

Arona tiang chu Pathian ina thuneihna a pek entirtu ani a. Pathian thu hian thuneihna min pe. Mosia
anga kan Pa hmaichhana kan hmuh chang te a kan thu hriat kan sawichhuah hian kan thusawi chu
thuneihna nen a lo thlawk chhuak thin.

Thusawmpek chuan Pathian dan, amah hmu tura Thianghlim a ngaihzia a entir thung. Pathian hmaa kan
lo kalin thinaghlimna famkimin kan kal a. Mahse dan chunga thil awm chu hriat reng tur: khawngaihna
thutphah. Isua Krista in kan sual ngaihdamna a then tawh. A thisen vang chuan silfaiin kan awm a,
Thianghlima nen chuan kan inpawl thei ta. Huaisen takin khawngaihna lalthuthleng hmaah chuan kan
ding thei.

Thupuan pawh hi Hmun Thianghlim Ber tawn atanga ziah ani. Thlarauva a awm laiin Johana chuan
Pathian in puanna thu a dawng a, chung chu a ziakthla ta ani.

Pathianin kan hriatna hnenah Thu hmangin thu a sawi thei tih kan hmu tawh a. Kan rilru a hnena kan
hlan hian Thlarau Thianghlim chuan kan ngaihtuahna a ti eng a, finna leh hmuhchianna min pe a. Thlarau

68
Lalpa nena inpawlna

Thianghlim atangin kan thlarauvah puanna thu kan dawng bawk. Heng thil te hi a mal theuhin an hlu hle.
Pathianin Thlarau leh thlarau inkarah min biak avangin Bible chu kan hnawl mai lova. Thu kan ngainatna
chu Pathian nena kan inpawl rei poh leh a zual ang a, kan Pa chanchin hriat belh zel leh a puanna thu fiah
chu kan thlahlel ang.

Thlarauva pawlna kan dawn avangin midang aiin kan tha ta zawk tihna a ni lova. a nihna takah chuan,
inpuanna ringtu zawng zawng te ban phakah a awm. Thlarau Thianghlimin kan thlarau a biak hian kan
thlarau zia a kawk lova, A hmangaihna leh khawngaihna nasat zia a kawk zawk.

Pathian chenna buk pan dan ka sawi tak ang khan ka tawngtai dawn apiangin ka ti kher lova. Bungraw-
tinin a entir ang khan nun ka tum thin. Mahse Pathian aw hriat ka harsat chang te, ka tawngtaina in
inchung pel thei miah lova an lo khawk let chang te in Pathian Puanna buk ah chuan a chhan zawng turin
ka lo kal thin thung. Hemi ka tih dan chu, bungraw tin hmaah ka in en a, chumi kaltlang chuan min be
turin Lalpa ka ngen thin. Hmun Thianghlim Ber ka luh chinah hi chuan Pathian aw ka hriat theihloh nach-
han hi ka hre tawh tlangpui a. He hmanrua ropui tak avang hian ka thinlung chu Pathian lam hawitirin a
thusawi ka ngaithla leh thei thin ani.

Pathian chenna buk hi kan thinlung dinhmun kan hmuh theihna ani a. Hei vang hian nitin, engtik lai
pawhin kan Lal leh Chhandamtu Isua Krista nen kan inpawl theih phah ani.

He zirlai I zawh hunah thuziah dan tlem azawng ka hrilh ang che. Suangtuahna hmangin Pathian chenna
buka bungrua awmte hmaah a malin ding zel la, tunah I nuna thil thleng ang zel chungchanga an awmze
neih dan Pathian zawt ang che. A chhanna I ziak thla dawn nia.

maicham - inthawina nung ka ni em?

maihun – Thu hmangin ka in silfai tawh em?

Pathian hnena chhang hlan tur – ka duhna chu dip taka nuaisawm ani tawh em? Krista taksa nen
chuan hmangaihna leh inlaichinna tha-in ka awm em?

khawnvar - Thu ka zir laiin Pathianin ka rilru ti engin puanna thu min hlui em?

halral rimtui – ka Lalpa hmaah engtiklai pawhin halral rimtui ka hlan em?

bawm- A hmaah chuan ngawi renga dingin A thusawite ka thinlungah ka seng lut em?

Thuziah I tan hma in Lalpa hmaah chuan awm hle hle phawt la, chuti anih loh chuan nangma aw zawk I
hre palh ang e. An inan lohna chu awlsam takin I hre thei mai ang. Nangma ngaihtuahna te chu zilhhau
ching anni ang a- A aw ve thung chu nem tak, hmangaihnaa khat a ni ang. Bungraw tin hmaa I thingthi lai
leh Isua I hmaa ding lai chu chiang takin mitthla la. I thinlung atanga nem taka mahnia lo piang
ngaihtuahna chu ziak thla ang che. Fiah nan I thiante tu emaw hnenah hmuh la. Lalpa thuchhuak anih an
ring em tih I zawt dawn nia.

69
Lalpa nena inpawlna

Kawng Thar leh Nung Zulzuiin

Pathian chenna buk ka tawngtai nuna ka seng luh chinah chuan ka thinlung Lalpa lam hawitir ka awlsam
zawk a, Pathian aw ka hriat fiah theih loh tum pawhin ka kir awlsam thei zawk bawk.

Amaherawhchu, hetia ka tih chang pawh hian Hmun Thianghlim Ber luh tawh hnu pawha Pa nena in-
pawlna ka la tawn theih loh tum a awm zeuh zeuh tho a. Hebrai 10:19-22 ka zir lai chuan Pathian aw hre
thei tura inpuahchah lehzual dan thar ka hmuchhuak leh ta a. He hriatna thar hi ka tawngtaina nuna ka
hman hnu chuan Pathian aw hriat theih loh ni reng hi ka tawng leh tawh lo.

Hebrai 10:19-22

Chuvangin unaute u, kawng min ruat sak, kawng thar leh nungah chuan, puanzar chu (chu chu a taksa
tihna ani) kal tlangin, Isua thisen avang chuan Hmun Thianghlim ah khan luh kan huam avang leh, Pathian
chhungte chunga puithiam ropui tak kan neih avngin kan thinlunga chhia leh tha hriatna thalo chu then
fai saka awm a kan taksa pawh tui fim a buala awmin, rinna famkim nei a thinlung takzet puin I hnaih ang
u.

“Puanzar chu kal tlangin” tih thu ziah atang hian Hmun Thianghlim Ber kan luh thu ziaktu hian a entir tih
a chiang hle. He puanzar hi buk chhungah a in zar a, Hmun Thianghlim leh Hmun Thianghlim ber chu a
ping dang a. Hebrai ziaktu hian Isuan kan Pa nena inpawlna leh inlaichinna kan neih theihna tura kawng
thar leh nung min buatsaih sak chungchang a sawi ani.

Rinna famkim

Lalpan thuchang min kawhhmuh hmasak ber chu “rinna famkim nei (in)…I hnaih ang u” tih hi ani a.
Pathian aw ka hriat theihloh chhan zing ber chu rinna ka tlakchham vang ani. A chang chuan Pathian hi a
awm tih leh kei anga mi pawimawh lo min biak duh rin harsa ka ti thin a. anih loh pawhin, ka thuziah a
tawng hi Lalpa anih ka ringhlel thin bawk a. Rinhlelhna nena Amah ka pan apiangin engmah ka dawng
ngai lova. “Pathian hnena lo kal chuanin , ani chu a awm tih leh zawngtute hnena lawmman pek hmang
ani tih rin tur ani” (Hebrai 11:6). Lalpan min hmangaih tih leh keiman ka biak chak aiin aman min be chak
zawk tih hi ka rin a ngai.

Damdawi tha ber chu I rinna tipung thei thil tih ani. I tana thawh hlawk ber thlang ang che. Zai leh
Thlarauva chibaibuk hian Pathian ka hnaih theihna dinhmunah ka rinna a chawi kang thin a. A thatna leh
khawngaihna ka rin hma loh chuan ka thinlung zawng zawng in fakna thi hlan ka hlan thin.

Inlarna ka hman a, ka thinlung mit hmanga Isua ka hnena a awm ka hmuh hian ka ring zual thin a. Bible-
in Thlarau Thianghlim hnathawhna avangin Krista chu ringtu tin bulah a awm tih a sawi chiang hle. Bible
thutiam thenkhat, Pathian hmangaihna leh inpawlna thlakhlelh zia chungchang te pawh ka chhiar chawk.

Ka thuziahte ka en let a Lalpa thusawi ka chhiar nawn hian ka rinna pawh a thuk phah bawk a. Thuziah I
tan tirh lama rinna tihchak dan tha deuh mai pakhat leh chu, I thuziah thlarau kawnga I mi rin tak entir a,
Lalpa hnen atanga I dawn anih a rin leh rin loh zawh hi ani. Thil awmdan a inhnamhnawih ve lo tan I
thuziah chu Pathian hnen atanga lo kal anih leh nih loh hriatthiam a awlsam zawk. Pathian Thu hria leh

70
Lalpa nena inpawlna

ringtu inpe takzet I nih chuan I thuziah chu midangin Lalpa thuchhuak anih an ring tlangpui ang. Hei hian I
rinna a tichak dawn ani.

A chang chuan rinna nen ka zuang tawp a, Rinawma chungah ka innghat hmiah zel bawk. Pathian thil
sawi zawng zawng chu ka thinlung zawng zawng a rin ka tum a. Ka thinlung chu a zavaiin a hmaah ka lei-
hbua a. Chutichuan ka dawn apiang chu, thumal pakhat emaw pahnih emaw pawh ni se, ka ziak thla a.
Pathian chu min hmuh hun, min biak hun, a hmangaihna min tawmpui hun nghakin, a lo awmlo ngai lo.

Chhia leh tha hriatna fai

Lalpan “kan thinlunga chhia leh tha hriatna thalo chu then fai saka awm(in)…I hnaih ang u” tih thuchang
min kawhhmuh leh a. Tawngtai tura ngawih ka chuh changin ka rilru chu ka sual puan loh te avangin ka
inthiamlo thin hle a. Eng ang pawhin hriat loh der tum mah ila, ka chhia leh tha hriatna chuan Lalpa aw
chu a hliahkhuh tlat thova. Ka inthiamlohna ngaihtuah lo turin ka rilru chu a veivak kual vak thin.

Kan nuna sual puan loh a awm chhung chuan Pathian hnaih hi thil theihloh ani. “Duh takte u, kan rilru in
thiamloh min chantir loh chuan Pathian lamah kan huai ani” (1 Johana 3:21). Mahse kan thinlungin
thiamloh min chantir chuan, puanna leh simna neih hma lohvin ka hnaihngam lovang. Kan sual kan puan
chuan min ngaidam turin a rinawm a. Isua Krista thisen chuan min sil a, thiamlohna zawng zawng ata min
tleng fai.

Ka sim hian nakin hnua ropui takin thuawih tawh ka in tiam ngai lova. Chu chu ka thilduh ni mahsela, ka
chaklohna te ka hria a, setana thlemna do turin keimahah chakna a awm lo tih ka hai lo. Keimaha din ka
tum chuan, Isua chauhin min tlenfai theih laiin keima chungah ka chhandamna tih puitlin hna ka nghat
ang. “Ka tihpalh, ka ti leh tawh ngai lovang” ka ti ngai lova. Chutiang ni lovin, kei chu chaklo mah ila ani
chu a chak tih ka hria a. chuvang chuan thutiam hnaih ber ka sawi theih chu, “I khawngaihna zarah,
thianghlim takin I hmaah kal ka tum ang” tih ani.

Keimah in en lovin Isua en zawk ka zir a ngai. Mel Tari chuan a lehkhabu The Gentle Breeze of Jesus ah
chuan Isua nena inlaichinna nung kan neih nan chuan keimahni kawr mawilo en lova kan Lalpa mawi tak
chu kan en zawk a tul ati a. Keimah leh keimah ka in en reng chuan, Krista ka thleng thei lovang. Mahse
Isua ka en chuan, ani chuan min lo hnaih a. Isua kan rilru a kan chawimawi a, kan rinna ziaktu leh tifam-
kimtu ani tih ka hriatthiam a, ama chakna chauhin ani kan din theih tih kan hriat chaun keimahni ah leh
keimahni kaltlangin a duhzawng ti thei turin zalenna kan pe ani. A hmangaihna chuan puanzar pelin min
ko hnai a, hmaichhanah thian angin kan inbe thei.

Rhema thuawih vanga sil fai

A pathumna atan ka hmuh chu, “kan taksa pawh tui fim a buala awmin…I hnaiah ang u” tih ani a. Ephesi
5:25,26 chuan “Krista’n kohhranho a hmangaih a, an aia mahni a inpe ang khan, anni chu tuia sila thu
(rhema) chuan tifaiin a tihthianghlim theihnan”. Pathianin tawngtainaa min biak hian rhema hmangin
min tihfai kan phal tur ani. Ka nun leh ka zirlaite nunah hian, a thu min hrilh hnunhnung ber kan awih loh
chuan Pathian hian kan hnena sawi tur a nei tawh lo fo tih ka hmuchhuak a. a khawngaihna chuan hun
engemaw chen inbiak min la phalsak thei na in, kan awih loh chuan inpawlna kan thlahthlam ngaih hun
alo thleng thin.

71
Lalpa nena inpawlna

Ka thuziahna bu ka hnaih a, Lalpa hnen atanga thu dawng tura ka inrin reng laiin Lalpan, “Nimina ti tura
ka tih che kha ti turin ka duh che” min tih chang pawh ka tawng fo. Rin loh zawng taka hetia min chhan
hian ngaihdam dil chunga thuawih turin ka tawngtai hun ka tihtawp a ngai thin. Ngai teh, intahawina aiin
thuawih chu a tha zawk a” (1 Samuel 15:22). A aw kan hriat a kan awih si loh chuan Pathian hian eng
anga rei nge a hmaa ka kun a pawisa lo.

Thinlung Takzet

A tawpah chuan Lalpan chang 22-na ah min hruai a, “thinlung takzet puin I hnaih ang u”. Pathian hmaa
kan lo kal hian kan thinlung hi a dik tur ani. Vervekna te, dawtsawina te, bumna te a awm thei lo. Kei-
mahni leh Lalpa lakah engmah kan thukru thei lo. Ka rilru a awm apiang zahpui lem lova sawi zel mi ka
nih avangin ka tan chaun hei hi a harsa lutuk lova. Mahse ka thinlung bumhmang anih zia Lalpan min
hmuh tum chu a awm.

Vawikhat chu, ka pastor na kohhran chuan Biak In leina man ba $60,000 lai chu pe zo tura pawisa thawh
ngai niin an inhria a. Pawisa hmu tur chuan engtin nge an tih ang tih hre turin mi zawng zawng tawngtai
na hun hmang tura tih an ni a. Engmah tih theih ka nei lo tih ka hre reng a. Pastor hlawh tlemte ah kan
chhungkua chu kan nung ani a. Khawl pawh kan nei lova, kar tawp apiang a kan pawisa bang chu $0.00 a
ni ziah bawk a. Lo lut apiang chu a chhuak leh nghal zel ani ber mai. Engmah pek tur kan neih loh avang
chuan tawngtai pawh chu ka peih vel lova.

Chutah tak chuan ka in sak lai chu hralh a, a hralhna pawisa chu Biak In hnena pe turin ka rilru ah
ngaihdan a lo piang ta a. Ngaihtuahna mawl tak a nih hi ka ti nghal thuai a. Pathian hnen atangin ani thei
lovang. Ngaihtuahna a lo thlen lai pawh chuan ka tawngtai pawh ani si lova. Ngaihtuahna mawl mai mai
ani. Ni engemaw zat chu Lalpa ka zawt duh lova. anih na takah chuan, ka hre duh lova. A tawpah chuan
ka zawt ta nge nge a. aw ti a min chhan chuan, ka thinrim em em mai a. Ka zahzel hmasa ber chu
“Thuziah pawh hi a tir atang khan ka awih lo reng ani,” tih ani.

Insurance te ka tih ngai loh avngin nakin huna min chawm tu tur chu ka in sak kha ani a. ka kuta ka sak
anih vangin ka pawisa puk pawh a tam lova, ka nupui nen kan upat hmain ka rul zo hman vek dawn a.
chumi zawhah chuan ka chungah thil lo thleng palh pawh ni se kan chhungkaw chawm khawp chu a la lut
anga, anih loh pawhin ka upat hunah min chawm thei dawn a. Tunah erawh chuan Isua’n ka innghahna
ber chu hralh a, a pawisa chu Biak In hnena pe turin min ti ta tlat mai a.

Ka lungawi lo lutuk a, Lalpa pawh ni engemaw zat ka be duh lova. thu sawi zau chi ah pawh ka ngai lova.
Ka inbeng daih deuh hnu chuan lalpa chu ka zawt leh ta a, “Lalpa, ka in chu hralh turin min duh tak tak
em ni?” chutichuan a chhan min hrilhfiah ta a: ka nunah milim a lo chang tawh ani. Lalpa hnenah ni lovin
ka in sak chungah chuan ka lo innghat a. Ka rinna chu Pathian nung ai chuan cement leh thing chungah
alo ni a. Ka ngaihtuah chiang a, a thu sawi chuan awmzia a nei hle tih ka hre ta a. Chuti anih chuan, engtia
ti turin nge min duh? “In chu hralh la, I ba rul la, pawisa bang chu Biak in hnenah pe rawh.”

Rei tak ka ngaihtuah hnu chuan ka pawm ta a. “Awle,” ka ti a, “Mahse kan chhungkua hi I enkawl a ngai
ang! Chutichuan ka upat hunah riltama ka thi anih chuan, nangmah vang ani ang!” Chu chanvo pawm chu
a harsat lo hle mai.

72
Lalpa nena inpawlna

Lalpa chuan ka in chu hralh tura fakna siam dan leh engzah mana hralh tur nge anih min hrilh a. engpawh
nise, ka la tal chhuah theih tho ka ring rilru deuh a. He ngaihdan hi kan kohhran upa te hnena ka thlenin
ngaihdan mawl ani an lo ti anga, hralh lo turin min tih ngei ka beisei a. Mahse ka zawh chuan Lalpa thu a
nih ngei an rin thu min hrilh ta zawk mai a. Thlarau lama thurawn min pe tute chu an ni ve sia! Hetiang
thian neih te chuan tunge maw hmelma mamawh ang le?

Lalpa tih dan chuan kan ti ta a, min lo zawt tu turte kan nghak a. Kan nghah fe tawh hnuah kan la nghak
zel a. Thla riat lai a ral hnu chuan Lalpan, “Hralh a ngai ta love”, a ti a. Kan hralh leh hralh loh pawh chu
keichuan pawi ka ti eih tawh lo. Ka thinlungah chuan, ka in angah pawh ka ngai thei tawh lo ani. Isuan,
“Kha kha alawm ka tum. Tunah chuan in mai mai ni lovin keimahah rinna I nghat tawh a. I nunah milim
ani tawh lo. Keimah min pe tawh a, ka pe let leh a che. Min enkawl sak dawn nia” a ti a.

He rhema thar tih anga hma ka lak hmain, upate hnenah chuan ka thlen leh a. Pathian aw a nih ngei
dawn chu an ti leh a. Ka lo tlukluhna kha a lo tha phian anih dawn kha a ti tein ngaihtuahna ka siam ta a!

Abrahama, Pathianin a nunna thil pawimawh ber, a fapa, pe tura a tih kha ka hrechhuak a. Tha taka a
tlangkawm tura Lalpa a rin ngam avangin a fapa chu pek let lehin a awm ani. Lalpa chuan in emaw mipa
naupang emaw thilhlan atana pek chu eng atan mah a ngai lo. Kan thinlung tihthianghlim chauh ani a
ngaih pawimawh.

Heng thil pali te- thinlung takzet put, rinna famkim, chhia leh tha hriatna tha lo laka thinlung tlenfai leh
tui a taksa silfai te chu- nitin, engtik lai pawha Lalpa nena inpawlna ka chan theihna tura thil pawimawh
te chu anni.

I thinlung vawn thianghlim

Lalpa chauh hi a ngaihtuahna kan rilru a thun tum tu ani lova. Thianghlima chu Thlamuantu anih angin,
setana hi Puhtu ani.

Setana chuan I rilru ah helna te, fuihpawrhna thu te leh thinrimna te dah a tum ang a. A puh che anga, I
sual zia te a hrilh che anga, Pathian hmaa ding tlak I nih loh zia te a hrilh ang che. I chaklohna leh I sual
puan tawh te chu a hriatchhuah tir che ang a. Nang ang misual tan ngaihdamna a awm loh zia te, thisenin
a tlenfai zawh loh thu te a hrilh ang che.

Chutichuan dawtsawi hmanga chuan Kohhrana I unaute a puh tan dawn ani. Anni chu mi vervek, an
chhunglam bawlhhlawhna khuh nana hmel nui pho lang mai mai an nih zia te a hrilh ang che a. Tuman an
hmangaih loh che thu leh tuna I chunga an fel nachhan chu nakinah I chunga thil tha lo tak an tih
theihnan chauh ani tih tein a hrilh ang che. Nangmah chauh Lalpa hmaah dik takin I ding a, midang
zawng aiin I tha bik tiin a thlem ang che.

A tawpah chuan Bumhmanga chuan Lalpa a bei ang. Lalpa chu hmangaihna ni lovin thinurna, khawngai-
hna ni lovin rorelna ani a ti ang a. Pathianin hmu tur khawp che in a ngai pawimawh tawk lo che tih te a
hrilh che ang a. Khawvela diklohna leh rilru natna hluar em em hi Pathianin mihring a hmangaih loh zia
entir na an ni tih te a sawi ang.

73
Lalpa nena inpawlna

Hengte hi I lo hre tawh ngai lo em ni? I rilruah heng ngaihtuahna te hi an lo thleng tawh ngai em? Heng
ngaihtuahna te hi Bumtu lo dah mai mai anni tih ka hriat ni kha chhanchhuahna ni lawmawm tak ani.
Isua Krista thuneihnain hmelma pa thusawi chu hnawlin Thlamuantu thu zawk chu ka ngaithla thei. Ka
thinlung chu setan dawt lakah ka veng tlat thin.

Mi tu emaw thlarau thalo chu ka zawm lohnan pawh ka veng thin a. Ka bula mite titi ngaihthlak vangin
thinurna leh beidawnna a tlakluh pawh hi a awlsam hle a. A theih hram chuan sualna emaw, beidawnna
emaw, mi rel kawnga fihlim lote emaw bulah awm loh hram hram ka tum thin. Chu ai chuan ringtu dang,
hmangiahna leh thiltha tih tuma hmanhlel tak takte bulah awm ka tum zawk (Hebrai 10:24,25). Min
pawtthla duh tu thlarau bula ka awm anih chuan Pathian chu ka awmphaw ni turin ka ngen a. Nghing
lovin Rinawmna chu ka beisei reng thin (Hebrai 10:23).

Lalpa a ngawih tlat changin

Lalpa chu engtik lai pawhin a tawng tih leh kan thinlung a dik chuan kan hre reng thei tih vawi tamtak ka
sawi tawh a. He thu huam tel loh hi thil pali a awm- Lalpa ngawih nachhan chi li. Sawi tawh angin,
Pathian hian ti tura min tih kan hlen loh chuan ngawih a chuh thin a. Lal Saula pawh khan chutiang chu a
lo tawng tawh. Pathian Thu zawlnei Samuela hnen atanga a dawn chu vawi duai lo a zawm duh lova. a
tawpah chuan Lalpan, “A tawk e. I thuawih lohna chuan nang leh I thlahte lalthuthleng a chantir ta che.
Ka hnen atangin thawm I hre tawh lovang” a ti a. Buaina a neih leh hmasak ber a Lalpa Saulan a pan leh
chuan, “Lalpa chuan mang emaw, Urim emaw zawlnei emaw in a chhang lo reng reng a” (1 Samuela
28:6).

A chang chuan lungngai takin ka zirtirte thenkhat Lalpan ti tura a tih an hlen loh vanga Pathian an biak
theihloh te ka hmu tawh thin a. Lalpa ani tih an hria, mahse a tirhna an tih duhloh avangin muangchangin
an thinlung te chu a lo sak a. Lawmawm takin chutiang chu a khat a, a tam zawk chuan Lalpan a tirhna
chu harsa tak pawh nise ama chakna ringin an hlen hram hram thin.

I inrawlhna tur anih miah loh changin!

