Presbyterian Handbook PDF

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 320

PRESBYTERIAN HANDBOOK i

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN

PRESBYTERIAN
HANDBOOK
Revised & Enlarged
2014

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD


ii PRESBYTERIAN HANDBOOK

Published by
Synod Literature & Publication Board
for
The Synod Executive Committee

Chhut khatna 1987


Chhut hnihna (Revised & Enlarged) 1994
Chhut thumna 1995
Chhut lina 1996
Chhut ngana (Revised & Enlarged) 2014

Copies – 10,000

Printed at
Synod Press
Mission Veng, Aizawl.
PRESBYTERIAN HANDBOOK iii

A CHHÛNGA THU AWMTE

Phêk
Chhuahtu Board Thuchang ..................................... v
Bung Thupui
1. Kohhran sawi fiahna .............................................. 1
2. Kohhran inrêlbâwlna lam ....................................... 9
3. Inrêlbâwlna thil \henkhata
Mizoram Presbyterian Kohhran kalhmang ............ 21
4. Kohhran humhalh leh sawh nghehna lam ............... 37
5. Mi dang lo dawnsawn, lawm leh kohhran
pâwl dangte nêna inkûngkaihna ............................ 49
6. Pathian biakna lam ............................................... 71
7. Rawngbâwlna lam ............................................... 93
8. Thil pawimawh zual atâna
kohhran mite kaihhruaina ..................................... 99
9. Kohhran leh Pâwl leh Politics ............................. 117
10. Inneihna leh a kaihnawihte .................................. 119
11. Inkhâwmpui leh Committee thurêl
pawimawh dangte .............................................. 154
Appendix-te
1. Pastoral Ministry Kaihhruaina – 2006
(Siam \hat lai thlâkin) ......................................... 182
2. Synod Revival Kaihhruaina – 2013 .................... 205
iv PRESBYTERIAN HANDBOOK
3. Kohhran Hmeichhe Inkaihhruaina – 2012 ........... 223
4. Kristian |halai Pâwl Inhruaina
Dân 6th Revision 2012 ....................................... 236
5. Kohhran Pavalai Pâwl Inkaihhruaina – 2012 ...... 248
6. Hnam dang rawngbawlna kaihhruaina – 2014 ..... 251
7. Hun pawimawhte ............................................... 280

A chhûnga thupui hrang hrang leh thupui tête zawn awlna


chu a bu tâwpah dah a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK v

CHHUAHTU BOARD THUCHANG

Presbyterian Handbook hi kum 1987 khân chhuah \an a ni a.


Hemi hnu hian vawi thum - 1994, 1995 leh 1996-ah te chhut nawn
leh a ni a. Kohhran lo \hang chho zêlah inkaihhruaina leh kalphung
tam tak thlâk leh tihdanglam chhoh zêl a ni a, kan hman mêk duh
khawp lohna a lian tawlh tawlh a. SEC 181:69b & Synod 2002 :
Gen.13-in chhut nawn leh tûrin a rêl a. SL&PB-in Handbook-a tel
tûr chin siam fel tûrin SEC-ah a thlen a (SL&PB Resln.No 8).
SEC chuan a thlîr leh tûrin SL&PB kutah mawhphurhna a pe a
(SEC 207:35). SL&PB chuan ngun taka ngaihtuahin tihbelh ngai
leh siam \hat nia a hriatte a chhawp chhuak a. SEC 208:33 chuan
lo thlîrin siam \hat ngaite siam \hain a pawm a.
Mizoram Presbyterian Kohhran hi kohhran \hang chak tak
kan nih avângin kalphung siam thar te, a awm tawh sa fel lehzuala
siam \hat leh siam belhte a tam hle a. Chûng chuan Presbyterian
Handbook ennawn pawh hi a tiawlai lo hle. Thil \henkhatah SEC
leh Synod Inkhâwmpuiin a rêl fel phawt ngaihchân leh nghah \ûl a
lo awm \hîn bawk nên duh anga chaka kalpui a har \hîn a. Synod
Inkhâwmpuiah leh SEC-ah Presbyterian Handbook tihchhuah thuai
rawtna a awm tâk avângin, han nghah hreta famkim zâwk thei
tûra ngaihte chu la awm tho mah se, a hmaa mi ennawn ngaite
ennawna tihbelh âwma ngaihte tihbelhin tûna mi hi kan han chhuah
leh ta a ni. Kohhran rorêl thar zêlin a khawih danglam a awm leh
thuai a rinawm a, kohhran hruaituten chûng chu ngaihven zêl
chungin he handbook hi hman a \ha ang. A hmangtu tân kawng
kawhhmuhtu \angkai tak a nih kan beisei e.

(REV. K. LALPIANGTHARA)
Editor
Synod Literature & Publication Board
PRESBYTERIAN HANDBOOK 1

Bung 1

KOHHRAN SAWI FIAHNA

I. KOHHRAN
Kohhran chu Pathian pakhata mi nung pathum awm ringtu,
Isua Krista avânga Chhandamna changtute inpâwl khâwm hi a ni.
Pâwl thianghlim a ni a, khawvêl nun sual laka inthiar fihlîma, nun leh
rawngbâwlnaah Pathian chu a laipui bera dah tlat tûra koh chhuah
a ni. Khawvêl huap a nih avângin ringtu hmuh theih leh hmuh theih
loh, hmâna mi leh tûna mi, khawvêl hmun tina Kristiante a huap a,
hnam leh vun rawng emaw, hmeichhia leh mipa emaw, retheih leh
hausak emaw avânga tu mah \hen hrang leh thliar hrang ngai lo a ni.
Pathian lehkha thu rin chhana ding a ni a, a rinna leh thiltih pawh
Bible-a innghat tlat a ni. Tirhkohte zirtîrnaa innghat a ni a, Kristan a
Chanchin |ha khawvêla puang tûr leh a thuhretu atâna a tirh chhuah
a nih ang takin a thawk \hîn. Hei hi Pathian nung kohhran, Krista
taksa, Thlarau Thianghlim in, ram tina eng lai pawha mi thianghlimte
awm khâwmna a ni.
1. Hmuh theih loh kohhran
Kohhran hmuh theih loh chu ringtu dik, hmâna mi leh tûna mi
leh nakina lo la awm tûr zawng zawng te, Krista hnuaia pumkhata
hruai khâwmte an ni a, Krista chu a lû niin, Krista mo, a taksa, thil
tinrêng tifamkimtu famkimna a ni. Thlarau Thianghlimin a
tihthianghlim, Kristan a ropuinaa kohhran hmêlhem lo, ropui leh
hnehtu nia a hlan tûr chu a ni.
2. Hmuh theih kohhran
Huapzo kohhran hmuh theih chu Kristian thurin pawm, ringtute
leh an fate awmna kohhran chu a ni. He hmuh theih kohhranah
hian Pathian thu puan chhuah a ni a, Lalpa Sakramen uluk taka
buatsaih a ni bawk a, Dân leh inthununna te vawn leh kenkawh tlat
a ni.
2 PRESBYTERIAN HANDBOOK
II. PRESBYTERIAN KOHHRAN
Presbyterian Kohhran chu khawvêla kohhran kalphung chi
khat, a \obul leh Pathian thu kalpui dânah kohhran siam\hat hun
lai thil tih dâna innghat a ni a; chu chuan Pathian biak dânah te,
thianghlim taka nun dânah te leh Krista ram tihzauh kawngah te
Presbyterian Kohhran inrêlbâwl dân a rawn hring chhuak a ni.
‘Presbyterian’ tih chu English thumal pahnih presbyter leh
presbytery a\anga lo kal a ni a, hêng thumalte pawh hi Grik
\awnga presbuteros leh presbuterion tih a\anga lo pianga ngaih
a ni. Thuthlung Tharah he thumal anpui presbuteroi tih chu vawi
eng emaw zât hman a ni (Tirh 14:23; 15:2,4,6,22; 16:4; 20:17; 1
Tim 5:17; Tit 1:5; etc.). Presbyterian tih hi ‘upate rorêlna’ emaw,
chumi pâwla tel mihringte sawina emawa hman \hin a ni.
John Calvin-an Thuthlung Thar huna kohhran inenkawl dân
hnaih thei ber tûr nia ngaiin presbyter (upa)-te rorêlna Presbyterian
Kohhran kalhmang hi a duang chhuak a. A tîrah chuan hotu chi li –
Pastor (Minister), Doctor (Zirtîrtu), Upa leh Deacon-te an awm
tûrah a ngai a. A hnu zêlah chuan chûng hotu palite hna chu Pastor
(Minister)-te leh Upaten an keng ta a. Pastor leh Upa (elder)-te hi
‘Presbyter’ tih an ni ve ve a, Pastor-te chu ‘Zirtîr Upa’ tih an ni a;
Upate chu ‘Rorêl Upa’ tih an ni. Hei vâng hian Presbyterian Kohhran
chu ‘Presbyter-te rorêlna Kohhran a ni,’ tih a ni \hîn.

III. INDIA RAM PRESBYTERIAN KOHHRAN


1. A din \an dân leh kohhran kalhmang
India Ram Presbyterian Kohhran chu Welsh Calvinistic
Methodist Kohhran missionary-ten kum 1841-a Khasi Jaintia rama
rawng an bâwl a\anga lo in\an a ni. He kohhran hian Methodist leh
Presbyterian inrêlbâwl dân a la kawp a. A tir a\ang rêngin Chanchin
|ha hril kawnga \hahnemngaihna leh mipui vântlâng rawngbâwlna
siamsak hi a ze ken bîk a ni. Hei vâng hian mahni intodelh, mahnia
ro inrêl leh mahni ngeia Chanchin |ha hril \hîn a nih phah a ni.
Mizoram (chutih laia Lushai Hill) leh Cachar tlâng ramah te Chanchin
PRESBYTERIAN HANDBOOK 3
|ha chu hril darh zêl a ni a. Chu rawngbâwlna chuan hma a sâwn
chak êm avângin 1896 chuan Khasi Jaintia Presbyterian Kohhran
Assembly siam a ni a, chu chuan India Hmâr Chhaka Welsh
Presbyterian Kohhran rawngbâwlna hmun zawng zawngte a huam
a. Kohhran a \han zêl avângin kum 1924-ah Assembly pahnih –
Lushai Assembly leh Sylhet-Cachar Phai Assembly siam a ni leh a;
Assembly pathum khai khâwm tûr hian Assam Ram Presbyterian
Kohhran Synod chu kum 1926 khân a lo piang ta a ni.
Kum 1930-ah Cachar Hill Tribe Assembly hawn a ni leh a;
kum 1935-ah chuan kohhran inthlun khâwmnaa thuneitu sâng ber
‘Synod’ tih \hin chu ‘Assembly’ tiin thlâk a ni a, Assembly tih
\hinte chu ‘Synod’ tih an ni ta thung a ni.

2. A hming danglam chhoh dân


Welsh Mission kha ‘Welsh Calvinistic Methodist
Mission’ tih a ni \hîn a, an kohhran phunte pawhin chu hming
chu eng emaw chen an pu a. Kum 1924 khân ‘Assam
Presbyterian Kohhran’ hming a pu a, Manipur chhim lama
Kristianten kum 1949-ah Assembly an zawm a, kum 1968-a Dân
bu siam \hat a nih chuan ‘India Hmârchhak Presbyterian
Kohhran Assembly’ tih a ni ta a. Kum 1992-a Inkhâwmpui lian
ber Assembly chuan ‘India ram Presbyterian Kohhran’ tih
hming hi a lo puttîr ta a ni. Kum 2002-ah chuan India ram
Presbyterian Kohhran Inkhâwmpui thuneitu sâng ber ‘Assembly’
tih chu ‘General Assembly’ tih a lo ni leh a, 2004-ah General
Assembly leh Synod inkârah ‘Regional Assembly’ din theihna
dân siam a ni ta bawk a. Kum zabi 20-na tâwp lam leh zabi 21-
na tîr lamah hian kohhran a \han chak avângin General Assembly
apiangin Dân tihdanglam a awm a ni deuh ber mai.

3. Thurin chungchâng
India ram Presbyterian Kohhran chuan Pathian thua
inkaihhruaina atân amah hringtu Wales ram Presbyterian Kohhran
Thurin te, Apostol Thurin leh Nicea Thurin te pawm chungin ama
4 PRESBYTERIAN HANDBOOK
pual bîka a hlâwm chhuah Thurin thupui 10 a nei a, Bible thupui
pawimawh a fûn kim \ha hle. Chu chu hei hi a ni–

Thuhmahruai
India Ram Presbyterian Kohhran chuan (Apostol thurin te,
Nicea thurin te, Westminster thurin leh Wales Ram Presbyterian
Kohhran thurinte chu Pathian thu hrilhfiahna \ha tâwka ngaia,
kohhran tân leh Pathian thu zirna hmunahte zirtîr tlâk nia pawm tlat
chungin), a hnuaia thurin puan chhuahna thute hi a Pastor te,
Probationary Pastor te, Upate leh Kohhrana Dân zawhkimten an
vawn ngheh tlat atân a pawm a ni.

Thurin I
Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar Bute hi Pathian Thu a ni a,
hêng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni.

Thurin II
Pathian pakhat chauh a awm a, Amah chauh chu biak tûr a ni.
Amah chu Thlarau, mahnia awma, hmun tina awm, thlarau dang
zawng zawng leh thil dang rêng rêng laka hrang si a ni a. A miziaah
te, finnaah te, thiltihtheihnaah te, thianghlimnaah te, diknaah te,
\hatnaah te, taknaah te leh hmangaihnaah te tâwp chin nei lo, chatuan
mi, danglam ngai lo a ni.

Thurin III
Pathianah chuan mi nung pathum, Pa leh Fapa leh Thlarau
Thianghlim an awm a, an pathum hian Pathian pakhat an ni a, nihna
thuhmun, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an ni.

Thurin IV
Lei leh vân leh a chhûnga thil awm zawng zawng siamtu Pathian
chuan mihring hi, hriatna, felna leh thianghlimnaaAma anpuiin mipaah
leh hmeichhiaah a siam a. Mi zawng zawng hi bul thuhmun leh
chhûngkaw khata unau anga in\hui khâwm vek kan ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 5
Thurin V
Mihringte chuan anmahni duh thu ngeiin Pathian dân an
bawhchhia a, thiam lohna leh chhiatnaah chuan anmahni an inbarh
lût ta a. Chu thiam lohna leh chhiatna leh sual hremna ata chu
anmahni chhan chhuak tûr leh chatuan nunna pe tûrin hmangaihna
tâwp nei lo Pathian chuan, A chatuan Fapa neih chhun Lal Isua
Krista chu khawvêlah a rawn tîr a; Ama zârah chauh chuan
mihringte hi chhandamin an awm thei a. Chu chatuan Fapa chu
mihring takah a lo chang a, mi nung pakhat mize pahnih nei,
Pathian tak leh mihring tak a ni kumkhua ta a ni. Thlarau
Thianghlim thiltihtheihnain nula thianghlim Mari chuan a pai a, a
hring a; mahse, sual a nei lo. Mi sualte tân Pathian dân chu a
zâwm famkim a, Pathianin dikna a phût hlen chhuak tûr leh
mihringte Pathian remtîr tûrin, inthawina tak leh famkim atân a
inhlân a, kraws-ah a thi a, phûmin a awm a, ni thum niah mitthi
zîng ata a tho leh a. Pathian ding lamah a han chho va, chutah
chuan a mite tân a dîlsak reng a, chuta \ang chuan mitthite kai tho
tûr leh khawvêl rorêl tûrin a lo kal leh ang.

Thurin VI
Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan mihringte
chu chhandamna changtuah a siam a, an sualzia leh chungpikziate a
hriat chiantîr a. Krista hriatna kawngah an rilru a tivâr a, an
duhthlannate chawk thovin, Isua Krista chu an Lalpa leh
chhandamtua pawm tûra ngênin, pawm thei tûrin a pui a, anmahniah
felna rah chi tinrêng a thawk chhuak \hîn.

Thurin VII
Pathianin Kristaah chuan mi zawng zawng hnênah chhandamna
famkim chu a thlâwnin a rawn hlân a, an sualte sim tûr leh Lal Isua
Krista chu an chhandamtu atâna ring tûr te, Amah entawna, Pathian
duh ang taka inngaitlâwm leh thianghlima nung tûr tein thu a pe a.
Krista chu ringa a thu zâwmtute chu chhandam an ni a, sual
6 PRESBYTERIAN HANDBOOK
ngaihdamna te, thiam chantîrna te, Pathian fa nihna te, Thlarau
Thianghlim chênpuina azâra tihthianghlimna te, chatuan ropuina te
an chang a. Ringtute chuan tûn dam chhûng pawhin chhandam nih
inhriat chianna lâwmawm tak chu an chang thei a. Thlarau Thianghlim
chuan khawngaihna hna a thawhin, Thu te, Sakramen te, |awng\aina
te hi hmanruaah a hmang deuh bîk \hîn a ni.

Thurin VIII
Krista din chhuah Sakramen-te chu Baptisma leh Lalpa
Zanriah te hi an ni. Baptisma chu Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim
hminga tuia sil a ni. Hei hi Krista nêna kan inzawmna te, Thlarau
Thianghlim zâra piantharna leh tihnunna chhinchhiahna leh
nemnghehna a ni a, Lalpa hnêna kan inhlanna thiltih a ni bawk. An
sualte sima, Krista chu an chhandamtu atân an ring tih puangtute
leh an fate chantîr tûr a ni.
Lalpa Zanriah chu Krista thihna hriat reng nâna chhang leh
uain chan ho hi a ni a, ringtuten Krista thihnaa hlâwkna an chan
chhinchhiahna leh nemnghehna a ni. Ama mite chuan Amah leh a
inhlanna an pawmzia te, an hlâwkpuizia te, a rawngbâwl tûra an
inpêk zêlna te, Amah an pâwlna leh mi dang nêna an inpâwlna te
entîr nân, A lo kal leh hma loh chuan an chang ho \hîn tûr a ni.
Sakramen hlâwknate chu Krista malsâwmna avâng leh rinnaa
changtuah Thlarauvin a thawh avânga lo awm a ni.

Thurin IX
Ringtu zawng zawng tih tûr chu kohhran inpâwl honaa tel te,
Krista Sakramen leh a thil serh dang vawn \hat te, A dân zawm te,
\awng\ai zêl te, Lalpa Ni serh thianghlim te, Amah be ho tûra
inkhâwm te, A thu hril ngun taka ngaihthlâk te, Pathian malsâwmna
an dawn ang zêla hlim taka pêk ve thung te, anmahniho zîngah leh
mi zawng zawng zîngah Krista nungchang ang tihlan te, khawvêl
puma Krista ram tizau tûra beih te, ropui taka a lo kal lehna hun
nghah te hi a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 7
Thurin X
Ni hnuhnûngah chuan mitthite chu kaihthawhin an awm ang a,
mi zawng zawng Krista rorêlna \hutphah hmaah an lang ang a, he
dam chhûnga an thiltih \hat leh \hat loh ang zêlin rêlsak an ni ang.
Ringlote leh mi sualte chuan thiam loh changin an sual hremna an
tuar ang; Krista ringa, a thu zâwmtute erawh chu a langchanga
thiam chantîrin an awm ang a, ropuinaa lawm luhin an awm ang.