Lalpa chuan a chhan duhloh zawhna I zawh chuan a chhang hauh lovang che. Hun lo kal tur hrillawk
thiam angin kan hmaah Lalpa a in lan ngai lova. Kan hriat tul a tih loh tamtak a awm a, chutiang thil chu
kan zawh chhunzawm zel chuan min ngawihsan mai bakah, bum awl takin kan in siam mai dawn ani. A
tlangpui thu in, Pathianin hun lo thleng tur hi min hmuh tir ngai meuh lo. Kan hriat a tul chin chu min
hrilh zel ang.

Hei hi fa hring theilo hmeichhe hnena Lalpa vantirhkoh a lo kal chanchin khan a entir chiang hle a. Fapa a
tiam a, chu a fapa chu Nazarit mi, Philistia mite laka Israel fate chhanchhuaktu anih dawn avangin uain
leh sa thianghlim lo ei lo turin a chah a.

Hmeichhia chuan a pasal Manoa a hrilh a, Manoa chuan Lalpa chu vantirhkoh lo tir leh turin a dil a. Lal-
pan vantirhkoh a lo tirh leh chuan Manoan “Naupang awm dan tur chu engtin nge ni ang a, enge ni a
thawh tur chu ni ang le?” tiin a zawt a. Vantirhkoh chuan, “Thu ka pek tak zawng zawng kha vawng tha
rawh se” tih bak a sawi zau duh lo ani (Roreltute 13:12-14). Manoa khan a hriat tul lo thil a zawt a. chu-
vang chuan Pathianin a zawhna te chu ngaithla lovin a chhang hek lo anih kha.

74
Lalpa nena inpawlna

Thiltum thianghlim lo

Kan tum a thianghlim loh chuan Lalpan min chhang lovang (Jakoba 4:3). Kan nun hi natna leh lungaihna
laka fihlim turin vawi engzah nge kan dil tawh? Kan sualte thil nghawng laka venhimna vawi engzat nge
kan dil tawh? Kan nunah thilthleng lawmawm lo a awmin la kiang turin kan dil hmanhmawh a, kan
tawrhna atnaga puitlin lam kan pan theih dan erawh kan ngaihtuah thleng ngai lo.

Bible chuan “kan hrehawmnaah pawh lawmin I awm ang u; hrehawmna chuan chhelna a siam a, chhelna
chuan hriatfiahna a siam a, hriatfiahna chuan beiseina a siam tih kanhre si a” (Rom 5:3,4) a tih kha.
Meipui a lo sat zual poh leh mawngnawi chu a lo alh ral a, mize tak a lo insiam thin. Chuvang chuan, har-
satna kan tawh te hian, la kiang tura kan dil ngawt hi thil finthlak ber a ni kher lo. Pathian kan zawng
hmasa tur ani. Keimahah chuan, hrehawm ka tuar lai te hi ka than chak ber lai ani thin.

Kan hunlaia sum leh pai atchilhna hnuaiah hian, kan zingah hian engzatin nge kan mamawh ai bak awt
thin? Kan nawmsakna leh lawmna chauh ngaihtuahin kan dilin kan hauh teuh a. Pathian hian silh leh
fenah malsawm minsawm a duh chu ka ring a, mahse kan tisa duhzawng phuhruk tur erawh chuan ani
lo. Midang tana malsawmna kan nih theihnan min malsawm a duh zawk. Finna leh khawngaihna kan
ngah a, mamawhtute, hmeithai te leh fahrahte hnena kan pek a, a ram zauh nana kan thawh chhung
chuan a thilsiam enkawltu atan min hmang duh.

Pathian chuan ral thei tihlawmna ai chuan chatuan daih zia a ngai pawimawh a. Chhelna te, thianghlimna
te, kan thinlung leh thlarau damna te hi kan tisa nawmsakna aiin a ngai pawimawh zawk a. Kan tawng-
tainaah kan tisa lawmna kan dil anih chuan kan chhana beisei chu kan dawng lo thin. Chuvang chuan,
harsatna kan tawh chang te in rhema chu zawng hmasa in, tawngtai dan min zirtir turin Pathian kan dil
thin tur ani. Pathian duhzawnga kan tawngtai chuan min chhang ngei ang tih pawh kan ring.

Chawnghei tangkaina
Chaw nghei hian bawlhhlawh laka taksa a thuah fai ani mai lova, Pa kan hnaih theih nan thlarau a tifai
bawk. Pathian ka be tlang thei thlawt lo anih chuan, chaw nghei hian ka dawnsawn theihna a ti chak. Hun
engemaw chen chaw ka nghei apiangin Pathian hian min rawn hnaih anih loh vek pawhin keiman ka
hnaih thin a. Ka nuna thanna pawimawh tamtak hi ka chaw nghei laia lo thleng an ni.

Isaia 58 hi chaw nghei chungchanga Bible thu pawimawh ber ani. Chaw nghei chhan diklo te a sawi a, a
dik te a tarlang a, a thlen te a entir bawk a. Chang 9 leh 11 ah chuan, heti hian min tiam: “Chumi hunah
chuan I ko vang a, tichuan anin, ‘Heta hi ka awm’ a ti ang. Tin, Lalpa chuan a hruai fo vang che.”

Kohhran din tirh anih ata tawh khan chawnghei hi a tawngtai nuna bei tlat ani a. Tirhkohte Thiltih ah
pawh Petera, Paula leh Kohhran pumpui chaw nghei lai hmuh tur a awm fo.

Chaw nghei dan chi hrang hrang a awm a. Chaw nghei famkim chuan ei leh in zawng zawng laka insumna
a kawk a. Hetiang chaw nghei hi chuan ni thum aia rei a awh tur ani lo. Chaw nghei pangai chu tui tiam
lova thil dang zawng nghei vek a ni a. Hetiang hi ni sawmli aia rei daih tur ani lo. Chaw nghei dan chi dang
leh chu, Nitin hun engemaw chen thleng emaw, vawikhat chaw ei thulh emaw, Daniela anga thlai leh tui
chauh ei ani. Hteianga chaw nghei pawh hi awmze nei tak tho ani.

75
Lalpa nena inpawlna

Lalpa chuan I tana chaw nghei dan tha ber a kawhhmuh ang che. Karkhata nikhat chaw nghei turin a ti
maithei che a. A chang chuan ni sawmli chhung chaw nghei turin a ti maithei bawk che a. Chaw nghei
chungchangah hian dan bik hnuaia awm tur kan ni lova. Mahse hetianga tawngtai kawngah hian THlarau
kaihhruaina kan ngaichang thin tur ani.

Chaw nghei I tan hmain, Chaw nghei chungchang lehkhabu chhiar turin ka ngen duh che a. Arthur Wallis-
a God’s Chosen People hi he thu ah hian rintlak viau ah kei chuan ka ngai. Damlohna engemaw, entirnan
diabetes te, vei chu doctor enkawlna hnuaiah chauh chaw nghei a pawimawh.

Ka la hre thei chuang lo!

He lehkhabua kaihhruaina te hmanga I tawngtai chuan mi tam zawk chuan Pathian biak pawh awlsam in
ti viau ang tih a rinawm a. Mahse, a aw hriat theih thlawt loh chang a awm maithei. A chang chuan pen
hum reng chungin ziah tur kan nei lo fo thin. Keimahni lamah diklo a awm emaw ni chu aw te kan ti rum
rum a. Engvangin nge kan hriat theih loh?

Hetiang dinhmunah chuan thil endik tur engemaw zat a awm:

A hmasa berah chuan, Pathian hriat atan zawhna I ziak em tih en chiang rawh. “Ka rilru ah ka
zawt tawh a. A tha tawk a lawm,” I ti maithei. A chang chuan a tha tawk lo! Tantirh
lamah phei chuan zawhna I lo ngaihtuah ringawt kha ziahthlak a pawimawh khawp mai.
He thiltih ho tak anga lang hian a chhuah zalen che ang a, chhanna a lo luang lut zung
zung mai ang.

Pathian a tawng lo emaw I ti ani maithei bawk. Hetiang dinhmunah chuan I thinlung chu a
vaiin a hmuhah I hlan dawn ania. Pathian nena in intawnna kha ngai pawimawh la. Tun
hunah hian pawl turin tihtakzetin inbuatsaih rawh. Chutichuan thumal pakhat lek pawh
dawng la I ziak thla dawn nia. Thlarau Thianghlim aw chu zawi tak, nangma ngaihtuahna
in a khuh theih ani tih hre reng ang che.

Finland a zirlai Pekka chuan he rinna thiltih hi a pawimawh zia lehkhathawnin min hrilh tawh
a: “Ka tan chuan, ka hriat theih dan chu ziah thlak ani! Habakkuka 2:1,2 thu min
hrilhhriat avang hian ka lawm e. Ka tan apiangin, ‘hei engmah ani lovang’ tiin ka hnual
thin a. Tichuan Pathianin thil thar min zirtir leh daih thin. Eng ang pawhin mawl in mak
mahse, ka rilrua thu awm hmasa ber ziahthlak chu a lo pawimawh em em a. Hetia bul
tan tura thu awih chauh hian a lo luang thei thin.”

Vawikhat chu engmah ka hre thei lova. Hun engemaw chen chu thinrim takin ka thu reng a,
chumi hnuah chuan thumal pakhat ‘keimah’ tih chauh chu ka hre thei a. ‘keimah’ tih
ziahthlak chu ka tum lo nasa mai a. thu dang ka dawn ka nghak ang a, chu pawh chu ziah
thlak a phu em tih ka ngaihtuah ang tiin rilru ka siam a. engmah dang a lo thleng si lova,
a ngaihna hre lo tak chua ‘keimah’ tih chu ka ziak ta a. chumi zawhah chuan thumal dang
pakhat te te in a lo thleng ta zel a. Rei lo te ah chuan kan tlan lawp lawp ani ta ber a. Thu-
mal hmasa ka ziah duh loh avangin ka thu dawn tur ka lo dang bet reng a lo ni a. Chuvang
chuan thumal lo lang apiang chu rinna nen ziakthla tawp zel mai rawh.

76
Lalpa nena inpawlna

Zawhna I zawt tih chian ang che. Anih lo h chuan zawhna ah I siam dawn ania. Zawhna
ziktluak a nih chuan I ngaihtuahna pawh a chhanna lamah I chhawn zawk anga. Mahse,
ka lo sawi tawh angin hrilhlawkna I dil pawh a ni thei tho a. chuvang chuan laili taka
kawng zawh thiam erawh a a pawimawh.

A chang chuan nangmah leh nagmah I in chhang ang te pawhin I hre thei ang. I ngaihtuahna
mai mai anni tih hriat chu a harsa vak lova. hetiang a thleng anih chuan Pathian aw leh
nangma ngaihtuahna te I hrehrang thei tawh chu lawawmah I ngai hlauh thung dawn
ania!

Chutichuan I thinlung thleng turin chhungril lam pan deuh deuh la. Engkimtitheia’n thunei-
hna a chan hma chuan awm hle hle zir nawn leh la. I tihluih tlat chuan awlsam takin I
awm hle hle thei mai ang a, chumi bakah I nundanah pawh I seng lut thei ang. Mihring
zinga I awm laiin Pathian biak I thiam ang a. Hei hi Kristaa nun chu ani.

Aw leh Meialh

A tawp ber atan chuan meialh thu hi ka sawi duh a. Deutoronomy 5 ah chuan Pathian aw chu mei nen a
lo kal a. Bible ah chuan mei hian tihfai leh tihthianghlim a entir a. A fate zinga Pathian aw hriat thei-
hlohna chhan tamber chu meialh a din a intihthianghlim tir an hreh vang ani. Hei hian tisa saltanna lak
atanga chhuah zalenin Thlarauvah zalenna a pe si a. Israelte tlanga an awm lai chanchin khan hei hi a ti-
lang chiang hle.

Engkimtithei Jehova chuan a mite a chhanchhuak ta! Mosia chu tihdan tur a hrilh a, Mosian sal tanna lak
ata a hruai chhuak a, lui chu lei ro ah a kan pui a, van atangin manna leh lung atangin tui pekin an awm a.
Engkim chu a kal tluang hle a! Pathianin an mamawh zawng zawng pe in phut let a nei tlem hle a.

Chutichaun Sinai tlangah an lo thleng a, Mosia chuan thu lawmawm a rawn thlen ta a: Pathian chuan
amah a rawn be dawn a, an lo ngaithla ve thei dawn ani. A tuk ni hnih chu inpeihna hun atan an hmang a,
an kawr te su fai in Pathian aw hre turin an inbuatsaih nasa hle.

Tiam ni chu a lo thleng ta a. An nghakhlel em em a. “Eng ang nge anih ang le? Thal thli angin a zaidam
ang nge fur ruah angin a vin ang? A aw hre chung chuan kan dam thei dawn em ni? Mosia chuan a thih
phah lova, mahse ani chu thlan bik ani a. Jehova hian min be duh tak tak dawn em mawni le? Pathian hi
kan pawl thei dawn em ni? Vawiinah hian enge thleng ang?”

Thawklehkhatah chuan lei a nghing a. Tlang chu meialhin a khuh a. Tek te tla in chhum dum chhah tak
mai chu boruakah a inkhai a. Mosia chuan Pathian hmu turin mipuite chu an hruai hnai a, anni chu tlang
bulah chuan an khur a. Tawtawrawt ri ring tak ang aw chuan “Mosia! Mosia! Tlangah lo lawn rawh!” a tih
rual chuan an tlanchhe ta hum hum mai a. Mipui chuan hlauthawng tak chungin Mosia lawn lai chu an en
a. Chhum thim zingah chuan a pil bo ta a, nghak turin an awm ta a.

77
Lalpa nena inpawlna

Ni a lo tlai zel a, thenkhat chuan tlang bulah chuan an en a. a dang chu an puan inah an kir a. an zinga
khaipa te chu an inhmukhawm a. Ringhleltute’n Mosia a thi tawh ngei tia an sawi chuan awih a hlawh tan
hle tih lai tak chuan, “A lo kal e! Mosia a lo chhuk! A la dam!” ti au thawm chu a lo chhuak chel chul a.
Mosia chu a lo chhuak tak tak a, a kutah chuan Pathian hnen atangin thu a keng a. Thut hahchawlhna
hun a neih hma mah chuan upate chuan an ko a. “Mosia, rorel kan ngai!”

“Mosia, vawiin hi ni tha tak a ni a. Pathian ropuina hmuh chu kan tan a chhinchhiah tlak hle a. a aw te
pawh kan hria a. A tha e. Mahse a tawk tawh! Mei kha I hmu em? Min biak leh chuan kha meialh khan
min khuh zo ang. Miin Pathian aw an hriat zawhah an damchhuak lo tlangpui asin. Chuvang chuan heti
hian titurin kan duh che. Pathian hnenah a aw kan hre duh tawh lo tih I hrilh dawn nia. Titura min duh
chu nangmah a hrilh che ang a, nangin min hrilh chhawng leh dawn nia. A sawi apiang ti turin thutiam
kan siam e. Chutichuan kha meialh kha kan hnaih a ngai tawh lovang. Hrethiam em? Aw hriat khan
meialh kan tawn leh kha a phu lo ani ber!”

Pathian chuanan thusawi chu a lo hria a. “An thu sawi chu a tha vek e. Ka thu awih turin thinlung chu nei
se ka ti khawp mai. Chutichuan anmahni leh an thlahte chu ka duh angin mal ka sawm thei tur. Mahse an
duhdan chuan ka ti ang. An hnenah ka lo kal tawh lovang. Mahse, Mosia, hei hi hria ang che. Ka aw an
hnawl avangin dan a nei ang a. Inpawlna a nun an duh loh chuan danhnuaiah an nun a
ngai” (Deutoronomy 5:28-33. Keima lehlin danin).

Pathian chu Sinai tlang, kum tam tak ral ta atang khan tun thlengin a la danglam lo. Pathian aw nen
chuan mei, rangkachak hal fai tu chu a lo tel ve zel a. Pathian nena inpawlna nun I thlahlel anih chuan
mei chu dawnsawn in ring ang che. I tan chuan aw hriat chuan mei tawn a phu tih I pawm dawn nia. A
kaihhruainaah che chuan eng angin tisa silfaina leh halralna awm mahse rinawm takin zui zel ang che.

Kum sawmhnih chuang hret lehkhathiam tak pakhat hian Pathian aw ngaihthlak a zir a. Pathianin a
hmangaih thu a hrilh chuan Lalpa pawmna chu lawm takin a dawng a. Nikhat chu, “Phil, I nupui nen col-
lege in luh laia thleng leh inchhung bungrua in hman atana in ruk kha I la hria em? Dah let leh turin ka
duh che!” tih thu a dawng ta a. Akhai! Hei chu Pathian ani lo! Chutih hunlai te chuan Kristian pawh a la ni
hleinem! Mi a ah min ruat em maw ni le? College atang te chuan tu pawhin thil an ru alawm. Thilmak ani
hleinem!

A thu dawn chu Lalpa hnen atangin a ni lovang tih ka hrilh beiseiin min hrilh a. Mahse chuti chuan ka
hrilh thei si lo. Ka nun atangin aw chuan mei a keng tel tih ka hre chiang em em a. Kan tana thil pawi-
mawh lo awm tak chu Pathian tan a pawimawh hle thin tih ka hrilh a. A thu kan awih hma loh chuan thu
dang min hrilh mawh khawp tihte ka hrilh bawk a. Lungngaih thlak takin, Phil-a chuan ‘Kristianna pangai’,
dan leh tihdan pangai zawm turin a kawng a thlang ta ani.

Ka thawhpuite zinga mi tlangval pakhat hi Pathian aw hriat inzirtirna class-ah chuan a lo kal ve a. Rilru
buai takin ka hnenah a lo kal a. A rawngbawlna kawngah kaihhruaina dilin Pathian hnenah a tawngtai lai
chuan Lalpan Kristian anih hmaa tape dan lova a lei chu a hriatchhuah tir a. Pathian chuan chu tape chu
hralh a, a hralhna pawisa chu a rawngbawlna atana hlan turin a ti a. “Hei hi Pathian anih theih I ring em?”
tiin min zawt a. “Hemi chungchang ka zawt pawh ani si lova. Ka hmalam hun ka zawh lai in tape lam thu a

78
Lalpa nena inpawlna

lo sawi daih mai a. Pathian ani tak tak em?” Ka hnem a, thla engemaw zat hnuah chuan tape chu a hralh
ta nge nge a.

Ka nun tithianghlimtu mei

Ka nun chu mei hian a khawih danglam nasa hle a, aw tel lo se chu ka paltlang kher lovang. Patti hi lun-
gaihna leh tling lova inngaihna hnuaiah rei tak tuar tawh ani a. A dinhmun hi amah vang liau liau ani tih
ka ‘hria’ a. Bible atngin hei hi fiah dan pawh ka hria. Ni khat chu, mei chuan min hliau ta a. “Patti
dinhmun hetiang anih chhan tamtak hi nangmah vang ani. I hmangaih leh hlut thiam tawk loh vangin
hetiang hian a awm ani.” Ka lehkhabu chu na takin ka khar a, “Thuziah hi ka ring ngai lo reng ani” tih leh
kalbo ka rual a.

A tukah chuan ka thinur zualpui chu a reh ta a, mahse rinhlelh chin ka la nei fova. “Awle, thil ka tisual
anih chuan, ka tihsual chu min hmuh rawh” tiin Lalpa chu ka cho ta a. Chhanna hmuh pawh ka inrin lem
loh laiin ka tih dik loh kan ziahthlak chuan phek hnih ngawt a daih ta mai a; ka thinur in mak ka ti em em
ani!

Rilru phurna lam ka lo zir tawh chuan ka nuna thil pawimawh ber te chu min lo thlahthlam tir dan te min
hmuh a. Rilru phurna hi a awmdan rin lawk theih loh, rintlak loh leh ka sual a tluk tawhna ken tel ve hrim
emaw ka ti thin a. Chuvang chuan rilru phurna hnuaia awm lo tur chuan ka lo sual thin a, ka nun atangin
an fihlim ta hial ani. Ka nupui ka hmangaihna chu agape hmangaihna, ama tana inpekna leh ka
duhthlanna reng, rilru phurna nilo ani a. Ka kohhrante tana ka hmangaihna chu an than duh vang leh
hriselna atana ka inpekna, Pathian ka hmangaihna chu rawngbawl tura inpekna vek an lo ni a.

Ka nupui thlarau chu lo vuaiin a lo thi tep chu thilmak ani ang em? Zakzum leh maltlat chi mihring anih
vang chuan thian a nei ngah lova, ka hmangaihna chu chhawmdawltu ber a lo ni a. Pathianin ‘duat’ thiam
turin min ti ta ani. Hei hian ka mizia mai nilovin, kan nupa nun leh ka rawngbawlna pawh a thlak danglam
nasa hle.

Mahse bul tan dan tur pawh ka hrethiam lova. Pathian tana ka inthlakna apiang chu ka duhthlanna vang
ani a. Zaklothei nih ka duh a, ka ni ta reng a. Hruaitu nih ka duh a, ka ni ta a. Phur ka duh a, ka phur mai a.
Mahse ‘rilru phur’ nih ka duh vangin engtin nge ka nih ngawt theih ang? Ka theilo. Kristian nuna than
dan ka hriat zawng zawng te chu engmahlo mai an ni a. Chutichuan chhanchhuah dilin ka tap chhuak a,
Pathian chu a lo awm a. Tih tur pathum min tuk ta a: ka thuziah zir a, min hmangaih dan hmuhchhuah;
Isuan mi a hmangaih dan hmu turin Chanchi Tha bu te zirchian; Davidan Pathian a hmangaih dan hmu
tura Sam-te zir; rinna nen rilru phurna ka neih theihnan tawngtaia amah dil turin.

Kumkhat chhung zet chu duat dan ka zir a. In duat chu enge anih pawh a tir chuan ka hrethiam lova.
Pathianin hrilhfiahna min pe ta a: Duat chu ngaihtuah chian vang ni lova rilru phurna vang zawka hman-
gaihna lantir. Chanchintha leh Sam te chu ka zir nawn nasa mai a. Chutichaun Pathianin hna a thawk tan
ta a. rilru phurna lo awm hmasa te chu a tha lo lam hlir an ni: lungaihna, hlauhna leh thinurna. Ka puitlin
hnu ah vawikhat na atan ka tap a. Zantin mai chuan ka nupui tangah ka bei a, ka hmalam hun thim zia
hlauvin naupang ang maiin ka tap a. ka chaklohna ka hmuhchhuah tam poh leh ka chapona chu a pan tial
tial a, a tawpah chuan ka tliak ta a.

79
Lalpa nena inpawlna

Muangchangin tihdamna chu a lo thleng a. Lawmna leh beiseina chu ka thinlungah an lo piang a.
Pathianin ka nupui atana min thlan sak chunga lawmna leh hmangaihna chua lo pung a. Ka tihlan thiam
deuh deuh lai chuan amah pawh chuan damna a chang chho ta zel ani.

Ka rawngbawlna hi hrilhlawkna zia chi khat nen a in kaihhnawih reng a. Chu chu a mawi zawnga ‘sualna
ka hua a, misual ka hmusit’ tihna a ni. Ka kohhrante chuan ka khirh lutuk tih min hmuh an lo tum tawh
thin a, mahse ka awih duh lova. Pathianin min hrilh ve thung erawh chuan ka awih lo thei lo ani.

Damna Aw

Mika 6:8 min kawhhmuh a: “Aw mihring, tha chu a entir tawh che ani; Lalpan a phut che chu eng nge ni?
Dik taka tih leh khawngaihna ngainat leh I Pathian nena thuhnuairawlh taka len dun a ni lo vem ni?”
Khawngaihna chu a hmangaih a, dik takin a ti thin bawk tih min hmuh a. Mi khawngaih chuan a ti lawm a,
mahse a thianghlimna chuan dik taka ti turin a phuar thung.

Ka damchhungin a letling thawkin ka lo nung thin: dikna chu ka hmangaih a, mi ka khawngaih thin thung.
Mi tupawh ka hriat hmasak berin anmahni chungah ngaihdan ka siam phawt a, chutichuan ka khawngaih
thin. A mize chi hnih min kawhhmuh a: eng leh hmangaihna. Pathian chu rorelna leh khawngaihna, in-
thenna leh damna, inhmuhchhuahna leh thlamuanna ani. Amah ka en chuan, ka nun dan zawng zawngah
ka in buk tawk loh zia ka hmu a. A mizia ah a ‘eng’ lam hlir ka lo thlir a, cho naah nungin dikna famkim ka
um thin a. Tunah chuan ‘hmangaihna’ zia lamah hawi turin min ko ta thung a: ngaihdamna, inngeihna leh
khawngaihna.

Chutia ka tih chiah chuan thlarau tharin ka rawngbawlna chu a lo chenchilh ta a. ngaihdan dang deuh chu
inhnialna leh inthenna nen ka dawn thin laiin, muanna leh inremna ka zawng ta zawk a. inpawlna atan
dan thu ka ngaih pawimawh thin laiin, kan inhmuhkhawm chhan te chu hmangaihna vang a lo ni tan ta a.
dan bawhchhiatna apiang chu dan thu a rorel sak thin ka nih laiin, keimahah khawngaihna a luang tan ta
ani.

Rorelna leh khawngaihna inbuk tawkna nun ka neih thar chu kan zirlaite zing ami tleirawl pakhat mipat
hmeichhiatna lama a tlangnelna chuan a rawn fiah ta a. Ka hun lo hman tawh zawng zawng chuan amah
hrem turin min au lawm lawm a. Ka rilru chuan thianghlimna leh inngaihna sual thu-ah sermon tam tak a
siam chhuak mawlh mawlh a.

Mahse ka zir zel a. Chu dinhmunah chuan ka inrawlh hma in Lalpa hnenah ka thlen a. A hmaa chu tleirawl
sualna leh thiam chaklohna leh hrem a ngaih thu te chu ka hrilh vek hnu chuan, uire nu chungchanga a
thusawi kha min kawhhmuh ta zawk a, “Kei pawhin thiamloh ka chantir lova che; kal la, tun hnuah ti sual
leh tawh suh” (Johana 8:11). Ka thudawn chu a chiang khawp mai. Kha tleirawl khan rorelna a mamawh
lova. Pathianin a sualna chu a hriattir tawh a. Tunah chuan a ngaihdamna leh khawngaihna chu a
chhiahhlawh hnen atanga a dawn ve a ngai tawh zawk.

Lalpa nena kan inlaichinna pawh chuan ka rilru phurna lo zal avangin a tuar hle a. Ka hmangaih tak tak
loh chuan inpawlna a wm thei lova, thlalera Israel fate ang khan dan hnuaia nung ka nih zia ka hmu a.
Bible ah chuan Kristian tha nun dan ka zawng a, kar tin pulpit hnungah dingin nun dan tur ka auchhuah-
pui a.

80
Lalpa nena inpawlna

Kum li chhung chuan ka nun dan tur nia ka hriat te phek sawmnga hu ka hmu tawh a. Heng hi dan
sawmthum velah ka sawr chhuak a, lehkha phek lehlam lehlamah chhu in thelret lang tlang theiin ka
tuam thlap a. Tunah chuan Kristianna chu ka chhut chhuak thlap ta a. Thupek sawmthum lai neiin Mosia
pawh ka khum zak ani!

A buaithlak ber chu, a hma lama dan sawmpanga na ka zawm laiin, a hnung lama dan sawmpanga na chu
ka lo bawhchhe reng thin a. Kan letling a, zawm ka tum a, mahse a hma lam ami kha ka lo bawhchhe leh
bawk si a. sawi ngai lovin, ka Kristian nun chu lawmna aiin thinurna in a khat ani.

Ka kohhran te chu rit ti ngawih ngawih a, an awm laiin, Bible-in thu min lo hrilh mawlh mawlh thin chu
ka hrechhuak ta a: dan chu thihna a ni. Inpawlna nung ka neih loh vang chuan ka nupui, ka kohhran leh
keimah ngei pawh chu thihna hnuaiah kan lo awm ta a, ka hawina apiangah ka hmu zel a. Chibaibuk chu
a hlimawm tawh lova. Inkhawm bana inkawmna hun chu a tawi telh telh a. inrelna leh inhnialna te an lo
pung a, Taksa chu a lo inthen ta mai a. Vanduaithlak takin, kum tamtak ka lo zirtir tawhna chu ka hriat-
thiam thar khawngaihna chu a tidam zo lova. Ka hruaina rah chu ka seng ta.

Pathian pawlna thar ka chan rual chuan phur takin ka kohhran pawh chu Lalpa hnaih tura hruai te ka tum
ve a. Mahse ngaihdan thenkhat chu an thar lutuk a, thenkhat chu pawm harsa an ti bawk a. Heng
ngaihdan te hi midang zirtir turin ka la nunpui rei lo lutuk emaw ni chu aw? Ka thiante thenkhat chuan an
hrethiam thei lova, a hma zawnga ka lo zirtir tawh angin rorelna leh inhnialna nen an dawngsawng a. In-
rem chu kan tum na a, inhmuh thiamlohna a lo tam tawh lutuk a. A tawpah chuan ka ban mai a tul ta a.

Thla engemaw zat hna nei lova ka awm chhung chuan nitin Pathian aw ka hriain hei hian min
chhawmdawl a. Kan kawng chu meialhah kal tlang mahse, pen tin min pen pui ani.

Tlangkawmna

Isua Krista chuan Hmun Thianghlim Ber kan luh theihnan puanzar chu a pawtthler a, a thisenin min silfai
a. Thlarau Thianghlim kaltlangin Pa leh Fapa be thei dinhmunah min dah a. Chu kawng chu a harsa lova.
“Kei hi kawng ka ni”(Johana 14:6) a ti a. Krista ani hnathawh tur zawng zawng lo ti tawh tu chu. Kan
chhungah rinna a phun a. Ama hnenah min hip a. Keini chu bel, a malsawmna dawng tu tur chauh kan ni.
Kan hmangaihna leh ngaihtuahna chu ama lama kan hawitir tlat a ngai.

Zirlai kan zawh takah te khan Lalpa aw hre tura kan in buatsaih dan tur te ka sawi lang a. Hetah hian
Pathian aw I hriat theih lohva tanpui thei tur che zawhna engemaw zat a awm. Kan tawngtai apiangin
heng hi kan en a ngai chuang lova. A tlangpuiin kan thut hian, “Lalpa” tih leh chhanna dawn a rual thin.
Mahse a aw hriat theih loh chang chuan heng zawhna te hian a chhan min hmuhtir a, min tanpui thei.

Pathian Chenna Buk

Maicham. Inthawina nung angin ka inhlantawh em? Ka tisa chakna te chu hnawlin Lalpa hnenah di-
kna hmanrua angin ka inpe em?

Maihun. Bible chu ngun taka zirin tihtur min tihte chu uluk takin ka ti em?

81
Lalpa nena inpawlna

Pathian hnena chhang hlan tur dahna. Isua Taksa nen inlaichinna tha ka vawng zel em? Ka thinlung
duh ber chu Pathian duhzawng tih a ni em?

Khawnvar. Thlarau tih en atan ka rilru ka hlan em? A puanna thu dawng turin Bible ka chhiar thin
em? Thlarau kaihhruaina hnuaiah chauh ka ngaihtuahna ka siam thin em?

Halral rimtui. Lalpa hnenah lawmthu ka sawi fo em? Ka phurn ate a inthen kual mai mai nge inbuk-
tawk takin chibaibukna thinlung ka pu?

Thuthlung bawm. A bula kal paha ka thinlunga a thusawite chungaihthlak ka thiam em?

Thuziah

Hmun fianrial, khawvel thil min tibuai thei tu laka fihlimna ka nei em?

Ka thlarau chu ka awm hle hle tir tawh em? Isua thla chauhah chuan karilru ka nghat em?

Thuziah ka in ring chiah maw? Kan titi na chu ziakthla in rhema luan ka phal em?

Hawi

Ka thinlung a dikin tih takzetin a ti em? Bumna leh vervekna lakah ka fihlim em? Lalpa hmaah thudik
ka sawi em? Inpuan lohna lai ka nei em?

Rinna nen ka lo kal em? Pathian thil sawi zawng zawng awih turin ka rilru ka siam fel tawh em?

Ka chhia leh tha hriatna a fim em? Ka sual te puangin Isua thisen tihfaina ka chang tawh em? Pa
hmaah thianghlimin min ding tir em?

Rhema ka dawn tawh chu ka zawm em?

Chhunglam kawng dangtu dahbo

Lalpa chhan duhloh zawhna ka zawt em ni? Ka hriat tul lo hriat ka tum em? Ka thuziahna bu chu
hmalam thlir lawkna hmanrua anga hman ka tum em ni?

Ka tumna a dik maw? Tawngtai tura min duh dan Lalpa ka zawt tawh em?

Pathianin chaw nghei turin min duh ani thei em?

82
Lalpa nena inpawlna

Heng zawhna te hi ka tawngtai dawn apiangin ka zawt thin ka tihna a ni lova. Thlarau inpawlna ka chan
theih loh chang pawhin zawhna zawng zawng hi ka en a ngai thin chuang lova. Harsatna ka tawhna lai te
chu hmuhchhuah a harsa ngai lo. Mahse zawhna hi a vaia ka hriat chuan buaina ka tawh pawhin min tan-
pui thei reng a, nitin Lalpa nenkan inbiak theih phah ani.

83
Lalpa nena inpawlna

7
Engtinnge Lalpa Aw ngei ani tih ka hriat theih
ang?

Mi tam tak chu kan chenna khawvel in thil engkim fiah tura min tih avangin chutiang lam rilru chu kan pu
a, ka rilru ngaihtuahna in min hruai thui hle. Mahse, Lalpa nena inpawlna nung kan neih hnu hian kan
rilru ngaihtuahna in min hruaina hi Lalpa Aw hriatna ani lo ani tih erawh hi chu ka chiang tawh hle a, ka
thinlung zawk hi Lalpa nena inpawltu tak zawk ani tih pawh ka chiang a, mahse heti chung hian Ringtu
kan nih avang hian kan rilru ngaihtuahna hi kan hlamchhiah ngawt thei lova, Lalpa nena kan lendun na
kawngah hian thil min fiah tir tu ani tih kan hriat a pawimawh.

Lalpa aw kan ngaihthlak hian a tirah chuan thil tih sual kan nei palh thei, hei hi kan Pathian Thu
pawh in a pawm a ni. I Thessolonika 5:21“engkim fiah zawk ula: a tha apiang pawm tlat ula” tiin
min hrilh a, chumi avang chuan thil thalo ah kan zuang lut lo tur a ni a, chumi ai chuan engkim
hi kan fiah anga, Lalpa atanga chhuak ni lo zawng chu kan paih anga, Lalpa atanga chhuak zawng
erawh chu kan pawm tur a ni. Thil tih sual palh chu mihring zia anih rualin kan thil tih sual
atangin ka in zir tur a ni bawk.

Ka tum ber ni tur erawh chu engkim hi a tawk a kalpui a ni. Mi tam tak chuan kal luat kan tum a,
keimah ni neih ang thlarau pawlna nei ve lote hmuhsit mai pawh kan ching thin emaw, thenkhat
chu an thlarau dawn hi an lu leh leiah mai ani a, a mihring em mai te pawh kan ti thin. Ngaihdan
pahnih hi a that loh dan a in ang reng a, engkim hi Lalpa atanga chhuak vek a ni. Kan thinlung leh
kan rilru hi Lalpa siam ani a, an pahnih hian Lalpa kan chawimawi nana min pek a ni. A eng
emaw zawk hi kan dah lansarh lutuk chuan kan thang thei dawn lo a ni. Kan rilru leh kan
thinlung hi kan thanlen nan chuan kan mamawh ve ve ani tih kan hriat a pawimawh.

Mi tam takin ina seminar kan neihna a min zawh ber chu “ Engtin nge Lalpa Aw ngei ani tih kan
hriat theih ang?” tih zawhna hi a ni. Ka chhanna ber erawh chu “ Nangmahni thlarau a kai-
hruaitu che u hnenah I n thil dawn hi fiah anih theih nan zawt thin rawh u ka ti thin a ni”. Hetah
hian han tarlan duh pahnih ka nei a, heng ka han thekhin thu te hian ka nunah chuan nghawng
nasa takin a nei a ni. Pakhatna, ka kohhran enkawl pakhat ah chuan pa pakhat hian Lalpa aw hi a
hre thei khawp mai a, amah hi kan kohhran mi te pawhin an ngaisang hle a. Nikhat chu Lalpa
hnen atangin thu a dawng a, he a thu dawn ah hian a inneihna chu Lalpa retihpuina leh hriat-

84
Lalpa nena inpawlna

puina a ni lo tih hi a dawng a, a chhan chu an inneih lai khan an nupa hian an la pianthar loh
vang a ni. Hetiang anih avang hian Aw chuan a nupui a then tur ani a ti a.

Hetiang thuthang hi ka hriat hnu chuan an inah a dik leh dik lo zawt turin ka kal a, chu pa chuan
a aw hriat chu a ni ngei ani tih leh a nupui chu then a tum thu in min lo chhang a. Kei chuan
Pathian thu atangin inthen hi Lalpa tana thil tenawm anih zia leh a aw dawn chuan Pathian Thu
Thianghlim a kalh zia thu ka hriattir a, kei chuan bumin a awm anih ka ring ka sawi chhuak nghe
nghe a, mahse ka thurawn chu a pawm duh lova Lalpa aw ngei anih thu in min chhang ani. Ka
tan chuan tih leh tur a awm tawh loh avang in ka kalsan ta a.

Pathian Thu ina min kawhhmuh angin ni engemaw zat a ral hnu chuan Upa pahnih nen an inah
chuan kan va kal leh ta a, Pathian Thu atanga a thil tih tum a diklohzia chu kan va hrilh ve leh ta
a, ani chuan Pathian Thu ama din hmun ti chak tur hmun hrang hrang ami in min chhang, heng
a Pathian Thu chang han lak chhuah te erawh hi chu a dik lo hle mai a, a sawi tum nen pawh in
persan tak ani. Thla thum chhung emaw chu he pa kawm tur leh kawng dika kan hruai theih bei-
sei in an inah hian kan kal fo a, mahse ani chu a in thiam tulh tulh mai a, a dikzia a sawi cham chi
bawk a.

Tihngaihna dang a awm tawh loh avangin, a chungchang thu hi kan kohhran ah chuan kan puang
chhuak ta a, ani chuan aw a dawn dan chu a rawn sawi chhuak a, mahse kan kohhran ho chuan
a tih diklohzia in an rawn chhang a, mahse ani chuan pawi ka ti chuang lo, ka ti dawn tho tho a ti
tlat a, a chhuak tau ta a, a tum ang chuan a ti ta ngei a, a nupui chu a then a, a nupui fanau te
nunah harsatna a thlen phah ta a ni, nula pakhat a nupui atana Pathian ruat ani a tih nen chuan
an in nei ta a.

Vawi khat leh chu ka tawngtai laiin Lalpa hnen atangin hriattirna ka dawng a, chu hriattirna ah
chuan kan kohhran a mi pakhat hian office a thawhpui pakhat nen an in ngaizawng tih hi a ni a.
Kei chuan he thu ka dawn nena he pa han hmachhawn chu ka chak lo hle a, ka thu dawn kha a
lo dik lo leh nghal anih phei chuan harsatna leh inhuatna a chawk chhuak dawn a ni tih pawh ka
hria a, a lo diklo anih pawhin harsatna chin fel tur a awm dawn tho ani tih pawh ka hria a, mahse
Lalpa ina min pek anih avangin ka tih ngei chu a ngai in ka hre si a, kal tlang pui mai chu ka tum
ta a.

Mahse, he ka thil dawn hi kan upa Charles a hnenah ka hrilh a, ani hi Lalpa nena inpawl thin mi
a ni a, ka mi ngaihsan a ni bawk a, ka thil hrilh uluk taka a ngaihthlak zawh chuan tawngtai turin
a haw ta a, a hnu ah chuan ani chuan ka hnenah chuan I thil dawn kha ‘dawt thlarau’ ani tiin min
rawn hrilh a, ani chuan dawt thlarau in min bum a tum ni a hria in hemi hmang hian kan kohhran
ah inthenna leh harsatna thlen a tum a ni a.

Kei chu Lalpa hnen atanga ka dawn ka ziahna journal ah chuan let lehin, Lalpa hnenah chuan ka
thildawn chu ka thianpa Charles a sawi ang anih chuan min lak kian sak turin ka dil a. Ka rilru

85
Lalpa nena inpawlna

hun rei tak chhung luah khat ber tu chu ni reilo teah chuan lak kian sakin a awm ta a, heng
avang hian kan thil dawn hi Pathian Thu Thianghlim leh keimahni Thlarau lama min kaihruaitu te
rawn hmasak fo hi a tul zia min hriattir tu pawimawh tak a lo ni.

Thlarau khawih buai thei tu

Hriattirna kan dawn reng reng hi Lalpa hnen ami a nih leh nih loh kan chhin a ngaihna chhan ber
chu Lalpa atang chauh lo pawh hian thlarau dang Pathian atanga chhuak ni kher lo atang pawhin
kan dawn theih vang a ni. I Korinth 6:17 “Lalpa zawm erawh chu amah nen thlarau pumkhat an
ni…………..” tih thu kan hmu a, mahse hei hian thil dang lam ina kan thlarau a tibuai thei lo tihna
a ni kher lo.

Lungngaihna kan tawh lai te hian kan thlarau chu tihdanglam a awmin Lalpa hnen atanga thu
kan dawn chu a dik lo thei viau ani. Hemi chungchang thu hi I Samuela 1:1-15 ah chuan Hani chu
fapa a neih loh avangin a thlarau chu a buai a, midang in a rui emaw an tih phah hial anih kha.

Kan taksa hriselna hi a that loh pawhin kan thlarau nun hi a khawih danglam thei em em ani.
ISamuela ah chuan Aigupta mi an chauh tawh avânga Besr lui kan ve thei lo an va hmu a, Davida
hnênah chuan an hruai a, chhang an pe a, a lo ei a: tin, tui in tûr an pe a; alo harh tak thu kan
hmu ani. (Chang12) Kan zavai hian kan taksa chakloh nain kan thlarau nun a nghawng dan te
kan hmu a. Keimahni ah rinhlehna leh inrintawklohna te a lo chhuah awlsam zia kan hmu bawk
a, hemi avang hian Lalpa hnen atanga thu kan dawng anih pawhin kan fimkhur a tul khawp mai.
Kan dawng anih pawhin midang te rawn hmasa lova hma lak puat puat a tha ber lovang.

Setana hian kan thinlung hi a tawk buai thei viau bawk a, Chanchin Tha Johana 13:2 ah Tin, zan-
riah ei laiin, (chu mi hma pawhin diabolan Simona fapa Iskariot Juda chu Isua mantir a rilruk tir
a,) tih kan hmu a. Ka han tarlan tak pa leh kei ngei pawh kha dawt thlrau in min lo bum a, mahni
chauh hian hruai bo a kan awm hi hriat a har thin a, chumi avang chuan kawng dika kan kal thei-
hna turin midang puihna kan ngai fo a ni.

A tawp bera tan chuan keimah hian Lalpa hnen atanga kan thu dawn ka ti buai thei bawk
Thufing 16:12 ah chuan “A rilru thunun hneh chu khaw latu aiin” tiin kan hmu a, hemi ina min
zirtir tur chu kan thil tum leh kan ngaihtuahna te chu Lalpa hman theih atana kan pek a pawi-
mawh anih loh chuan keimahni ngaihtuah leh siam chawp kan dawng thei a ni.

Engtinnge kan fiah ang


Thlarau Thianghlim chauh lo pawh thil dang tam takin Lalpa nena kan inpawlna leh Amah atanga
kan thu dawn a tih buai theih avangin a pawimawh bera chu ka thil dawn a hi thil dang atanga
chhuak ani thei em tih hi a ni. Bung dangah khan inlarna chungchanga thil chhui chian dan

86
Lalpa nena inpawlna

pathum ka ziak tawh a : a bul, a thu kalpui dan leh a rah. Inlarna leh inpuanna chu keimah emaw
Setana emaw Pathian atanga chhuak chu a inanglo vek ang.

Keima ngaihtuahna atanga chhuak chu nagihruatna ani anga, ka thil zir tawh lam a kawk ang,
Setana atanga chhuak chuan ka ngaihtuah mil nilovin a duh dan angin min hruai a tum anga a
thu chhuak pawh a tha lam aiin a tha lo tihchhiat duhna lamah min hruai ang a, keima duh lo
chung pawh min hruai ang. Heng pahnih te hi chu Lalpa atanga chhuak anih loh avangin Lalpa
thlarau nen a in mil lovanga, Pathian Thu Thianghlim dan pawh a kalh ang.

Pathian atanga chhuak erawh chuan mi a hahchawlh tirin a fuih bawka. Sual simna lam anih
chuan sim duhna rilru min siam sak in, nangmah a tilui lovang che. Midang fiah a dawl zo bawk
ang a fiah a ngam bawk ang. Pathian Lehkhabu Thianghlim leh a thlarau nen pawh a inkalh lo
bawk ang. Lalpa aw chuan ka rinna a tichak anga keima nun chhungril ah thlamuanna min pe
bawk ang. A thu a fing anga keimah ah thlarau rah a rawn tinung bawk ang.

Lalpa aw leh inlarna ka hmuh te chu khawi atanga rawn chhuak nge ani tih ka hriat theih nan ka
fiah fo a tul bawk a ni. Ka thil hmuh reng reng hi Lalpa thu nen a inmil leh inmil loh kan enfiah fo
a ngai, hemi avang hian Pathian Thu hi I kawmngaih tur ani a, I hre ve bawk tur a ni. Pathian Thu
Thianghlim hi tehna diklo thei lo anih avangin a pumpui a Lalpa Thu nen hian kan inlarna hmuh
emaw A Aw kan hriat hi a inmil tur a ni a,chang khat chauh hi kan en mil nan kan hmang tur a ni
lo.

Lalpa ina keimah a Thu min pek hmasak ber chu a Thu(Bible) ka zir chiang tur ani tih hi a ni a,
hemi atan hian Pathian Thu hi kum 10 teh meuh ka zir a, hemi hun chhung hian Bible hi ka zir
uluk hle a, hemi hnu chauh hian ani Lalpa chuan A Aw ngaihthlak dan min zirtir. Ka Pathian Thu
hriatna chuan Lalpa hriatna kawngah min than len tir hle ani.

Inpawlna hian min veng a ni


Min vengtu pawimawh tak pakhat chu Lalpa taksa, a kohhran a tel hi a ni. Ringtu kan nih hian
midang nen inzawmin Lal Isua Taksa niturin kan in zawm khawm a, he kan inzawmkhawm na ah
hian kan lo thanglian thin a ni. Nangmah a kal i lo tum thin anih chuan beidawnna leh thil hre-
hawm ah pawh I lut mai thei mahse midang te nena kan chen ho na ah erawh chuan hma kan
sawn zawk thin a ni. Hmasawnna leh rahbi thar kan nbeih theihna chu midang te nena kan lo
than len a, mi dang ina min ven pui chauh hian kan nei thei a ni.

Nangmah in tulut rawh


Lalpa hian mihring tuemaw nen tala in pawl turin min duh a Efesi 5:21 ah chuan “Krista tih de-
kin intulut tawn theuh rawh u.” tiin min hrilh a, hei hi kan tih ngei tur pawh a ni. America ramah
chuan mahni a kal theia in ngai kan tam hle mai a, hei hian kan nun phung pawh a a tibuai in mi-

87
Lalpa nena inpawlna

dang hnena intuklut pawh min harsat tir thin a ni. Kan mi ngaihsan te pawh mahnia i insaseng
thei midang thlim thei an nih avangin hei hian kan rilru put hmang a ti buai thei hle a ni.

Pathian hian kan chunga thuneitu min pekna chhan hi kan nun ti hrehawm turin a ni lova, an ni
hi Lalpa laka kan rochanhlu tak an ni a, keimahni min enkawl tur leh min kaihruaitu atana pek
kan ni. Thufing 11:14 chuan “Remruat thiam tamnaah himna a awm” tiin min hrilh a, keini chuan
thil kan tisual thei a, bumin kan awm thei bawk a mahse Lalpa chuan keimahni kawng dika min
hruai tu atan thuneitu te hi a lo ruat lawk a ni. Rom 13:4 ah chuan “i thatna tura Pathian rawng-
bawltu a ni si a.” tih kan hmu bawk a ni.

Thlarau lama rawngbawltu tan chuan midang nena inzawm a rawngbawl ho hi a pawimawh
khawp mai, mahni a kalna chi a ni lo, tih sual theih leh kal sual theihna a tam em em a ni. Kei-
mah min pui turin Lalpa tih mi ka mamawh em em ani. Lalpa hnen atanga Aw emaw, inlarna ka
hmuh in midang hnen atanga a dik leh dik loh ka hriat a pawimawh a anih loh chuan thil ti sual
thei mihring ka nih avangin hun leh tha tam tak ka seng thlawn thei a ni.

Hetah hian midang hnuaia intukluh vekna ka sawi lova, midang phalna ka la vek tur ka tihna a ni
lo, mahse thil pawimawh leh liantham keimah emaw ka chhungte emaw nghawng thei thil ah
chuan midang ka rawn thin tur a ni. Lalpa Aw nemnghehna ka mamawh zawk a ni.