4. Inrêlbâwlna tlângpui
India ram Presbyterian Kohhran chuan inrêlbâwlna lama a
inkaihhruaina atân Dân Bu, tawi kim \ha taka kohhranhote mamawh
ziah chhuahna a nei a. A inrêlbâwlna atân committee leh inkhâwmpui
te a hmang a, mi mal thunei bîk awm lovin kohhran puipa nghette
leh aiawh thlan chhuah \hinte chu rorêltu atâna a mi hmante an ni.
India ram Presbyterian Kohhran pum pui chu General
Assembly-in a khaikhâwm a. General Assembly chu thuneitu sâng
ber, Kohhran Dânte siamtu a ni. He General Assembly Office hi
Meghalaya khawpui Shillong-ah hûn a ni a. General Assembly Office
hian kohhran chhûng lam inrêlbâwlna leh kohhran hminga pâwn
lam dâwr te hi a mawhphurhnaah a neih a ni.
General Assembly Office-ah chuan Minister-te zînga pathum
Administrative Secretary hming pua hotu chan changa dah an ni a.
Hei hi kum thum chhûng zêl atân a ni a. Term khat dang thlan nawn
theiha siam a ni a, Minister-te zînga mi an inthlâk kual \hîn a ni.
General Assembly hnuaia kohhran rorêlnate chu Synod,
Presbytery, Bial leh Tualchhûng kohhran te a ni a; chipchiar zâwkin
Bung 2:IV-ah sawi a ni.
5. Synod hrang hrangte
India ram Presbyterian Kohhran (Presbyterian Church of
India) chhûngah hian ram bial \hen hrang zuia ruahman, inrêlbâwlna
hlâwm lian, Synod hrang pariat a awm mêk a, kohhran \han dân
8 PRESBYTERIAN HANDBOOK
azirin Synod-te hi la belhchhah zêl theih tûra ngaih a ni. Tûna Synod
ding mêkte chu hêngte hi an ni–
(1) Mizoram Presbyterian Church Synod
(2) Cachar Hill Tribes (CHT) Presbyterian Church Synod
(3) Manipur Presbyterian Church Synod
(4) Ribhoi Presbyterian Church Synod
(5) Biateram Presbyterian Church Synod
(6) Khasi & Jaintia Presbyterian (KJP) Synod Mihngi
(7) Khasi & Jaintia Presbyterian (KJP) Synod Sepngi
(8) Zou Presbyterian Church Synod

Kum 2014 General Assembly-ah chuan Karbi Anglong, Meitei


(Manipur) leh Tripura te chu Synod hrang ni tûra buatsaih a remti
a, a \ûl anga hma lâk tûr a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 9

Bung 2

KOHHRAN INRÊLBÂWLNA LAM


I. KOHHRAN INDIN DÂN
Kohhran chu pâwlho thil a nih anga a hnate \ha taka a thawh
theih nân a hnuaia târ lan ang hian kohhran kalhmang zuiin a inrêlbâwl
dân tûr ruahman a ni.
1. Preaching Station
Tualchhûng Kohhran pakhat emaw, a aia tamin emaw ring lo
mite awmnaa rawng an va bâwla Presbyterian dân anga baptisma
chantîra ringthar an siam apiangte chu Tualchhûng Kohhran
member-ah an tel nghâl a. Anmahni enkawltu kohhran leh Bialin
\haa an hriat chuan Preaching Station siamsak theih nghâl an ni. A
dintu Tualchhûng Kohhran enkawlna leh inrêlbâwlna hnuaiah awmtîr
tûr a ni ang.
2. Branch Church
Tualchhûng Kohhrana member hmun bîka awm khâwmte chu
Bialin Branch Church a siamsak thei ang. An awmna Tualchhûng
Kohhran hriatpuiin Bialin Preaching Station te pawh Branch Church
angin a awmtîr thei bawk ang. Branch Church chu an awm \hinna
Tualchhûng Kohhran enkawlna leh inrêlbâwlna hnuaiah a awm ang.
Branch Church hawn chu Bial tih tûr a ni a, a hawngtu tûr pawh
Bialin a ruat tûr a ni bawk (SEC 85:15 (1983).
3. Tualchhûng Kohhran
Branch Church chuan Tualchhûng Kohhran anga awm an duh
chuan an awmna Tualchhûng Kohhran leh Bial kal tlangin
Presbytery-ah ziakin dîlna an theh lût \hîn ang a, chu lehkhaah
chuan a dîltu zawng zawngin hming an ziak \heuh ang a, Bialtu
Pastor-in ama ngaih dân a ziak bawk ang.*
10 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Tualchhûng Kohhran a\anga indan chungchângah pawh Bial
kal tlangin, Presbytery-ah Tualchhûng Kohhran chuan dîlna a thlen
tûr a ni.**
Dîlna chu Presbytery-in rem a tih chuan Tualchhûng
Kohhran thar a din ang. Tualchhûng Kohhran chu Committee
nei tûr a ni a, Committee siam a nih hma chuan an awm \hinna
Tualchhûng Kohhranin a enkawl zui zêl ang. Kohhran tinte hi
Bialah an tel tûr a ni.
Tualchhûng kohhran, Pastor Bial, Presbytery leh Synod siam
dân chipchiar chu India Ram Presbyterian Kohhran Dân Bu Seventh
Revised Edition (Mizo) Reprint 2010 Bung II leh V-ahte a chuang.
Note: *Branch Church-te kohhran puitlinga hlân kai
chungchângah hian Dânpui chhûngah kalpui dân hrang hret hret
a awm a; dîltu zawng zawng hming ziah tih te hi Mizoram
Presbyterian Kohhran Synod-ah chuan zui vek a ni lo va; Branch
Church enkawltu tualchhûng kohhranin Pastor hriatpuiin Bialah
a thlen a, Bialin Presbytery-ah a thlen leh a. An dinhmun ngun
taka en chunga Presbytery-in a remtih chuan kohhran puitlingah
siam nghâl theih a ni (Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu Eleventh
Revised Edition 2014 Bung Rukna 1 en tel ni se).
**‘Indan’ tih (Bung 2:I:3 paragraph 2-naa mi) hi English bu
lamah chuan ‘bifurcation’ (bai-far-kê-sawn) tih a ni a; kohhran
pakhata Kohhran Committee member \ang laite (Puipa nghette)
Committee tham ve vea kohhran pahniha insiam thei an niha
tualchhûng kohhranin hmun hniha in\hen (kohhran pahniha insiam)
a duh chuan Branch Church-a siam hmasa lova kohhran puitlinga
siam theih dân a ni a, hetianga siam a nih dâwn chuan Bialtu Pastor
hriatpuinain Tualchhûng Kohhranin Bial Inkhâwmpuiah a thlen ang
a, remtih a nih chuan Bialin Presbytery-ah a thlen ve leh ang. An
dinhmun te ngun taka en chunga Presbytery-in a remtih chuan rêl
fel ngaite rêl fel vek hnuah indanna buatsaih \hin a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 11
Tûn hmain hetianga kohhran indantîr hi Mizoramah an awm
tam lo a ni ang, hriat lâr a ni vak lo. Tûn hnaiah erawh chuan Branch
Church-a awm hmasa lova hetianga Kohhran indang hi sawi tûr an
awm ta nual mai.

II. KOHHRAN MEMBER-TE


Kohhran member chi hrang pathum an awm a. Chûngte chu-
1. Dân zawhkimte
Dân zawhkimte chu Baptisma chang tawh, kohhranho inpâwlna
famkima lawm luh tawhte hi an ni. Anni chauh hi kohhran thiltih
pawimawha chanvo nei thei an ni.
2. Baptisma chang member-te
Baptisma chang member-te chu Baptisma chang tawh, dân la
zawh kim lote an ni.
3. Member dangte
Member dangte chu kohhran member atâna an hming ziak
tawh; mahse, baptisma la chang lote an ni.
Hêng bâkah hian dân zawhkim tawh si, thununna tâwk lai,
member puitlingte chanvo chang thei rih lo an awm bawk.
Note: Dân Buin dân zawhkim lawm luh theih hun atâna kum bi a
tuk chu kum 14 tling chin a ni a. Mi, kum 14 tling chin leh a chung
lam, dân chhûnga la lawm luh loh leh thunun lai ngah hle te hi kohhran
nih phung atâna duhawm lo tak a nih avângin, Kohhran Dân chhûnga
lût rual leh lût theite lawm luh leh lâk luh lohva an awm reng lohva
Dân zawhkim member an nih theih nâna chin fel ngai chin fel zung
zung hi Tualchhûng Kohhran tin \an lâkna tûr a ni {Dân Bu Seventh
Revised Edition (Mizo) Reprint 2010 Bung II:1:c:(ii)}.
Kohhran Dân chhûnga la awm ngai lo, Dân chhûnga awm
tûra tihte hi ‘lawm luh’ \hin an ni a; Dân chhûnga awm tawh, eng
vâng pawha kohhran thununna an chunga nghah a nih hnua Kohhran
12 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Dân chhûnga awm leh tûra tihte hi ‘lâk luh’ an ni \hîn thung. ‘Lawm
luh’ leh ‘lâk luh’ tih \awngkam hi a hmanna hun bîk a awm a ni.

III. INTHUNUNNA
Inthununna hi kohhran inrêlbâwlna kawnga thil pawimawh tak
a ni a. Thlarau lam nun atâna thil pawimawh tak tak - kohhran
member-te siam \hat leh vên himna te, Pathian ropuina atân leh
kohhran thianghlimna lam hawia an \han len theihna tûr leh ringtu
rinawm tak an nih theihna atân \anpuitu \ha tak a ni. Inthununna hi
kohhran rorêlnain a kenkawh tûr a ni.
Kohhran member zawng zawng te, nemngheh an ni emaw, ni
lo emaw Dân bawhchhia tawh phawt chu thunun tûr an ni a.
Thununna tling bawhchhiatnate chu - tualthah, inngaih, uire, aien,
Kristian rinna kalh zâwnga sakhaw biakna leh dân bawhchhiatna
dang Synod-in thununna tlinga a ngaihte hi a ni. Kohhran thununnain
a tum ber chu kohhran thianghlimna tûr leh tisualtuin a lo sima, a
inlamlêt leh thuai theih nân a ni {Dân Bu Seventh Revised Edition
(Mizo) Reprint 2010 Bung III:1}.
Kohhran mite chu milem biak, Zu sak leh zawrh leh in te, ruih
theih thil dang siam leh put darh te, rilru tibuai thei damdawi hman
sual leh pawisa khelhna chi hrang hrangahte hian inthiar fihlim tura
beisei an ni {Dân Bu ed. cit. Bung III:2(a)}.
Inthununna hi urhsûn tak, lainatna rilru nêna tih tûr a ni.

IV. KOHHRAN PUIPA NGHETTE


Kohhranah puipa nghet chi thum an awm a. Anmahniah tlin
lohna thar a awm emaw, anmahni an bâng emaw a nih loh chuan an
dam chhûng atâna puipa atâna serh hran an ni. Puipa nghet neih hi
kohhranin a ngheh phahin a zahawm phah bawk a ni.
1. Kohhran Upa
Kohhran Upate chu kohhranin an aiawh hotu atân an thlan,
kohhran thlarau lam nunah te, rorêlna lamah te, rethei enkawlah te
PRESBYTERIAN HANDBOOK 13
leh kohhran sum rêlbâwl kawngah te, Pastor \anpui tûra nemnghehna
hmanga serh hrante an ni.
2. Probationary Pastor-te
Probationary Pastor-te chu rawngbâwlna hna puitling atâna
nemngheh an nih hmaa Minister kaihhruaina hnuaia Pastor lam hna
thawk tûra en chhin atâna lâkte an ni (Pro. Pastor-te hi puipa nghet
zîngah telh an ni naa, en chhin huna ding an nih avângin en chhin an
nih chhûngin puipa nghette chanvo ang an chang ve tihna a ni ber a.
An hlawhtlin loh chuan tâwp mai thei, an hlawhtlin chuan Minister
ni hlen tûr an ni).
3. Minister-te
Minister-te chu kohhran puipa, Krista Chanchin |ha hril tûr
leh Sakramen buatsaih tûra dân ang taka nemngheha serh hrante
an ni.
Minister-te zînga mi, kohhran pakhat emaw, a aia tam emaw
thlarau lam thila enkawl tûra ruatte chu ‘Pastor’ tih an ni. Pastor
chuan a Bial chhûng kohhran khawiah pawh a awm lai a nih chuan,
hotu chan a chang ang {Dân Bu Seventh Revised Edition (Mizo)
Reprint 2010 II:2b(iv)}.

V. PUIPA NGHETTE THUNUNNA


Inngaihna sual khawih bâkah nungchang dik loh vâng te, thurin
pawm dân him loh vâng te, mawhphurhna kalpui dân dik loh vâng
tein Puipa nghette pawh thunun theih an ni a. Amaherawhchu, an
chunga thu tâwp neitu - Upa tân Presbytery; Minister tân Synod-in
thu tlûkna a siam hmain thunun ngai khawpa thil sual ti chu a
rawngbâwlna lo chawlhtîr lailâwk \hin a ni.

VI. KOHHRAN RORÊLNATE


India ram Presbyterian Kohhran Dân Buin ‘Kohhran
Rorêlnate’ tia a sawi chu chhâwng nga a ni a. Chûngte chu-
14 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1. Tualchhûng Kohhran
Tualchhûng Kohhranin rorêltu atân Committee a siam tûr a ni
a. Chutah chuan a theih chin chinah Minister te, Probationary Pastor-
te leh Kohhran Upate chu member an ni ang. Kohhranin \ûl a tih
chuan Bial Inkhâwmpui phalnain kum thum zêl atân Committee
member a \ûl zât an thlang bawk ang. Hetiang hi Mizoramah chuan
‘Tual Upa’ tia koh tlân tûra rêl a ni (2008 Synod Gen.48).
Kohhran Committee chuan kohhran inrêlbâwlna lam thil leh
kohhranho thlarau lam nun atân ngaihtuah \ûl apiang a rêl ang a.
Ama rêl thlûk theih bâk chu, \ûl a nih chuan rorêlna sâng zâwkah a
thlen ang.
Rorêlna hi dai sual palh a awm loh nân fîmkhur reng a ngai a.
Committee hrisêl leh thawk ho \ha nih tum tûr a ni a. Chanvo chelh
thu-ah pawh mahni tlin tâwk leh chelh ve âwm te, mi dang chelhtîr
zâwk chi te, member tin tân hriat phal a \ha.
Thu ngaihtuah azirin kohhran dang kângkai thei tûr chi-ah leh
thil thar reh chhuahna tûr chi-ah chuan mi dang leh tûn hnu lam
ngaihtuah tel chunga rêl tûr a ni a. Thurin lam thilah phei chuan
Pastor ngaihchân thiam a \ha (Dân Bu Seventh Revised Edition
(Mizo) Reprint 2010 Bung II-na pum chhiar teh).
2. Bial Inkhâwmpui
Bial hian kohhran mal eng emaw zât a huam a, a huam chhûng
kohhrante chuan rorêl tûrin kum tin vawi khat inkhâwmpui an hmang
\hîn.
Bial inkhâwmpuia member ni sate chu Bial inkhâwmpui puipa
te, Minister te, Pro. Pastor te, Upa te, inkhâwmpui committee
hrang hranga member-te chu an ni a*. Kohhrana Dân zawhkim
eng emaw zât aiawha kohhran tinin a rawn tirhte chu member
(palai) an ni bawk a. Palai tirh dân tûr chu Presbytery-in dân
zawhkim a\anga chhûtin a bituk ang {Dân Bu Seventh Revised
Edition (Mizo) Reprint 2010 Bung V:1:b:(iii)}. Bial inkhâwmpui
hruaitu chu Chairman tih a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 15
Note: * Bial Inkhawmpuia Tual Upate dinhmun chungchâng:
“ ‘Kohhran Committee member (Tualchhûng Upa)-te hi an \an
hun chhûng chuan Bial Inkhâwmpuiah palai ni sa ni ve rawh se,’ tia
Aizâwl Hmâr Presbytery rawtna kan ngaihtuah a. Tualchhûng Upa
hi a nei duh apiang Presbytery-in an nei a ni mai tho va. Bial
Inkhâwma palai ni sa an nih leh nih loh thu hi Presbytery-ten an duh
dân anga an tih theih a ni e kan ti.” (1985 Synod Gen. 5).
Bial inkhâwmpuiin Committee a neih, Dân Bua lang chu Bial
Standing Committee leh Nomination Committee te a ni a. Hêng
bâkah hian Bialin \ûl a tih angin Committee dang pawh a siam thei
ang (Dân Bu ed. cit. Bung V:1:e). A huam chhûnga kohhrante
mamawh, a rêl theih chin rêl fel te, a theih bâk rorêlna sâng zâwka
hlan chhâwn te, pulpit humhalh te, kohhran hnêna committee
member (Tual Upa) thlan phalna pêkte hi a tih tûr langsâr zual a ni.
Note: Bial, Presbytery leh Synod Inkhâwmpui Puipate chhiar dân,
SEC-in tichiang rawh se, tia Synod thudah chu India Ram
Presbyterian Kohhran Dân Bu Seventh Revised Edition (Mizo)
Reprint 2010-a mi ang hian kal tûr a ni ang a. Synod, Presbytery
leh Bial Inkhâwmpui palai inchhiarnaah Chairman Elect/Moderator
Elect-te hi Puipaa chhiar tel tûr a ni a, Bialah Statistician hi Puipaa
chhiar tel loh tûr a ni. Treasurer pahnih (Bial sum leh Synod sum)-
te hi Puipa zînga chhiar tel tûr an ni (SEC 228:19).
3. Presbytery
Bial pathum emaw, a aia tam emaw inzawm khâwm chu
Presbytery-ah siam theih a ni a. Kum tin inkhâwmpui vawi khat a
awm \hîn.
(1) Presbytery member-te:
Presbytery Inkhâwmpui member-te chu hêngte hi an ni –
(a) Minister, Pro. Pastor leh Upate.
(b) A theih chen chena kohhran puipa nghette zîng a\anga
thlan Presbytery Puipate leh Presbytery Committee hrang
hranga member-te.
16 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(c) Bial Chairman leh Secretary-te.
(d) A theih chen chena Kohhran Committee member zîng
a\anga thlan Bial aiawh palaite.
(e) Presbytery bituk anga Kohhran Hmeichhia leh |halaite
a\anga palaite.

(2) Palai tirh dân: A hnuaia mi ang hian Pastor Bial tinin
Presbytery palai tûr an ruat ang.
(a) Member nuai khat leh a aia tam nei Synod-te chuan Dân
zawhkim 150 zêlah palai pakhat an ruat thei ang.
(b) Member sîngnga leh nuai khat inkâr nei Synod-te chuan
Dân zawhkim 100 zêlah palai pakhat an ruat thei ang.
(c) Member sîngnga aia tlêm nei Synod-te chuan Dân
zawhkim 50 zêlah palai pakhat an ruat thei ang.
Dân buin Presbytery Committee a tihte chu Standing Committee,
Nomination Committee, Sub-Pastoral Committee leh Finance
Committee te hi a ni. Standing Committee-ah hian Presbytery Puipate
leh thlan member sawmhnih leh panga aia tam lo awm tûra tih a ni a;
Minister te, Pro. Pastor te chu member ni sa an ni. Nomination
Committee-ah chuan Moderator leh Secretary-te leh member dang
panga an awm ang. Sub-Pastoral Committee-ah hian Moderator
leh Secretary-te leh Presbytery-in a theih chen chena kohhran puipate
zînga mi a thlan member pakua an awm ang. Finance Committee
member-te Puipate leh Presbytery inkhâwmpuiin member pathum a
thlante an awm ang a. Bial Finance Officer/Treasurer-te chu he
committee-ah hian member ni sa an ni ang.
Presbytery hi kohhran din leh \hiat thua mawhphurtu a ni a.
Kohhran Upa buatsaiha, nemngheta, a \ûl dân ang zêla Upate nihna
hlihsak theitu a ni. A huam chhûnga Bial tinte thu lo dawng khâwma,
rêl fel theih rêl fela, a theih loh chin chu a \ûl anga Synod-a hlân
chhâwngtu a ni (A mawhphurhna chungchângah Dân Bu Seventh
Revised Edition (Mizo) Reprint 2010 Bung V:2 en teh).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 17
4. Synod
India ram Presbyterian Kohhran bial \hen zau ber huam
chhûnga inkhâwmpui lian ber a ni a, a huam chhûnga kohhrante
tân a pawimawh hle. General Assembly Dânte kalh lovin ama huam
chhûnga hman tûr dân a siam thei.
Minister leh Probationary Pastor te, Synod Committee hrang
hrang member te, Presbytery Moderator leh Secretary te,
Presbytery thlan palai* te, Synod bituk anga Kohhran Hmeichhia
leh |halai a\anga palaite chuan kum tin dân narânin vawi khat kal
khâwmin inkhâwmpui neih a ni \hîn.
Note: Presbytery a\anga ‘Synod palai thlan’ tirh dân siamah,
member nuai hnih leh a chung lam nei Synod-ah chuan Dân zawhkim
400 zêlah palai pakhat ruat tûra tih a ni a, intirh dân chipchiar chu
Dân Bu ed. cit. Bung V:3.d.-ah a chuang.
Synod hi Minister tûr mi buatsaiha, ruaia, nemngheta, chawlhtîr
theitu ber a ni a. A huam chhûnga rawngbâwlna leh rorêlna tinrêng
kengkawhtu, Dân Bu kalh lova dân siam theitu a ni. A mawhphurhna
chungchâng hi Dân Bu Seventh Revised Edition (Mizo) Reprint
2010 Bung V:3.g-ah târ lan a ni.
Dân Bu-in hminghmerha a târ lan Synod Committee te chu:
Executive Committee, Nomination Committee, Pastoral Committee,
Theological Education Committee, Finance Committee, Mission and
Evangelism Committee, Trust Committee te hi a ni. Nomination
Committee hi kum tina mi ruat thar \hîn a ni a, a dang zawng hi chu
kum thum atân vek a ni.
Executive Committee-ah hian Synod Puipa te, Synod
Executive Secretary te, Synod ruat mi 5-10-te leh Synod huam
chhûnga Presbytery tinin dân ang taka member pathum \heuh
an thlante chu member an ni a. Synod ruat leh Presbytery thlante
chu kum thum chhûng an \ang ang a, thlan nawn theih an ni.
Member zawng zawng zâtve an awm chuan rorêl theih a ni {Dân
Bu Seventh Revised Edition (Mizo) Reprint 2010 Bung V:3:j:(i)}.
18 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Nomination Committee-ah chuan Moderator leh Secretary-
te telin member 13 an awm a. Member zawng zawng zâtve an
awm chuan rorêl thei a ni {Dân Bu ed. cit. V:3:j:(ii)}.
Note: PCI hnuaia (Synod, Presbytery leh Bial)-a Moderator Elect/
Chairman Elect-te chu an hum an luah hma chiah Nomination
Committee-a tel tûrin PCI General Assembly 2014-in a rêl.
Pastoral Committee-ah chuan Synod Moderator leh
Secretary-te leh Finance Officer-te leh Pastoral Ministry changtu
Executive Secretary-te chu member ni sa an ni a; he committee
atân hian Presbytery tinin member pathum \heuh an thlang \hîn bawk.
Member zawng zawng hmun thuma \hena hmun khat an awm chuan
rorêl theih a ni.
Theological Education Committee-ah chuan member 10
a\anga 15 an awm thei a, chûngte chu- Synod Moderator leh
Secretary (Sr.), Theological Education changtu Executive Secretary
te (Theological College nei Synod-ah Principal, Vice Principal,
Registrar te) leh ruat member mi 7-12-te. Member zawng zâtve
an awm chuan rorêl theih a ni.
Finance Committee-ah hian Synod Moderator, Secretary-
te leh Finance Officer-te leh Synod-in member dang panga a
ruatte an awm. Presbytery Finance Officer/Treasurer te chu
member ni sa an ni.
Mission and Evangelism Committee-ah chuan Synod
Moderator leh Secretary (Sr.) te, Ramthar changtu Executive
Secretary te (Synod-in Mission Board Secretary a neih chuan a tel
tûra ngaih a ni) leh Presbytery tin a\anga member thlan pahnih
\heuhte member an ni a; member zawng zâtve an awm chuan
rorêl theih a ni.
Trust Committee member-te chu Chairman leh Synod ruat
member pariat an ni a. Trust Committee changtu Executive Secretary
chu Committee Secretary a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 19
Note: Presbytery leh Synod Committee \henkhatah member
atâna Inkhâwmpui Secretary sawi lan lohna a awm nual a.
Mahse, remchân zâwkna thil atân tel sa anga ngaih a ni deuh
mai.
Inkhâwmpui dâwna Committee-ah Bial a\anga Synod thlengin
Chairman Elect leh Moderator Elect te chu teltîr an ni a. Synod-ah
phei chuan Moderator Elect leh kal chhuak pawh a hun liam hnu
kum khat chhûng Executive Committee-ah teltîr a ni {Synod leh a
Committee-te thu hi Dân Bu Seventh Revised Edition (Mizo)
Reprint 2010 Bung V:3-ah ziah a ni}.