Mosia pawh khan thil pawimawh ah kha chuan Miriami leh Arona a rawn a, mahse an ni khan
chapo nana an lo hman khan Lalpa a thinrim anih kha (Num. 12:1-15)

Counselor zawn
Mi tam tak chuan Counselor engtin nge kan zawn hmuh ang?engtin nge an rilru ang pumi leh Pathian
pawlna dawng an hmuh theih ang tih hi min zawt thin a, hei hi a awlsam dan ber chu Lalpa hnena tawng-
taia dil hi a ni. Pathian ngei khan Genesis 2:18 "Mihring amah chauhva awm hi a tha lo ve: a mah tan-
puitu tûr a kawppui âwm mi ka siamsak teh ang," a ti a, a pui ngei ang che.
Counselor ah hian thil I en tur pawimawh tak tak han tarlan ka duh a
Pakhatna – I thian ani tur a ni, nangma tan hun a nei in a hun a pe phal tur che ani a, thurawn
chauh pe lo che in Lalpa ke bulah a kun pui che a in huam tur ani.
Bible kawm peih leh zir peih mi a ni tur a ni a, Bible ah a in nghat bawk tur a ni. Kohhran a tel mi
a ni bawk tur a ni.
A tawp ber ah chuan nemngheh a nih kher a ngai lo a, mahse Lalpa nena inpawl mi a ni tur ani.
Thlarau nun a kaihruai thei tu atan hian I zawn hlat viau a ngai lo mai thei, I kawppui emaw in chhungkua
ami pawh a ni thei.
Pathian Thu ka zir zawh hlimin Pastor hna ka thawh hlimin Pastor up atawh tak hnuaiah ka thawk a, har-
satna kan kohhran in kan tawh in he pastor hian a rilru a sawh sawn duh loh avangin kan kohhran chu a
in then ta a, kei chu kum 24 mi lek niin Pastor hna chu ka thawk chho ta a, ka la naupan avangin kan in sit

88
Lalpa nena inpawlna

hle a, kan in sit avang chuan keimah min kai hruai tu tur kan Upa te hruai nain hna ka han thawk chho
tan a, an mahni rawn chung zel in hma ka han la chho ta a, hei hi vawiin ni thleng pawhin ka kalpui ani.

Roreltu te dinhmun hriatchian a tul


Vawiin ni thleng hian Bill Gothard a lehkhabu ziah “ Basic youth Conflicts” hi min hruaitu anih vangin
lawmthu ka sawi a, he lehkhabu hian thil tam tak min zirtir ani.
Thuneitu te hnena tlukluh chungchangah hian hriattur pawimawh tak tak a tam khawp mai a, a mal te te
in han zir dawn ta ila:-
Pathian in kan chungah thuneitu te hi a dah ani tih kan hriat a pawimawh Rom 13:1 chuan “Mi tin an
chunga roreltute thu thuin awm rawh se. Pathian thu lovin tumah roreltu an awm si lo; roreltua
awmte hi Pathian ruat an ni.” Tiin a in ziak a, Sam ah chuan “Tihsanna chu chhak lam ata a ni hek
lo, thlang lam ata a ni hek lo, Chhim lam ata lah a ni hek lo.Pathian chu rorêltu a ni zawk:” (Sam
75:6,7). Pathian ruat an nih loh chuan tumah hi kan chunga thuneitu an awm thei lo. A nih leh
roreltu sual te hi tih zawhna a lo piang chhuak thei a Hitler a te, Nebukanezar a te hi? Tiin kan
zawt ta ila, Pathian thu ah chuan “Ka thu in ngaithlak loh avângin,ngai teh u, hmâr lam hnam
zawng zawng chu ka chah ang, LALPA thu chhuak chuan a ti. Ka rawngbawltu Babulon lal Nebu-
kadnezzara pawh ka chah ang a, anni chu he ram leh a chhûnga awmte leh heng vêla hnam
awm zawng zawngte bei tûrin ka rawn hruai ang a; ka tiboral der ang a, mi tihah leh chek khu-
mah leh tiau reng atân ka siam ang.” (Jer. 25 :8-12) Paula hun laia Rom sorkar chu sorkar sual
tak, nun rawng tak ringtu te ngei pawh hal hlum thin an ni, mahse Paula chuan “Roreltute chu
thil tha titu tan chuan hlauhawm an ni lo va; thil tha lo titu tan erawh chuan hlauhawm an ni. A
nih leh, roreltu hlau lova awm i duh em? Thil tha ti la, a fak i hlawh ang chu; ani chu i thatna tura
Pathian rawngbawltu a ni si a. Nimahsela thil sual i tih chuan hlau rawh, khandaih chu a keng
mai mai si lo va; ani chu Pathian rawngbawltu, thil tisualtu chunga thinura phuba latu a ni si.
Chuvangin thinur hlauh vang chauh ni lovin, i chhia leh tha hriatna avang pawhin roreltu thu
thuin i awm tur reng a ni.” (Rom 13:3-5)Lal Isua ngei pawh khan “A nih ahnu, Kaisara thilte chu
Kaisara hnenah pe ula” a tih kha.
Petera pawh khan “Lalpa avang chuan mihring ruat apiangte hnenah intulut rawh u, chungnunga
awm lalber hnenah emaw, thiltisualtute chunga phuba la tur leh, thil tithatute fak tura ama tirh
chhawn Ram Awptu hnenah pawh.” a ti a ni. (I Peter 2:13-21)
A pahnihna atana kan hriat reng tur chu Kan Pathian hi engkim chunga thuneitu a ni tih hi. Ka rinna
chu mihring ah nilovin mihring a Lalpa rawn in puang chhuak thina chu a ni. Lalpa chu thuneitu/
roreltu te kaltlangin a rawn in puang chhuak ngei dawn ani tih hi kan rinngam a ngai a ni. Lal Isua
ngei pawh kha Pilata hma a din khan a chhang lova, Pilata kha a mang a ang a, a chhan loh chhan
a zawh khan Isuan, “Chung lam atanga pek i nih loh chuan ka chungah hian ti theih reng reng i
nei lo vang; chuvangin i hnena mi petu khan sual a phur zual a ni,” a ti a.(Johana 19:8-11). I
nunna chunga thuneitu hi pahnih emaw pathum an ni lova, Lalpa chauh a ni tih hi hre reng ang
che.
Assuria sorkar kha a mite(Israel) zilh nana Lalpa ina a hman khan, Assuria Lal te khan an theihna in emaw
Israel te kha an awp beh an ti a, an chapo a Lalpa a hrem anih kha. Roreltu te leh kan chunga roreltu te
hian kan chungah Lalpa phalna leh remtihna tel lo chuan an che thei lo tih hi kan hriat a pawimawh awm
e.
Pathian chu engkim chunga thuneitu anih avangin Timothea chuan “Chutichuan, atir berin, thil dil
tawngtaina te, tawngtaina hrim hrim te, tawngtaisakna te, lawmthu sawina te mi zawng zawng tan siam-
sak turin ka fuih a che; lalte leh thuneitute zawng zawng tan pawh; Pathian ngaihsak leh zahawm taka
inrema thlamuanga kan khawsak theih nan.” (I Tim. 2:1-2) tiin min fuih a, hei hi kan hriat reng atan a
pawimawh khawp mai.
Kan chunga thuneitu chu Pathian ani tih kan pawm chuan Lalpa hnenah roreltu/thuneitu sual min pek

89
Lalpa nena inpawlna

chhan hi kan zawh a thiang a ni. Lalpa hi hleih neih takin emaw mi duhsak bik nei in ro a rel lova Nebu-
kanezara ngei pawh kha Juda ho chungah kum 70 kha ro a rel tir a, Jeremia khan hetiang anga Lalpa ina
an chunga ro a rel tir chhan kha a sawifiah a, a chhan chu kum 490 chhung teh meuh kha Juda ho hian
Jubilee kum an lo hman loh vang a ni. Lalpa kum tiam kum 70 kha lei chu chawlh tir lovin an lo hman
avang khan Lalpa chuan a chawi let tir a ni a, sala an awm chhung chiah kha Lalpa thu an awih loh kum
kha a ni.
Lalpa kut chhuak kan ni a Ani chuan a duh anga min siam a duh a, keini chu a lawm tlaka min siam a duh
ani, hemi atan hian kan chunga roreltu te hi hmanrua ah a hmang thin a ni.

Roreltu te nena inrem lohna


Kan chunga roreltu te leh kan counselor te nena in rem loh chang kan nei thei ang. A chang chuan thu in
hmu loh vang a ni thei ang a, a chang chuan Thu in chuh vang pawh a ni thei ang. A chang chuan Lalpa
min hruai duhna ni ngei a kan hriat laiin kan counselor ten min pawm pui lo thei ang, hetiang dinhmun
kan thlen hunah hian engtia kal tur nge?
Duhthlanna kan nei tlem khawp mai, kan dinna ngai ah kan ding reng ang a, kan tidik ani tiin kan kalsan
daih thei emaw thuawih takin kan awm thei bawk.hemi dinhmun a kan ding anih chuan thuawih takin
kan awm anga Lalpa Aw hriat kan tum tawh lo bawk ang. Mimal tak chuan a chhanna pahnih te hi ka
duhzawng an ni hauh lo.
Lalpa erawh chuan kan tan a tha tur a hre ber a, a duhdan a kan kal chuan harsatna kan tawk miah
lovang. Hemi chungchang hi Daniela bu ah khan kan hmu a,ani chuan intaina leh inpawng nekna tel miah
lovin Lalpa thu ni a a hriat kha thiam takin a kaltlangpui thei a ni. Daniela kha Babulon lal Nebukad-
nekzara chuan Israel fate zînga mi, lal thlahte leh mi tha fate, tleirâwl demna awm lo, hmêltha tak, finna
tinrênga remhria, hriatna lam a bengvâr, thilbul chhût thiam, lal ina chetla thiam rawn hruailût tûr leh
Kaldai tawng leh thil thiam zirtir tûrin, a mitilreh hotu Aspenaza chu a hrilh a.Tin, lal chuan lal chaw
tuihmêl ata leh a uaiin in thin ata chu a nitin chan tûr a ruatsak a, chutianga kum thum châwm a, chumi
tâwpa lal hmaa an din theih nân. Tin, hêng zîngah hian Juda mi, Daniela a tel a.Daniela chuan a rilruin lal
chaw leh a uain in thin te chuan intihbawlhhlawh loh a tum tlat a; chutichuan a intihbawlhhlawh loh nân
tilrehte hotu chu a dîl a.Tichuan, Pathian in Daniela chu tilrehte hotu laka duhsakna keh khawngaihna
chu a dawntîr a. Tin, tilreh hotute chuan Daniela hnênah, “ In eitûr leh in tûr ruattu ka lalpa, lalber chu ka
hlâu a ni; in hmêl hi tleirâwl, in rualpuite aia chhe zâwkin an rawn hmu ang a sin! Chuti a nih chuan lalber
lakah ka lû hi hlauhpui awmin in siam dâwn a ni a lâwm,’’a ti a. Danielan, tilreh te hotu“Ka ngên a che, i
chhiahhlawhte hi ni sâwm min fiah rawh, eitûr thlai leh in tûr tuisik min pe mai rawhse. Tin i hmâa kan
lan dânte leh lal châw tuihmêl ei tleirâwlte landan chu tehkhin nisela, tin, i hmuh dan angin i
chhiahhlawhte chungah hian ti ang che,’’ a ti ta anih kha. Mi tilreh hotupa chuan he thu hi a remtihsak a,
anni chu ni sâwm a fiah ta a. Tin, ni sâwm tâwpah chuan lal châw tuihmêl eitu tleirâwlte zawng zawng ai
chuan an hmêl a lang mâwi zawkin an lo thâu zawk mah a. Tichuan, enkawltu chuan an eitûr leh an uain
intûr chu a la bo va, thlai a pe zawk ani tih kan hria a. Daniela chuan a thinlung Lalpa lam ah a hawi tir a, a
rilru Lalpa lamah a hawi tir a, mi taina emaw huphurhna lakah a in ti thianghlim a, hma a lak khan in-
remna fel fai tak an nei thei ta zawk a ni. An inremlohna kha hmangaihna leh inngaihsan tawn na in a
thlak ani.
Kan ngaihtuahna leh kan awm dan hi a dik lo anih chuan Pathian leh kan chunga roreltu te lakah
ngaihdam kan dil tur a ni a, kan thil tih chungah chuan keiman mawh ka phur ani tih ka hriat a pawi-
mawh. Daniala chungchang kha han chhui chiang leh deuh teh ang, Mi til reh kha dam a duh ani –
Daniela kha a duh angin awm tir se lo cher ta se Lal khan a that dawn ani tih a chiang, lal Nebukad-
nekzara chuan tlangval chak, hrisel leh fing a duh avangin hemi atana pawimawh nia a hriat ei tur pe tu-
rin a ti a, heng te hi hre reng chungin Daniala hian hma a la a , Lalpa awmpui nain a hlahtling ta anih kha.

90
Lalpa nena inpawlna

Keini ve chu harsatna emaw midang nena inremlohna kan neih in kan ngaihdan ka dah lal ber a, midang
ngaih dan chu kan hnawl thin, chumi avang chuan kan ngaihtuahna hi kan tih thianghlima Lalpa kan Lal
tir hian midang hmuh dan atangin kan thlir thiam ve thin a ni.
Daniela khan a tih theih hmasa ber chu Lal chaw ka ei lovang tia hel a ni a, hei hi ti chhin sela chuan a lu
an la mai thei a ni. Daniela erawh chuan an mahni enkawltu hnenah ni 10 chhung chhin turin a ngen a ni,
hemi hun chhung hian a enkawltu te hian min dang nen a tehkhin hman a beisei a ni. He rawtna hi chu
an mahni enkawl tu pawhin a pawm ve thei a, a tan a hlauh thawn awm loh a ni. Hetiang anga rawtna
fing leh pawm theih siam tur chuan Lalpa nena kan inpawla Amah kan hnaih a ngai a ni. Hetiang ni ve
thei tur chuan tawngtaina leh Lalpa pawlna hun kan hman tam a ngai.

Duhthlanna tha zawk


Kum rei tak kal ta khan Associate Pastor hna ka thawhna atangin Pathian Thu kan pawm dan a in an loh
avangin Bang turin min ti a, mi taam tak pawh ka rual hian a chhuahtir ve a ni. Ka chheh velah keini min
pawm mai tur kohhran an awm loh avangin,kei chu kohhran thar a pastor atan min sawm a, kohhran
thar a bul han tan chu a nuam hle mai a, kan kohhran kalphung tur lung phum tu han nih pawh nuam ka
ti a, Pathian tanpuina in reilote ah mahni Biak In kan han nei a, keimah ngei pawhin heta awm reng hi ka
rilruk ani.
Mahse, hetiang a hun nuam hi a awm reng thei lova Pathian Thu pawm dan ah chuan buaina kan tawk
leh ta a, mi 6 hi ka hnenah lo kal in banna thehlut turin min rawn phut ta mai a, kei chuan hreawm ka tiin
na pawh ka ti hle a, mahse min duh lo tute hnena Pastor nih reng erawh chu a remchang lo in ka hre
bawk si a, an hnenah chuan hei hi kohhran mipui tamzawk thutlukna anih chuan ka ban tur thu ka hriattir
ta a.
Lalpa tanpuina ka mamawh hle a, Lalpa hnen ah chuan ka kal ta a, Ani chuan bang lo turin min hrilh a,
Pastor tura min dah thu leh Ama rem tihna tel lo chuan bang lo turin min hriattir a, mihring duhthlanna
avanga awm ka nih loh thu leh Ama duh thu a awm ka nih thu chiang takin min hriattir a. Ka hmun luah
tur tumah dang an lo la biak lawk loh avangin kei chu bang ringawt mah ila kohhran ho chuan enkawltu
tur an nei dawn lova, a dik lo ani tih chu ka hre nghal a. Mahse, hei hian harsatna min siam tho mai,
banna ka thehluh loh chuan harsatna lian tham tak kan kohhran hian kan tawk dawn ti ka hre bawk si a
mahse Lalpa Thu awih loh ka hlau bawk si a, a mangan thlak ta hle mai a, Lalpa chu ka rawn ta a. Lalpa
hnenah chuan ka banna thehlut tura min rawn nawr tute lungawi lohna min hriattir turin ka ngen a, Ani
chuan hemi te hi ka thusawi ah an lung a awi lo anih tih min hriattir a, an ni chuan kohhran ina buaina a
tawh ai chuan sem rem a sawi fel an duh ani tih ka hre chhuak ta a, hemi atan hian sawo hova thil tih fel
theihdan kawng zawn an duh ani. Lalpa chuan ka tih dan tur min rawn ta a, kei chu ka bang lo anga ma-
hse kei chu Thusawina lamah ka ral bang anga, Pastor ka nih anga hna ka thawh tur chauh kar 6 chhung
ka thawk ang a, hemi chhung hian heng mi 6 te hian thusawi chu an buaipui tawh zawk dawn a ni, he
rawtna hi kan Upa Roger a hnena ka sawi chuan ani chuan tha a ti a, heng mi 6 te hnena ka sawi pawhin
an ni chuan an pawm tlang a, hma an la tan ta ani.
Kei chuan kar 6 chhung chu hahdamnan ka hmang a, Pathian Thu zirnan hun ka hmang a ni. Bible chu
uluk takin ka zir a, hemi hun chhung hian lehkhabu pahnih lai ka ziak zo hman ani.
Kohhran lamah pawh kan kohhran chuan an mi ngaihsan zawng tak Pastor thusawi turin an sawm a, ani
chuan hma la in kan inngeih lohna leh kan in hmuh thiam lohna te chu kan ching fel thei ta ani.
Chumi hnu thla 6 chhung chu Lalpa chuan ka thinlung ah hna a thawk a, Ani chuan Pastor nih aiin min
kohna chu mite zirtir lamah anih thu min hriattir a, he min hriattirna hi ka rilru ah a lo lian telh telh a ,
Lalpa chuan ka rawngbawlna atang chuan min hlip thlain rawngbawlna kawng dang zawn min phalsak ta
niin ka hria a, he thu hi kan Upa Roger a hnen ah bawk chuan kan sawi pui a, ani pawh chuan min lo
pawmpui a, a huntak ani pawhin a hria a, ka banna chu ni 30 pein ka thehlut ta a, in ngai leh inthlahlel

91
Lalpa nena inpawlna

tak chungin ka kohhran ho nen chuan kan inthen ta ani. Hei hi Lalpa min hruaina vang liau liau a ni.
Duhthlanna danglam kan pek hnu hian keini chuan Lalpa hnathawh kan nghak mai tur a ni a, Lalpa in hna
a thawk ngei dawn ani tih pawh kan pawm a ngai ani. A chang chuan Petera leh Johana te dinhmun ah
pawh Lalpa hian min dah thei a, Lalpa Thu nge kan pawm dawn Mihring thu tih te hi kan in zawh a ngai
mai thei. Keimahni chhia leh tha hriatna kal tlat a, roreltu te thu zawm a ngai anih chuan keimahni lam
hian Lalpa thu zawn tura kan rilru kan siam pawh a ngai mai thei, hetiang anga kan rilru kan siam chuan
tawrh pawh kan in huam tur a ni. Mihring tih lam ai chuan Lalpa Thu awih hi a tha zawk si a.
Daniela pawh khan hetiang ang hun khirhkhan hi a tawk ve a, Babulon sorkar ah hna sang tak a chelh a,
Lal Daria chu dan tha lo tak mai puang turin bumin a awm a, lal hnenah chauh lo chuan ni 30 chhung
midang reng reng hnenah tawngtai khap a ni a, hetah zet hi chuan inremsiam theih a ni lo, Daniala chu
Sakeibaknei pukah dah a ni a, mahse Lalpa chakna chu Daniala Chakna a ni a, Lalpa chuan a thiltihtheihna
in a chhanchhuak ta ani. (Daniala 6).
Hetah hian thil pawimawh tak mai chu Lalpa leh kan chunga roreltu te thu awih dan kawng zawn phawt a
ngai a ni. Roreltu te Thu kan hnial kalh dawn anih pawhin Bible thu chiang takin atangin kan hnial thei tur
a ni a, keimahni duh lai lai fawmkhawm a inthiam chawp tur a ni lo a ni. Rom 13:2 ah chuan “Chuvangin
tupawh roreltu hnial chu Pathian ruat dodal an ni a; a dodaltute chuan anmahni chungah rorelna an hmu
ang”.

Roreltute thlak
Ka nun ah hian kan kalphung pangngai thlak turin hma lak a ngai thin, kan inneih in, hna thar kan thawh
in, in thar kan luah emaw kan insawnin, kan lawina kohhran a lo danglam in emaw kan thian kawm te
kan lo thlak in. Hetiang anga thil a lo inthlak hian a tha leh awlsam thei ang bera hma kan lak a pawi-
mawh awm e. Rom 12 :18 ah chuan “ A theih phawt chuan nangmahni lam tal, mi zawng zawng nen inre-
min awm rawh u.’ tih thu kan hmu a. Innghirnghona a awm chuan inremna a awm tur a ni.
Thil pawimawh tak pakhat chu kan kalphung pangngai kan kalsan in a thar ah kan lut a, hetah pawh hian
Pathian Kohhran ah kan tel tur a ni. Lalpa thutak leh Amah hriatna kawngah chuan kan thang lian tur a ni
a, hei hi mahni a tih theih a ni lova midang nena thanlen a ngai a ni chu Lal Isua Taksa – a kohhran
chhung atangin chauh in ka chang thei a ni.

Thutlangkawmna
Roreltu thu hnuaia in tukluh hi ringtu te thanlen na daltu a ni tur a ni lo va, Pathian Thu leh a thlarau
kaihhruaina hnuaiah kan kal zawk tur a ni. Ka tum ber chu Lalpa hruaina hnuaia ka awm hlawkzia leh a
pawimawh zia hi a ni.
Ka chunga thil thleng pakhat han tarlan leh ka duh a, college kan kal lai atangin Patti nen ringtu te intelk-
hawmna lampang hi kan buaipui ber a, ka rilru a awm bera chu kan thil neih te kan han thawhkhawm in
a theih ang anga tan kan lak chuan rawngbawlna atan sum kan pek tam theih kan inbeisei a, in pawh
chhungkua dang nena kan awm theihna tur sak kan rilruk hman a. He kan thil tum hi a hlawhtling lo a,
mahse kum tam a vei hnu chuan kan rilru ah a lo awm thar leh a. Kan thiante nupa tuak hnih nen inkhata
cheng ho kan rilruk leh ta a, in lian tawk tak chhungkua pathum dawl zo tur chu kan han zawng ta a, in
luah tur kan zawn lai mek chuan ka unau te ka rawn miah lo tih ka hre chhuak ta a, Roger a hnenah
chuan a thuphung in ka sawi ta a, ani chuan I thil tum hi I kal tlang pui hma in nghak lawk rawh min ti a, a
mi chhan na chu mak ka ti hle mai.
Lalpa chu ka rawn ta a, Lalpa chuan kan thil tum ah chuan min kohna ni ngei in ka hre si a, lehlam ah
chuan ka unau pa thurawn chu a danglam bawk si a, thinura tih tauh aiin Rogera ngaihdan chu khawi

92
Lalpa nena inpawlna

atanga piang nge niang tih Lalpa chu ka zawt ta a, Roger nen chuan USA leh Canada rama kristian cheng
ho te chu kan fang kual ta a, hmun 2,3 velah chuan an zingah te kan han cheng ve a, an chaw ei te kan ei
pui a, Pathian te kan be ho a, an ngaih dan hrang hrang te chu kan lakhawm a, in kan rawn thlen leh hnu
chuan ka thil hmuh leh tawn te chu ka ziak thla ta a, ka han ziah chuan ka thil hmuh chhuah tak a chu
chhungkua cheng ho ai mahin chhungkua ah mi harsa zawk te, mi chanhai te an lo chen pui zawk hi a lo
ni a, chhungkua chu rawngbawlna hmunah an lo hmang zawk hi a ni a, he kan thil hmuh chhuah hian kan
rilru chu a la ta zawk daih mai a Roger a kan han rawn leh chuan heti lam zawnga kal chu min lo phurpui
ta hle zawk mai a, kum 3 chhung in kan inah mi 13 kan chenpui hman a, a tam zawk chu tleirawl an ni an,
a then erawh chu upa damlo enkawltu nei lo an ni.
He rawngbawlna atang hian Lalpa chuan rawngbawlna dangah min hruai leh ta a, mahse vawiin ni thleng
hian Lalpa min hruaina leh Rogera thurawn min pek chu kan la theihnghilh thei lo a ni. Kan duhdan in
lokal ila chuan thil kan lo tisual thei viau mai thei a ni. Lalpa ina min hriattir kha chu a dik a, min kohna ah
pawh kan in leh lo midang te chen ve theih nan a duh a, mahse keini chuan hei hi kan thiante nena
chenho emaw kan lo ti a, mi harsa leh mi beidawng te chenpui tura min hriattirna lam kha kan lo hai a ni.
Kan thil hriatsual kha mi dang thurawn kha pawisa lovin lo kal tlangpui ila chuan kan lo tisual viau dawn
hi a lo ni reng mai.
He bung a ka thil ziak te hi I ngaihdan a lo nih loh pawhin tunah mai chuan sual vak rih suh, Lalpa Aw
nghak la, nangma rilru ah amah thawh tir rawh, ani chuan I kawng tur chu a kawhhmuh zel ang che.
Mahni chauh in ringtu nun hi zawh tum suh ang che.

Pahnih chu pakhat ai chuan an tha zawk, an thawh chhuah that avângin.
An tluk pawhin pakhat chuan a thian chu a khaiding dawn si a;
mahni chauva awm kha erawh chu a chung a pik e, a tluk chuan khaidingtu tûr a nei si lo.
Chu lo pawh, pahnih chu an mut dun chuan an inngheng lum thei a,
pakhat erawh chu mah maiin engtin nge a lum theih ang?
Tin, amah maia awm kha chu miin hneh theih mah sela, pahnih chuan an lo dodal zo
dawn ani hrui thum hrual chu a chat lawk lawk ngai lo ve.(Thuhriltu 4:9-12)

93
Lalpa nena inpawlna

Bung 8
Tawngtaina chungchanga ngaihtuah zui turte

Lal Isua thihna leh thawhlehna avanga Thlarau thianghlim kan neih avanga Pathian nena inpawlna nung a
kan let leh hnu hian Pathian Thu ina min ziritir angin tawngtaina chungchang hi kan zir tawk lo hle a.
Tawngtaina chungchang hi Pathian Thu ka zir hnu hian thil thar tam tak hmuh chhuah ka nei a, heng ka
thil hmuh chhuah te hi Lalpa nena kan inpawlna nunah a hman theih a ni. Tawngtaina chungchang ah
hian lehkhabu tha tak tak ziah ani tawh a, hei hi a tha tawk viau na a, min kaihruaitu tur point 6 ka
belhchhah duh a ni. Heng thil pawimawh 6 te hi a mal te te in kan zir zau ka duh a, heng te hian salah min
hruai lut lovin amah nena inpawlna nung ah min hruai lut zawk tur a ni. Tun hma deuh khan keipawh in
thil ka lo tisual ve tawh a, keimah leh ka kohhran hote dan hnuaiah ka lo hruai lut tawh a, tawngtaina hi
dan angah ka lo neih vang a lo ni. Kan tawngtai a kan dah pawimawh ber tura chu dan lam nilovin Lal Isua
a ni tur a ni a, eng hmunah leh enghunah pawh amah kan dah Lal ber tur a ni.

I tawngtai in ngaihdam na nen tawngtai rawh

Tawngtaina chhanna pawimawh ber chu ngaihdamna hi a ni a , Lal Isua khan a zirtir te kha tawngtaina
thil tih theihzia a zirtir a (Mk.11), an tawngtaina in tlang a sawn theih tur thu a hriatttir hnuah , Lal Isuan
he thu hi a belhchhah a ni –“Tin, tawngtaia in din hun apiangin tu chungah pawh thupawi engpawh in
neih chuan ngaidam rawh u” tiin.

He thupek hi a pawimawh in a ropui hle a ni – engmah dang a leng lo, tlang sawn theihna hial khawp a
tawngtai kan duh chuan mi kan ngaihdam a tul thu kan hmu a ni. Mi ngaidam thei lova kan nun chhung
chuan keimahni kan in khar khip a ni. Kan chhunga awm zawng zawngin phei khai rual taka a kal theihna
chu a hlauh thin a ni. Hetiang chiah hian kan thlarau nun pawhin harsatna a tawk ve thin a ni a , kan
nunah Pathian hmangaihna hi midang te tan a luang chhuak thei lo thin a ni.

Lal Isua khan a zirtir te hnenah amah ah awm reng turin a ti a, amah an awm reng chuan a hmangaihna
ah an awm reng tur thu a hriattir bawk a ni. (Jn. 15:4,9). Thinurna te, itsikna te leh mi dang elrelna te
chu keimahni ah a awm thei dawn lo tihna a nih chu. Lal Isua hmangaih zawk hi a theih loh a ni, a chhan
chu Ani chuan kan aia a nun a hlan miau avangin, mahse he hmangaihna hi ani, midang te hnena tarlang
tura min duh chu, a hmangaihna midang te tana kan nun hial pawh hlan phalna chu. (John 15:12,13). He
hmangaihna hian rorelna diklo ah pawh ngaihdamna, anchhia ah pawh malsawmna, hnawlna ah pawh
pawmna … mahse heng te hi mihring tan chuan a va han harsa thin si ve le?

Mahse, hetiang anga ti thei chu pakhat chauh a awm, mi dang te hmangaih theihna hi ka chakloh avangin
kei chuan ka nei lo, mahse heng zawng zawng ti thei tu HMANGAIHA chu keima nun ah hian a awm a, ka
chhungril ah a nung a ni. I Johana 4:12 kan chhiar chuan kan in hmangaih tawn chuan Pathian

94
Lalpa nena inpawlna

keimahniah a awm a ni tih kan hmu a, a hmangaihna pawh keimahniah a fam kim bawk ani tih kan hmu
a hei hi keimahni a Lal Isua a awm atang chuahin a ni a theih thin ni.

Mi dang ka hmangaih theih loh hian theihtawp chhuahin Pathian hnenah Lalpa ka in tiam e, hmangaih ka
tum alawm kan ti leh chhin lawk tiin kan in tiam thin em?. Ni love chu ai chuan Lalpa hmaah lo kal in a
hnenah tihderna leh mahni theihna chhuang hauh lovin “ Lalpa ka hmangaih thei lo mahse nang keimaha
i awm avangin ka lawm e, I hmangaihna ka thinlunga I luan chhuah tir avangin ka lawm e, kei ka chaklova
nang I chak avangin ka lawm e, kei chuan ka mihringpui te ka hmangaih theih loh lain I hmangaih avangin
ka lawm e, nang chuan ka chaklohna ah min tihchak thin avangin ka lawm e, ka engkim I nih avangin ka
lawm e tia kan tawgtai hnu hian a ti thei tu Lalpa hnen lam kan en apiangin keimah chuan mite ka hman-
gaih thei thin a ni.

Lal Isua chuan a hnawngkawl leh a phur te chu a zang ani tih min hrlh a Amah nena kan in pawlna aw-
mze nei tak Sam ziak ah min hriattir bawk a ni “In ka ang zau ula, ka tikhat dawn a nia” tiin Sam 81:10.
Lalpa thu min tiam hi I ngaihtuah chiang ngai em? Sava bu ah sava tam tak awn han mitthla ve the, chu a
bu chhung ah chuan sava no riltam tam tak an awm a, a ka an lo ang phiau a, mahse a pui chuan an ril-
tam avangin anmahni in chaw an ei tur a zawn tir mai lo a chhan chu an bu atangin chaw zawnga an vah
chhuah chuan an tla anga an in tina ang tih a hlau a, a pui chuan chaw a zawn sak a, an ni chuan an nu
ina eitur an kaa a dah ang ang chu an lo ei mai tur a ni. Hei hi a ni Lalpa nena kan inlaichin na chu. Lalpa
ina min pek ang ang hi kan lo tih ve mai hi a tawk a ni.

I Johana 4:18-21 ah chuan hmangihnaah chuan hlauhna reng a awm lo; hmangihna famkimin hlauhna a
hnawtchhuak tih thu kan hmu a, he chang hi Lalpa a ka awm leh awm loh in tehnan ka hmang thin ani.

Pindan chhunga ka luh in hlauhna emaw thutlukna nena ka luh chuan Lalpa hmangaihna nen ka lut lo
tihna a ni anga. Thil engemaw hlauhna nena ka hmanchhawn chuan keimah ah Lalpa a Lal tawk lo tihna a
ni anga a chhan chu Lal Isua hmangaihna hian midang te tana inpekna a kawk si a.

Hmangaihna leh ngaihdamna thil tih theihna hi kum tam tak kalta khan a mimal takin ka lo tawng ve
tawh a, hei hi ka pa ngaihdam in a ni. Kum rei tak chhung chu ka nu leh pa te hi Lalpa ke bulah hruai
tumin tan ka lo la ve tawh thin a, mahse ka pa chuan ka thusawi te chu a ngai nep hle a. Vawi khat chu
ka nupui Patti nen an awmna hmun Adirondacks ah kan han tlawh a, thil hrih tur tam tak ka neih laiin a
pangngai ang bawkin an lo ngaihsak leh duh lova, ka thinur ta a, na tak mai in kan in hau ta a, kan tlawh
chhung zawng chuan inbe hlei thei lovin kan awm ta a.

Kan haw kawngah chuan ka thil tawn te chu ka ngaihtuah chho ta a, Ka nu leh Pa te chunga ka awm dan
chu Lalpa min kohna zawn ani lo tih ka hre chhuak telh telh a, an ni chu Florida ah an cheng a, an thlarau
nun khawih turin Pastor fel tak an nei a, kei erawh chu Lalpa in min kohna zawn chu New York a ka
kohhran te enkawl a ni. Ka pa lakah chuan thinrimna ka nei lo tur ani tih ka hre chhuak a, mile 1500 laia
hla a awm kan nih chuan ka rilru te pawh chu a tihlim phian a, hun rei tak chhung kan in hmu lo tur pawh
chuan min thlamuan a, ka pa pawh chu hetiang ang rilru hi a put ve tho ka ring a. Thla 4 chhung chu kan
in be miah lova, nikhat chu inah Bible study kan nei a, Pathian Thlarau thianghlim in mi mal tin te min
han pawl lai chuan, Lalpa chuan I pa I hmangaih lo tiin min han pawl a, kei chuan rang tak mai hian ka
haw hlei nem tiin ka chhang a, Lalpa chuan I hmangaih chuang hlei nem, hmangaihna chuan mi dang te a

95
Lalpa nena inpawlna

va hui khawm a nang erawh chu I thu ringawt a, hmangaihna a ni hlei nem tiin min han chhang ta a,
hetah chiah hian Lalpa Thu chu keimahah a lo fiah ta a, ka thiante hnenah chuan ka hnena Lalpa thu lo
thleng chu ka hrilh a, an ni nen chuan tawngtai ho nate neiin ka nu leh Pa te nena kan inrem leh theihna
tura tawngtaina chu ka hmang ta a.

Ka nu leh Pa te chu ka be nghal mai lova mahse ni hnih hnu ah chuan an hnen atangin lehkha ka dawng
ta mai a, lehkha ka hmuh hi chu thil mak tak ni lo mahse a chhunga thu awm chu mak tak mai hi lo ni a.
Ka in atana loan ka lak then khat chu ka nu leh Pa te ta ka puk a ni a, an hnen atanga pawisa ka puk lai
chuan a pung chu a tam tham in a lang lo na a, kum reilote chhung chuan a pung chu a lo sang ta tial tial
a. Ka pa chuan ka loan lak atanga a pung ka lo pek thin chu ka pa in a thai bo thu leh a pung ka lo pek
tawh zawng zawng chu a hnen atanga pawisa ka lo puk tawh rulhnan a dah thu min rawn hrilh ta mai a.
A mak ka ti hle mai. Ngaihdamna chuan mile 1500 chuang thleng pawhin tawngkam tel miah lovin thu a
lo sawi a, an fa ka nihna a rawn tihnghet a, vawiin ni thleng in hun tha tak kan hmang ho thei a ni.

Thinlung thianghlim chuan mihring te hi thinurna leh lungawi lohna atan min chhanchhuak thei a chu chu
kan tawngtaina rah atangin a ni.

Inpumpek tawngtaina

Mahni awmhmun atanga tihtak zeta tawngtaina chauh hi tawngtai dan tur tha ber ani emaw in lo tipalh
ang e. Lal Isua hmangaihna hi kan in tawm tawn a pawimawh a, mahse hei chauh hi chu a tawk lo. Hun
thenkhatah chuan tawngtai nasa turin min fuih thin a ni.

Elija chu kei mahni ang tho mi a ni a, mahse a tawngtai chuan kum 3 chhung ruah a sur lo anih kha (Jak
5:17). Kum 3 a lo ral hnu chuan a tawngtai leh a, ruah chu a lo sur ta a ni tih kan hmu a. Pathian hnenah
thingthi in tihtak zetin a tawngtai a nih kha. Vawi 6 chu a chhiahhlawh chhum a awm leh awm loh entur
in a tir a, mahse vawi 6 chu chhum a hmu lo, beidawng lovin a tawngtai zel a, a vawi 7 na ah chuan
chhum te reuh te a lo lan thu kan hmu. Elija chu a lawm zia leh a tawngtaina chu chhan in a awm tih an
hria a, ruahpui van awm in a rawn nuai hma in an tlan chhia ani tih kan hmu a ni. (I Lalte 18:42-45)

Sam ziaktu chuan Lalpa duhsakna chu a thinlung zawng zawng in a zawng a (Sam 119:58). Juda hnam
chuan an thinlung leh rilru zawng zawngin Lalpa thu awih tur leh a hnung zui turin an in tiam a (II Chro.
15:15), heti khawpa an awm avang hian Lalpa chuan a rilru a lam let leh ani.

Tawngtaina ah hian lungchhiatna te,khawngaihna te,thlaphan nate, tahna te, phurrit phurhna te leh rum
na a awm ngei ani. Lal Isua ngei pawh kha mitdel a khawngaih avangin a mit a dek a, a lo dam ta nghal a
nih kha(Mat.20:34) Lal Isua ngei pawh khan nasa taka au leh mittui tla chungin tawngtaina leh dilna te a
thlen a nih kha (Heb 5:7)

Oliv tlangah khan thlaphang em em chungin Lal Isua a tawngtai a, a thlan thi angin a far zawih zawih ani
tih kan hmu bawk a ni (Luka 22:24). Sam ziaktu chuan Lalpa chu kan inhumhimna anih avangin a hma ah
kan thinlung te leihbaw turin min ti a (Sam 62:8). Engnge hei hi a chhan ni ang? Lalpa hma a thinlung
leihbua khawpa tawngtai mite awm dan tur mi chu I suangtuah thiam em? Lalpa chuan thinlunga

96
Lalpa nena inpawlna

lungchhia te chu a hnaih thin (Sam 34:18)a, tawngtai dan tur kan hriat loh lai pawhin tlarau chuan rum
sawi hlei theih lovin min tawngtai sak thin a ni. (Rom 8:26)

Kum eng emaw kal ta khan “ Washington for Christ” tih rally ka chhim ve a, he rally hi kan ram suala tlu
chhe mek leh simna kan hmuh theihnana tawngtaina a ni a. ka kal lam chuan kan ram tana nasa taka
tawngtaina hman a ni a, mahse a zan khatna a programme kan han tan chiah chuan tawngtaina hmang ta
lo chuan thusawi hrang hrang leh zaithiam hrang hrang te zai kan ngaithla ta reng mai a, kan hun hman
chu lungchhiatna aiin kut hmang te pawh kan ang ta zawk mah a. A tawpah chuan zaithiam Keith Green
an microphone a rawn chang ta a….. ani chuan keima rilru put hmang ang a rawn pu a, mipui te hnenah
chuan Khawi ah nge in mittui chu? Khawnge in lungngai hmel chu? Engvangin nge lungchhia Lalpa hnena
tawngtai aiin nuam tia kutbeng a in awm zawk, tun hun hi lawmna ni a ni lo a, thingthi in Lalpa hma ah I
kut leh ang u….kan ram leh hnam hi Lalpa’n a chhanchhuah leh theih nan…. tiin tawite in a rawn tawng
chhuak a.

Lalpa hmaah hian thinlung leh tih tak zeta kan kun hun hi a awm a ni.

Tlang te hnenah chuan thu sawi rawh

Lal Isuan theipui kung a hau khan, nikhat chhung leka a thi ta mai chu a zirtir te chuan mak an ti hle a,
mak an tih hmel em avangin Lal Isuan an hnenah tawgtaina in thil a tih theih zia leh tlang hnena tuifiriat a
insawn tura thu an pek pawhin a awm ang tih a hrilh a (Mk. 11:23)

A chang hi chuan kan tawngtaina te hi dilna ringawt lovin a tul dan anga Lalpa thu a thupekna a ni thin
bawk a ni.

Lal Isua chuanna lawng thli pui in a nuai lai khan “ Lalpa khawngaih takin he thlipui hi tawp tir rawh a ti
lo… thlipui chu “ngawi la awm hle hle rawh” tiin thu a pe a, chu A thupek chu thli pui chuan a awih ta
zawk a ni.

Mosia khan Aigupta atanga a mi te a hruai chhuah khan harsatna lian tham tak an han tawk nghal a, an
hma ah chuan Tuipui sen chu a lo cham put mai a, a ding leh vei ah chuan tlang lian pui pui a awm bawk
a, an hnung ah Aigupta sipai rual thinrim tak mai an awm bawk a. Israel mite chuan Lalpa chu an au ta a,
Lalpa chuan Mosia hnen ah engvangin nge maw mi auh le? Israela thlah te hi kal zel turin hrilh ta che, tin
nang pawhin I tiang kha han la la, tin tui chungah chuan han lek la, tui chu lo inthen rawh se tiin thu a pe
zawk a ni. (Ex. 14:15,16).

Israel ho khan Pathian hnathawh a lan nan an nghah a ngai lo, Lalpa zawkin a lo nghak a ni, keini hi Khaw-
vel zawng zawng chungah thuneihna pek kan ni tawh a, I duhzawng vana an tih angin leia mi in ti rawh
se tia tawngtai fo tur kan ni em? He chang Lal Isuan tawngtai tura min zirtirna hi dilna ni lovin, Lalpa thu-
pek a ni a, Lalpa hnena thu kan pek tur ni lovin Lalpa thu anga kan awm theihna zawk tura thupek a ni.
Kan tawngtai in Lalpa ngaihdan kan hre lawk lova, tawngtai dan tur pawh kan hre lo a ni, chumi avang
chuan Lalpa hnena kan duh thu te kan thlen hnu hian I thu nise tiin thlen thin ila. Lal Isua hian tawngtai
dan min zirtir hian “I ram lo thleng rawh se” kan ti thin, hei hi a aw kan hriat theih nan leh amah kan

97
Lalpa nena inpawlna

hmuh theih nan a ni. Keini chuan mahni thu mai in thil kan ti thei lo a, Lalpa hnen atanga kan hmuh leh
kan hriat te, Lalpa ina kan tana kawng a sial leh a Thu te Lalpa ina A Thlaraua a puan chhuah hi kan hriat a
ngai a ni.

Entirnan :- ke tliak ka tawngtai sakin a ke tliak chauh kha rilruah dah lovin Lal Isua anga a natna piah
lama damna tluantling ka en zawk a, damlo a chu Lalpa fak chunga hlim taka a tlan leh zuang zawk chu ka
mitthla a, nun puma a damna turin ka tawngtai zawk a ni.

Lalpa hnen atanga Thu kan hmuh angin Tlang hnenah chuan a ni thu ka sawi anga a insawn ka hmuh
theih zawk dawn. Kan rinna innghahna ah chuan in nghatin ringhlel hauh lovin kan thlir zawk thin tur a ni.

I fak hma loh chuan tawngtai thin rawh

Thil dil tawngtaina I neih reng reng in nangmahah thlamuanna leh Pathian thutiamna leh thiltihtheihna a
awm hma loh chuan I la tawngtai tawk lo a ni. Philipi 4:6,7 ah chuan “engah mah mangang suh u; engki-
mah tawngtai leh dilin, lawmthu hril tel zelin, in duhnate chu Pathian hnenah hriattirin awm zawk rawh
se, tichuan Pathian Thlamuanna, rilru reng renga hrait sen loh khan , in thinlung leh in ngaihtuahnate chu
Krista Isuaah chuan a vensak ang che u”

Thu kal chho hi han zir chiang the, tawngtaina in bul kan tan anga, kan duhnate Lalpa hnenah kan thlen
a, chumi hnuah chuan lawmthu kan sawi a? engtin nge diltu nih atangin hmu tu ah kan tan ang? Hei hi a
theih dan ber chu mahni awm hle hle a, Lalpa chetna nghah zawkin a ni. Lalpa hian inlarna emaw kan
thinglunga thu sawi in emaw a duh ang zawnga kan tawngtai theih nan min pui thin a ni. Chutiang ang
bawk chuan kan thil dil chu kan hmuh leh hmuh loh pawh min hriattir thin a ni, hei hi kan hriat theih dan
chu keimahni a min delhtu awm lak kian duak emaw Lalpa in a hria a, aman a ti ngei ang tia rilru chawl-
hna kan neih hi a ni.Hetiang anga Lalpa in kan dilna a hria ani tih keimahni lama a chian tawh hnu chuan
Lalpa hnena Lawmthu sawi chiah kan hmabak tawh ani.

Vawi tam tak chu ka tawngtai vawikhatna ah hian thlamuanna kan nei nghal mai lo- vawi tam tak leh ni
tam tak ka tawngtai hnuah Lalpa in ka tawngtaina chu a hria tih ka thlarau ah ka hre thin. a chang erawh
chuan vawi khat ka tawngtai na ah Lalpa thlamuanna ka hmu thin a, lawmthu sawina ah min hruai lut
nghal thin a ni.

Lalpa chakna I mamawh in tawngtai thin rawh

Sam 50:15 ah chuan Lalpa in manganna ni ah chuan min ko la ka chhanhim ang che a ti a; Hebrai ziaktu
chuan tanpuina khawngaihna kan hmuh theihna turin khawngaihna lalthutphah chu huai takin I hnaih
ang u tiin min fuih bawk a ni. (Heb.4:16)

Mahse keini chuan Pathian thu ina min hriattir ang nilovin a let ling zawnga kal leh tih kan ching thin,
Lalpa kan mamawh hunah keini erawh chuan bawlhhlawh inti in Lalpa hma atangin kan tlan bo thin. Inti
thianghlim sa in keini chuan Lalpa thutphah hma ah kal kan tum a, mahse keini min ti thianghlim thei tur
chu Lal Isua chauh a ni a, min tihthianghlim chakin min lo thlir reng zawk thin a ni. Lalpa hian keini chu a
chakna leh thianghlimna a min thuam a duh ani, mahse hetiang nih theih nan chuan Lalpa kan pan a ngai
a ni.

98
Lalpa nena inpawlna

Thlemna a nasat a kan tan theih loh chuan Lalpa kan koh a ngai a ni. Setana hi kan chakna a beih let chi a
ni lova a theih bawk hek lo. Mahse keimahni a awm Lalpa chuan min hneh sak tawh a, chumi avang
chuan thlemna hneh thei tur chuan Lalpa chakna ringin kan koh a ngai a ni.

Pathian Thu chuan Ama chakna ring turin min ko reng ani. Jakoba chuan Pathian thu thuin awm rawh u;
amaherawhchu Diabola dodal rawh u, tichuan ani in a tlanbosan ang che u (Jak.4:7) tiin min hrilh a ni. II
Korinth ah chuan kan ralthuamte chu tisa ami a ni lo tih min hrilh a, thlrau lam thil anih thu min hriattir a,
he Lalpa ralthuam min pek hian hnehna kan chang thei a ni. Lalpa ah chuan kan chak thei a, a thiltihthei-
hna ah chuan engkim kan ti thei zawk thin a ni. Hemi avang tak hian Pathian ralthuam famkima kan in
thuam chauhin Diabola ngamthlemna chu kan do zo dawn a ni. (Eph. 6:10,11)

Tawngtaina a Pathian Chetna

Mi tam tak chuan tawngtaina hi ringtu tihtur ah kan dah a, ka tawngtaina thupui tur ka thlang a, kan
tawngtai dan tur ka duang lawk a, a chhanna pawh beisei dan kan nei sa ani. Lalpa hma ah lo kalin kan
mamawh te kan thlen a, mahse hei hian tawngtaina awmzia tlem a rawn thai lang chauh a ni.