Note: Synod leh General Assembly inkârah hian General Assembly


remtihnain Synod pahnih emaw, a aia tam emaw kal khâwmin
Regional Assembly an din thei a, din duh an awm chuan General
Assembly-in a hawng ang. Regional Assembly hi kohhran rorêlna
a nih loh avângin a hna thawhna atân dân a siam thei a; mahse,
chûng dânte chuan Dânpuia mi a kalh tûr a ni lo thung (Dân Bu ed.
cit. Bung V:4).

5. General Assembly
India ram Presbyterian Kohhran rorêlna sâng ber a ni a, a
hnuaia Synod zawng zawng leh Regional Assembly-te a khai khâwm
vek a, General Assembly chauh hian Dânpui a siam thei a, Synod
hrang a\anga rorêl tûr thu lo lûtte a lo dawng khâwm a, kum hnihna
zêla inkhâwmpui vawi khat a neih \hinah chuan ro a rêl \hîn.
General Assembly Office hi Meghalaya khawpui Shillong-ah
a awm a, Administrative Secretary pathumin office hi an enkawl a,
anmahni \awiâwmtu office hnathawk dangte pawh an awm.
General Assembly-a member nghette chu Minister-te leh Pro.
Pastor te an ni a. Inkhâwmpui puipa ding lai te, General Assembly
Committee hrang hranga member \ang lai te, Synod tina
Moderator leh ziaktute chu palai ni sa an ni bawk. Hêng bâkah
20 PRESBYTERIAN HANDBOOK
hian Presbytery tin a\anga mi panga zêl thlan chhuah chu Synod-
in palai atân a tîr thei.
General Assembly hnuaia Committee pângngaite chu:
Nomination Committee, Executive Committee, Theological
Education Committee, Mission and Evangelism Committee,
Christian Communication Committee leh Peace and Justice
Committee te a ni. Hêng bâkah hian hian Trust Association a awm
bawk a. Kohhran ro thil (assets) thua thil rêl ngaite rêl feltu a ni
(Dân Bu Seventh Revised Edition (Mizo) Reprint 2010 V:5).

General Assembly hnuaiah hian \halaite inpâwl hona,


Presbyterian Youth Fellowship (PYF) chu 1974 khân siam a ni
a, chutah chuan PCI hnuaia Synod hrang hranga \halai pâwlte
chu Active Member Unit tih an ni a, Synod hnuaia \halai pâwl
ding ni lo, \halai pâwl anga inhlâwm khâwm ve site chu Associate
Member Unit tih an ni thung. Hetiang bawk hian hmeichhiate inpâwl
hona, Presbyterian Women Fellowship (PWF) pawh 1986 khân
din a ni a, member neih dân kalhmang pawh PYF ang bawk khian
kalpui a ni. Hêng Fellowship-te hian kum khat dan intawh
khâwmna (Biennial Conference) an hmang \hîn a; India rama
inhlâwm khâwmna pâwl dangah te leh khawvêl huapa an tel
theihnaah te a remchân angin palai te pawh an tîr \hîn a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 21

Bung 3

INRÊLBÂWLNA THIL |HENKHATA


MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN
KALHMANG
Kohhran rorêlna Committee hrang hrang, Bung 2-naa târ lan
tâkte kha Mizoram Presbyterian Kohhranin a zui bâkah, ama Synod
huam chhûngah Dân Pui nêna indîp lovin, inkhâwmpui leh
Committee-in a rêl ang zêlin kalhmang zui bîk eng emaw zât a nei
a, hetiang hian sawi ila –
I. KOHHRAN HMING ZIAH DÂN
Kohhran hming official-a inang tlânga ziah dân tûr hetiang hian
siam a ni:
MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN
(Presbyterian Church of India)
Kohhran mal hming/Department hming
(SEC 142:32; 224:58; OM 4:12/2010; SEC 228:47).

II. KOHHRAN LEHKHA (LETTERHEAD) HMAN TÛR BÎK


Kohhran Letterhead inang tlânga ziah dân tûr pawh kum 2013
Synod Gen.15 bawh zuiin SEC 251:6 chuan hetiang hian a pawm:
MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN
(Presbyterian Church of India)
Kohhran/Bial/Presbytery
________________________________________________

_________________________________________ _______________________________________

Chairman* Secretary
Ph. No. __________________________ Ph.No. ___________________________

No. _________________________________ Date ______________________________

Note: * Presbytery-leh Synod-ah chuan Moderator tih tur a ni.


22 PRESBYTERIAN HANDBOOK
III. KOHHRAN NUMBER PÊK LEH
SEAL CHUNGCHÂNG
Tualchhûng kohhran tin chu number neihtîr vek an ni a; hun
eng emaw chen chhunzawm lohva a awm hnuin SEC chuan siam
thar leh tûrin a rêl a (SEC 245:57), Synod Office-ah kohhran
chhinchhiahna bu hi vawn a ni. Tualchhûng kohhran puitling apiangin
kohhran seal neih tûr a ni a. Seal siam tûr chuan Synod Office-ah
hriattîrin, annin kohhran number an lo siam hnuah mahni duhna
hmunah seal chu siamtîr tûr a ni.
IV. OFFICE LAMA INRÊLBÂWLNA
Kohhran inrêlbâwlna hrang hrang, Tualchhûng Kohhran a\anga
Synod Inkhâwmpui rorêlna thlenga thurêl eng emaw zâtte a taka
chantîrna chu office lamah a ni a. Synod china office lam inrêlbâwlna
leh rawngbâwl hna a kalpui dân tlângpui chu hetiang a ni:-
Khawvêl hmun danga Presbyterian Kohhran leh Reformed
Kohhrante inenkawl dân kalhmang tlângpui a\anga hrang hretin India
ram Presbyterian Kohhran hnuaia Synod \henkhat chu Presbytery
a\ang ni lovin Synod a\angin an inenkawl a. He inenkawlna kalhmang
hi Mizoram Presbyterian Kohhranah chuan Welsh Missionary-te
a\anga chhawm chhoh zêl a ni a, tûn thlengin Mizoram tân chuan
remchâng leh \ha bera hriat a ni a, PCI hnuaia Synod \henkhat
pawhin hei hi an zui ve bawk. Kum 1967 a\angin General Secretary
pakhat neiin Office kalpui a ni a. Kum 1974-ah inenkawlna
kalhmang (organisation set-up) thar siam a ni leh a, Executive
Secretary pathumin office \huta Department chan insema hna kalpui
tûra tih a ni ta a.
Kum 1984 Synod Gen.13 thurêl angin ‘Synod Department
Entu Commission’ siam a ni a. He Commission hian kalhmang
khawih danglam tûr rawtna eng emaw zât a siam a; 1987 Synod-
a Commission rawtna pawmah chuan Synod Moderator pawh hun
puma thawk tûra tih a ni a, Executive Secretary pathum awm zêl
tûra tih a nih bâkah an mawhphurhna, dinhmun leh hna tûrte pawh
PRESBYTERIAN HANDBOOK 23
siam fel a ni. He inenkawl dân kalhmang chhûngah hian thil tam
zâwk chu Synod Office a\anga kalpui emaw, kaihhruai emaw leh
hriatpui emaw veka tih a ni (1987 Synod General 36 & Appdx. 6).
Synod Moderator chu Committee hrang hrang kaihhruaia, pa
chan changa kohhranhote uap khâwmtu a ni a. Office hna tak tak
vilvân lam erawh chu Executive Secretary-te hna a ni a, Executive
Secretary pathum an awm a, an zînga kum lama upa ber chu Senior
Executive Secretary a ni. Anni pathum hi Committee hrang hrang
leh Department hrang hrangah mawhphurtu nihna bel an ni a.
Committee zînga Secretary hranpa awm lohna chi leh Department
hotu ruat lohna chi-ah Executive Secretary pathumte zînga a tu ber
emaw tal chu Secretary leh Department hotu nihna bel \hin a ni a,
an zînga a tu ber emaw tal hriatpui lohvin Committee rorêlna leh
Department hna kalpui loh tûra ngaih a ni.
Executive Secretary-te hi an term tâwp dâwn kumin Synod
Inkhâwmpui hmaa Pastoral Committee khalhin Synod Executive
Committee-in a thlang fel \hîn. “SEC-in hotu hrang hrang a thlan
dâwna nominate siamtu tûrte chu secret ballot-a thlan ngei ni
se,” tia 2002 Synod General 41-in a rêl angin SEC chuan thlan
tûrte lo ruahmantu a thlang hmasa phawt a, chûng thlan chhuahte
chuan Synod hnuaia kum 15 tal lo thawk tawhte a\angin thlan
tûr zât lêt hnih an chhawp chhuak a, chûng mite zing a\ang chuan
thlan an ni \hîn.
An \an hun (term) chu kum thum a ni a, mi thuhmun chu term
hnih bâk ruat leh thlan nawn leh theih a ni lo. Hmun ruak hnawh
khah \ûl a lo awm chuan a mi tûr chu Synod Inkhâwmpuiin emaw
Synod Executive Committee-in emaw hun remchâng hmasa berah
a thlang ang a, mi dangte term zuitîr a ni ang. An mawhphurhna,
dinhmun leh hnathawh dân tûr chipchiar pawh siam fel vek a ni
(1987 Synod Bu Appdx. 6:1-5 p. 85; SEC 110:4; 2002 Synod
Gen. 41; SEC 192:6,12).
24 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Synod Department-te Entu Commission Report kum 1987
Synod-in a pawmah chuan Executive Secretary-te mawhphurhna
te, an dinhmun te, an hna te chipchiar taka sawi a ni a. Chutah chuan
an mawhphurhna leh tih tûr pawimawh \henkhat chu Synod
Moderator leh Secretary-te nên \anghova Inkhâwmpui leh Commit-
tee thu bawh zuia tihhlawhtlin te, Synod hnuaia Department hrang
hrang inchan sema \ha taka hna a kal theihna tûra department hotute
mawh phurhpui leh thurâwn pêk te, Synod pum pui hna kalpui thuah
te, rualrem taka department hrang hrang an inthlun khâwm thuah te a
huho leh a malin mawh an phur a. A tawi zâwngin – Synod pum pui
\ha taka a kal theih nân mi dangte aiin mawhphurhna an nei lian bîk a
ni. An hna kalhmang thlîr tûr leh Committee-ah te thu thlen tûr an
neihte chu inlungrual taka an kalpui theih nân a \ûl leh remchân dân
azirin thla tin vawi khat tal Senior Executive Secretary kaihhruainain
inhmukhâwm \hîn tûra ngaih an ni a (1997 Synod Gen. 36, Appendix
6, pp. 82-86). Moderator a awm remchân chuan E.S.-te
inrâwnkhâwmna hi ‘a ho \hîn ang’ tih a ni bawk (1988 Synod Gen.22
(3)). Hêng bâkah hian a tîr lam a\anga E.S-te thu inhlan chhâwnah
chuanAizâwl chhuahsana rawngbâwlnaa kal a \ûl pawhin E.S pathum
zînga pakhat tal chu hmun nghâka awm tûra ngaih a ni \hîn.
Chutiang chu an mawhphurhna a nih avângin râwn theih tûr
leh hna a kal chak \hat theih nân Office-a \hut tam a pawimawh a.
Committee-a tel leh pawimawh danga chhuahna tûr tam tak a
awm bawk a. A chângin Aizâwl pâwn leh Mizoram pâwn thleng
pawha chhuahte pawh a \ûl \hîn. Pastoral Ministry changtu Se-
nior E.S. chu Pastor-te leh kohhran enkawlna thil \ûla tualchhûng
leh Bial leh Presbytery-ten an dâwr ber a ni a. Office enkawlna
leh sum lama thuneihna kengtu a ni bawk a. Office-a a awm tam
a \ûl zual hle a ni. Târ lan tawh angin Senior E.S. hian mawhphurhna
a ngahin a rit a, a nihna tûr ang taka hlen chhuak tûr chuan hun
leh mihring theihnain tlin rual a ni lo. Chutih laiin E.S dang pahnihte
mawhphurhna hi a tam lo va, a rit vak lo bawk. Nihna leh dinhmun
intluk tlâng zînga mi thlan chhuah an ni a, kum thua senior ber nih
PRESBYTERIAN HANDBOOK 25
vânga hetia mawhphurhna rit pêk tam bîk hi chu tih dân \ha ber
niin a lang lo. An mizia leh theihna te en chunga mawhphurhna
sem rual deuh a nih chuan E.S pathumte tân thawh ho a nuam ang
a, kohhran tân pawh a hlâwk zâwkin a rinawm.
Kum 2012 Synod chuan Executive Secretary-te hna chanpual
sem rualna atâna rawtnate a pawm a. Chuta sawi lan tlângpui chu
hêngte hi a ni:
Senior E.S. hi hotu ber chan chang a nih angin portfolio a chan
tûra ruat \hin panga - (1) Pastoral, (2) Finance, (3) General Adminis-
tration, (4) PPF, (5) |ûl dang apiang - te hi a chan tûrin dah a ni ang
a. E.S. pahnih dangin Sunday School leh Ramthar an chan \hin dân
pawh hi chhunzawm a ni ang.A bâk zawng chu E.S. pathumte thiamna
leh theihna te, an experience te thlîra an chan âwma ngaihte enin, rual
tlâng deuhva mawhphurhna an chan \hin theih nân Synod Executive
Committee-in hna a sem \hîn ang. An pathuma committee-a an \hutho
\ûlna chin pawh tihchian a \ha ang.
Hemi a\anga Dân leh inkaihhruaina Synod-in a lo siam \henkhat
siam rem ngaite:
A chunga mi anga E.S.-te mawhphurhna siam rem a nih dâwn
chuan Synod-in dân leh inkaihhruaina a lo siam \henkhat a hnuaia mite
hi hetiang hian tihdanglam tûr a ni ang–
1. Ram pâwn & sawrkâr dâwrna chu E.S.-ten anmahni portfo-
lio \heuh chhûngah a \ûl angin an kalpui \hîn ang.
2. Service Board-ah hian Ex-officio member panga zîngah
E.S.-te hi an tel a, Chairman chu Moderator a ni a, Sec-
retary chu Synod Secretary (Sr.) a ni a. E.S. dang port-
folio-ah dah pawh ni se, Senior E.S chu Gen. Adminis-
tration kengtu a nih avângin Synod Office-a thawktute
Service chungchânga mawhphurtu a ni zêl ang (Finance
a chang ang hian).
26 PRESBYTERIAN HANDBOOK
3. Theological Education hi a portfolio ni sa atân dah a ni
tawh lo vang.
4. SMTC Kalpui Dân tûr Siam\hatna, 2000, I. Managing
Committee-a ‘Chairman – Executive Secretary i/c Pas-
toral Ministry’ tih hi ‘Executive Secretary i/c SMTC’ tia
thlâk a ni ang (Synod 2000 Gen. 66, App. 15, p. 146).
5. FG & CC Kalpui Dân tûr 1999, No. I. ‘Chairman – Senior
Executive Secretary’ tih hi ‘Chairman – Executive Secre-
tary i/c FG & CC’ tih a ni ang (Synod 1999, Gen. 43,
App.12, p. 64).
6. Worship Committee Neih Dân tûr 2000, No 3(3)-a ‘Se-
nior Executive Secretary – Secretary’ tih hi ‘Executive
Secretary i/c Worship – Secretary’ tia thlâk tûr a ni.
7. Revival Kalphung Thlirlêtna No. 3. “He Revival Commit-
tee hi Pastoral Committee-ah a bet ang a, Senior Executive
Secretary chu Committee kaihruaitu a ni ang” tih hi “Re-
vival Committee hi Synod Executive Committee Sub-
Committee a ni ang a, Executive Secretary i/c Revival
chu Committee kaihruaitu a ni ang” tia thlâk ni se. No.
4. Ex-Officio member –a ‘Senior Executive Secretary’
tih hi ‘Executive Secretary i/c Revival’ tih a ni ang (SEC
181:49, App. XII, pp. 82, 83).
8. Endowment Fund Rules, 1999, No. 2. Enkawltu d)-a ‘Sec-
retary atân Senior Executive Secretary a ni ang’ tih hi ‘Sec-
retary atân Executive Secretary i/c Endowment Fund a ni
ang’ tih a ni ang.
9. Ramthar Board-a tel tûra tih pawh hi ni sa ni lovin chanvo
sem hunah a remchân anga telh ve mai ni se.
10. Manipur Area Committee-a Senior Executive Secretary
tel leh tel loh chu Synod Executive Committee-in a ruat
leh ruat lohva thu ni maiin a lang (Manipur Area Enkâwl
Dân En\hatna, Synod 2008:100, App. 12, p259).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 27
V. COMMITTEE LEH BOARD HRANG HRANGTE
Synod hnuaia Committee leh Department-te hi ngaih fin theih
takin an inzâr zawm deuh vek a tih theih. Hetiang hi Board awm
dân a ni:
1. Board/Committee puitlingte
Synod hnuaia Committee leh Board puitling awm mêk te,
chûng Committee/Board-a Chairman leh Secretary-te chu hêngte
hi an ni–
(1) Executive Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Synod Secretary
(2) Nomination Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Synod Secretary
(3) Pastoral Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Synod Secretary
(4) Theological Edn. Board Chairman : Synod Moderator
Secretary : Principal, ATC
(5) Finance Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Finance Officer
(6) Ramthar (Mission) Board Chairman : Synod Moderator
Secretary : Secretary, SMB
(7) Sunday School Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Executive Secy. i/c MSSU
(8) Education Board Chairman : Synod Moderator
Secretary : Principal, SHSS
(9) Presbyterian Hospital Board Chairman : Synod Moderator
Secretary : Director, Presbyn. Hospital
(10) Communications Board Chairman : Synod Moderator
(PRESCOM) Secretary : General Manager, PRESCOM
(11) Literature and Publication Chairman : Synod Moderator
(SL&PB) Secretary : Editor, SL&PB
(12) Music Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Executive Secy. i/c Music
28 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(13) Social Front Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Executive Secy. i/c SF
(14) Pension & Provident Fund Chairman : Synod Moderator
Secretary : Board member a\anga ruat
Note: Sl. No. (1) – (6) hi Dân Bua lang chin a ni a, Dân Bua lang
‘Trust Committee’ tih chu a hrana siam a ni lo thung.
Finance Committee, Ramthar (Mission) Board, Sunday
School Committee, Education Board, Presbyterian Hospital Board,
Communications Board (PRESCOM), Literature and Publication
(SL&PB), Music Committee leh Social Front Committee te hian
Board/Committee \hut inkâra thu pawimawh apiang rêla Board
thurêlte bawh zui tûr Committee tê – Managing Committee (Fi-
nance bîkah) leh Executive Committee an nei leh chhâwng a; Synod
emaw, SEC-in emaw ‘Inkaihhruaina Dân’ a siamsak ang zêlin hêng
Committee tê-a member tûrte hi chu ruat an ni.

2. SEC Sub-Committee-te
A chunga Board/Committee-te bâkah Synod Executive
Committee hnuaia Sub Committee chi hrang hrang a awm leh a;
chûng zînga \henkhat phei chu Department kan tihte ang deuh thova
hna kalpui pawh an awm. SEC hnuaia Sub Committee hrang hrangte
chu hetiang a ni –
(1) Property Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Executive Secy. i/c Property
(2) Service Board Chairman : Synod Moderator
Secretary : Sr. Executive Secretary
(3) Revival Committee Chairman : Executive Secy. i/c Revival
Secretary : Director, Revival
(4) Endowment Fund Board Chairman : Synod Moderator
Secretary : Executive Secy. i/c EFB
(5) Multipurpose Training Chairman : Executive Secy. i/c SMTC
Centre Managing Comm. Secretary : Programme Director, SMTC
PRESBYTERIAN HANDBOOK 29
(6) Worship Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Sr. Executive Secretary
(7) Family Guidance & Chairman : Executive Secy. i/c FG&CC
Counselling Centre Secretary : Director, FG&CC
(8) Presbyterian Bible School Chairman : Synod Moderator
Secretary : Principal, PBS
(9) Research & Evaluation Convener : Executive Secy. i/c R&E
(10) Nupa Thu Chairman : Synod Moderator
Secretary : Executive Secy. i/c Nupa Thu
(11) Information & Publicity Comm. Chairman : Executive Secy. i/c Synfo
(Synfo) Secretary : Co-ordinator i/c Synfo
(12) Partnership Committee Chairman : Exe. Secy. i/c Partnership
Secretary : Co-ordinator i/c Partnership
(13) Archives Committee Chairman : Executive Secy. i/c Archives
Secretary : Asst. Co-ord. i/c Archives
(14) Barak Area Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Administrative Secretary
(15) Chhim Area Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Administrative Secretary
(16) Manipur Area Committee Chairman : Synod Moderator
Secretary : Administrative Secretary
3. Fellowship-te
Synod hnuaiah hian hmeichhiate inpâwl hona leh \halaite inpâwl
hona hetiang hian siam a ni:
1. Mizoram Presbyterian Chairman : Synod ruat
Kohhran Hmeichhia Gen. Secretary : Synod ruat
2. Kristian |halai Pâwl Leader : Synod ruat
Gen. Secretary : Synod ruat
Hêng Fellowship-te hi Inkaihhruaina Dân chipchiar tak neia
fel taka kal an nih avângin an kalhmang chipchiar chu hemi bu tâwpa
Appendix 3 leh 4-ah dah a ni a; kohhran rawngbâwlna nêna inzawm,
hriat ngai tak tak a awm avângin Fellowship-te inkaihhruaina hi
Puipa nghette chuan hriat a ngai \hîn.
30 PRESBYTERIAN HANDBOOK
A chunga Fellowship sawite bâkah khian Kohhran Committee
hnuaia Fellowship ni tûrin kohhranin \ûl a tih chuan Kohhran Pavalai
Pâwl a din thei a, ram pum huap inthlun khâwmna erawh a awm rih
lo. Kohhran Pavalai Pâwl Inkaihhruaina hi 2011 Synod Gen.15
thurêl bawh zuiin SEC 239:36-in a siam (Appendix 4).
4. Synod Committee member siam dân
Synod Nomination Committee member pasarih hi Presbytery-
te a indawta thlantîr an ni a, Synod ruat (member pathum) chu
Synod Executive Committee-in a thlang a, chûngte chu Synod
Inkhâwmpuiin a pawm leh \hîn. Synod Committee/Board puitlinga
member awm zât hi a inang lo va; SEC leh Pastoral Committee-ah
Presbytery tin a\angin member pathum \heuh ruat an ni a;
Theological Education Board leh Pension & Provident Fund Board-
ah te chuan Presbytery tin aiawh zâwnga inruat lovin Inkaihhruaina
Dânah member inruat dân hranpa siam a ni a; Sunday School,
Mission Board leh Music-ah te Presbytery tin a\angin member
pahnih zêl ruat an ni thung a; a dang zawngah chuan Presbytery tin
a\angin member pakhat \heuh ruat an ni. Presbytery a\anga ruat
bâkah hian Board/Committee tinah Synod ruat member eng emaw
zât an awm zêl a; chûng Synod ruata lût tûr ruahmannate nên chuan
Synod Nomination Committee-in a thlîr leh hnuah Synod
Inkhâwmpuiah chhawp chhuaha pawm \hin a ni. SEC hnuaia Sub-
Committee member tûrte chu SEC-in a ruat \hîn a; Board/
Committee puitlinga member-te leh SEC hnuaia Sub-Committee
member-te term hi kum thum a ni.
5. Synod Board/Committee Member-te term tâwp rual \hup
lova kal dân tûr (Vide 2007 Synod Gen. 27; SEC 217:23;
218:23; 2008 Synod Gen. 75 App.)
Synod Committee/Board member term tâwp rual \hup lo
tûra kawng zawn hi kum 2007 Synod Gen. 27 chuan \ûl a tiin
Synod Executive Committee chu lo bawh zuia Synod-a thlen leh
tûrin a ti a. SEC 217:23 chuan a aiawha lo ûm zuia June SEC-a
PRESBYTERIAN HANDBOOK 31
thlen leh tûrin OM kutah a dah a. OM 7:7/2008 chuan ruahmanna
siamtu tûr a ruat a, chûng mite chuan hetiang hian ruahmanna an
siam a, OM chuan a en leh hnuah SEC-ah a thlen ta a. SEC
chuan Synod-ah thlen lehin Synod chuan siam \hat ngaite siam
\hain a pawm ta a ni.
(1) Synod Committee/Board-a Presbytery aiawh member pakhat
aia tam inruatnaah chuan inruat thar a \ûl kumah a \ang lai
zînga a zâtve emaw, hmun thuma \hena hmun khat emaw tal
term tharah ruat nawn leh tûr a ni a, a zâwnin mi ngai term
hnih bâk thlan/ruat nawn theih a ni lo vang.
(2) Synod Committee/Board-a Presbytery aiawh member pakhat
chauh awmnaah chuan Synod Nomination Committee-in term
thara member ngai ring tûr leh inruat thar tûr Presbytery-te a
thliar fel ang a, Synod pawm tûrin a thlen \hîn ang. Hei hi
inruat hun hma kum Synod-ah tihfel \hin a ni ang.
(3) Synod Committee/Board-a Synod ruat member-te chu Synod
pum pui huapa chinchâng hria leh rorêlnaa committee fin chhuah
thei tûr âwma ngaihte an nih avângin member zînga eng emaw
zât hi chu hun rei deuh zâwk pawh \ang zui tûrin Synod
Nomination Committee-in a rawt nawn thei ang a, a zâwnin
mi ngai term hnih bâk thlan/ruat nawn theih a ni lo vang.
(4) Synod Nomination Committee member zînga pathum hi Synod
Executive Committee-ah Secret Ballot-a thlan \hin a ni ang a,
a zâwnin mi ngai kum thum bâk thlan nawn theih a ni lo vang.
A dang pasarih hi tih dân pângngaiin Presbytery-in an inruat
chhâwk \hîn ang.

6. Committee member belhchhah


Synod Executive Committee-ah hian Dân Buin a sawi bâkah
Moderator Elect leh kal chhuakte (kum khat atân), Executive
Secretary-ho te, Mission Board Secretary te, Administrative
Secretary-te teltîr an ni.
32 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Hêng bâkah hian Presbytery a\anga zawhna awm \henkhat,
SEC-a lût, rêl a nih dân \henkhat chu hetiang hi a ni:
“Presbytery Sub-Pastoral Committee-ah chuan Moderator,
Secretary-te, Moderator Elect te chu Ex-officio member an ni ang.”
(Tuichâng Presbytery zawhna chhânna SEC 131:55).
Chairman/Moderator kal chhuak tûr leh elect-te, Bial leh
Presbytery levêl inkhâwmpui leh committee-a an dinhmun tûr chu
kan dân nêna inkalh lo chinah chuan Bial leh Presbytery-ten \ha an
tih anga an rêl mai theih a ni (Mission Vêng Bial thu lût a\anga rêl
SEC 131:57).

7. Committee member hmun ruak hnawh khah


Synod Committee/Board hrang hranga Presbytery aiawh
hmun ruak hnawh khah hi Presbytery Inkhâwmpui tihtîr \hin an ni a
(1979 Synod Nom. 21). 1991 Synod chuan Presbytery Standing
Committee ruat theih tûrin a rêl a. SEC-in a lo pawm huna member
ni nghâl tûr an ni ta (1991 Gen. 13).

VI. DEPARTMENT HEAD LEH TERM NEI HOTUTE


RUAT DÂN (2007 Synod Gen. 70; SEC 217:63)
1. Department Term Ruattu
Head Kum
(1) Principal, A.T.C 4 SEC
(2) Principal, SHSS 4 SEC
(3) General Manager, PRESCOM 4 SEC
(4) Director, Hospital 4 SEC
(5) Editor, SL & PB 4 SEC
(6) Secretary, SMB 3 SEC
2. Term nei hotu dangte
(1) Administrative Secretaries 3 SEC
(2) Field Secretaries 3 Pastoral
(3) Headmistress, P.C. Girls’ School - SEC
(4) Director, Revival 3 Pastoral
PRESBYTERIAN HANDBOOK 33
(5) Programme Director, SMTC 3 Pastoral
(6) Director, MTC 3 Pastoral
(7) Principal, PBS - Pastoral
(8) Family Counsellor, FG&CC 3 Pastoral
(9) Director, Rescue Home 3 Pastoral
(10) Finance Manager 4 SEC
Full term nei tawh lo pawh thlan theih an ni ang.

VII. SYNOD MODERATOR HNA THAWH DÂN TÛR


(Ref. SEC 201:20)
Kum 2004 Synod Gen. 46-na thu bawh zuiin Synod Executive
Committee Vawi 201:20-in Synod Moderator hna function en\hat
a rawtna chu kan thlîr ho va. Hemi chungchânga Synod-in thil a lo
rêl tawhte chu kan en chhuak vek a {Ref. Synod 1978 Gen. 12;
Synod 1987 Gen. 36 (2); Synod 1988 Gen. 22}. Chu bâkah tûn
dinhmuna kohhranin Moderator kan mamawh dân leh kan en dânte
thlîr tel chungin tûn hnu zêla Synod Moderator hna thawh dân tûr
chu hetiang hi ni se kan ti–
1. Synod Moderator chu Synod hotu lû ber (Constitutional
Head) a ni a, kum khat chhûng hun puma thawk tûr a ni.
2. Moderator a nih ang ngeiin Synod hnuaia rorêlnaah thu lai latu
ber a ni a, rorêlna hruai ngîl te, department hrang hrnagte rualkhai
taka kal hotîr te, kohhran zahawmna (dignity) hum te chu a
mawhphurhna a ni a. Kohhran hma lâkna leh chêt vêlnaah dân
leh kalhmang awm sate bawhchhe lo tûra vêngtu a ni tûr a ni.
Kohhran chhûnga dikna kengkawhtu a nih avângin tute pawhin
pa anga an râwn tûr a ni tih a inhre reng tûr a ni.
3. Synod hotu ber a nih avângin Synod Inkhâwmpui leh Synod
hnuaia Committee/Board puitlingah te, Chairman tûr a ni a.
Chu bâkah Sunday School, Ramthar, Education, Hospital,
Communication, SL&PB leh Social Front Board Executive
Committee \heuh leh Chhim Area, Barak Area, Finance
34 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Managing Committee, Service Board leh Property-ah te
Chairman a ni bawk ang. Hêng Committee hruai hi a hna pui
tak a nih avângin dah pawimawh hmasakah a neih tûr a ni a.
Rokhawlhna eng emaw tak avânga Committee hi a kaihruai
thei dâwn lo tlat a nih chuan hna kal lai a khaihlak loh nân a ai
lo awh tûrin Committee member-te zînga Synod Moderator
lo ni tawh emaw, a department changtu Executive Secretary-
te emaw a ruat ang.
4. Committee-a \hut loh lai chuan kohhran thil pawimawha râwn
theih tûrin office-ah a \hu \hîn ang.
5. Kohhran inpumkhatna leh thawh hona tichak tûrin a \ûl angin
kohhrante a tlawh bawk \hîn ang a, a tlawh tûr leh a tlawh hun
tûr (zin programme) chu Synod Officers’ Meeting-in a hriatpui
\hîn ang.
6. Kohhran hotu nihnaa Mizoram chhûnga kohhrante a
tlawhnaah a \ûl a nih chuan a tlawh chhan hna pawimawha
\angkai ve ngei tûr mi pahnih thleng official duty-in a hruai thei
ang.
7. Kohhran hotu ber a nih avângin a awmna apiangah kohhran
aiawhtu ni nghâl zêla ngaih a ni a. Chuvângin, kohhran official
programme ni lova inhman ve zêl thuah a fîmkhur hle tûr a ni.
8. Political Party thilah chuan engti zâwng maha inhnamhnawih
lo tûra beisei a ni.
9. Hêng a chunga sawi bâkah hian Synod Officers’ Meeting-in
âwm leh \ûl a tihpuina thil dangah pawh Synod aiawhin a tel
thei ang.

VIII. OFFICE LAMA THIL CHHINCHHIAHNA


(RECORD) VAWN TÛR
Kohhran inenkawlnaah engkim fel taka tih a niha thil kal tawhte
chhui theih a nihna tûr leh thil neih chinte vawn \hat a nih theih nân
PRESBYTERIAN HANDBOOK 35
thil chhinchhiahna bu fel tak leh him taka vawn tûr a ni. Synod huap
thil chu Synod Office leh Synod hnuaia Department hrang hrangten
vawn \hat ngai apiang fel taka vawn tûra ngaih a ni mai a; record
chi hrang hrang vawnna ‘Synod Achives’ a awm tawh bawk a,
hetah hian Synod Department thil hrang hrang pawh vawn tûra
hma lâk zêl a nih avângin sawi tam ngai lovah dah ila. Presbytery
huap thil pawh thil tam tak a awm loh avângin hriat saah a ngaih
theih mai âwm e. Bial leh kohhran mala record vawn \hat ngai
pawimawh zualte chu hêngte hi a ni:
1. Pastor tân
(1) Baptisma changte chhinchhiahna bu
(2) Inneite chhinchhiahna bu
(3) File bu hrang hrang
(4) In tlawh record bu
(5) Sermon chhinchhiahna
(6) Bial Kohhran chanchin ziahna bu
(7) Baptisma Certificate leh Inneih Certififate pek chhuah
nawn leh (re-issue) chhinchhiahna bu
2. Bial ziaktu tân
(1) Bial Inkâwmpui Minute bu
(2) Bial Standing Committee Minute bu
(3) Bial Inkhâwmpui kaihhnawih Committee Minute bu
(4) Mahni telna Presbytery Inkhâwmpui Minute
(A bua tihchhuah a awm chuan)
(5) Bial Inkhâwmpuia chanvo neite chhinchhiahna bu
(6) File bu hrang hrang
(7) RC leh RL pekte chhinchhiahna bu
(8) Pastor Quarters chungchâng chhinchhiahna
(9) Pastor Quarters-a kohhran thil awmte
(10) Bial chhûnga Pastor leh Pro. Pastor thawkte hming leh
an awm chhûng
36 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(11) Bial huap Committee dangte Minute bu hlui leh record
bu hluite
3. Tualchhûng Kohhran tân
(1) Committee Minute Bu
(2) Kohhran hming ziahna bu pui
(3) Upa Biala kohhran hming ziahna
(4) Hun ruatna bu
(5) Nau piang thar hming ziahna bu
(6) Baptisma changte hming ziahna bu
(7) Dân zawhkim tharte hming ziahna bu
(8) Thunun leh lâk luh hming ziahna bu
(9) Inneite hming ziahna bu
(10) Kohhran mi thite
(11) Thawhlâwm ziahna bu
(12) Kohhran thil neih ziahna bu
(13) Kohhrana Committee hrang hrang Minute bu hlui leh
record bu chi hrang hrang
(13) File chi hrang hrang
(14) Upate biodata
PRESBYTERIAN HANDBOOK 37