Rom 8:26 ah chuan engtia tawngtai tur nge tih kan hre si lova, nimahsela Thlarau chuan rum sawi hleih
theih lovin min tawngtai sak thin a ti a, keini hriatna chu a tlem a, keimahni thlirna lam atang chuahin
thil kan thlir thin a ni. Keini chuan Pathian remruatana kan hrethiam lo fo thin a ni.Mahse vawi tam tak
chu kan hriat tlem zia theihnghilh in Pathian hi a tih tur leh tih dan tur kan hrilh zawk fo thin. Kan
chapona in min hruai loh pawhin kan mawlna in min hruai zawk fo.

Thlarau Thianghlim ah kan in nghah theih nan Lalpa hian kan chaklohna min hmuh tir thin a, thlarau a
tawngtai dan min zirtir thin a, hemi avang hian keini chu Lalpa a kan inghah mai kha a tawk thin a ni. Kan
chaklohna ah a thiltihtheihna a thuam kan nih chu. Lalpa hnena thu kan thlen duhin keini chuan Lalpa aw
ngaithla in , thlarau thianghlim chuan Lalpa duh ang zawnga kan then theihnan min pui thin a ni.

“Pathian ina I kal laiin I ke veng tha rawh; mi ate inthawina ai chuan ngaihthla tura rawn hnaih hi a tha
zawk si a; thil tha lo an tih an hre si lo” (Thuh. 5:1,2) tia kan hmuh angin keini pawhin Lalpa aw ngaithla in
a hnenah I tawngtai ve thin ang u.

Nilo :Mahse:

Thlarau Thianghlimin keimahni min hruai a, min thuam hnu chuan Lalpa hnena tawngtai dan tur pawh
min hriattir thin. Thlaraua kan tawngtai chuan keimahni ah hlimna te, lawmna te a awm thin a ni. “Hei
hi ama chunga kan huaina chu a ni, engpawh a duhzawng anga kan dil chuan anin min ngaihthlak thin
hi; tichuan engpawh kan dil apiang min ngaihthlaksak tih kan hriat chuan a hnena kan thil dila kan hmu
tawh tih kan hria a ni.” (IJoh.5:14,15)

A chang chuan Lalpa pawlna nghak hmasa lo hian tawngtai hi a awl khap mai, kei ngei pawh hi midang te
nena kan tawngtai chang in, midang te hmaizahna avangin a mi pawlna nghak hmasa lo hian ka tawngtai
thin a hei hian a duh anga tawngtai lohna min thlen fo thin a ni. Kan tawngtai hian Thlarau Thianghlim
chuah hi a che lova, Lal Isua Pa dinglam ah thuin min dilpui a chumi avang chuan kan tawngtai hian Pa leh
Fapa leh Thlarau Thianghlim hi an tel vek a ni.

99
Lalpa nena inpawlna

9
Lalpa chu a rawn tawng ve a

Nitin a Lalpa nena in in pawlna hi ziak tha turin ka fuih che ani, Lalpa ina min pawl dan te a thu min hriat-
tir te leh a kawhhmuh duh che I hriat ve theih nan. A hnuaia ka rawn tarlan te hi Lalpa nena inpawl ziak
thla thin te min rawn thawn thenkhat ka han tarlang e, heng te hi mi ina min rawn thawn ani a, a then
chu rawngbawltu an ni a,a then chu zirlai leh a then chu Kohhran mite an ni. Heng ka rawn tarlan te hi
kum inthlau tak leh awmna leh khawsak dan inang lo tak taka mi an ni a, hei hei hi entirna vek a ni a,
nangmah ina hetiang lama tanpui thei tur Thlarau lam zirtirna pe thei nena in tih nen chuan a in ang lo
anga mahse hei hi nangmah puitu a nih theih ngei ka beisei:-

Thli tleh chu hlau suh

‘Engnge ka hnenah I sawi duh?’

“ka fa duhtak ini e, en teh vana chhum te khi? Ka kut in ka kuangkuah ang che. Thlipui chu hlau suh…
khawpui ri leh tek te chu hlau suh… ka kuangkuah che alawm ka thlah tawp lovang che”

Thlipui tleh lai a ri ah chuan lam ang aw I ke ka ke ah, I ban ka kut ah…. Engmah in min khawih buai lovin
I thinphu chu hlauh na vang nilovin hlimna leh beiseina in. Thlipui chuan ka kawr fual chu nangmah tuam
chein a awm a, ka thil tih theih zia chu thlir ringawt mai rawh.”

Carole

Thil ka tisual lovang

“ka nau duhtak, ka hre chiang a che. I rinhleh avangin thiam loh ka chantir lo a che. I thinlung duhzawng
chu ka hria a lawm, heng rihlehna te chu rinna a ke I pen hunah a kalsan ang che. Mihring I nih avangin
thil chu I ti sual thei a mahse kei ka awm a lawm. Thil tha lo chuan a khawih lovang che, a chhan chu
keiman ka veng che a lawm. Keimah ah in nghat rawh, keiman ka hruai zel ang che, thil tihsual palh chu
hlau suh.”

“keimah ah innghat reng rawh, kei chu ka rinawm a lawm… ka hmangaih che ani. Pa chuan a fate thil tih
sual ah a ngaidam chiah lo, an in zir a ngaih avangin. Mahse, Pa chuan hre reng chungin mi dang khawih

100
Lalpa nena inpawlna

buai thei natna te, harsatna te a fate ten an tih chu a phal lovang. Nang hian engkim chunga thuneitu hi I
ring lo em ni? Thil lian tham I tih loh nan ka veng ang che… ka hmangaih che, min ring mai rawh”

Anonymous

Zahzumna atanga tih damna

“ Inlarna hmuh tumin ka awm a, Lal Isua nen kan kal dun lai hi ka hmu a, thlarau Thianglim chu min hruai
turin ka ti a. Chu veleh chuan kei chu ka ral tial tial hian ka in hmu a, reilote ah chuan ka lo ral ta a.
Inlarna ka hmuh lai chuan khawnge ka awm tak? tiin ka ngaihtuah a “ vawi leh khatah chuan thil ka
hmuh chu a lo danglam a, Lalpa hmel chu a veilam ka hmu a, van lam khi a lo en a, chu veleh chuan kei-
mah min ngaihtuah ani tih ka hre ta ani leilung a siam hma daih pawhin min hria ani tih ka hria ani.”

“ka inlarna hmuh chu a lo inthlak leh a; a hma ang chiahin a bek vei lam chu ka hmu leh a, mahse tun
tum chu lei lam a lo en a. A koki phen atang chuan a thil en chu ka han en ve a artui leh chi hi ka hmu a,
Lalpa chuan hmuh nawm ti tak hian a en a, reilo te ah chuan hei le Buck a a rawn awm ta a ti a.”

“ Inlarna chu a lo in thlak leh a, tuntum chu ka nu pum chhunga naute la in siam chiang lo hi min hmuhtir
a, kei chu min en reng a, min hmangaih thu leh ka nun min hruai tum dan chu a han sawi chhuak a.
hetiang anga thu a sawi zawh chuan inlarna chu a lo tawp ta a Lalpa chu ka pa diktak anih zia leh he
leiah hian kan pian dawn tih ka lei nu leh pa ten an hriat hma pawhin a lo hre daih tawh a”

“Kum maktaduai tam tak hma khan ka awm dan tur chu a lo ruatlawk tawh vek a, ka awm dan tur A hre
lawkin A lo lawm daih tawh a ni.”

“Inlarna Lalpa ina min hmuhtir chuan Lalpa

“This vision gave me a sense of value to God that I had never known before. I grew up with self-image
problems and this totally changed when my Father showed me how He saw me before I ever took a
breath on the earth, before I ever experienced any rejection. He had planned, watched over,approved and
spoken life into me. He was my true Father that knew me before any person knew I even existed.”

Buck

Lalpa aw hriatna chuan tan in ah pawh nundan a thlakdanglam

“Lalpa hian ka tawngtaina a ngaihthlak leh thlak loh pawh ka ngaihtuah ngai lova mahse thla engmaw ti
chhung kalta atang kha chuan a takin ka lo hre ve ta. Lalpa nena inpawlna thar ka lo neih takah chuan
Lalpa Thlarau hian finna thar in min thuam a, ka nun ruak leh hrehawm taka ka lo hman thin pawh chu
tunah chuan hman a lo nuam ta. Vawiin ah chuan tan in tual lai vela ka vah kual pawhin Lal Isua nen kan
kal dun a, malin riauin ka in hre ta lo. Rilru reng reng in a hriat ngai loh thlamuanna chuan min tuam a,
tanin hmun hrehawm takah pawh ani chuan a thiltihtheihna in min hruai zel thin a ni”

Steven

101
Lalpa nena inpawlna

Lalpa nena inpawlna chuan sumdawnna ah pawh malsawmna a thlen thin.

“Ka pasal Leo nen hna hau tak deuh thawk turin min dah a. Hun rei lote chhung chu mi zawng zawng
deuh thaw hian an hna chu zawh an tum a, mahse an hlawhchham zel a. In rawn khawm nan leh a tih
dan tur ngaihtuahin hun rei tak hman thin a ni a, mahse kan hlawhchham zel a.

Tuk khat chu ka pasal Leo chuan beidawng takin engtin nge kan tih ang le tiin min rawn a, kei chuan
Lalpa aw ngaithla la ziak thla a, tiin ka chhang a( hei hi a hma daih pawha thurawn ka pek a ni a). Kan pa
chuan ka thurawn chu pawmin Lalpa aw a hriat chu a ziak thla ta a, Lalpa thu pek chu a ropui ngei mai.

Ka pa chuan Lalpa hnen atanga thu a hmuh chu kan hnathawh ni hmasa ber thawhtanni ah chuan a
hnathawhna hmun ah chuan a keng ta. Nidang a an tih dan pangngai angin a thil tih dan tur chu an han
sawi hova, a thian te thu sawi chu a hma ang bawkin a tha tawk lo in an hria a, hnawl zel a ni a, Kan pa
thusawi ve hun a lo thlen chuan Lalpa ina a pek ang chuan an sawi chhuak ta a.. meeting na a awm te
chuan a tha an ti hle mai a, an pawm ta nghal mai a.

Hei hian min zirtir chu Lalpa hian engkim ah kan tana tha ber a hria a, kan beidawn rak thleng nghak
lovin Lalpa hi rawn vat zel hi a fin thlak ber a ni. Kawi hmunah pawh nise Lalpa atanga thu chhuak hi chu
a fing ber zel a ni, arawngbawl tur hian khawi hmun pawh nise min dahna hmun a ni tih I hre thar ang u”

Charity

Chhiarkawp mumang ah?

“Kum 1995 khan ka pasal Roger a chuan Aero space engineering ah Ph.D hmuh tumin a thesis (thuziak) a
buaipui a.a thesis thupui chu ‘Kinematics and Design of a Class of Parallel Manipulators.’ Tih a ni a. He
thupui ah hian chhiarkawp a chawh a ngai nasa hle mai a, mahse kan pa tum aiin a lo har fu mai a, Zan
khat chu a mumang ah chhiarkawp a mamawh tak mai chu a hmu a, a tho a Lalpa atanga a thil dawn
chu a ziak thla ta a, phek 33 lai a ziak thla ta mai a, a thesis chu awlsam tein a zawh theih phah ta a. A
thesis kawmah chuan hetiang hian a ziak a: Lalpa hnenah hian A mi hruaina avang leh thiamna leh
finna min pek avangin lawmthu ka sawi duh ani tiin a ziak a. He thu a ziah avang hian a zirtirtu pa
hnen atangin sawiselna pawh a tawk a, mahse a rilru chu a sawhsawn duh chuang ta lo a ni.”

Susan

Sumdawnna a min puitu

“Kum 1992 atang khan Lalpa nen kan lo inpawl tawh a, Lalpa nen sumdawnna lamah pawh kan lo in dawr
tawh thin a, Lalpa chuan finna in min lo thuam fo tawh thin.”

102
Lalpa nena inpawlna

“ Entirna pahnih chauh ka han tarlang duh a… a pakhatna atan chuan sumdawnna fakna ah a ni a….a tih
dan kan thiam si lova chumi vang chuan Lalpa tanpuina ka dil ta a, Lalpa thu min pek chu a ropui in kan
hmang tangkai hle a ni.

A pahnihna atan chuan seminar na a ka thu sawi tur ka ziak a, mahse hmasawn ngaihna ka hre si lo…
Lalpa ka dil a, ani chuan ziah tur min pe ta a, seminara thu ka sawi tur zawng zawng chu min pe ta ani.”

Bill

(Business Solution Manager for an international company, Canada)

Mumang atanga fuihna

“ Zan khat chu ka mumang ah baseball team lar takah hian ka tel ve in ka hria a, ka khel tha thei viau mai
a, kan khingpui te chuan min hneh thei lo hle mai a. ka phur hle mai kei chu South Africa ami ka nih
vangin baseball hi ka pianpui a ni lova, a khelh dan chu hre tlangpui mah ila khelh pawh ka khel ngai lo a
ni. Lalpa ina America rama missionary hna tawk tur amin koh in kan rawngbawlna tur hmuna kan rawng
bawl dan tur leh S Africa rama kan rawngbawl dan chu a inang lo hle a ni. Ka tehkhin ber chu Cricket ink-
hel thin baseball court a a awm ve ringawt ang hi a ni, mahse Lalpa chuan America rama rawngbawl turin
min ko ve miau si a, Ani chuan min thlamuan a engkim ah ka hlawhtling dawn ani tih min hriattir a, hei hi
ka mumang atang khan a rawn nemnghet leh zual a ni.”

Rudolf (Senior Pastor , Ohio)

Kan pahnih hian midang te tan

“Lalpa ka hnenah engnge I sawi duh?”

“I tang em ani, tha famkim turin ka beisei hlei nem che. Ka koh chhuahna chhan che chu keiman ka duh
anga ka hruai theih nan che a lawm, I hnenah ka lo cheng ve ang a kan pahnih a kan tan dun chuan mi-
dang te tan a tha dawn a lawm. I chaklohna ah ka tichak ang che anga, keima rawng tluang taka I bawl
theih nan ka tanpui ang che.”

Anonymous

Ka hmangaih ang che in hmangaih ve rawh

“Father, I know I need to concentrate on being more loving

103
Lalpa nena inpawlna

“Ka pa, Jeanie hi hmangaih ka duh, nitin in amah ka hmangaih zia puan chhuah ka duh? Engtin nge ka tih
ang?”

“ I thinlung khar khip tlat hi a tha hlei nem, hmangaihna chuan mi dang te a pe a,mahse mahni indah-
pawimawhna chuan a kharkhip thin.chi I theh apiang chu I seng ziah dawn a ni.

Ka hmangaih ang che in hmangaih ve rawh.

Jeanie chu pangpar mawi tak angin en la, pangpar angin alo thang lian anga rim tui tak a rawn chhuah
dawn alawm.”

Mike (Canada)

I kuta ka thil dah…………

“ Tupui kamah chuan Lalpa chu ka hmu a, Amah chu ka va hnaih a, tui chungah chuan a leu zawngin lung
mum kan vawm a, ka lung vawm chu vawi 3 a sawt a, Lalpa chuan a han vawm ve a, hmuh theih lovin a
sawt bo ta daih a, A thena, ka han vawm ve leh a, tun tum chu ka tit ha deuh a vawi 5 a sawt a. Lalpa
chuan a han vawm ve leh a, hmuh theihlohin a sawr bo ve leh ta a,ka lung lak leh chu sawt thei awm
hmel pawh hi a pu lova mahse kan vawm a, a sawt bo ve ta mai a, Lalpa chuan nui deuh chung hian min
han en a, Paula I kuta ka thil dah hi nangma thlan ai chuan a sawt thui zawk ang a ti a.

Lalpa in ka hnena thu a sawi hnu hian kei chuan sawmna emaw rawngbawl tura kohna ka hmuh in Lalpa
ka rawn hmasa zel tawh a, Lalpa hei hi nangmah atanga chhuak a ni em tiin ka zawt thin”

Paul (England)

Nang chu ka hlimna I ni

“Lord, I have drifted away and so easily for the last two weeks.

“Lalpa kar hnih chhung chu ka kalsan che a, a chhan chu I hrechiang a, ka mamawh che. Nangmah nena
inpawlna nung neih hi ka mamawh a ni, Lalpa ka hnenah thu sawi ta che.”

“ Nang mah angin thil kal tawh te ka ngaihtuah ve lova, ka lo bei dawnna te pawh ka chhui kir lova hma
lam kan en thin, ka hlimna leh ka lawmna ber I ni a sin.”

Mahse tun hnaia ka thil tih dik lo te kha?

“khang te chu an bo tawh alawm, tlen fai tawh a ni, ka theihnghilh tawh, nangman I inchhir zia I puang
tawh a, in thinlung ka hmu a lawm, thinlung thar ka pe che a lawm, vawiin ni ah hian I hma ah
duhthlanna pahnih ka dah a, ka hnena awm reng emaw keimah I hnena awm, sual a awm reng I thil lo
tih dik lo te ngaihtuah vung vung emaw ka ke bula thu la , ka aw ngaihthla la chutah chuan chawlhna I
hmu ang.ti rawh ka hnenah lo awm rawh”Anonymous

104
Lalpa nena inpawlna

I hlawhtlin ka duh e!

“Thla 3 kal ta khan zing ah exer ka la a, eng anga thui nge ka tlan theih ang tih ka inchhin a..ka tlan ta a,
a tawp ka thlen dawn chuan Lalpa hian ka hnenah “Lynda I chak ka duh ani a rawn ti a”

Lynda

“ Min hrilh leh rawh engvang in nge ka in pek ang?”

“Ka chhanna hre tur hian nangmah ah dawh thleng lian I nei lo, ziak dawn ni ta la pen tui in a daih
lovang! Mahse a chhan I duh tih ka hria. Ka hnenah I inhlan la, keiman ka thlak danglam ang che : ka pa
fa diktak I ni ang; mi tam takin ka din chhan an hre lo a chhan ber chu ka hnenah an rawn in pek pum-
hlum duh loh vang ani, Jess, an ni ho hnung zui lo hram rawh.

Jessie

He lai hmuna rawn hruai thleng tu te chu keimah ka ni

“Lalpa chuan vawiin ah thil pawimawh tak min zirtir a, a thil min ziritir chu a thlarau thianghlim hruaia
awm a ni.”.

“Kei chu kan kohhran ina missionary atana min tirh chhuah ka ni a, tun hma chuan Philippines ah ka awm
thin a, mahse motorcycle accident ah ka in hliam nat deuh avangin Canada ramah in enkawl turin ka let
leh a. ka dam that deuh hnu chuan kan hotute’n Taiwan a kal a rem em tia Lalpa hnenah lo tawngtai
turin min ti a, mahse ka thinlung chhungril ah chuan ka kal chak lo hle mai a. Philippines ram chu nuam
ka lo ti ve laklawh tawh a chu ramah ngei chuan let leh ka duh ani. A tuk ah chuan kan missiona director
chuan a office ah min ko a, Taiwan a kal tur ka nih thu min hrilh ta mai a, kei chuan hotu te thu chu
Pathian Aw ah ngai in thuawih takin ka kal ta a. He thil thleng hi kum khat leh a chanve kal ta ami kha a ni
a, kei chuan nuam ka ti lo hle thlaler ang maiin ka ngai a ni. Ka rilru chu Philippines ah a awm reng a, hre-
hawm ka ti hle a ni.Chutih lai tak chuan ka rilru ah Lalpa nena inpawlna chungchang ka lo zir tawh kha
tun hi hman hun ani lawm ni? Tiin ka inzawt a, Lalpa chuan engtin nge min chhan ang tiin ka in ngaihtuah
harh ta a.”

“ Ka thinlung a milem awm chu ti bo in Isua lam chu ka en ta a, Lalpa chu engnge I sawi duh tiin ka zawt
a? Zawhna ka zawt zo tih chuan Lalpa chuan ka thinlung ah Lal Isua zirtir te thli nasa taka a tleh lai a
lawnga an chuan lai leh anmahni lam pana Lalpa a kal lai hi a rawn lang a”

“ Chutiang anga ka ngaihtuah reng lai chuan ka suangtuahna mitin lawng chhunga chuang chu keimah ka
ni tih ka in hmu a, vaukam lam pan tum chuan hah tak mai hian ka lo in kar a, chutih lai tak chuan Lal Isua
chu lawnga lo lut in lawng atang chuan tui chu a hau a, a lo reh ta a Ani chuan lawng chu a kat ta zawk a
awlsam te mai hian Vaukam chu ka thleng ta a, lawngchawlhna hmun ka han en chuan Taichung lawng
chawlhna hmun hi a lo ni reng mai a, chu khua chu ka khawsak mekna khua a nia.

105
Lalpa nena inpawlna

“Lalpa chuan ka hnenah hetiang hian thu a sawi ta a “I hnenah ka awm reng a, keiman ka hruai che a, I
chunga thil zawng zawng hi ka hriatpuia thleng a ni a, keimah in a ni helai hmun pawh hi hruai thleng
che ni, thil tih sual a awm love tiin min hrilh a.” Lalpa nena inpawlna kan neih hnu chuan keimah a hre-
awm ka tihna leh ka sal tanna atang chuan chhuah zalen ka lo ni ta a, nun hlimna ka lo nei ta a ni.

“ Kum hnih leh a chanve chhung chu hrehawm ti takin Lalpa nena inpawlna nung nei si lo hian dan in a
phut angin ka nung thei a, hei hi tih awm reng pawh a ni... mahse hei hian Lalpa nena kan inpawlna nung
nei lovin min siam anga hah tak leh hrehawm ti takin Lalpa rawng chu ka bawl dawn a ni. Kei chuan Lalpa
nena inpawlna nung neih hi ka thlang zawk a ni.”

Cindy (Taiwan)

I Hming in ka hria che a sin

“kei chuan mipat hmeichhiatna ah in vawng thianghlim turin theih tawp chhuah in ka nung a, tunah
chuan nupui neih a chhungkaw din ve ka duh tawh a ni.”

“Lalpa, engtin nge ka tih dawn, ka nupui atan hian khawi lam mi nge tha anga, eng ang mizia pu nge tha
ang tiin Lalpa chu ka rawn a”

“ Lalpa chuan ' I nu pum chhunga I awm lai atangin ka hria che a, I tan hian kawng ruat sa ka nei a chutah
chuan kei chuan ka hruai che a ni, I theihna te chu keima theihna a ni a, keiman I kawng chu ka lo
kawhhmuh tawh che a lawm tiin min hrilh a.

“‘tunah hian I kawp pui tur I duh ta a, I hnenah ka awm lovin I hria em ni? Nge ka kalsan tawp lovang
che tia I hnena THU ka lo thlun tawh kha I theihnghilh ta. Isaka kha hre reng ta che a hun takah chuan a
tan ka thawh sak thin kha, Abrahama, Isaka, Jakoba Pathian ka la ni reng a, ka la danglam lo. Min ring la
ka thu zawm rawh. Nangmah in ti hah duh suh, ka ta I ni a, keiman ka ti mai ang. Nang chuan ka kohna
che leh ka tirhna hmun apianga kal turin lo inpeih mai rawh.”

“‘ Akintayo Ebenezer, I hming ka hria a nangmah pawh ka hria a che I tana tha chu ka ti ang””

“O Lalpa ka fak a che, ka mit min hawn sak avangin lawmthu ka sawi e. Keima lama I tang tih min hriattir
avangin lawmthu ka hrilh a che.”

Pastor Akintayo (Nigeria)

A Thu in min veng thin

“Lalpa aw nem leh fiah tak mai chuan min han pawl a, vawi khat chu ka farnu nen cinema en turin
kawngpui ah chuan kan kal a, ka rilru ah hian he kawng hi kalsan rawh tih a lo lang a, mahse ka ngai pawi-

106
Lalpa nena inpawlna

mawh duh lova, mahse ka rilru ah chu aw chu a la cham reng avangin “ ka farnu hnenah chuan kalkawng
dang ka zawh dawn tiin kawng dang chu kan zawh ta a, cinema kan han en zo, kan in kan han thlen chuan
ka nu chu a rawn tlan chhuak a, in tha maw? Hi a rawn ti a, keini chuan tha e tiin kan chhang mai a, ka nu
chuan accident rapthlak tak mai kan chunga thleng tur niin a hria a, a tawngtai ta nghal a lo ni a, chu a
tawngtai hun leh kalkawng dang kan zawh chu a lo in ang chiah mai a, Lalpa hnathawh hi a va ropui thin
em”

Anonymous

I pian laiin ka lawm!

“Happy Birthday, ka fapa! I pian lai khan ka lawm a. Nangmah chhartu kut kha ka tichak a I lo pian lai
khan ka thlir reng che a. Mal ka sawm che a, nangmah hi ka chawi sang ang che.”

Michael

Nangmah ka hmangaihna ah che ding rawh

“ kei chu Lalpa ah mi thar ka lo ni ta. Thil hlui te chu an ral ta, ka hmangaihna hian ka siam thar ang che,
rinna nei la ka hmangaihna ah hian awm rawh. I tan kross ah ka thi a, min neih theih nan.”

“I tan hian thil ropui tak tih ka duh a, thil ropui ka ruahman sak che. Kan pahnih in he khawvel hi kan
hneh ang”.

“Thlamuanna I hnenah awm rawh se. Ka thlamuanna ka hlan a che, he khawvel ina a pek thlamuanna
ang ni lovin”

Anonymous

Lalpa Lalthutphah hma ah

“Zing tawngtai inkhawm kan neih laiin ............Lalpa hnenah a Lalthutphah hma ah zai ka duh thu ka hrilh
a. Kei chu zaimi ka ni lova mahse Lalpa fak hi nuam ka ti a ni.”

Lalpa thlarua chu Lalthutphah hma ah chuan min hruai turin ka ngen a, kawngkhar inhawng hi ka hmu a,
ka lut a, Lalthutphah chu ka hmu a, a hmel tak erawh chu ka hmu chiang thei lova, a ke chauh ka hmu a,
mahse Lal Isua a bula ding erawh chu ka hmu a.

“ Ka thil tawn chu ka en reng a, mit la lek lovin ka zai ta ani.ka han zai hnu reilo teah chuan Lalpa chu a
Lalthutphah atang chuan a lo chhuk a, ban phar chung hian ka tel ve duh a ti a, Ka Lalpa te tan chuan ka
zai ta a, Lal Isua chuan ka ban chu a la a, Pa hma ah chuan min kai a, kan inkuah ta a, kan inkuah lai chuan
Pa hmangaihna keimah a luang chhuak chu ka hre thei a, a nuam ka ti hle a ni. Hetiang tluka nuam hi a
awm thei ang em aw ka ti a. Lal Isua chuan kawngkhar lam chu a kawk a “ He hmangaihna I tawn hi mi-
dang te hnenah pe chhawng rawh min ti a”

107
Lalpa nena inpawlna

Lalpa thu min pek chu ka ngaihtuah zui a. A hma chuan rawngbawl tura ke pen chhuah hi ka hlau thin a,
mahse tunah zawng ka lo danglam ta, Lalpa in huaina min pe a, A mi tirhna ah chuan ka kal ngam zel
tawh ang” Aw Lal Isu ka lawm e.!!

Buck

Kaisanna chu ka hnen atanga chhuak a ni

He pa hian a hma in a kaisanna turin a exam a, a tichhia a, a rilru a hah hle a ni.

“ Ka fapa hre reng rawh Petera te, Jakoba te Johana leh midang dang te kha keiman tha leh tul ka tih
angin thilpek ka pe a, midang ten an thlirna atangin ka pe lo. I rilru hnualna chu ka hrethiam e mahse hre
reng rawh keiman kan thlang che u alawm”.

“Petera te hun laia min thiam pui pui te kha ngaihtuah te h mahse kei a mi thlan chu lehkha thiam ni lo,
khawvel ngaiha mimawl an ni , mahse kan chanchin Tha puang turin ka thlang a. Ka fa duhtak Isua ngei
pawh kha mi tam tak chuan an ngainep a mahse khawvel a thil pek hlu ber a nunna a pe che u a ni,
chatuana nunna in neih nan.”

“ I exam a I tihchhiat chu ka tan engmah a ni lo; I rilru atangin kal bo tir rawh, I thinlung a tih tur ka dak
kha tirawh – college kal la graduate rawh chumi hnu ah chuan I kal zel dan turah ka hruai ang che. Hma I
sawn zel dan turah chuan keiman ka hruai ang che, keiman I kawng tur chu ka duang fel vek tawh.”

“Tuna I thil tawn hi thuhnuairawlh zirtirna ah ngai rawh Lawm la I thiltihtheihna ah innghat lovin ka
thlarau hruaiin awm la chumi ah chuan innghat rawh.”

Anonymous

Naupangte pawh......

Hmeichhe naupang kum 7 mi vel chuan hetiang ang hian a ziak a

“Lalpa engatinge min hmangaih viau mai le?

“Ka fa duhtak I nih avangin”

“Lalpa ka hnenah sawi duh I nei em?”

“ Aw, thil pawimawh tak ka sawi duh, ka hmangaih lutuk che”.

“Lalpa chu chauh chu em ni I sawi duh?”

“aw tuna tan rih chuan.”

108
Lalpa nena inpawlna

“Ka lawm e Lalpa, min biak avangin, Mangtha mai le.”

He naupang te hian a vawi hnihna atan a tukah Lalpa nena an inpawlna chu hetiang hian a ziak leh a

“Ka Lalpa duhtak, nizan ah min pawl avangin ka lawm a, zawh tur che ka nei. Engvang in nge ka hnenah
naupang te te rawn kal tir rawh u van ram chu an ta ani si a I tih ?”

“Ka hmangaih a, an chhandamtu ka nih avangin.”

A pa chuan a rawn zawm a Matthaia 19:13-15 an chhiar a. Lal Isua hnena naupang an awm lai chu a mit-
thla a, a hmuh dan hetiang ang hian a ziak

“Lal Isua malchungah chuan ka thu a, ka dar ah hian a kut pakhat a nghat a, a kut lehlam chuan min kuah
a, ka malsawm che a ti a”

“A nuam ka ti lutuk”

Charity

Keimah in khat rawh

Lalpa nena kan in pawl ziah reng hi hna hrang hrang neih chuan a harsa hle a, Lalpa hmaa ngawi renga
awm chu nuam mahse ngawi renga a mi pawlna nghah chu a harsa thin.

“Lalpa nen chuan vaukamah kan kal dun a. Lawng leng ah hian kan chuang dun a, ani chuan a kar a – tui
chu a dam hle a. Ka kut chuan tui chu ka tawk a- a lum a. Ni chu a chhuak dawn a, Lalpa hnenah chuan
ka hmangaih zia ka hrilh a. Vaukam lamah chuan kan in kar phei leh a, chutah chuan inkuah rial rial hian
kan kal dun a, A bula awm chu a nuam hle mai a.”

“ka hnena lo kal a, keima luahkhah apiang chuan midang an pui thei ang, keimah mi hmu zel ang.”

Carol

Ka nun min tawmpui rawh

Lalpa nen kan in pawl a, Lalpa chuan ka hma ah Kross a tuar lai min entir a

Ka hnenah : “ Hetah hian ani I sual tlanna chu a awm” a ti a

Chumi hnuah chuan thlan ruak min hmuhtir leh a, tho leh taksa in a sir ah chuan a lo ding a “hei hi a ni-
nunna thar I neih na chu min ti a”

A lalthutphah a a thu lai chu min hmuh tir leh a, a kiangah chuan hmun ruak hi a la awm a, ka tan a ni tih
ka hre ta a, a ban a rawn phar chhuak a hetiang hian a sawi a, “Ka hnenah hian lo kal te h hei hi a ni
chakna I lakna chu. Lal ber fa I ni a, nang nen hian Lalna leh thuneihna zawng zawng hi in tawm ka duh a
ni. Mi tamtakin he pindan hi an theng pha ngai lova. Ka aw an ngaithla duh lova, ka kohna pawh an

109
Lalpa nena inpawlna

chhang duh hek lo. Nunna chu an nei mahse keima tiam nun tam tak erawh chu an nei lo. Nun tam an
neih nan chuan ka aw an ngaihthlak a ngai, ka hnenah lo kal reng ang che.

Anonymous

Lalpa zel min hmuh tir chu a THU in a nemnghet

Thupuan 1:6 a kan hmuh “khua leh tuiah leh a Pathian leh a Pa lama puithiama min siamtu hne-
nah, a ni, ama hnen ngeiah ropuina leh rorelna chu chatuanin awm rawh se. Amen” tih thu
chuan min pawl a.

“Lal Isua kha lui luang but but ral lehlamah hian ka hmu a, a lian in a chak hmel hle mai a, a ku-
tah chuan chabi pahnih hi a hum a, a kut chu ka lamah hian a rawn phar chhuak a, a kut atangin
chabi chu ka lak a duh a ni tih ka hria a. tui luang chak tak mai chu ka dai kai theih ka vawn turin
a kut veilam chu a rawn phar chhuak a, lui chu ka han en a, a hma aiin a tui chu a luang chak a,
a phul but but mai a a hma aiin a chim sang zawk bawk a, Lal Isua chu ka han zawng a ka hmu
mai lova, mahse reilo teah lui han phul sang chu a han hniam a, Lal Isua chu ka hmu leh ta a.

Lal Isua en chung chuan lui luang chu dai kai turin hma ka han la ta a, a kut chu ka han ban a,
mahse ka ban phak mai a lo, Ani erawh chuan min rawn ban a, ka kut chu a hum ta mai a, ral
lehlam ah chuan min hruai kai ta mai a, kei chu ka tap a, ani chuan min kuah a. A kuta chahbi
awm chu la tur leh hmang tangkai turin min duh tih ka hria, a chhan chu a chahbi ken lai chu a
thiltihtheihna leh thihna chunga thuneihna leh sual hnehna hmanrua ani tih ka hria a.”

“Lalpa chu ka thil hmuh te chu min hrilhfiah turin ka ngen a… ani chuan a kut dinglam chu a kut-
phah lang chuan ka hnen lamah chuan a rawn phar chhuak a, a kut phah ah chuan chabi pahnih
chuh a awm a. A kut ah chuan hliam na tak tawrhna ser ka hmu a, Ani chuan ka tana Kross a
tawrh nasatzia min hriattir duh hi a ni a, chu a tawrhna avang chuan a kuta chahbi awm te chu
a dawng a niin keipawh in chu chahbi chu ka hmang tangkai duh anih chuan a hnen ah ka in pek
pumhlum a ngai ve dawn a ni tih min hriattir a, ka laka a duh ka han hriat chuan kei chu ka tap
a, min hmangaih tak zet ani tih ka hria a, a hnena kal turin min duh takzet ani tih ka hre bawk a”

“ Lalpa, chuan a kuta chabi awm chu ka kutah min hlan mai lovin a hman dan turah min zirtir a
duh ani tih min hriattir a, a chani kawl chu ka hman theih turin mahse ama min kaihhruaina
hnuaiah a ni dawn a ni tih min hriattir a ni.”

Anonymous

110
Lalpa nena inpawlna

Kawnga min daltu awm te chu

He lehkha ziak tu hian Lalpa in hruai tumna a nei tih chu a hria a, mahse chu a kawng zawhah
chuan daltu tam tak a nei bawk si a, Lalpa chuan hetiang ang hian a chhang a ni:-

“ Kei hi Lalpa chu ka ni lo em ni? I kal dan tur leh I thil tawn tur chu keiman ka hria, mahse I tana
kawng ka duan tawhsa ah chuan tuman an dal lovang che. Nangmah ina daltu lian pui a in
ngaih chu keima tan chuan tho ek ang lek an ni….i kawnga hruai tur che in min ring tawk em?

Anonymous

Thil tha ka hmuh ang che

He lehkha ziak tunu hian Lalpa hnenah a thlarau nun chiang taka hriattir turin a ngen a, a nun a
Lalpa tana hnawk awm zawng zawng hriattir turin a ngen bawk a.

“ Thil tha tam tak ka hriattir che a, mahse nang chuan I lo pawm duh si lova, nang chuan I nuna
ka duh loh tur nia I ngaih ah I rilru I dah lian zawk a, kei erawh chuan min tihlawmna ah ka rilru
ka nghat zawk a,min hnaih zawnga I thinlung I dah chuan heng ka duh loh te chu a kal sawn mai
dawn ani. I laka ka phut ber chu keima lamah I rilru dah hi a ni, chutah chuan hlimna leh lawmna
I hmu ang.”

“ I thinlung chu ka lamah chuan thianghlim rawh se, I thinlung ah chuan ka hmangaihna ka dah a
chu chuan ka duh ang zawngin a hruai ang che, nangmah a dan danglam a lo awm hi setana hna-
thawh a ni fo, ani chuan rawn beih che a duh a……….nang in kei min rin a min dil phawt chuan
heng te hi I hneh theih nan ka pui zel ang che”

Joanna

I harsatna chu a luang liam lovang

“ ka fa, lo kal rawk, ka rualin kal rawh, tui vau kama a han in vawrh te chu en teh, ramri ka kham
bak chu an pel lovang; chutiang ang bawk chuan I harsatna tawh te pawh hian ka ramri kham
bak an pel lovang.”

Anonymous

111
Lalpa nena inpawlna

I hlawhtlinna chu keimah ka ni

Lalpa ka tana hna I thawhna zawng zawng ah leh nangma min hruaina ah lawmthu ka hrilh a
che, nang chuan I aw ngaithla duh te hnenah chuan thu I sawi ani tih min hriattir avangin
lawmthu ka sawi e, ka hnenah Lalpa thu I sawi duh tak tak ang maw?

“ Ka fa, ka hmangaih che, ka hmangaih dan che hi I hriat thiam aiin a thuk zawk a a ril zawk bawk
a ni, he ka hmangaihna che hian hun lo la kal turah pawh a hruai zel ang che….i lungngaih emaw
I hrehawmin emaw I chakloh lai pawhin a hruai ang che. Ka hmangaih reng ang che tih hi hre
rawh”

“I nunah I duh anga thil a kal lohin I manganna pawh ka hria e, mahse heng zawng zawng ah
hian keimah ah chawl rawh. I rawngbawlna zawng zawng ah hian keimah a hruaitu che ka ni a,
nang chu ka hmanrua mai i ni. I hlawhtlinna zawng zawng chu keimah ka ni a chumi avang chuan
keimah ah chawl ang che, I awm dan tur ka chungah nghat la keimah min ring la keiman ka ti zel
ang.”

Lalpa ka chunga I thatna avang hian I hnen ata dawng zel turin ka inpeih e.

“chuti anih chuan ka hmanngaih zia che chu hre rawh, keimah ah I rinna chu nghat tlat ang che.”

Anonymous

Nang chu keimah vanga chak I ni

“ Nangmah I in hmuh dan ah chuan mi hlawhtling lo I ni a, a buana I buan hma hauh pawhin
hnehna chang lo turah I in ngai nghal a, hetiang ang mi hi chu an chak lo nghal thin a ni. Ka
hmuh dan ah che hi chuan hetiang ang mi hi I ni lo. Ka fa duhtak I ni a, ka thisen hlu taka lei I ni
a, mahse nang erawh chuan ka hruaina aiaah nangma duhdan I dah lal zawk a I rin lohna chuan
nangmah a ti buai che a nih hi. Keimah min en la, keiman ka hruai theihnan che min zui rawh.”

“ Ka zirtir te pawh kha nangmah ang chauh an ni,an nih pawh kha an rin lohna ah an buai a, thil
mak ka tih pawh khan awih har an ti a, an buai hle anih kha….chutih lai chuan keiman kan hruai
a, keimah nena in pawlna nun an nei hnu kha chuan a lo danglam ta anih kha.”

“ Ka ta I ni a, ka zirtir te ang bawk khan ka ta I ni, an ni kha nangmah aiin ka duhsak bik chuang
lo mahse I rin lohna kha sim la ka hnen lam rawn hawi leh rawh, Ka Aw ngiathla la keima
hruaina ah kal rawh chutah chuan kei chuan ka lo thlak danglam ang che, chutah nangin mi
dang I lo thlak danglam ve thei dawn nia… khawvel zitirtu tur I ni si a.”

112
Lalpa nena inpawlna

“ Naupang te in a Pa a rin angin nang pawhin kei mi ring ve rawh, I fapa Josiah a kha hre reng
rawh ani pawh kha tui chen I zirtir khan I kova nangmah a rin avang che khan hlau chung chung
in a rawn zuang thla ani lawm ni? Mahse a rin avang chauh che khan vawiin ni ah chuan tui a
chen thiam phah a ni lawm ni, chutiang ang bawk chuan ka hruaina ah awm la keiman ka zirtir
ang che , hlau suh la min rawn pan mai rawn, ka rinawm a nia”

Michael (Canada)

113
Lalpa nena inpawlna

10
Yada – Hmangaihna tawm pui

Patti chu New York tlak lamah a seilian a. Tleirawl anih lai chuan nitin deuhthaw mai hi radio a ngaithla a,
thupaungtu a duh ber chu Danny a ni a, he pa hi tleirawl ho ngaihsan tak mai pawh a ni a, an awm
khawm na deuh laih tawh ah chuan he pa programme hi radio in an ngaithla deuh thap mai thin a ni. Col-
lege te kan han lut a, hmun dangah te kan han awm kual hnu in, Patti lo seilenna New York tlak lamah
chuan kan awm leh ta a. Nikhat chu TV a en laiin, a tleirawl laia aw a hriat fo leh a ngaihsan tak chu a hre
ta a, TV ah chuan Danny a ngei mai chu a hmu ta a

Patti chuan a aw hriat thin ah chuan a putu hmel awm a lo suangtuah thin a, tunah chuan suangtuah
ngai lovin a hmel chu Tv ah a duh hun hunah a aw leh a hmel chu a hmu thei ta.

He lehkhabu a zirtirna ka rawn tarlan zawng zawngte hi Lalpa Aw I lo hriattheih nana tanpuitu tur che a
ni a. Lalpa nena inpawlna nung I lo neih theih ngei pawh ka beisei.

Mahse he lehkhabu chhiar a I tawp mai chuan Patti leh radio a thupuangtu a hnu a TV a lo lang ta Danny
a nen khan in danglam chuang lo vang. Patti a chuan Danny a aw chu a hria a, a hmel puthmang pawh a
hria a, mahse a takin an in hre lo. Vawi khatmah an la in hmu lova, an la titi dun lova an in kawm ngaih
bawk hek lo. Inthianna leh inkawm ngaihna pawh an nei lo. Hetiang ang chiah hian Lalpa leh mihring
inkar ah hian a awm thei.

Lalpa in a hmangaih te laka a duh ber chu inpawlna nung neih hi a ni. Kan tan chuan Lalpa aw hriat hian
Lalpa nena kan in pawlna a nung thin a ni. Kan thupui ber erawh chu Lalpa aw hriat ringawt nilovin Lalpa
hriat hi a ni.

Lal Isua chuan “Hei hi chatuana nunna a ni, nang Pathian tak chauh leh I tirh Isua Krista hriat
hi.” (Johana 17:3) . Kan chhandamna hi a neih a neih chi a ni lova, Lalpa nena inpawlna zawk a ni,
chatuan nunna hi dam reng nilovin hmangaihna a than lenna a ni.

Greek tawnga “hria” tih hi ginosko a ni a, hei hi hmelhriat sathliah a kawk lova, thian hnai in laichinna a
kawk lo bawk, a kawh tak chu in pawlna inlaichinna thang chho thuk tak (entirnan Nupa, pafa, nufa te)a
kawk zawk a ni. Hei hi ani chhandam kan nihna chhan chu, Pa leh Fapa nena inpawlna thuk tak kan neih
a, he inpawlna hi chatuan thlenga a lo than len chhoh zel theih nan. Ginosko hi Hebrai tawngah chuan
Yada tih a ni a, hei hi tawngtai na a Lalpa nena kan inpawlna tawngkam atana hman ka duh a chu a ni.
Tawngtaina hi dilna ringawt nilovin Lalpa hnena awmna zawk a ni. Tawngtaina kan ngaihdan kan sawn

114
Lalpa nena inpawlna

danglam hma loh chuan Lalpa nena inpawlna nung neih hi a harsa fo thin a, Lalpa min din chhan hi
hraitchhuah a har hle.

Dilna te, duh thlanna te hi tawngtaina ah chuan a pawimawh mahse kan tawngtaina hi yada,atanga
chhuak a nih loh chuan sakhuana thil a ngaih a hlauhawm khawp mai.

Lalpa hian a hmangaih duh che

Lal Isua Lal leh chhandamtu a kan pawm hian , amah nen kan in hual a, Chatuana ama hnena kan awm
hma loh chuan Lalpa nen kan inhual chho mek zel a ni.

He hun hi Lalpa nena kan in kawm ngaihna hun, kan inpawlna a lo than chhoh lai hun leh kan hlimna leh
lawmna , kan hlawhtlinna leh kan thil tih sual lai te kan inhriatpuina hun a ni. Paul chuan Korinth ho
hnenah “Krista hnenah chuan nula thianghlim angin ka pek theihna tur che uin, pasal pakhat ka
hualsak si che u a.” (II Kor. 11:2) kan Lalpa lo kal leh hunah chuan ani chuan a hmangaih a
Kohhran nen chuan an innei tawh dawn si a (Thup 19:1). Kan in hual lai chuan kan ngaihzawng
te chuan kan bula awm an thlahlel a, an rilru a awm kan hnenah sawi an duh a sawi loh pawhin
kan bula awm reng pawh nuam an ti thin a ni. Patti hnenah chuan Lalpa chuan hetiang ang hian
thu a sawi a : “Ka hmangaih che, ka hnena I rawn kal thuai ka nghakhlel e, nangmah nena in
pawlna nung neih reng hi ka duh e, min kalsan suh ka hmangaih che. Ka thil pek zawng zawng
che kha hmangaih thilpek ah min ngaihsak rawh. Ka hmangaih che, nang hi ka tan chuan thil
hlu ber I ni a, I nun chu min rawn tawm pui ve ta che”

Lal Isua khan a hmangaih Jerusalem a hmu a, a mi chengten Lalpa an hawisan a hmuhin ““Aw
Jerusalem, Jerusalem! Zawlneiho thattu, i hnena an rawn tirhte lunga lo denghlumtu! Arpuiin
mahni note a thla hnuaia awp khawm a tum ang in I fate vawi eng zat nge awp khawm ka tum
kha! Nimahsela in duh si lo.”( Luka 13:34) tiin a au chhuah thu kan hmu a.

Lal Isua hian amah hnaih turin min duh a, aman min tuamhlawm a duh, min hmangaih zia min
hriattir a duh a, mahse ama tana hun kan neih loh lai te, Lalpa nena kan inpawlna aiin dan kan
ngai pawimawh zawk a, hmangaihna aia thil tih kan dah pawimawh zawk hian A rilru kan tihnat
zia kan ngaihtuah zui ngai em? .

Zirlai pakhat chuan hetiang ang hian Lalpa hnen atangin thu a dawg a “ Ka fa duhtak, tawngtaina
chungchang ah harsatna I nei a ni maw? Engvangin nge? Tawngtaina te chu thian hnai tak nena
inkawm ang hi a lawm – tawngtaina ah chuan I thian hnai chu keimah ka ni a, lo kal la inkawm
ang hmiang – I thian hnai te I kawm ang khan min rawn kawm rawh – keimah min en reng la a
har hlei nem – ka hruai ang che, ka hmangaih che , keimah ah rawn chawl rawh- nangmah ah ka
kal tlang thei nan min rawn hnaih rawh”

115
Lalpa nena inpawlna

Lal Isua Yada kan thlan hian a va han lawm em “mo neitu chu mo chungah a lawm angin, i
Pathian chu i chungah a lawm ang.”(Isa. 62:5) Keini hian Lal Isua min hmangaihzia hi kan hria
em aw? Hetiang hian ani chuan min hrilh a sin. “Ka thinlung i hneh zo ta, ka laina, ka thiannu,

Ka thinlung i hneh zo ta, i mit sir zai vawi khatin,I nghawng thlun pakhat nên chuan.