Bung 4
KOHHRAN HUMHALH LEH
SAWH NGHEHNA LAM
Kohhran member humhalh leh kohhran sawh ngheh hi
kohhran rawngbâwlnain a tum pawimawh tak a nih avângin hemi
lamah hian \an la tûra infuih reng a ni a. Min chîm vêltu thil chi hrang
hrang a tam tial tial a; kohhran hrang hrang indin pawlhin mi leh sa
kan inpawlhsawp tial tial bawk a; hetiang boruakah hian kohhran
humhalh leh sawh ngheh lam hi uar deuh deuh a \ûl a ni. Hemi lama
kaihhruaina awm ang angte târ lang ila.
I. KOHHRAN MEMBER HUMHALH CHUNGCHÂNG
(Synod 2009 Gen. 32; SEC 228:21; OM 6:11 of 2010; SEC
230:46)–
‘Kan kohhran member humhalh zâwngin SEC-in hma la rawh
se’ tia Synod thurêl (Synod 2009 Gen. 32) bawh zuiin SEC chuan,
‘OM-in ruahmanna lo siam se’ (SEC 228:21) tiin a rêl ta a. OM
chuan ruahmanna siamin (OM 6:11 of 2010) SEC-ah a chhawp
chhuak a, SEC chuan, ‘Ruahmanna tam zâwkte pawmin, a aia
famkim deuh zâwkin OM-in lo siam \ha leh rawh se,’ a ti a (SEC
229:16).
Kan kohhran member enkawl leh humhalh lam hawi Synod-
in a lo rêl tawhte chu–
1. Chhim bial enkawl dân chungchâng (Ref. Synod 1989:23;
1990:29; 1991:52; 1992:80; 1999:36; 2007:71; 2008:80).
Hêngte hian rawngbâwlna dân lam a kâwk deuh ber a.
2. Kohhran chhuahsante koh kîr leh zirtîrna dik lo laka kan mite
humhalh chungchâng (Ref. Synod 2000:32; 2006:19).
Tualchhûng kohhranin hma lâk ni se, tiin rêl a ni a, hma lâk
dân tûr ruahman a ni lêm lo.
38 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Hma lâkna tûrte–
Kohhran member-te him taka kan awm a, kan ngheh a, kan
lo pun zêl theih nân hetiangin hma lâk ni se-
(1) Tualchhûng Kohhran Committee kaihhruainain Kristian
Chhûngkaw Committee ten chhûngkaw tin tlawhin zirtîrna
dik pe tam se.
(2) Kohhrana mi \angkai tam zâwk chher chhuah an nih theih nân
kohhran indan hi uar lehzual ni se.
(3) Kohhran mipuite an ngheh lehzual theih nân Bialtu Pastor leh
Kohhran Upate hian chhiatni/\hatniah tel tam tûrin \an lâk ni se.
(4) Mizoram chhûnga kohhrante kan inhriat chian lehzual nân
intlawhtawn uar ila.
(5) Synfo hian tûn aia chak zâwkin Publicity lamah \an la sela,
kan kohhran hmunhma, chêt vêlna leh programme-te hi media
hrang hrangah theh darh \hîn se.
(6) Kohhran harsa zualte, kohhran changtlung zâwkten an \anpui
theih dân kawng hawn ni se.
(7) Synod Revival Speaker-te hi kohhran member hui khâwm
zâwnga hma la tûrin fuih ni se.
(8) Para-Church te leh Affiliation kan pêkte kan kalpui dân hi
fîmkhur deuh zâwka kalpui ni se.
(9) Kohhrana lo lût duhte lakah rilru zau zâwk puin, zau zâwka
kawng hawn ni se.
(10) Kohhranin mahni huam chhûnga rethei leh harsa zâwkte
ngaihsak leh chhawmdâwl kawngah mi dang an inrawlh ve
lohna tûra chak taka hma lâk ni se.
(11) Kohhran tinin mahni huam chhûnga zirtîrna dik lo leh him lo
rawn keng lûttute zînga kan mite tel ve lo tûra chak taka hma
lâk ni se.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 39
(12) Kohhran chhûngkuaa rilru natna nei leh inkiltawih an awmin
lênchilh a, thlamuana \anpui \hin ni se.
(13) Kan kohhrana lo pêm lût tharte ngaihven kawngah bengvâr
chhuah lehzual ila.
(14) Kohhran a\anga chhuah tumte an awmin, kohhran mal, Bial,
Presbytery leh a \ûl phei chuan Synod-in chhuak lo tûrin
\hahnemngai taka thlêma kawm \hin ni se.
(15) Kan Kohhran Thurin leh zirtîrna dik leh himte inzirtîr uar lehzual
ni se.
II. KOHHRAN DIN NGHEHNA POLICY (2007 Synod
Gen. 72; SEC 217:34; 218:13; 219:19; 2008 Synod Gen. 81 App.)
1. Thuhma
SEC vawi 214 chuan Kohhran Din Nghehna Policy hi en\hat
\ûlin a hria a. Tin, Chhim Bial tân a hrana dah pawh hi ngaihtuah
ngaiin a hre bawk a, Synod-a thlen tûrin a rêl a (SEC 214:24 of 5-
9 Nov. 2007). Kum 2007 Synod chuan remtiin, ‘SEC-in rawn en
\ha sela, Synod-ah rawn thlen leh rawh se; tin, Chhim Bial tâna a
hrana dah chungchâng pawh rawtna rawn siam nghâl rawh se’ tiin
a rêl a (2007 Synod Gen. 72). Chu thu chu SEC 217 chuan a
bawh zui ta a ni. OM, SEC leh Synod Inkhâwmpuiin a lo rêl tawh
dân te ngun taka zir chian a nih hnuah a thil hmuh dân leh rawtna
chu hetiang hi a ni.
2. Kohhran din nghehna chungchânga Synod rilru
Kan kohhran hi a lo din tirh a\angin mahni intodelh a, mi dang
puih bawm lohva mahni kea ding tûrin kan infuih \hîn a, kutdawh
rilru neih mai kan hlau hle \hîn. Tualchhûng Kohhran tinte hi mahni
kea ding a, mahni phâk ang tâwk zêla Pathian Biak In te pawh saa
enkawl zui tûra inzirtîr leh inkaihruai \hîn kan ni a. Kohhran chak lo
leh tê zâwkte pawhin Biak In sak chungchângah kohhran lian zâwk
leh chak zâwkte phungbawmah kan sâwm ngai lo va, kan phâk
ang tâwka Biak In kan sak chu lungawi takin kan luah mai \hîn. Mi
40 PRESBYTERIAN HANDBOOK
dangte puihbawmna beisei lam aiin mi dangte tâna malsâwmna nih
tum tlat tûr zâwnga inzirtîr leh inkaihruai \hîn kan ni zâwk.
3. Kohhran din nghehna policy lo in\an dân leh a kal zêl dân
Kohhran din nghehna policy lo in\anna hi kum 1984-a Mizoram
Baptist Kohhranten Presbyterian Kohhran leh Baptist Kohhrante
inramrina an \hiat tâk a\ang khân niin a lang. Chhim lam leh Hmâr
lamah kohhran kan indin pawlh ta nawk nawk a. Zoram Baptist
Kohhrante chuan hmâr lama an kohhran lo ding tharte sawh ngheh
nân Biak In hmun an leisak a, Biak In te hial pawh an rawn saksak ta
mai a. Chhim lama kan kohhran lo ding thar fahrah tak takte chu
sawh ngheh ve \ûla hriatna a lo awm chho ve ta a. Chhim lamah
chuan Biak In hmun takngial pawh sawrkâr leh VC lamah kan hmuh
theih si loh avâng chuan tûnhmaa kan la tih ngai rêng rêng loh, Chhim
lamah Biak In hmun te kan leisak ve a lo ngai ta hial a. Biak In hmun
leina hi OM-in fîmkhur takin Chhim Area ram leina Head a\angin a
lo pe \hîn.
Hetianga Biak In hmun kan leisak lai reng pawh hian Biak In
sak erawh chu anmahni Tualchhûng Kohhran tih tûrah leh
mawhphurhnaah a ngai nghet tlat reng a. Mahse, a \ûl ngang a
niang Lunglei Pastor Bial hotute chuan S. Vanlaiphai leh Muallianpui
Kohhrante tân Biak In sakna tûr pawisa an rawn dîlpui ta a. OM
chuan Rs. 30,000 ve ve pêk a remti ta a (OM 23 Nov. 1992). Hei
hi Biak In sakna atâna kan Synod-in sum a pêk hmasak ber niin a
lang. Kum 1993 a\ang khân Kohhran Din Nghehna Head siamin
Synod budget-ah dah a ni ta a.
Kohhran Din Nghehna Sum- Biak In hmun leina atân chauhva
kan sem \hin chu Biak In sakna leh Sunday School Hall sakna etc.
atân dîl an tam ta hle mai a; hei hian mahni intodelh/mahni kea din
hrâm tumna rilru tichhe thei dâwna hriain OM chuan kum 2001
khân en\hat tûrin SEC-ah a thlen ta a (OM 20 of 1.5.2001). SEC
chuan ngun taka ngaihtuahin, ‘Synod Policy ang hian kohhran indang
thar tûr Biak In hmun leina atân chauh sem ni sela. Thil \ûl dangah
PRESBYTERIAN HANDBOOK 41
chuan loh theih loh thil a nih loh chuan sem tûr a ni lo vang kan ti,’
tiin a rêl a (SEC 181:16). Hei hi kohhran din nghehna chungchânga
policy ziaka kan neih ber chu niin a lang.

Kohhran din nghehna policy kan neih hi kohhranten kan duh


tâwk lo deuh nia a lan avângin Synod 2005 chuan kohhran harsa
zualte Biak In sak \anpuina pêk \ha tiin SEC bawh zui tûrin rêl a ni
leh a. He thu hi SEC chuan OM kutah dahin OM chuan Aizâwl
khawpui chhûng kohhran lian deuh te dâwr kualin kohhran harsa
zâwkte \anpui dân kawng a zawng a. OM ruahmanna hi a hlawhtling
lutuk lo niin a lang a, kohhran 6 a\angin \anpuina Rs. 95,000 chauh
a lo lût ta si a. Kal dân pângngaiin kohhran din nghehna budget
a\ang bawkin chhunzawm a ni leh ta a ni. Kohhran din nghehna
sum hi pêk dân tûr bituk awm lovin dîltu kohhran mamawh dân leh
sum awm dân azir zêlin OM-in a lo pe \hîn.

4. Thurâwn
Kohhran din nghehna kan lo kalpui tawh dân leh Synod Policy
te leh kohhran mamawhna te han thlîrin fîmkhur taka ngaihtuah a
ngai a. Kohhran intodelh tûra kan inzirtîr reng lai hian kan khawvêl
dinhmun a lo danglam ta hle a. Khawpuiah mihring kan lo pung
chakin kohhran thar din zêl a lo \ûl ta a. Tin, kan Synod pawh hian
kohhran lianpuia awm aiin kohhran indan zêl hi kan policy kalpui
lai mêk a ni bawk. Hetih lai hian khawpuiah leh thingtlângah Biak
In hmun tûr hmuh a harsain hmuh theih chhun pawh a man a to ta
êm êm bawk si a. Tin, chu chauh ni lovin in leh lo din nân pawh
tûnhma angin thing leh mau kan hmang vak tawh lo va, hmanrua te
to tak taka bazâra lei a lo ngai ta a. Chutiang bawkin Biak In leh
Kohhran Hall te pawh cement concrete-a sak kan tum deuh vek ta
bawk a. Chuvâng chuan kohhran tân intodelh hi thil harsa tak a ni
ta a ni.
Hetiang hi a nih avângin kohhran harsa zualte \anpui an nih
theih nân kohhran din nghehna hi titâwp mai lovin \anpuina angin
kalpui zêl ni sela. Amaherawhchu, hei hian kutdawh rilru a hring
42 PRESBYTERIAN HANDBOOK
chhuak thei a ni tih leh, lâk aiin pêkin lukhâwng a nei zâwk tih
hre reng chungin kalpui zêl ni sela. A kalpui dân tûr chu hetiang
hi a ni ang.

5. Pêk theih tûrte


(1) Chhiatna lo thleng thut - thlipui, leimin, lirnghîng, kângmei
etc. in Biak In leh Kohhran Hall a tihchhiatin \anpuina pêk theih a
ni ang.
(2) Kohhran indang thar tûrin Biak In hmun lei kawnga
harsatna a tawhin Biak In hmun leina atân \anpuina tlêm azâwng
pêk theih a ni ang.
(3) Biak In sak lai, sum harsatna avânga sa zo thei ngang
lote hnênah \anpuina pêk theih a ni ang.
6. Hmâr lamah
(1) Kohhran din nghehna dîlte chu Bial Standing Committee-
in an dîlna a ngaihtuah ang a, pêk âwma a ngaihte chauh Synod-ah
a recommend ang a. OM-in fîmkhur taka ngaihtuahin pêk âwma a
ngaihte chauh an mamawh dân azirin a pe \hîn ang.
(2) Kohhran din nghehna sum hi Synod budget-ah tûna a
awmna head ngai (Pastoral)-ah hian dah chhunzawm zêl a ni ang.

7. Chhim lamah
(1) Kohhran din nghehna dîlte chuan Bial Standing
Committee emaw Pastor kaltlangin emaw an dîl tûr a ni a. Pêk
âwma an ngaihte chauh Chhim Area Working Committee-ah a
recommend ang a. Chhim Area Working Committee-in fîmkhur
taka ngaihtuahin an mamawh dân azirin a pe \hîn ang a, Chhim
Area Committee-ah a report \hîn ang.
(2) Kohhran din nghehna sum hi Chhim Area Pastoral
budget-ah head thar siama dah \hin tûr a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 43
III. RAM CHHÛNG MI NIHNA CHIANG LOTE
KOHHRANA SENG LUH DÂN TÛR
(SEC 193:15, OM 3/2004:6, SEC 196:8)
He thu hi Dâwrpui Pastor Bial a\anga lo kal SEC 192:10-in
OM lo zir chian tûra a dah, OM (16/03:12) ruahmanna chu SEC
193:15-ah ngaihtuah leh a ni a. Chu chu siam \hat leh deuh tûrin
OM-a pe lehin siam \hat a nih hnuah SEC 196:8-in a ngaihtuah leh
a. Kan mamawh a la phuhru tâwk lova a ngaih avângin ruahmantu
dang a ruat leh ta a. Chûng mi ruatte chuan a hnuaia mi hi SEC
ngaihtuah leh atân an rawn thlen ta a ni.
India khua leh tui nihna chiang lo kan ram chhûnga awmte,
kohhranin a lo dawnsawn dân leh rawng a lo bâwlsak dân tûra kan
tih dân a inan tlân zâwk theih nân a hnuaia kaihhruaina hi siam a ni.
1. Kohhran rawngbâwlna leh khua leh tui nihna chungchâng
Kohhran rawngbâwlna hi thlarau lam thil a ni a. Thlarau lam
rawngbâwlna chuan hnam ramri a thliar loh avângin kohhran
rawngbâwlna mamawh apiangte chu kan theih ang angin kan
ngaihsak tûrah kan ngai a. Amaherawhchu, kohhranin ram dang mi
a ngaihsak hian India khua leh tuiah a pawm nghâl tihna anga ngaih
tûr a ni lo. Khua leh tui nihna hi chu sawrkâr thuneihna liau liau a ni.
2. Fîmkhur taka ngaihtuah tûr
Ram dang a\anga lo lût \henkhat, mi mal ham\hatna beiseia
kan kohhrana lehkha lem hial rawn hmang duhte an awm thei ta
niin a lang a. Chuvângin, an chungchâng thu ngaihtuah a ngaihin
kohhranin hmanhmawh lovin, fîmkhur takin thutlûkna siam \hin a
\ha ang.
3. Kohhran mi leh sa nihna chungchâng
Ram dang khua leh tui chu phalna nei an ni emaw, ni lo emaw,
kohhran lehkha an neih pawhin pêm lehkha anga ngaihsak mai tûr a ni
lo va; testimonial certificate anga ngaihsak tûr a ni ang.
44 PRESBYTERIAN HANDBOOK
4. Ram chhûnga awm phalna (Permit) neite
India ram chhûnga awm theihna permit neite chu kan
kohhranah an awm duh chuan an awm thei ang a, an dinhmun tûr
chu hetiang hi a ni ang–
(1) Kohhran lehkha neite: Permit nei kohhran lehkha
rawn nei bawkte chu Nupa Chungchâng Dân Bu-a kan
pawm theih kohhran mi an nih chuan kan mi anga
rawngbâwlsak theih an ni ang a, rawngbâwlna chanvo
pawh pêk theih an ni bawk ang.
(2) Kohhran lehkha nei lote: Permit nei pawh ni se,
kohhran lehkha nei lo chu kohhrana ziah luh theih an ni
lo vang.
(3) Sawrkârin khua leh tui dik taka a pawm hma chuan
kohhran inchhiarnaah telh loh tûr a ni.
5. Kohhran bêltute ngaihsak dân
Permit nei leh nei lote pawh kan kohhran an rawn belh tlat
chuan ngaihsak theih an ni ang a; rawngbâwlna chanvo pêk
chungchângah erawh chuan an nungchang leh thlarau lam dinhmun
azirin Tualchhûng Kohhran Committee-in \ha a tih angin a rêl thei
ang. Rawngbâwlna langsâra hman thuah erawh chuan fîmkhur taka
ngaihtuaha kalpui \hin tûr a ni ang.

IV. RINGTHAR BAPTISMA CHANTÎR LEH DÂN


CHHÛNGA SENG LUH DÂN {Ref. SEC 91:6(7)}
1. Dân zawhkim tûra buatsaih zeta baptisma chantîr
Puitling kum 14 chin chung lamte chu dân chhûnga lût tûra
buatsaih zeta baptisma chantîr a, dân chhûnga lawm luh tûr a ni.
2. Baptisma chantîr hnua dân zawhkim tûra buatsaih
Puitling kum 14 chin chung lam tu pawhin baptisma chang
tûra Pathian leh kohhran hmaa thu a tiam duh chuan baptis theih an
ni a. Baptisma an chan hnuah dân chhûnga lût tûra buatsaiha lawm
luh tûr an ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 45
3. Baptisma chang dân zawhkim anga pawm theih
Ringthar, kohhran telna tûr mumal nei lote chu baptisma an
chan hmain Kristian nih awmzia leh kan sakramen thute hrilhfiah
zeta baptisma chantîr tûr an ni a. Dân chhûnga lût tûra lo buatsaih
lehtu tûra kohhran mumal an neih loh avângin dân chhûnga awm
anga ngaih tûr an ni.
{Hêng hi ram chhûng leh pâwnah pawh a mihring dinhmun
azira remchâng ber apiang hman tûr a ni ang (SEC 92:11)}.

V. ZORAM PÂWN LAMA KAN MITE THUNUN LEH


LÂK LUH DÂN TÛR
ZPMK pâwn lama Mizo inkhâwm mumal taka an neihna
hmuna kan kohhran mi awm nghette dân chhûnga lawm luh/
thununna lâk luh leh sakramen rawngbâwlsak mamawhtute chu
hetiang hian tihsak theih an ni ang–
1. An chungchâng ngaihtuah ngaite chu an inkhâwmnaa tel
ve \hîn kan kohhran Minister hnênah dîlna an theh lût ang a. Kan
kohhran Minister chuan dîltu dinhmun chiang taka târ langin dîltu
awmna kohhran (Parent Church)-ah a thlen ang. An Parent Church-
in an dîl chu a phalsak chuan kan Minister chu a Service/Fellowship
Comittee râwnin a \ûl angin rawngbâwlna hi a lo neihsak \hîn ang
a, chuta an thil tih dân chu Parent Church an hriattîr leh ang.
2. Kan Minister awm lohnaah pawh inkhâwmna mumal taka
neihnaah chuan a \ûl anga hetiang rawngbâwlna neihsak tûr hian
kan Minister remchâng hnai ber chu SEC-in a ruatsak thei ang
(SEC 132:5).
VI. MISSIONARY LEH MIZORAM PÂWNA KAN
KOHHRAN CHURCH COURT AWM LOHNAA KAN
MITE DÂN ZAWHKIMA BUATSAIH LEH THUNUN
LÂK LUH DÂN (Ref. SEC 182:63; 183:11)
SEC 182:63 chuan Mission Field leh Church Court awm lohna
hmuna Missionary leh sawrkâr hnathawk fate dân zawhkima
46 PRESBYTERIAN HANDBOOK
buatsaih dân chungchânga thurêl lo awm tawh te dap chhuaka SEC-
a thlen leh tûrin a rêl a. Tûn hmain OM-in ‘Zoram pâwn lama kan
kohhran mite thunun leh lâk luh dân’ tih thupuia hmanga ruahmanna
a lo siam tawh chu SEC-in a lo pawm tawh a (OM 9 of 23.11.1992
& SEC 131:53, SEC 132:5). Chu ruahmanna lo awm tawh sa te
chu ngun taka thlîrin, tûna kan mite mamawh dân pawh zau taka
thlîr tel bawkin a hnuaia mi ang hian ruahmanna thar siam a ni.
1. Mizoram pâwn kan Kohhran Church Court awm lohnaa
kan kohhran mi awm nghet leh awm nghet tûra ngaih (kum 1 aia
tam awm tawhte) chu an zînga kan kohhran Minister-te nên inbe
remin an lawina Christian Service/ Fellowship-ten a \ûl angin hetiang
rawngbâwlna hi an buatsaihsak thei ang. He rawngbâwlna hi chu
kan kohhran Minister-ten kan dân angin an tihsak ang. Kan Mission
Field huam chhûngah chuan hemi chungchânga râwn tûr leh
mawhphurtu ber tûr chu Field Secretary a ni ang a. Anin remruatpuiin
a \ûl angin Minister dang pawh he rawngbâwl hna thawk tûr hian a
ruat thei ang.
2. Kan kohhran Minister awm lohnaah pawh inkhâwmna
mumal taka neihnaah chuan a \ûl anga hetiang rawngbâwlna neihsak
tûr hian kan Minister remchang hnai ber chu SEC-in a ruatsak thei
ang (SEC 132:5 of 30.11.1992)
3. Kan kohhran mi ram pâwna awm nghet ni lo hetiang
rawngbâwlna tihsak \ûl si an awm chuan kan Field Secretary emaw
kan kohhran Minister remchâng hnai ber emaw hnênah dîlna an
theh lût ang a. Kan kohhran Field Secretary/Minister chuan dîltu
dinhmun chiang taka târ langin dîltu awmna kohhran (parent
church)-ah a thlen ang a; an parent church-in an dîlna chu a phalsak
chuan kan Field Secretary/Minister chuan Service/Fellowship
Committee râwnin a \ûl angin rawngbâwlna a lo neihsak thei ang a,
chuta an thil tih dân chu parent church an hriattîr leh ang (SEC
132:5 0f 30.11.1992).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 47
VII. KAN KOHHRAN AWM LOHNA HMUNA UPATE
AWM DÂN TÛR (SEC 181, Appendix-II)
Chhim Presbytery chuan kan kohhran awm lohnaa Kohhran
Upa awmte dinhmun leh awm dân tûr tihchian \ûlin a hria a. Kum
2002 Synod-ah a thlen a. Synod chuan an rawn thlen ang hian
tihchian \ûlin a hria a, lo zir chianga ruahmanna rawn siam tûrin
SEC a ruat a (Synod 2000 Gen. 22). SEC Vawi 180-na chuan lo
zir chianga ruahmanna rawn siam tûrin mi panga a ruat a (SEC
180:8). Chûng kan mi ruatte chuan thil awm mêk leh awm theite
ngun taka thlîrin a hnuaia mi ang hian rawtna an rawn siam a, kan
pawm.
Kan Kohhran Upate hi kan Dân ang thlapa thlan leh nemngheh
an ni a. Rawngbâwltu nghet leh zahawm, kan kohhran hmêl lanna
pawimawh tak an ni. Chuvangin -
1. Kan kohhran awm lohnaa kan Upate awm dân tûr hetiang hi
a ni ang–
(1) An awmna khuaa Thurin leh Sakramen kan \awmpui theih
kohhranah an inkhâwm kan khap lo va, a kûl a taiah erawh
chuan an \ang tûr a ni lo.
(2) An awmna khuaah Thurin leh Sakramen kan \awmpui
theih kohhran an awm loh chuan an zalênnaah kan ngai.
(3) An awmna khuaah Presbyterian Kohhran din duh an
awm chuan an \awiawm ngei tûrah kan ngai.
2. Kan kohhran awmna khuaa zin leh eizawnna hna avânga awm
Upate awm dân tûr pawh hetiang hi a ni ang–
(1) Kan kohhrante \awiawm tûrin kan Biak Inah ngei
inkhâwm se.
(2) Kohhran mite, Upate leh Pastorte rawngbâwlna tichak
tûr zâwnga awm ngei tûrah ngaih an ni.
48 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(3) Eizawnna hna avânga dahte chu, kan kohhranah
testimonial la-in, tel ngei tûrah kan ngai.