A mawi mang e, i hmangaihna, ka laina, ka thiannu! Uain hnehin i hmangaihna a that zawkzia
mai tak chu! Rimtui zawng zawng hnehin a tui zawk i hriak rim zawng. Aw ka thiannu, i hmuiah
a far e, khuaipui zû: I tawngkamah khawizu, hnute tui: I silhfen rim Lebanon rim ang.”(Hla thlan
4:9-11)

Heng thu te hi Mipa ngaihzawng nei thu chhak chhuah a ni a, Hla thlan hian nupa inkar hmangai-
hna a sawi na a, Lal Isua leh a mo a Kohhran te inkar sawina a ni tho. Lalpa hian kan hnenah a
mi hmangaihna hi sawi chhuah a duh a, duh kan neih hun chauh emaw zawhtur kan neih
chauha ama hnaih turin min duh lo, amah kan hmangaihna let ve na avang zawk a hnaih reng
turin min duh zawk a ni. Lalpa chuan ka hnenah “ I bula awm nuam ka ti, awm dun hi nuam ka ti,
I mi pawlna rim chu a tui ka ti. Tlanga lui te a luang angin ka hnena I awm hi ka thlahlel thin a ni.
Keimah ina I laka ka phut ber angin ka hnenah I awm avangin ka lawm a, ti zel ang che. Ka hnena
I rawn kal apiangin thil rah chhuah phut suh, ka hnena awm hi nuam ti rawh”

Hmangaihna puan chhuah nan hun hmang rawh

In hmuh vawikhatna a in hmangaih hi duhthusam a ni. Hmangaihna hi vawi lehkhatah a rawn par chhuak
hluai ngai lo, chi teh reu te angin bul a rawn tan a,enkawl ngun chuan rawn thang lian in pangpar mawi
takah a rawn par chhuak thin. Hmangaihna chu hun hman dun tam te, nuih ho tam te, hnathawh ho
atang te inkhelh ho atang te in a lo nghet thin. Cinema lama min hmuh tir ang ngawt hian hmangaihna hi
a lo par chhuak thut lo

Lal Isua khan a zirtir te a koh chhuah khan ; a duh hmasak bera chu a hnena an awm theih nan a ni.(Mk.
3:14). Lal Isua khan an tha emaw a rawngan bawl sak a thlahlel ber lo, hei hi chu a lo la awm dawn a ni. A
duh hmasak ber erawh chu a hnena an awm a, thian a neih a, a manganna leh lawmna te sawi pui a duh
ani. Patti nen kan in rim lai khan kan hun tam tak chu kan hmang dun thin a, class kan neih hran lai chauh
lo hi chuan kan in zui ta chawt mai a. Zing takah kan tho a, kan tawngtai dun thin a. Pawisa kan neih
chang chuan kan leng chhuak dun a, arsi hnuai awm tawh phawt hi chu kan sawi dun a ni deuh ber mai,
kan inkar ah khan engmah zep ruk kan nei lo.

Tinge, heti khawpa in in zui dun tak mai? dan in siam em ni? Tihluih na vang em ni? Te pawh I ti thei
mahse anilo, kan inhmangaih em avangin kan in thlahlel mai zawk a ni.kan awm hran apiangin kim lo in
kan inhria a, chumi avang chuan ka inngaina telh telh a dam hun chhunga awm dun turin kan in nei ta a
ni.

116
Lalpa nena inpawlna

Lalpa nena kan inpawlna pawh hi hetiang ang deuh hi a ni a, Lalpa nen inpawlna hu n kan neih ziah ang
kan ti lo mahse A hmangihna chuan min hip zawk a ni. Khawvel buaina ten min ti buai thin mahse, ka
chhungril ah Amah nena inpawlna nei a chawl turin min ko thin.

Nikhat chu Lalpa in ka hnenah “Kei Alpha leh Omega, a Bul leh a Tawp ka ni. Tuihal apiang hnenah
chuan Nunna Tuikhura mi athlawnin ka pe ang. Hnehtu apiang chuan chung chu an luah ang a,
kei an Pathian ka ni ang a, anni chu ka fate an ni ang. Mahse ka hnenah awm reng rawh, I hnaih
theihin ka awm reng a lawm, nang chuan I rilru leh thinlung zawng zawng in min zawng thin ang
che. I thei ang tirawh”

Lalpa hian a Aw ngaithla apiang hnenah chuan lo kal rawh ka hnenah a ti thin a ni.

Patti hnenah chuan “Ka hruaina ah nung rawh, nang chuan I pasal Mark-a duhdan angin nun I tum reng
a, chutiang chiah chuan ka duhdan hi hriat tum la, keimah a awm reng I duh chuan min hmangaih la min
hre chiang rawh, chumi tur chuan keimah ah chawl la”

“Sakhi, luite tui chaka a thaw huam huang ang hian, Aw Pathian, ka nunna hi nangmah chakin a
thaw huam huam a ni. Ka nunna hi pathian chakin, Pathian nung chakin, a tuihal a ni:

Engtikah nge Pathian hma ka thlen ang a, ka inlan ang aw?” tih hi kan thupui ni ve se.

Lalpa hma a kan awm hian Thlamuanna, lawmna leh lungawina kan hmu thin a ni.

Lalpa nena inpawlna nung

Lalpa nena inpawl hi a chang change tih tur a nil ova, engtik lai pawha keimahni min khawih thil a ni. Lal
Isua nen kan nun dun tawh chinah chuan kan nun khawi lai pawh hi a huap ani. Entirnan : Mi engzat in
nge Lalpa tana fehchhuah tul ti? Mi engzat chiah hian nge Lalpa tana kan fehchhuahna kawnga min pui
turin lehkhabu lei a, zir le? Lalpa tana ka feh chhuah tawk loh avanga in thiamlo kan ni leh fo lawi si em?
Vawi tam tak chu Upa lehPastor te hian Lalpa nena kan inpawl tawk loh avangin midang te hi kan puh ve
fo. Lal Isua khan a zirtir te hnenah Kal ula chanchintha puang suh u a ti lo. “ Nimahsela Thlarau Thiangh-
lim chu in chunga a lo thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan Jerusalem khuaah te, Judai leh
Samari ram khaw tinah te, kawlkil thleng pawhin ka thuhretute in ni ang,” a ti zawk a ni. Engnge thu
hretu chu ni ta ang le? Entirnan zan rei tawh takah thil lei turin dawr ah I kal a, dawr I luh hma chuan
thawm I hre ta a, kawngkhar atanga chuan I bih dek dek a, silai keng hmaituam pakhat hian dawr
neitupa chu a sum neih zawng zawng pe turin a lo vau lai chu I hmu a, dawr atanga a lo chhuah
chuan chu pa chu chik deuh in I en a, reilote ah chuan police an lo kal ta a, police te hnenah chuan
thu hretu ka awm e I ti a. Thubuai an ngaihtuah hunah chuan I thil hmuh leh hriat chauh puang
chhuak turin roreltu chuan a beisei dawn che ani. Lal Isua chuan Thlarau Thianghlim a lo thlen hunah
chuan nangni chu ka thuhretu te in ni ang a ti a, midang te hnenah hian ka thu hriat leh kan chan kan
sawi tur a ni.

Johana leh Peter ate chuan Lal Isua thusawi an hre thiam a, tempul step a zeng an hmuh pawhin Lal
Isua’n damlo a tih dam lai an mitthla a, Lalpa’n thupek angin thu an han sawi chuan damlo chu hlim

117
Lalpa nena inpawlna

takin a kal ta ani, hemi hnu hian Lalpa hnena atanga an thil zir leh hmuh te an han sawi chhuak a tan
inah an han tan phah ta hial anih kha. Sanhedrin ho chuan an thusawi chu mak an ti hle a, an lawm a Lal
Isua hnenah a awm tih an hre ta anih kha. Hei hi ani thuhretu te dinhmun dik tak chu. Lalpa ina kan
hnena thu a sawi ngaihthlak a, puan chhuah hi kan tih tur a ni. Lal Isua hnena kan awm chuan mite hian
Lal Isua bulah kan awm tawh tih an hria anga, kan thusawi te chu a ngaithla tu ten an awih phah anga,
Chatuana thihna ata chhanchhuah in an awm ang.

Pathian biakna chu Lalpa nena inpawlna kan neih hnu chuan a lo danglam ta a, kan thinlung mit hawn a
lo nih takah chuan engkim hi a lo danglam ta ani.

Pathianni zing khat chu inkhawm laiin Patti thlarau mit chu Lalpa chuan a rawn hawnsak a A thil hmuh tir
chu a ropui hle mai a, inkhawm chhung zawng chu a hmuhtir a. A thil hmuh chu he lehkhabu ah hian ziah
ani a. hei hi a chhan chu kan thil zir te nen hian a in kaihhnawih that em vang a ni. II Lalte 3:15 a Elisha
ang khan Patti pawh hian Lalpa aw a ngaithla a, a thil tawn chu hetiang hian a ziak a ni :-

“Tun Pathian Ni chu Pathian ni dang ang bawkin, zan lamah ka fapa Joshua a mut that loh avangin ka hah
hle a, kan fa dangte an awm hnai bawk si lova, kan pa Marka lah chu kan thawh hnu lawkah Biak in lam
panin a chhuak daih si a, min pui tur awm lo chuan ka fa te te chu inkhawm turin ka han siam a. Zanriah
ei pui tur mikhual kan nei dawr bawk nen, kan in lo hnawk bawk nen, insiam pawh insiam tha hman
lovin, in chu hmanhmawh takin kan chhuahsan ta a.”

“ Biak In kan va thlen chuan Inkhawm an lo tan hman der tawh a, an zai lai chu ka va zawm ve ta a, rei
vak lo hnuah chuan inkhawm lai chuan a reh deuh ta thuap a, aw hian ka hnenah “ ngai teh moneitu chu
sakawr var chungah hneh …..” a ti a, he thu hi keima tan nge midang te tan tih ka chian loh vangin ka
ngawi reng a. reilote hnuah chuan chu awm chu Lalpa hma a lo kal ani tih ka hre chhuak ta a. Lalpa chuan
ka thinrimna te, ka rilru hahna ah te min han hruai kir leh a, Pathian ni a lo thlen leh huna ka in ven theih
dan tur min han zirtir bawk a, ka thinrimna te chu a reh ta huai mai a, Lalpa hnena awm chu a nuam kher
mai ka han zai te pawhin Lalpa chu nuam ti takin ka fak ta a ni.”

Rinna

Rinna hi Lalpa nena kan inpawlna atanga lo chhuak a ni a. Rom 10:17 ah chuan “Rinna chu hriatna
avangin a lo awm thin a, tin, hriatna chu Krista thu avangin a lo awm” a ti. Lal Isua kan hnena a rawn
tawng chuan Rinna hi chuan awlsam takin a rawn zui mai a ni. Mel Tari a chuan “Lal Isua thli chhem” tih
lehkha a ziah ah chuan rinna chu Lal Isua hriatna atangin a lo chhuak a, amah hnaih a kan awm a a duh
ang zawng min zirtir atangin leh a duhzawng kan tih atangin tiin a ziak a.

Mi kum 50 innei tawh in hmangaih tak bulah I awm tawh ngai em? An in hmangaih tawn avang leh an lo
awm dun rei tawh avangin chawhmeh an duh dan thlengin an in hriatsak a an inchei duh dan leh nalh an
tih zawng pawh an in hriat sak tawn hle a ni.

Hei hi ani rinna yada chunga innghat chu. Lalpa Isua ka hmangaih hian, a Thu kan hnenah a rawn thleng
a, a duh ang zawngin ka nung thei thin a ni.

118
Lalpa nena inpawlna
Ringtu ina a chak ber chu Lalpa duhdan a nun leh a aw ngaihthlak hi a ni a, hemi avang hian Lalpa hruaina
kan mamawh hle a ni. Lalpa aw hriatna hi ama bula kan awm rengna rah a ni.

Sam 32 :8-9 ah chuan “Fing taka awmtir chein i kalna tûr kawng chu ka entir ang chia: Ka mita en
reng chung chein rem ka ruatsak zel ang che. Ngaihtuahna nei hlei lo sakawr emaw, sabengtung
emaw angin awm suh u: Chung chuan thunun nân lakam thir barh an ngai a, Chutilochuan i kai
thei lo vang. Mi suaksual tan chuan lungngaihna tam tak a awm ang a: LALPA ringtu erawh chu
ngilneihnain a hual vêl zawk ang.”

Lal Davida khan awmpui tam tak a nei a, an ni chuan a chetzia an thlir reng a, mamawh a neih chuan an tih
sak vat zel thin a ni. Eitura a thut in a chhiahhlawh ten a ei tur an pe a, thei a mamawh chuan a kung lam a
hawi ringawt a, an lawh sak mai a, wine a mamawh chuan a thlit sak mai a, hei hi a chhan chu a
chhiahhlawh ten an vil hneh em avangin a duh an hria a, a sawi kher pawh a ngai lo a mit len dan atangin
ringawt in a tir kual thei ani.

Lalpa chuan min hruai a duh dan chu min hriattir chiang a, a bul hnai a awm turin min duh ber a, chutiang
anga kan awm hnaih chinah chuan a duh dan chiang takin kan hre thei thin a ni. Lalpa chuan sakawr anga
min kaih a duh lova, kan mita min en reng chungin min hruai a duh zawk a ni. Lalpa aw ngaihthlak dan kan
hriat tirh chuan kan nu nen Lalpa hruaina kan mamawh lai tak a ni a, Lalpa chuan Patti hnenah “ I thiltih
zawng zawng hi thu tlukna siam ngai vek a ni a, keiman thutlukna siam sak che ka duh a, chumi avang
chuan thu tlukna siam hma in ka lam lo hawi rawh, ka duhdan ngaithla hmasa thin ang che.”

Patti chuan a tir chuan a hnial nasa hle a,a hahthlak dawn hian a hre khawp mai a, mahse Lalpa chuan “
zawhna min zawt reng rawh ka ti lo, ka duh dan hre rawh ka ti zawk ani, mahni a kal ai chuan keima
hruaiin awm zawk la, I tana tha tur chu ka hre zawk alawm” tiin a chhang a.

Thu tlangkawmna

Yada chu nunna bul a ni a, Christian na bulpui leh inghahna ber a ni. Kan tih ve tur chu Lalpa hnaih a awm
reng a ni a, kan engkim hi ama tana kan hlan chuan amah hriatna ah kan thang lian tawlh tawlh zawk thin
a ni. Lalpa hian Amah hnaih a a hmangaihna min hriattir a duh avangin chumi ti thei tur chuan nitin in
amah kan hnaih reng a ngai a ni.

A hnuai chabi 4 te hi Lalpa nena inpawlna in neih theih nan hmang thin ang che :-

Chahbi pakhatna: Pathian aw ka hnena a sawi chu engtin nge a rik

Chahbi pahnihna: Pathian ngaihtuahna leh rilru phurna te keimah a, a lo luan theihnan ka ngaihtuahna
leh rilru phurna te ngawihtir a ngai

Chahbi pathumna: Ka tawngtai pahin ka thinlung mit chu Isua chungah ka nghat a, engkim ti thei
Pathian inlarna leh mumang chu thlarau in ka hmu

Chahbi palina: Thuziah, kan tawngtaina leh Pathian Chhanna ziahthlak hian Pathian AW kan hriatna
kawngah zalenna tam tak min pe.

If you encounter difficulties that seem to block your way, return to the Tabernacle or examine your life in
light of Hebrews 10:22. Thuhnuairawlh taka Lalpa dawr hi a pawimawh khawp mai a, he thuhnuairawl-
hna hian Lalpa thu ah leh a taksa ah min hruai lut thin a ni.
119
Lalpa nena inpawlna
Lo kal la I thian tha ber ka entir ang che, I tan milem ka han chhawpchhuak the ang ….he milem ka ziah lai
hian uluk takin lo thlir ang che….a tawp I thlen hunah chuan Thlarau Thianghlim in a duhna hmuna a hruai
theih nan che a thu awih rawh, Lal Isua hnenah I duh duh sawi la, A aw pawh ngaithla ve ang che.

Le hahdam leh nuam tak khan han thu teh…

I ngaihruatna khan Galilee rama tlangram chu han fang teh, khua a thiang nuam a, thli a thaw heuh heuh
a, a thawveng a I harh sawng sawng a ni, phul ah chuan thutna nuam tak han rem teh a chang chuan van
lam han en la sava thlawk te I hmu em? Thlang lam han hawi thla la Galilee lui Ni in a chhun let khu in
hmu em? I bul hnai ah mipui pungkhawm te chu I hre ve em? I thutna chu I rem fuh kher mai, a hma lam I
chang a I bul hnai ah chuan Petera, Jakoba Johana Andria leh midang te kha I hmu em? An ni nen hian Lal
Isua hmuh I tum a ni lawm ni? Lal Isua chu I hma a thu I hmu em? Lungpui nghenga A thu I hmu em? A lu
a kaikun I hmu em? A awm dan atang khian A Pa A bia tih khi I hre thei em? A hmel I en reng lai chuan
tunkar chhunga I thil tawn I ngaihtuah let a, engemawti chhung chu Nazareth khua a Thingrem siamtu
fapa hmun hrang hrang a vak kual a damlo te tidam a, thu te sawi thin chanchin I lo hre tawh a, a tirah
chuan I ngaihsak lem lova, mahni in fak ching messia a inchhal ve satliah ah I lo ngai a, mahse a chanchin I
han hre thui deuh deuh a, midang a ang lo tlat in I hre zui ta a, I rilru puthmang chu a lo danglam ta hret
hret a. He Lal Isua hian thu a sawi in thuneihna nen a sawi tih I hria a, ziaktute leh pharisai te meuh
pawhin hnial ngaihna an hre lo a ni. Damlo te an dam a, ramhuai man te chhuah zalen an lo ni ta. Heng
chanchin zawng zawng hi Jerusalem, tyre sidon leh Decapolis khua atang ten I hria a, an sawi dan lah chu a
in ang vek bawk si a, mahse tunah zawng in khua ah a lo thleng ve ta, sumdawng ho lah chu mipui tam tak
Isua zui tut e duhzawng phuhruk theih nan an in la muk ve sauh sauh laiin nang erawh chuan I dawr khar
sanin Lal Isua thusawi chu ngaihthlak ve tumin I lo kal a………………synagogue a thu a sawi lai te I ngaihtuah
chhuak a……… Pathian Lehkha thu an chhiar tir lai te, a chhiar lai a mipui an ngawih thup lai te, A awm
mawizia te leh Pathian Lehkha thu a chhiar zawh a thu a sawi chhunzawm dan te I rilru ah a lam tharlam
hle a. Pathian Thu a sawi lai a, a fiah zia te mipui in a thusawi an chan dan te an hriat kim loh an hlau
avanga a thut dan te I rilru ah han suangtuah let la. Lal Isuan “Pathian ram chu in zingah a awm” a han ti
a, “nangmahni chhanchhuak tur hmun dang ah zawng suh u, vawiin ni ah hian Lalpa in hnenah a awm”a ti
chhunzawm a.

Thu a sawi zawh chuan reife mai chu mipui an ngawi thuap a, mipui te chuan Lalpa chenchilhna chua bo
mai an hlau a, mahse Hmeichhe naupang pakhat hi a tap chhuak a, hei hian boruak chu a rawn ti danglam
a. Synagogue chhung ah chuan mipui te chu an ti ti ta luai luai mai a, thenkhat chu an thin a rim a, mahse
an ni chu an tihdan phung a ni a, mak I ti lem lova.. mipui tam zawk erawh chuan Isua thusawi chu a
ngaihthlak chhunzawm duh a ….. I hnung ah chuan Hmeichhe naupang pakhat nui ri har har hi I hria …
Rakili lamah chuan I rilru I pe ta a . A Nu leh Pa te chu I naupan lai atanga I hmel hriat an ni a, an inneih
hnu kum rei tak fa an neih loh vanga an rilru hahzia leh hreaawmzia te pawh I hriatpui a. Kum rei tak
hnuah chuan a nuin fa a pai tih kan han hriat chuan, a khaw nawt in kan lawmpui tak zet a ni. Mahse,
naute chu a lo pian chuan , a mit a lo del hlauh mau a. a lo thang lian chho zel a, Rakili chuan a rualpui te
infiam thawm hriat chak tak maia an kawngkhar a a thu I hmuh te chuan I rilru a tin a hle mai . Mahse
Rakili chu naupang hlim thei tak mai a ni a. Thurawn I pek angin a nu leh pa te chuan an fanu chu Lal Isua
bulah an hruai a, mahse mipui pungkhawm an tam hle mai a, Rakili an hmuh chuan Mipui chuan an
khawngaih a, a kian a, awlsam tak maiin Lal Isua bul hnai chu in va thleng ta mai a.

Lal Isua hnaih a in thlen chuan pa pakhat hian a zak dawmna hman lai chu a paih a, a zuang ta vak vak
mai a, Pathian a fak a, a hnaih ami te chu a lawm lutuk chuan a kuah chung chung mai a. Lal Isua hlim hmel
pu taka a thlir reng lai chuan Rakili chu a rawn hmu ta . Lal Isua hmel ah chuan Khawngaihna leh lainatna a
rawn lang chhuak a Rakili chu a rawn pan a, an hma ah chuan a thingthi a, aw nem deuh hian a bia a, a

120
Lalpa nena inpawlna
thusawi chu I hre pha lova, mahse Rakili hmai chu dim deuh mai hian an chul sak a, a chal ah chuan a fawh
sak ta a. Chumi lai tak chuan Rakili mit meng chu a lo danglam ta a, mak ti hian Rakili hmel chu a lo
danglam a a hnu ah chuan hlim hmel hi a rawn pu chho ta a, khawvel a hmel a hmuh hmasak ber chu Lal
Isua hmel a ni a, lawm em em mai hian Lal Isua chu a pawm bet a, hlim em em mai chuan an pahnih
chuan an an nui a, Isua chuan Rakili chu a nu leh pa te hnenah chuan a hlan a, Rakili nu leh pa lawm lutuk
chuan thu pawh an sawi hlei thei lova, mahse Isua chuan a hre thiam tih a hriat a. Amah han biak chu a va
chakawm tak em an hnenah chuan thil tam tak han sawi chu a chakawm mai bak ah zawh tur I va han
ngah dawn em? A han en che a a nuih che a, nang pawh chuan I nuih let a, I biak chakna chu a tizual sauh
mai si a. Mipui pungkhawm te chu an han ngawi deuh thuap a, Isua chu a tawng ta a, a tawngkam chuan
ruah mal tla angin I thinlung chu a rawn tihnawng a, a thu sawi zawng zawng te chu I thinlung ah chi rawn
tuh in a rawn nung a, a mit chuan nangmah a rawn en che a, I tan a sawi ani tih a hriat theih a, o han in be
thei ila chu aw I ti vawng vawng a, ka harsatna te chu a hre awm si a tiin. Mahse I tan chuan mipui kiang
tawh mahse han hnaih chi a ni si lo a zirtir te a hnenah an awm khup dawn si a. I tan chauh chuan hun a
nei dawn si lo……chumi avang chuan I en ngawih ngawih a. A thusawi chu I tan chuan nunna a ni a, I kalsan
phal si lo. A thu sawi chu a tawp dawn hnai in I hria a I ui hle mai a, I la ngai thla kham mawlh si lo, mahni
chauha han haw chu a va han huphurh awm em, ka chhungril ah buaina leh hraitthiam loh ka la nghah a
sin mawle I ti a…mahse thu a sawi zo tawh si, in lam pan a lo ngai ta khua a tlai lam ani bawk si. Mipui te
chuan an thil chu an khawm a, I han hawi kual a ni chu a lo tla dawn suar suar tawh a, mahse I tho mai lo,
helai hmun hi hmun thianghlim ani a, I kalsan phal lo la awm I la thlahlel. Hetih lai tak hian Lal Isua’n a zir-
tir te nen an titi ho tih I hre thei, nangma lam an rawn hawi, mahse reilo te ah chuan an ni pawh chu a kal
liam ve leh ta, I han hawi kual a Mi zawng zawng chu an tindarh tih I hre ta, Mahse Lal Isua chu a lo la awm
reng mai, mak I ti a I han hawi kual, I awih thei lo, mahse a ni tlat si… Isua nen chauh in awm dun ta reng
mai….a nuih che a, a ding a,a mitmei chuan a hnen lam pan turin che in a ti che… I thil tawn chu mak ti tak
mai in I han ding a Isua nen chuan tlang lam chu I han pan ta a, a tirah chuan I zak deuh a mahse ani chuan
I zawh tawk a lo hre khawp mai.. I lawm a, nuam I ti a,vawiin ni zet chu I ti a ni. A hnena I sawi duh te chu I
han sawi chhuak a, sawi zawh loh hlau ang mai hian I sawi char char mai a, ani chuan uluk takin a ngaithla
a a lo hrethiam zel mai bawk a. Nuam I ti kher mai.

Lal Isua nena in kal dun chu ka han kalsan tawh teh ang che, nangmaha Thu rawn sawi tir tu che leh
nangma chhungril atanga thu rawn chhuak chu han ngaithla ngun teh…hei hi ani Lalpa aw chu. Nangma
chhungril atangin THU chu alo chhuak a, nangmah ah inlarna I hmu a, amaha nunna nei ang mai in, mahse
heng te hi Lalpa atanga chhuak a ni si a, hetiang a Lalpa hnen atanga thu chhuak hi ziak rawh, en the Lalpa
nen in titi dun ta reng mai, hei hi a ni Lalpa in I thlarau nuna mel lung pawimawh tak a rawn tan sak na che
chu…. Bul I tan ang le.

121

You might also like