VIII. NAUPANG NU LEH PA ENKAWL NI LO BAPTISMA


CHANTÎR
Nu leh pa thi emaw, nupui/pasal neihsan emawte hi anmahni
enkawltu apiangin baptisma-ah an hlân thei ang (SEC 91:40 (1).

IX. KOHHRAN INCHHIARNAA INSTITUTION-TE


CHHIAR DÂN TÛR (Ref. Synod 2008 Gen. 56; SEC 222:19;
228:12; OM 5:27/'09; 3:10/'10; SEC 229:11)
Kan kohhran huam chhûng institution-a awm, khawi kohhran
inchhiarna maha tel lote chu hetiang hian kohhran inchhiarnaah chhiar
\hin an ni ang.
1. Institution-a kan kohhran mi awm te, khawi kohhran
inchhiarna maha chhiar tel lohte chu an awmna Bial/Kohhran
apiangin uluk taka chhiar tûr a ni.
2. A enkawltu Bial/Kohhranin a chhiartu tûr ruatin hming ziakna
pawh fel taka vawn tûr a ni.
3. An chhuahna kohhran (mother church) inchhiarnaa an la chhiar
telte chu chhiar tel loh tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 49

Bung 5

MI DANG DAWNSAWN, LAWM LEH


KOHHRAN PÂWL DANGTE NÊNA
INKÛNGKAIHNA

Mi dang dawnsawn leh lawm thiam hi kohhranah a pawimawh


zual hle. Kohhran mi pângngai rawn inkhâwm lo lawma lo hmêlhriat
thar \hin ringawt pawh hi hlu tak a ni a, kohhran neitu chan changte
tân ngaih pawimawh tûr a ni. Hmun dang leh kohhran pâwl dang
a\anga lo pêm emaw, kohhran rawn zawm emaw te hi dân anga lo
dawnsawn bâkah thlamuanthlâk taka lo lawm thiam a \ûl.

I. KAN KOHHRAN MI LO PÊM LÛTTE


1. Minister-te
Pêm lehkha chhiarsak a, lawmna thu tlêm sawiin, mipui
hmêlhriattîr tûr a ni (Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu Eleventh
Revised Edition 2014 p. 9).
Minister lo pêm lût chu kohhran committee-ah teltîr ve nghâl
tûr a ni a. Rawngbâwlna dangah pawh a zia leh a theih tâwk ena
hmanna lai hriat tûr a ni.

2. Kohhran Upate
Pêm lehkha chhiarsak a, lawmna thu tlêm sawiin, mipui
hmêlhriattîr tûr a ni (Pathian Biak Inkhâwm Hruaina et.cit. p. 9).
Upa lo pêmte chu ‘Upa’ tia koh zui an ni a. Kohhran committee
tih loh, rawngbâwlna kawng dangah chuan an zia leh an tlin tâwk
ena hman \angkai tum a \ha.
An pêm lehkha pakhat, Presbytery hnêna thleng tûr chi chu
Presbytery Secretary hnêna pêk tûr a ni a. Presbytery-in Upa a
nihna a pawm hnuah chuan Bial Inkhâwmpui leh Presbytery-ah
palai ni sa a ni bawk ang.
50 PRESBYTERIAN HANDBOOK
3. Kohhran member dangte
Mi dang ang bawkin, Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu
Eleventh Revised Edition 2014 p. 9 hmanga lo dawnsawna lo lawm
tûr a ni. Neitu rilru siamsak tum tûr a ni a, rawngbâwlnaah pawh an
phâk tâwkah chuan remchâng siamsak a \ha.

II. KOHHRAN PÂWL DANG KAN KOHHRANA LO


LÛTTE LO DAWNSAWN DÂN TÛR (SEC 181:30)
Kohhran pâwl dang min rawn zawm duhtute tân kawng hawn
dân ngaihtuah ni sela, kan kohhrana lo lût duh apiangte huamin
SEC-in ruahmanna lo siam rawh se, tia Synod 2000 Gen. 40-in a
rêl chu SEC chuan ngaihtuahin OM chu ruahmanna lo siam tûrin a
ti a (SEC 180:11).
Kohhran pâwl dangte lo dawnsawn dân tûr chungchângah
hian SEC 158:66-in Chhim biala Minister leh Pro. Pastor te leh
thawktu dang lo lûtte lo dawnsawn dân tûr a siam a. Chumi hnuah
OM leh Aizâwl Chhim Presbytery-in an rawt angin kohhran pâwl
dang a\anga lo lûtte lo dawnsawn dân tûr ram puma hman tûr
Synod-in a siam leh a (1997 Synod Gen. 29 App.4 p.74). Kum
1999 Synod Gen. 36 chuan Chhim Bial enkawl dânah pâwl dang
lo lûtte enkawl dân tûr a siam leh a (1999 Synod Bu App.8 p.70).
Amaherawhchu, hêng kan kaihhruaina neih saten an huam
bâk Mizoram pâwn lama kohhran pâwl dang min rawn zawm duhte
pawh an awm theih avângin chûngte pawh huam vek tûrin 2000
Synod General 40 chuan a pum puia siam \hat leh chu a rawt ta a
ni. Chuvângin, lo lût duhte leh min thawhpui duhte dawnsawn dân
tûr a hnuaia mi ang hian siam a ni.

1. Lo lût duh chu lâwm taka lo dawnsawn tûr


Mi tute pawhin kan kohhrana lo luh an duh chuan lâwm taka
lo dawnsawn zêl tûr a ni. Kan pawm theih baptisma chang lo chu
baptisma chantîrin, kan dân anga an dinhmun awm tâwkah kohhran
member-ah emaw, dân chhûng miah emaw lawm luh nghâl theih an
ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 51
2. Kohhrana siam dân
(1) Mizoram chhûnga kohhran dang mi, anmahnia inkhâwm
hrang tham kan kohhran rawn zawm thar duhte chu, an
dep hnai ber bialin a ngaihven ang a, a \ûl angin Preaching
Station-ah siamin emaw, kohhran puitlinga siam tûrin
Presbytery-ah thlenin emaw a bawh zui ang. Hêng thilah
hian Standing Committee-in hma a la ang a, a tih dân
chu inkhâwmpui an neih hmasak berah a report ang a,
Synod pawh an hriattîr ngei tûr a ni.
(2) Mizoram pâwna miten kan Synod rawn zawm lo duh ta
sela, an awmna ramah Presbyterian Kohhran an awm
chuan râwn hmasak tûr an ni ang. An remtihpuinaa lo
dawnsawn tûr a nih pawhin PCI Assembly lam pawh
hriattîr tûr a ni.
(3) Kohhran dang lo lût duhte hi mi mal emaw, tualkhat
kohhran mai ni lova an kohhran pum pui huapa rawn lût
tûr an nih a, kan thurin leh inhruai dânte an pawm thlap a
nih bawk chuan an kohhrana an nihna ang anga lo pawm
tûr an ni. A lawm luhna pawh urhsûn taka buatsaih tûr a ni
ang.

3. Rawngbâwltute chungchâng
(1) Pastor/Pro. Pastor-te: Sakramen kan pawmpui theih
kohhran a\anga Pastor/Pro. Pastor lo lût an awm a, an
nungchangah iaiawmna a awm loh chuan, Pastor/Pro.
Pastor-ah emaw, hna dangah emaw Synod aiawhin
SEC-in rawih dân a ngaihtuah thei ang a, Synod pawm
tûrin a thlen ang.

Pastor/Pro. Pastor-te chu kan pawm theih Theological


College-a zir chhuak an nih loh chuan Aizâwl Theological
College-ah Special training neihtîr an ni ang a, chumi
52 PRESBYTERIAN HANDBOOK
hnuah Pastor/Pro. Pastor-a rawih zui theih âwm mi chu
rawih zui zêl an ni ang. An dinhmun ena an zâwl tâwk tûr
âwmte anga dah an ni ang.
(2) Kohhran Upa mi dang nêna rawn inlet: Sakramen
kan pawmpui theih, inkhâwm hrang tham rawn inlette
zînga Upa chu Kohhran Upa atân pawm nghâl an ni ang
a, kan dân ding lai angin Presbytery hmasa berah
Presbyterian Kohhran thurin an pawm thu puantîr an ni
ang. A remchâng hmasa berah Lay Leader’s training
neihtîr an ni bawk ang.
(3) Upa a mala inlet: Sakramen kan pawmpui theih Upa
mahni chauha inlet chu nemngheh a nihna pawm tûr a ni
ang a, kan dân ding lai angin Presbytery hmasa berah
Presbyterian Kohhran thurin a pawm thu puantîr tûr a
ni, chumi hnuah chuan pêm Upate dinhmun angah a awm
ang.
(4) Upaa pawm theih loh: Kohhran pâwl danga Upaa
nemngheh tawh, kan dâna Upaa nemngheh theih loh rawn
inlette chu inkhâwmpui tham an nei emaw nei lo emaw,
Upaa pawm loh tûr a ni (Ref. SEC 142:42; Nupa
chungchâng Dân II:8).

4. A bîka enkawl ngaite


(1) Mizoram chhûnga mite: Mizoram chhûnga kohhran
pâwl dang, a ram leh a mihring thua hlâwm hrang deuh
bîk an rawn inlet a nih chuan a \ûl dân anga Presbytery
emaw, Bial emaw hrang hial pawha siam theih an ni ang
a, \ûl bîkna riau a awm phei chuan a bîk taka enkawlna
pawh siamsak theih an ni ang.
(2) Mizoram pâwna mite chungchâng:
(a) Mizoram pâwna kohhran pâwl dang, kohhran pum puia
lo lûtte chu anmahni enkawlna tûr Office hran, anmahni
PRESBYTERIAN HANDBOOK 53
hmunah buatsaihsak theih an ni ang a, Administrative
Secretary hovin an inenkawl ang.
(b) Area Committee: Anmahni enkawl tûrin area Committee
a awm ang a, memberte chu hetiang hi an ni ang–
Chairman - Moderator, Mizoram Synod
Secretary - Administrative Secretary
Member-te - A ram mite a\angin mi 7 leh Synod
ruat mi 8.
Note: Moderator a kal theih loh chuan, meeting dâwn apiangin an
hruaitu tûr an inruat chawp \hîn ang.
(c) Sum lam: Synod-a lût chi thawhlâwm leh thil dang chu
kan dân angin Mizoram Synod-ah an chhûng lût ang.
Budget hran an nei ve ang a, a \ûl angin kohhrante hnênah
grant te pawh an pe ve thei ang.
(d) Hlawh neia chhawrte chungchâng: A area chhûnga hlawh
neia Synod mi rawihte chu Administrative Secretary
Office a\angin hlawh pêk an ni ang. A \ûl dân angin an
ram dinhmun azira pay scale hran pawh siamsak theih
an ni ang.
5. Property leh assets chungchâng
Kan kohhrana lo lûtte chuan an property leh assets an neih
ang ang chu Mizoram Presbyterian Kohhranah an rawn chhûng lût
vek tûr a ni ang a. Record fel taka vawn tûr a ni.
6. Office-a thawktute chungchâng
Kan kohhrana lo lût office-a thawkte chu office neih zui zêl a
remchâng lo mai thei a, an thawhna tûr hna dang remchâng
ngaihtuahsak theih an ni ang.

7. Thawh ho dân tûr (partnership)


Kan kohhrana lo lût lêm lova thawh hona (partnership) chauh
neih duhte tân pawh kawng hawn a ni ang a. Chu partnership chu
54 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Synod Mission Board-in a kengkawh ang a, Synod Mission Board-
in thawhhona thuthlung a neih dân zûl zuiin tih a ni ang.

III. KOHHRAN PÂWL DANG NÊNA KAN


INKÛNGKAIHNA DÂN - 2012
Mizoram chhûnga kohhran leh Kristian pâwl hrang hrangte
nêna kan inkûngkaihna leh thawh ho dân chu hetiang hi a ni:
1. Baptist Church of Mizoram (BCM)
Baptist Church of Mizoram nên hian kohhran pakhat ang
maia khawsa \hîn kan ni a. Amaherawhchu, kum 1985 a\ang khân,
kan inkûngkaih dân a lo danglam ta a. Leilung ramri zuia kohhran
ramri siamte pawh \hiat a ni ta a, kohhran kan indin pawlh ta vek
a ni. Tûna kan inlaichîn dân chu hetiang hi a ni:
(1) Ramri \hiahin a nghawngte:
(a) Rawngbâwlna inpawm tawn a tâwp.
(b) Inkhâwmpui Liana palai intirh tawn a ngai ta lo.
(c) Hmâr Bialah Baptist Church of Mizoram an lo ding ta
a, Chhim Bial-ah Presbyterian Kohhran a ding ve ta
bawk.
(d) Kohhran dang nêna inlaichînna neih, anmahni avânga
kan inthlahrun a ngai ta lo.
(2) Mi mal chungchângah:
(a) Baptist Church of Mizoram mi, kan kohhran mi lo ni
leh tawhte dinhmun chu ramri \hiahin a tidanglam lo.
(b) Ramri \hiah hnuah pawh, kan kohhrana lo lût tharte
chu, tûn hmaa kan tih dân ang bawka lo pawm zui zêl
tûr an ni.
(3) Upate chungchâng bîk:
(a) Upa lo lûtte: Baptist Kohhran Upa, kan kohhranah
a rawn inleha, inkhâwm hranpui tham mi dang
PRESBYTERIAN HANDBOOK 55
chhûngkua pathum tal a rawn inlehpui chuan, a Upa
nihna chu pawm nghâl theih a ni. Amaherawhchu, kan
Dân ding lai angin, a awmna Presbytery Inkhâwmpui
hmasa berah Presbyterian Kohhran Thurin leh Dân a
pawm thu puan chhuahtîr tûr a ni. Chumi hnuah chuan
a awmna Kohhran Committee-ah te, Presbytery leh
Bial Inkhâwmpui-ahte member ni sa a ni ang.
(b) Upa pêmte: Baptist Upa, kan kohhrana lo pêmte chu,
kan Kohhran Upa pêm anga lo dawnsawn tûr a ni.
(c) Baptist Kohhrana lawi leh Upate: Kan Kohhran
Upa emaw, Upa nihna kan pawm tawh emaw chu,
kohhran ramri \hiah tawh hnu leh Chhim lama kan
kohhran a din ve tawh hnua, kan kohhrana lawi lova
Baptist Kohhrana lawi leh chu pakaia ngaih tûr a ni a.
Amah nemnghettu emaw, Upaa pawmtu emaw
Presbytery chuan a chungchâng chu ngaihtuah tûr a ni
a. Upa nihna hlihsak theih a ni.
(4) Thawhhona zau zâwka inkûngkaihna: Ram pâwn lama
rawngbâwlna, North East India Christian Council (NEICC)
leh National Council of Churches in India ((NCCI)-ah te
hian, Baptist Church of Mizoram hi kan member-pui leh
kan thawh hopuite an ni.

2. Evangelical Church of Maraland (ECM) leh


Congregational Church of India, Maraland (CCIM)
Chhimtuipui District chhûnga awm, Evangelical Church of
Maraland (ECM), tûn hma lama Independent Church of Maraland
(ICM) hming pu \hînte nên hian kohhran pakhat anga khawsa \hîn
kan ni a. Amaherawhchu, kum 1989-ah an kohhran hi pâwl hnihah
an lo in\hen a. Chuta \ang chuan kan kohhran nêna kan inpalai
tawnna pawh hun eng emawti chhûng chawlhtîr (suspend) a ni a.
56 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Tûnah chuan a khing phel lehlam hian Congregational Church of
India, Maraland (CCIM) hming a lo pu ta a. Hêng bâkah hian kum
1992 a\angin Chhimtuipui District chhûngah hian Presbyterian
Kohhran a lo piang a, kum 2003 a\ang khân ECM pawh Aizâwlah
an inbun ve leh ta bawk a. Tûnah hian ECM nêna kan inkûngkaih
dân chu Inkhâwmpuiah kan inpalai tawn a, rawngbâwltu leh mem-
ber lo pakaite lo pawm dânah leh thawhhona zau zâwka
inkûngkaihnaah chuan Baptist Church of Mizoram nêna kan inkâr
ang bawk a ni.
3. Salvation Army (SA)
Mizoram Salvation Army nên hian member inpawm tawn theih
dân kan nei a. Anni nêna kan inkûngkaih dân chu hetiang hi a ni:
(1) Kohhran member nihna chungchâng: Salvation Army
ni \hîn pângngai te, kan mi ni \hîn Salvation-a inlette pawh,
kan kohhrana an rawn inleh chuan, Baptisma chang lo chu
baptisma chantîr phawt tûr a ni. An awm dânah kohhran a
lungawi chuan an dinhmun ang zêlin, Sipai puitling chu Dân
zawhkim angin, Sipai puitling la ni lo chu Dân la zawhkim
lo angin lo pawm tûr a ni. Salvation Army-a an awm
chhûngin kan kohhran dâna thununna tling thil emaw,
kohhran mite tih loh tûr thil dang eng pawh an lo tih chuan,
an tihna hun rei dân azir leh an thil tih athuin, an chungchâng
ngaihtuah tûr a ni.
(2) Sakramen chungchâng: Salvation Army hian Sakramen
an neih ve loh avângin, keini nên hian Sakramen inpawm
leh pawm loh sawi tûr a awm lo.
(3) Rawngbâwltu chungchâng: Salvation Army nên hian mi
leh sa kan inpawm tawn naa, rawngbâwltu erawh chu kan
inhmang tawn lo.
(4) Thawhhona zau zâwka inkûngkaihna: Salvation Army
nên hian ram pâwn lama rawngbâwlna NEICC leh NCCI-
ah te rorêl ho leh thawk ho zêl kan ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 57
4. Roman Catholic Church (RCC)
Mizoram Roman Catholic Kohhran nêna kan inkûngkaih dân
chu hetiang hi a ni:
Dân zawhkim thuah te, Baptisma chan thuah te, inneih
chungchângah te, an kohhrana an dinhmun ang zêlin kan pawm a,
rawngbâwltu erawh chu kan inpawm tawn lo.
5. Pâwl dang mi fate baptisma chantîr thu
Kan kohhrana an nu leh pate awm duh si lo, an fate kan
kohhrana baptisma chang duhte chu, an nu leh paten an remtiha, an
chhûngkhat hnaivai mawhphura dinpui tûr an awm chuan, Baptisma
chantîr theih a ni.
6. Kan kohhran mi, kohhran dang dâna baptisma changte
chungchâng
Kan kohhran mi, kan baptisma chang tawhin pâwl dang
baptisma a chan chuan kan kohhrana awm reng pawh duh mah
sela, kan Sakramen pawimawh ngainêp an nih avângin, hetiangin
an chungchâng thu rêl tûr a ni:

(1) Kohhran member pângngai an nih chuan, an chungah kut


thlâk kher lovin zilhhau tûr a ni.
(2) Kohhran rawngbâwltu an nih chuan, an rawngbâwlna chu
thla thum tal chawlhtîr tûr a ni.
(3) Kohhran Committee member (Tual Upa) chu Committee
member an nih hun chhûng (term) hman lai zawng chu
chawlhtîr tûr a ni. Hei hian term danga thlan leh theih an
nihna erawh chu a dâl lo vang.
(4) Kohhran Upa (Presbytery Member)-te chu, an
rawngbâwlna leh Upa nihna chawlhtîr (suspend) nghâlin,
an awmna Presbytery-in an chungthu lo ngaihtuah tûrin
thlen nghâl tûr a ni.
58 PRESBYTERIAN HANDBOOK
7. Kohhran pâwl dang lo lûtte dawnsawn dân tûr
(1) Minister leh Pro. Pastor-te pawm dân tûr: Minister
leh Pro. Pastor-te chu kan kohhranin a pawm Pathian thu
zirnaa zir leh nungchangah kan pawm theih mi an nih chuan
Pastor-ah emaw, hna dang remchângah emaw thawk tûrin
SEC-in a lo dawngsawng ang a, SEC-in a dawnsawn
a\anga Synod Inkhâwmpui hmasa berah kan thurin an
pawmna puantîr an ni ang.
(2) Thawktu dangte pawm dân tûr: Thawktu dangte pawh
an hna tûr remchâng a awm a nih chuan ngaihtuahsak theih
a ni ang.
8. Inkûngkaihna kan neihpui kohhran dang
(1) Inkûngkaihna kan neihpui kohhrante:
(a) Assembly of God (AG)
(b) American Baptist Mission (ABM) - Myanmar
(c) Evangelical Free Church of India (EFCI)
(d) Evangelical Congregational Church of India (ECCI), tûn
hmaa North East India General Mission (NEIG) tih \hin
pêng darhhote:
(i) Evangelical Assembly Church (EAC) - Hmâr
(ii) Evangelical Synod Church (ESC) - Gangte
(iii) Evangelical Christian Association (ECA) - Kuki
(iv) United Evangelical Church (UEC) - Anal
(e) Evangelical Baptist Convention Church (EBCC)
(f) Independent Church of India (ICI)
(g) Isua Krista Kohhran (IKK), Bualpui Ng
(h) Lairam Isua Krista Baptist Kohhran (LIKBK)
(i) Myanmar Methodist Kohhran (MMK)
(j) Myanmar Presbyterian Kohhran (MPK)
(k) Tripura Baptist Christian Union (TBCU)
PRESBYTERIAN HANDBOOK 59
(l) Hêng bâkah hian Trinity Thurin pawm, Sakramen kan
pawmpui theih kohhran dangte pawh a huam ang.
(2) Kohhran member chungchâng: A chunga sawi kohhran
mi ni \hîn pângngaite leh kan kohhran mi ni \hîn hêng
kohhrana inlette pawh kan kohhranah rawn inlet ta sela,
an awm dânah kohhran a lungawi chuan, an kohhrana an
dinhmun ang zêlin, Dân zawhkim chu Dân zawhkim angin,
Dân zawhkim lo chu Dân zawhkim lo angin pawm tûr a ni.
(3) Sakramen chungchâng: Kan sawi tak kohhrante hi Trinity
thurin pawm leh Sakramen nei kohhran an ni a, an
Sakramen kan pawm.
(4) Rawngbâwltu chungchâng: An mi leh sate kan pawm
thei naa, rawngbâwltu erawh chu kan inhmang tawn lo.
9. Inkûngkaihna kan neihpui theih loh kohhrante nêna kan
inkâr thu
(1) Inkûngkaihna kan neihpui theih loh kohhrante:
(a) Fundamental Baptist (Mid-Mission)
(b) Fundamental Baptist Church (FBC)
(c) Jehovah’s Witnesses (JW)
(d) Isua Krista Kohhran (IKK)
(e) Seventh Day Adventists (SDA)
(f) United Pentecostal Church (UPC)
(g) Tual\o Kristian pâwl dangte
(2) Inkûngkaihna kan neihpui theih loh kohhran mite
kan kohhrana an lo luha lo dawnsawn dân tûr:
Inkûngkaihna kan neihpui loh kohhrana mite kan kohhrana
an lo luh duh chuan lo pawm mai tûr a ni. Kan pawm theih
baptisma chang tawh sa an nih loh chuan baptisma chantîra,
Sakramen zirtîra, dân chhûnga lawm luh theih an ni.
60 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Kan baptisma chang tawh emaw, Dân zawhkim tawh
emaw an nih chuan, kan Thurin an pawm dânah leh an nun
dânah kohhran a lungawi chuan Dân chhûnga lawm luh
theih an ni ang.
(3) Inkûngkaihna kan neihpui theih loh kohhrante nêna
rawngbâwlnaa inhman tawn loh thu: A chung H:1-a
sawi kohhrante nên hian a hnuaia sawi rawngbâwlnaahte
hian kan inhmang tawn lo a ni.
(a) Baptisma leh Lalpa Zanriah Sakramen rawngbâwltuah
(b) Thuhriltuah
(c) Inneihtîrtuah
(d) Mitthi vuituah
(e) Kohhran mal te, Bial te, Presbytery leh Synod-a
rawngbâwlna dang rêng rêngah.
10. Kohhran Upa pêm dawn theih lohte
Kohhran pâwl dang Upa, kan Dâna Upaa nemngheh theih
loh, kan kohhrana rawn inlette chu inkhâwm hranpui tham an nei
emaw, nei lo emaw, Upaa pawm loh tûr a ni.
11. Kohhran Upa pâwl danga insawn lâwr dawnsawn dân tûr
Kan pawm theih Kohhran Upa, kohhran pâwl hrang hranga
insawn lâwr tawhte chu kan kohhrana an lo luh pawhin an Upa
nihna chhawmtîr tûrah kan ngai lo (SEC 129:79).
IV. NEIG-A UPATE LO LÛT CHUNGCHÂNG
NEIG-a Upate kan kohhrana an lo luhin engtin nge kan lo
pawm ang tih kan sawi ho va, chutiang mite an awm a nih chuan an
ordination kan pawmsak ang a, Upaa thlan an nih chuan ordain
nawn an \ûl lo vang kan ti (SEC 40:26).

V. EFCI UPATE KAN PAWM DÂN TÛR


EFCI kohhran a\anga Upate kan kohhrana an lo luha kan
pawm dân tûr Palsâng Kohhran a\angin an rawn zâwt a. Hemi
PRESBYTERIAN HANDBOOK 61
thuah hian dân neih sa kan nei a (SEC 104:16; 105:56). Tin, hemi
bâkah hian SEC 108:12-a ‘Chhim Bial Upate kan kohhrana an lo
luha kan pawm dânte hi EFCI a\anga lo pêmte pawh kan pawm
dân tûr a ni e,’ tiin kan inhrilhfiah (SEC 115:25). Upain inkhâwm
hranpui tham a rawn luhpui chuan Kohhran Upaa pawm a ni a,
Presbytery hmasa berah Presbyterian thurin a pawmna puantîr tûr,
mahnia lo lût chu Presbytery hmasa berah kan thurin a pawmna
puantîrin, pêm Upa dinhmuna pawm tûr (SEC 108:12).

VI. KOHHRAN CHHUAHSAN LO KÎR LEHTE


DAWNSAWN DÂN TÛR
Hetiang chi hi pâwl danga pakai ang chiaha en hleih theih
lohna lai pawh a awm a. Hetiang lam hawi thei kan dân neihte enin
tualchhûng kohhranin \ha an tih anga an kalpui mai tûr a ni ang tiin
kan inhrilhfiah (SEC 89:25).

VII. SALVATION ARMY KAN KOHHRANA LO LÛTTE


DAWNSAWN DÂN TÛR (OM 3:15/2014; SEC 250:46)
1. Baptisma la chang lote chu an chan dân tûr ngaihtuahpui
ni se.
2. Kan Sakramen chungchâng pawh a \ûl anga zirtîr ni se.
3. Rawngbâwlna chungchângah chuan a mi azirin an luhna
Tualchhûng Kohhranin \ha an tih anga an lo kalpui mai tûr
a ni ang.
4. Corp. Surgean Major chu Kohhran Committee member,
Tual Upa ang hial pawha pawm theih an ni ang.
Hêng thilah hian kan Kohhran zia (Presbyterianism) hloh
si lova, a hun leh a hmun mila inkaih fân ve thiam erawh a
pawimawh hle dâwn tih pawh sawi lan tel a ni. Hêng rêl bâka
ûm zui ngai dang chu OM-in zir chiangin SEC-ah thlen leh
tûra tih a ni.
62 PRESBYTERIAN HANDBOOK
VIII. PARA CHURCH CHUNGCHÂNGA KOHHRAN
RILRU PUT DÂN TÛR LEH DAWNSAWN DÂN TÛR
(Vide Synod 2000 Gen. 65. App. 14; 2004 Gen. 19: SEC
201:16; OM 8/2005:6)
Kohhran lo \hang zêlah hma lâkna a zau tial tial a, rawngbâwl
hna thawh tûr pawh a pung zêl bawk a. Hetih lai hian kohhranin a
hma sên lohte bâkah a hma lâk mêknate pawh rawn huam telin
Para Church chi hrang hrangte kohhran huang chhûngah a kum
têlin a lo pung deuh deuh va. Hêng Para Church-hote hian
tualchhûng kohhran behchhanin programme buatsaih duh châng
an nei \hîn a. Kan kohhran rawngbâwltu eng emaw zât pawh hêng
Para Church programme-ahte hian inhnamhnawihin a \hente phei
chu a kûl a tai berah te pawh an \ang \hîn a ni. Para Church pun
chhoh zêl dân leh kan kohhran mite leh rawngbâwltu \henkhat
inhnamhnawih dânte thlîrin Para Church chungchângah kohhran
rilru put dân tûr leh dawnsawn dân tûr hi tihchian ni se, tiin kum
2004 Synod Inkhâwmpuiin a rêl a (Vide Synod 2004 Gen. 19).
SEC leh OM-in Para Church chungchângte hi a ngaihtuah hnuah
ngun lehzuala lo zir chiang tûrin Sub-Committee a ruat leh a. Sub-
Committee chuan Para Church awmzia leh an rawngbâwl dânte a
zir chian hnuah Para Church chungchânga kohhran rilru put dân tûr
leh dawnsawn dân tûr rawtna siam a ni. Hetiangin–

1. Para Church awmzia leh Mizorama Para Church hrang


hrangte
Para Church tih hi Sâp \awng thumal pahnih, Para leh Church
tih thu hmanga chher a ni a. Para hi hming hmaa thu belh prefix a ni
a, a hnu chiaha thu awmzia kengtu a ni. A awmzia hi a sîr emaw, a
bâk (besides) emaw tihna a ni thei a, a bul emaw, a kiang (adjacent
to) emaw tihna a ni thei bawk a. A piah lam (beyond) emaw, thil
hrang thuhmuna ngaih theih si (distinct but analogous) emaw sawina
a ni thei bawk. Hêng Para awmze hrang hrang a\ang te hian Para
Church tih hi kohhran (Mainline Church) ni lo, kohhran
PRESBYTERIAN HANDBOOK 63
rawngbâwlna hrûla pâwl hrang hrang rawngbâwlna ang chi emaw,
a dang emaw thawk tûra pâwla insiamte sawina ni berin a lang.
Inrêlbâwlna dân leh kalhmang fel tak neia kohhran rawngbâwlna
hrûla pâwl hrang hranga mi \hahnem ngai fâlte thawh hona tiin sawi
theih a ni bawk ang.
India ramah hian Para Church tam takte lo din chhan ber chu
kohhran (Mainline Church)-ten Chanchin |ha hril an ngaihthah vâng
niin a lang a. Hemi avâng hian Chanchin |ha hril hna vei intêl
khâwmten Para Church an din ta zung zung mai niin a sawi theih a.
Pâwl \henkhatte phei chu sum siamna atâna indinte pawh an awm
thei ang. Mizoramah erawh chuan kohhranin Chanchin |ha hril hi
hnapui berah a neih tlat avângin a hrang a hraia Para Church din
lova kohhranin ramthar rawngbâwlna a thawh mêkah hian
theihtâwpa \anhona tham a awm a. Chuti chung chuan kan ramah
pawh hian Para Church hi a lo pun ve tâk zêl avângin kohhran
miten lo dawnsawn dân leh thawhpui dân tâwk kan thiam a \ûl hle
a ni. Para Church-te hi kan kohhran mite hnên a\anga sum hmuh
tum vek an ni a, an lo pun zêl chuan kan kohhran thawhlâwm pawh
a su hek thei hle dâwn a ni.
Mizoramah hian Para Church te \hahnem tak an lo awm ta a.
Chûng zînga langsâr zual deuhte chu - Bible Society of India, Thlarau
Bo Zawngtute, Zoram Evangelical Fellowship, Leprosy Mission,
Interserve, World Vision, Disciple Society, Prayer Network, Zoram
Evangelical Mission, Concern, Set Free, etc. te hi an ni. Hêng zînga
\henkhatte hi chu khawvêl pum huap Para Church pâwl pêng an ni
a, \henkhat erawh chu India ram pum huapa ding Para Church
pêng an ni bawk. Mizorama Para Church zîngah hian \henkhat chu
kohhran rawngbâwlnain a thlen bâk thawk tûra din te an nih laiin, a
tam ber hi chu kohhran rawngbâwlna leh a hma lâkna ang chi thawk
ve tho an ni.
64 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Para Church \angkaina
(1) Kohhran hma sên loh rawngbâwlna awm thei thawk
vetu a ni.
(2) Mi thiam leh hman tlâk, kohhranin a rawih sên lohte tân
rawngbâwlna kawng buatsaihtu a ni.

3. Para Church \hat tâwk lohnate


(1) Synod hma lâkna leh rawngbâwl mêkna duh tâwk lova
pâwl insiam hian kohhran ep zâwnga kal tûrin mite a
chawk tho thei a, fîmkhur a \ûl.
(2) Kan Minister/Pastor leh Upa pension-te Para Church-a
an zuan luh zêl chuan \hahnemngaihna insu avângin kan
kohhran mite an chiai thei ang.
(3) Kohhran rawngbâwlna hrûlah Revival Team \henkhatin
Home/Centre an din hi kan kohhran rawngbâwlna kal
zêlin a tawrh hun a awm thei ang.

4. Para Church-te kohhranin a dawnsawn dân tûr


A hnuaia târ lan ang hian dawnsawn dân tûr ruahman a ni.
(1) Para Church chi hrang hrangte hi Synod Inkhâwmpuiin
emaw, Synod Executive Committee-in emaw an
rawngbâwl dân leh chêt vêl dân ngun taka a thlîr hnuah
thawhpui tlâka a ngaihte chauh kohhranin dawnsawn \hin
tûr a ni.
(2) Synod-in thawhpui tlâka a ngaih Para Church-te chu
mihring leh sum leh pai hmangin puih theih an ni ang a.
Chutianga hma lâkna tûr chu Synod Inkhâwmpuiin emaw,
Synod Executive Committee-in emaw ngun takin a
ngaihtuah hmasa \hîn ang.
3) Synod Inkhâwmpui emaw, Synod Executive Committee
emaw remtihna la hmasa lo chuan Synod-in thawhpui
PRESBYTERIAN HANDBOOK 65
tlâka a ngaih Para Church-te pawhin kohhran huang
chhûngah Unit emaw, Branch emaw an din tûr a ni lo.
Kohhran programme khak buai thei leh tibahlah thei
zâwng programme an siam tûr a ni bawk hek lo.
(4) Para Church hrang hranga chanvo pawimawh chan thuah
kohhran mi rawih laite chuan kan kohhran dân ding lai
angin an thawhna department enkawltu committee
kaltlangin Synod hotute phalna an la hmasa \hîn tûr a ni.
Kan Synod hnuaia pensioner te pawh Synod hotute
remtihna leh hriatpuina la hmasa tûra beisei an ni a.
Kohhran Upa (active elder)-te pawh kohhran committee
remtihna la hmasa lo chuan tu mahin Para Church-ahte
hian chanvo pawimawh an chelh tûr a ni lo.
(5) Kohhran mi rawih laite leh Kohhran Upa (active elder)-
te chuan hotute leh kohhran committee phalnaa chanvo
pawimawh an chelh a nih pawhin, Synod, Presbytery,
Bial leh Tualchhûng Kohhrana an rawngbâwlna tibahlah
khawpin Para Church rawngbâwlnaah te hian an
inhnamhnawih tûr a ni lo.
(6) Synod-in thawhpui tlâka a ngaih Para Church hrang
hrangte dinhmun hi SEC-in a \ûl angin a ennawn \hîn ang
a, thawhpui tlâka ngaihte chu a tichiang thar zêl ang.
(7) Thil eng emaw avânga Para Church thawhpui lai mêkte
chungchângah harsatna a awm a nih chuan SEC-in emaw,
Synod Inkhâwmpuiin emaw an dinhmun tichiang tûrin a
ngaihtuah \hîn ang.

IX. PARA-CHURCH MISSIONARY-TE KOHHRANIN A


DAWNSAWN DÂN TÛR (Synod 2006:33; SEC 212:15;
SEC 214:32; SEC 217:62)
Thuhma: Kohhranin Para-Church te a dawnsawn dân tûr
(Synod 2000:65) leh Para-Church chungchânga kohhran rilru put
66 PRESBYTERIAN HANDBOOK
dân tûr (Pastoral Ministry Kaihhruaina Bu 2006 C:12) mumal tak
kan nei a. Tûnah hian Para-Church Missionary-te kohhranin a
dawnsawn theih dân tûr ruahman a ni leh ta a. Ruahmanna hi SEC
217:62-in ngun taka a en hnuah hman nghâl tûrin a pawm ta a ni.
1. Para-Church te kohhranin a dawnsawn theih dân tûr
Para-Church, kan kohhran nêna thawh ho duhte chuan Synod
Partnership Committee-ah affiliation an dîl thei ang a, Partnership
Committee-in thawhpui tlâka a ngaihte chu SEC-ah a dîlpui ang.
SEC-in thawhpui tlâka a ngaihte chu Synod Mission Board nêna
thawk ho zui tûr an ni ang. Synod-a affiliation nei lote chu kohhran
anga dawnsawn tûrah kan ngai lo.
2. Para-Church, Synod-a affiliation dîl tûr chuan hêng hi
an hre tûr a ni–
(1) Affiliation dîl duhte chuan Synod Partnership Committee-
in a siam sa Form hmangin an dîl tûr a ni.
(2) Sawrkâra Society Registration fel tak nei, Board
inkaihhruaina (Constitution) rin tlâk hmanga inkaihruai
an ni ngei tûr a ni.
(3) Sum vawn dân mumal tak leh rin tlâk tak nei an ni ngei
tûr a ni.
(4) Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim (Trinity) thurin ringa
pawm an ni ngei tûr a ni.
(5) Thawh honaa ringtu lo awmte chu kan kohhran emaw,
SMB remtihnain kan pawm theih kohhranin emaw an
enkawl zui an remti tûr a ni.
3. Mission Board leh Synod recognised Para-Church thawh
ho dân tûr
(1) Para-Church, Synod-in a recognised-te chu Synod
Mission Board-in an thawh ho dân tûr ruahmanna a siam
ang a, a \ûl angin thawh ho dân tûr pawh an sawi ho \hîn
ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 67
(2) Thawh hona thua harsatna a lo awm a, thawh ho theih
loh khawp hial harsatna a lo awm a nih chuan, thawh
hona tihtâwp chu SEC thu a ni ang.
4. |anpuina dîl thu
Para-Church \henkhat kohhranah \anpuina dîl an awm \hîn a,
kohhrana \anpuina an dîl duh chuan SEC remtihna an dîl hmasa
phawt tûr a ni a, SEC-in phalna a pêk hnuah chauh kohhran mal
committee-ah \anpuina an dîl thei ang.
5. Mizorama Synod affiliated Para-Church Missionary-te
dawnsawn dân tûr
(1) Kohhran Biak In hman dân tûr: Para-Church-ten
Missionary thlah nân leh Inkhâwmpui nâna kan kohhran
Biak In hman an dîl chuan kohhran mal committee thu a
ni ang.
(2) Kohhran mal member thlah leh report pêk thu:
Kohhran malin an kohhran member Para-Church
Missionary-a kal tûr thlah leh report pêktîr leh tîr loh thu
chu Kohhran Committee thu a ni ang.
(3) Chhiatni \hatni: Para-Church Missionary-a thawk
mêkte chhiatni \hatni leh an dam loh nikhuaa buaipui chu
a ruaitu Para-Church te mawhphurhna a ni a, kohhranin
mawhphurhna a nei lo. Hetiang huna tualchhûng
kohhranin an kohhran member-te missionary anga lo
sawngbâwl an duh chuan anmahni thu a ni ang.
6. Ruahmanna ennawn hun
He ruahmanna hi kum thum chhûng atân a ni ang a, kum thum
hnuah SEC-in a ennawn leh ang.
68 PRESBYTERIAN HANDBOOK
X. KAN KOHHRAN MI PÂWL DANGA ORDAINED
PAWM DÂN TÛR (Circular No. MS/GEN-46/2014/42)
Tûnlai hian kan kohhran mite zîngah Pastor ni si lo, Reverend
title invuah an awm nia hriat a nih vângin Synod chuan kohhranhoten
kan lo thliar/dawnsawn theihna tûrin a hnuaia mi ang hian kaihhruaina
a siam a, hei hi kohhranhoten zawm \heuh theih ni se.
Kum 2012 Synod Gen. 34; SEC 244:17; 245:15; 246:11 leh
2013 Synod Gen. 73 chuan, kan kohhran mi, pâwl dangin an
ordained dawnsawn dan tûr hetiang hian a ruahman a ni–
1. Kan kohhran mi, kan remtihna la hmasa lova pâwl dangin an
ordained-te chu an ordination pawm loh ni se. Rawngbâwlnaa
chhawr tûr an nih leh nih loh chu an ordination-in hril lovin an
inpêknain a hril zâwk ang. Kohhrana an hming ziak dân leh
lam dânah pawh ‘Reverend’ tih an ni lo vang.
2. Kan remtihna la hmasaa thurin leh kalhmanga kan
inkûngkaihpui theih kohhranin an ordain-te erawh chu an title
pawmsak ni se, rawngbâwlna huangah leh Church Court thilah
erawh chuan an title-in awmzia a nei lovang a, rawngbâwlnaah
pawh an inpêkna ena chhawr an ni ang a, an hming lam dânah
erawh chuan Reverend tih a ni ang.

XI. KRISTIAN ORGANISATION HRANG HRANGTE


DINHMUN TIHCHIANNA
Kan Synod rawngbâwlna ni lo Kristian rawngbâwlna pêng
dang chi hrang hranga kan kohhran mite an telin, kohhran pawh ni
lo mah sela, kan kohhran rawngbâwlna pêng dang nên inmil lo lai a
awm duh hle a ni tih hriat a ni a. Tin, kohhran mipuite tân pawh
hetiang \hahnemngaihna pâwl hrang ding hi a hnawksak hle tih a
lang ta a. Chu chu Synod leh a committee-a thu vawi tam tak a luh
chhan pawh a ni. Chuvângin, he lam thua Synod thuchah chu hêngte
hi a ni e –
PRESBYTERIAN HANDBOOK 69
1. Kan kohhran hriatpui rawngbâwlna tih loh, \hahnemngaihna
dang avânga kan kohhran mite zînga pâwl insiam hi Synod chuan
\ûl a ti lo va, kan rawngbâwlna pêng hrang hrangah \hahnemngai
taka thawk ho zâwk tûr kan ni.
2. Kohhran thununna hman thu-ah: Rawngbâwlna chawlhtîr, thla
thum/thla ruk, hun bi tuk loh, thununna hman leh bantîr (expelled)
chu Tualchhûng Kohhran leh Pastor Bial thuneihna a ni a. Hêng hi
thununna lek \ûlna tûrte chu a ni–
(1) Kan kohhran thurin te, Pathian thu rawngbâwlna te,
Pathian thu zirna leh inchâwmna pângngai kalh zâwnga
sawisêl leh zirtîr \hîn mi te.
(2) Kan kohhran bânsan duh si lova kohhran pâwl dang
(denomination) \an chhana kan zînga rawngbâwl te.
(3) Kan kohhran inkhâwmpui leh inrêlbâwlna laka a
hnawksak zâwnga thawh chîng te.
(4) Kan kohhran Pathian Biak Inkhâwm leh vântlâng tâna
hun pawimawh neih laia inkhâwm dang siam chîng te.
3. Tûnlai kan kohhran pum pui hi enin kan dân leh kalhmang
kan humhalh loh avângin thlarau nun kawngah mi harsa tam tak an
chhuak ta a. Kan dawhtheihna hi mipuiin an chhiatpui \hîn niin a
lang a. Chuvângin, a ram pum puiah dân leh kalhmang Pathian thu
ang zêla humhalh chak lehzual tûrin rawngbâwltu zawng zawngin
\an lâk tûr a ni (SEC 64:VIII).

XII. KOHHRAN PÂWL DANGTE THAWHLÂWM


KHAWN CHUNGCHÂNG
Kan ram kohhran leh mipuite hnêna thawhlâwm dîl leh khawn
tesep a tam ta hle a. Hêng thilah hian mipuite tân kaihhruaina thu
chhuah tûrin Synod Executive Committee chuan a rêl a, he thu hi
chhuah a ni.
70 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Kohhran pâwl hrangte inkârah hian thawhlâwm khawn chi
hrang hrang a awm a, hêngte hi–
1. Kristian pâwl hrang te, kan thawh hona council emaw, chutiang
lam chi atân chuan pawisa kan thawh tlâng \hîn a ni.
2. Pâwl hrang hrangin mahni pâwl hnathawh bîk (project) eng
eng emaw atân pâwl dang lakah kut kan dawh thei. Entîr nân:
Damdawi In, Hnuchham In enkawlna etc.
3. Pâwl \henkhatin mahni kohhran enkawl nân eng emaw hming
chhâlin thawhlâwm an khawn bawk.
Hêng thawhlâwm khawnna chi hrang hrangteah hian kohhran
miten mahni rilru puak chhuak ngeia kan phal zât kan pêk hi kan tih
tûr a ni a; ngaihtuah ngun \ûl deuh erawh chu a awm. Vawiina
pawisa min dîl a, naktûka kan kohhran min bei leh site leh kan
kohhran mite an pâwla sâwm pên tuma beih chîngte lakah hi chuan
kohhran mite tân fîmkhur a \ûl a ni.
Thilphal hi Pathian duh zâwng a ni a (Heb 13:16). Kohhran
mite chu thilphal tûrin kan infuih a; tin, thilphal kan infuih rualin sum
hman thiam pawh kan inzirtîr tûr a ni. |angkai tak leh daihzai taka
sum leh pai hman thiam hi Kristian puitlingte awm dân tûr a ni e
(SEC 84:33).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 71

Bung 6
PATHIAN BIAKNA LAM

A huhova Pathian biak hi kohhran chhinchhiahna langsâr ber


a tling hial mai thei. Kohhran inkhâwm a \hat chuan kohhran a nung
tihna a ni a, inkhâwm a harsat hle chuan kohhran nun a hniam tihna
a ni ve mai âwm e. Kohhran Thurinin inkhâwm chungchâng heti
hian a sawi–
‘Ringtu zawng zawng tih tûr chu kohhran inpâwl honaa tel te,
Krista Sakramen leh a thil serh dang vawn \hat te, A dân zawm te,
\awng\ai zêl te, Lalpa Ni serh thianghlim te, Amah be ho tûra
inkhâwm te, A thu hril ngun taka ngaihthlâk te, Pathian malsâwmna
an dawn ang zêla hlim taka pêk ve thung te, anmahniho zîngah leh
mi zawng zawng zîngah Krista nungchang ang tihlan te, khawvêl
puma Krista ram tizau tûra beih te, ropui taka a lo kal lehna hun
nghah te hi a ni’ (Thurin No. IX).
Kohhranho hian Biak Inah a huhova Pathian biakna hun bi
nghet kan nei a. Kohhran pum huap lo, pual bîktu awm te, a châng
chânga lo her chhuak chite pawh kan nei. A chipchiar zâwkin
‘Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu’-ah a awm a; a theih chin
chinah hemi bua kaihhruaina siam zui tûra inzirtîr \hin a ni a. Inkhâwm
hrang hrang kalpui dân tûr tlângpui sawi den den ila:

I. HUNBI PÂNGNGAIA INKHÂWMNATE


1. Nilai zân - Kohhran Inkhâwm
Nilai zân inkhâwm hi kan kohhran hun hmasa lamah chuan
‘Kohhrana dân zawhkim inkhâwm’ tih a ni deuh bîk a. Kohhran
thil pawimawh dân zawhkimte chauh tel theihna chi tih nâna
hman a nih \hin vângin ‘Kohhran Dân Zawhkim Inkhâwm’ an
lo ti deuh kher \hîn a ni. Tûnlai chuan thupui pawimawh zir
hona atân hman a ni a. Hmun tam berah \antu leh thupui sawi
hawngtu neih a ni a, sawi hona neih a ni \hîn. Thupuite hi
72 PRESBYTERIAN HANDBOOK
kohhranhoten an sâwtpui theih dân ber tûra inkhâwm kaihhruai
thiam a \ûl hle.
Nilai zân inkhâwma tih ngei chi, kohhran dân bawhchhia thunun
te, thununna tâwk lai lâk luh te, pêm lehkha chhiar leh lawm te,
kohhran dang a\anga lo lût lo dawnsawn te, dân zawhkim thar
lawm luh te hi inkhâwm \anna buatsaih fel hnuah urhsûn tak leh fel
taka tih tûr a ni a. |antu ruat a nih chuan \antu hun hman zawha tih
tûr a ni. Dân zawhkim thar lawm luh phei hi chu programme dang
nên chawhpawlh lovin, a pual liau liauva hun pêk a \ha. Hêng thil
pawimawhte hi ûp tak, nung leh zahawm taka hman ngei ngei chi a
ni a. Chutiang taka hman a nih theih nân lehkhabua kaihhruaina
awm sa zui mai hi a fuh ber ang (Pathian Biak Inkhâwm Hruaina
Bu Eleventh Revised Edition 2014 pp. 6-20).

2. Inrinni zân - |awng\ai inkhâwm


Inrinni zân inkhâwm hi kohhranho \awng\ai zân bîka hman a
ni a. Tûn hmain mi mal sâwm bîk leh châkna nei \awng\ai nân hman
a ni deuh ber a; tûnlai hi chuan \awng\ai rual zân atân hman a ni ta.
|awng\ai rual hi a ri leh ri lo pawha hman a remchâng ve ve a,
kaihhruaina fel tak a awm a pawimawh a ni. |awng\ai rual hian
\awng\aina thupui zui tlân tûr a awm deuh zêl a, mi dangte aia rei fâl
loh, âwm tâwk hriat thiam inzirtîr zêl tûr a ni. |awng\aina tûr thupui
kan thawh khâwm \hîn a, hei hi inkhâwmho hriat kim theih tûr, fiah
tak, ring tâwkin \awng\aina chhan tûr tak tawi tea sawi chhuah
inzirtîr a ngai.
Inrinni zân inkhâwm hi hla sak inkhâwm atân te, rilru sawi
hun atân leh thuhrilna hun atân te hman ve fo a ni bawk a.
Hetianga hman a nih zân chuan \awng\ai rual hi tih hmasak \hin
ni se a \ha ang.

3. Pathianni inkhâwmte
Pathianni hian Biak Ina inkhâwm nghet tak vawi thum a awm
a. Chûngte chu–
PRESBYTERIAN HANDBOOK 73
(1) Sunday School: Sunday School hi kohhran tam berah
Pathianni chawhma hman a ni a, kohhran inkhâwm \hatna ber a ni
\hîn. Pathian biak inkhâwm ni ve tho mah se, sikul kalhmanga kalpui
a ni a. Inkhâwm hruaitu pawh Sunday School Superintendent emaw,
amah thlâwptu emaw a ni ngei tûr a ni.
Zirna hun \ha a awm theih nân hun hman thiam a \ûl a.
Superintendent-in Bible chang tam tak chhiar lovin Bible chhiar te,
\awng\ai te \antu mawhphurhnaa dah thiam a \ûl châng a awm a.
Sunday School huna \antua ding \hînte pawh thil kalhmang, Bible
châng chhiar âwm chi thlengin hriat thiamtîr a \ha.
Sunday School zir \an dâwnin Superintendent-in zirtute leh
zirtîrtu tiêng tûrin tawi tein zirlai kamkeu sela. Zir zawhah zirlai
tlângkâwm tûrin mi dang a sâwm emaw, amahin a ti nghâl emaw,
mipui hnên a\angin zawhna sâwm sela. Zirlai azirin zirtute zawh ve
châng pawh nei se. Tlângkawmna chu tawi tê ni rawh se. Pastor-in
kohhran a tlawh \um a nih chuan Superintendent-in zirlai tlângkâwm
tûrin sawm nachâng hriat a \ha a, Pastor tân pawh koh thut dâwl
thei tûra inrâlrin a \ûl.
(2) Chawhnu inkhâwm: Hei hi sermon inkhâwm liau liauva hman
a ni deuh ber a, behbâwm thil dang a awm khât hle. Chawhnu
inkhâwmah hian kal \hat a har hle, khaw lum lai phei chuan mut a
chhuak duh hle bawk. Rilru a nguai a, inkhâwm hruaitu leh thuhriltu
tân mipui tihharh thiam a \ûl zual hun a ni.
Programme-ah thuhril bâk thil dang zeh tel a tlêm avângin
thuhriltu tân hun a thâwl \ha duh hle a. Mahse, hun thâwl denchhena
hun hman rei aiin mipui ngui hma chuha hun hman rei loh zir a \ûl
hun tak a ni thung.
(3) Zân inkhâwm: Sunday School dawtah chuan inkhâwm hun
\ha bera ngaih a ni a. Sermon inkhâwm a ni nâ a, kohhran thupuan
leh zaipâwl leh behbâwm dang a tam thei hle \hîn a, inkhâwm hruaitu
tân remruat thiam a \ûl châng a awm \hîn.
74 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Thuhril inkhâwm a nih ang takin thuhriltu tân hun \ha, hun
hmâwrtawng ni lo pêk a \ha a. Mi dang tâna phurrit siamsak khawpa
hla nawn te pawh hi chin tâwk nei tûra inzirtîr a \ûl.
II. PUALTU BÎK NEI INKHÂWM
Kohhran pum huap inkhâwm ni lo, pualtu bîk nei inkhâwm
chi hnih a awm a; Kohhran Hmeichhe Inkhâwm leh Kristian |halai
Pâwl Inkhâwm te hi.
Tûnlai hian Kohhran Hmeichhiaten Thawhlehni zân, Kristian
|halai Pâwlten Thawh\an zân te hi an hmang nghet ta. Hei bâkah
hian Masihi Sangati leh Kohhran Pavalai Pâwlte pawh hun
remchângah an inkhâwm \hîn bawk. Pualtu bîk nei ni mah se, mi
dang tân tel ve theih tho a ni a. Upate phei chuan telpui ve fo theih
a \ha hle ang.
Kohhran inkhâwm pângngai kalhmang zui diak diak chu an
tân a ninawm thei a; mahse, biakna leh Biak In zahawmna tidahlau
zâwnga hun hman loh inzirtîr a \ûl ang. Pulpit hman dân leh a hmangtu
tûr thuah pawh Kohhran Committee hriatpui lohva an tih mai loh
tûr chi a awm tih hriat chiantîr a \ha ang.

III. HUN BÎK LEH THIL BÎK PUALA INKHÂWM


Kohhran inkhâwm pângngai kan sawi tawhte bâkah hian thil
bîk puala inkhâwmna chi hrang hrang a awm a. Chûngte chu–
1. Kum thar ni inkhâwm
2. Chanchin |ha Thlen Ni inkhâwm
3. Harhna Thlen Ni inkhâwm
4. Tûmkau Ni inkhâwm
5. Good Friday inkhâwm
6. Isua Thawhleh Ni inkhâwm
7. Pentikos Pathianni inkhâwm
8. Rualbanlote Ni inkhâwm
9. Health Sunday and Hospital Sunday inkhâwm
PRESBYTERIAN HANDBOOK 75
10. Ramthar Ni inkhâwm
11. Nu leh pa Ni & Kristian Chhûngkaw Ni inkhâwm
12. Khawvêl Sunday School ni inkhâwm
13. Bible Sunday Inkhâwm
14. Krismas Ni inkhâwm
15. Branch Church thar hawn inkhâwm
16. Kohhran indan inkhâwm
17. Biak In thar hawn inkhâwm
18. Bial thar hawn inkhâwm
19. Presbytery thar hawn inkhâwm
20. Rawngbâwltu hlan inkhâwm leh Rawngbâwltute inhlan
thar inkhâwm
21. Inneih inkhâwm
22. Baptisma inkhâwm
23. Lalpa Zanriah inkhâwm
24. Missionary tirhchhuah inkhâwm

IV. BRANCH CHURCH HAWN


Branch Church hi kohhran rorêlna (Church Court) ni si lo,
Pathian miten a thu an hril leh zirtîrna hmun, an ngaihthlâkna hmun
a ni a. Thu leh hlaa inchâwmna hmun, rinna kawnga an inkaihhruaina
hmun a ni. Kohhran dinna tûra rahbi pawimawh tak a ni a; chuvângin,
a ‘Hawnna inkhâwm’ pawh hi uluk taka tih tûr a ni.
Branch Church hawn chu SEC 85:15 (1983)-in a rêl angin
Pastor Bial tih tûr a ni a. A hawngtu tûr pawh Pastor Bialin a ruat,
Bial Chairman emaw, Bialtu Pastor emaw a ni ang.
Hawn a nih hma hian a buaipuitu Tualchhûng Kohhran emaw,
Bial Standing Committee-in emaw Hruaitu tûr (Office Bearers) te,
Sub-Committee hrang hrang member tûrte a ruat fel vek ang a,
hawn fel a nih hnuah, hawnna inkhâwmah puan tûr a ni.
76 PRESBYTERIAN HANDBOOK
V. KOHHRAN INDAN
1. Branch Church chuan kohhran puitlinga indan/hlan kai a duh
chuan a enkawltu Kohhran Committee-in Bialtu Pastor
hriatpuinain Bial Inkhâwmpuiah a thlen ang a, Bial chuan
Presbytery-ah a thlen ve thung ang.
2. Tualchhûng kohhranin hmun hniha in\hen (kohhran pahniha
insiam) a duh chuan Bialtu Pastor hriatpuinain Bial
Inkhâwmpuiah dîlna a thlen ang a, Bialin Presbytery-ah a thlen
ve leh ang a. An dinhmun ngun taka en chunga Presbytery-in
a remtih chuan kohhran puitlingah siam nghâl theih a ni.
3. Bial/enkawltu kohhran chuan indan fela hman nghâl mai tûr
Office Bearers-te leh rawngbâwltute a lo ruat fel diam ang.
4. Kohhran indan hi Presbytery kut thlâkna tûr a nih avângin
Presbytery Moderator \ang lai chu indantu tûra ngaih a ni a,
Presbytery Secretary pawh a \ûl ang ang ti tûra beisei a ni.
Presbytery Inkhâwmpuiin indanpuitu a ruat \hîn.

VI. BIAL THAR HAWN/INDAN


India ram Presbyterian Kohhran Dân Bu Seventh Edition
(Mizo) Reprint 2010 Bung V:1(a) chuan Bial thar siam hi
Presbytery/Synod tih tûrin a dah a. Mizoramah chuan Synod-in
Bial thar a siam \hîn.
Bial thar hawn chungchângah chuan Bial thar hi Bial pakhat
chauh khawiha siam a awm thei a; Bial pakhat aia tam khawiha
siam a awm thei bawk. Chuvângin, Bial thar hawn chu hetianga
kalpui tûr a ni–
1. Bial pakhat chauh khawiha Bial thar hawn a nih chuan Bial
Standing Committee chuan Bial thar atâna Puipate leh Com-
mittee member tûr te, Special Bial inkhâwmpui neihna hmun
tûr leh a programme te a lo ruahman ang.
2. Bial pakhat aia tam khawiha Bial thar hawn a nih chuan Bial
thar hawnin a khawih chhûnga Bial Standing Committee-te Joint
PRESBYTERIAN HANDBOOK 77
Meeting chuan Bial thara Puipate leh Committee member tûr
te, Special Bial Inkhâwmpui neihna hmun tûr leh a programme
te an lo ruahman ang. Hemi ruahmantu Committee Convener
tûr chu Synod Officers’ Meeting-in Bial thar hawngtu atâna a
ruat chu a ni nghâl ang a, ani ho hian Bial thar hawn programme
chu ruahman tûr a ni ang.
3. Bial thar hawn a nih thlengin Bial Secretary pângngaiin emaw,
(Bial pakhat aia tam khawih a nih chuan) hawngtu remtihpuia
Bial Standing Committee Joint Meeting-in a ruatin emaw Sec-
retary mawhphurhna chu a chelh ang.
4. Bial thar hawn hi Inrinni Chawhma inkhâwmah neih a ni ang
a, Inrinni Chawhnuah Special Bial Inkhâwmpui rorêl kalpui
nghâl a ni ang. Bial \hen hmaa palai inruat dân angin Special
Bial inkhâwmpuiah hian palai intirh tûr a ni. Special Bial
Inkhâwmpui chu Bial thar hawngtuin a kaihruai ang a.
Inkhâwmpui \anna te, palai inchhiar te a tih zawh hnuah Bial
Standing Committee/Bial Standing Committee-te Joint Meet-
ing-in Bial thar Puipa a lo ruatte chu inkhâwmpui a pawmtîr
ang a. Chumi zawhah chuan Chairman thar hnênah
mawhphurhna a hlân ang a; tichuan, Bial thar puipate chuan
an mawhphurhna an la nghâl ang. Chairman thar kaihhruaiin
Bial Committee member hrang hrang leh Presbytery Com-
mittee member tûr ruatte chu inkhâwmpui chuan a pawm ang
a. Bial inkhâwmpui lo awm tûr atâna thil \ûl apiang a rêl fel
bawk ang. A tûk Pathianni hman dân tûr chu programme
siamtu Committee-in \ha a tih angin a rêl ang.
5. Bial thar hawn tûrin a khawih avânga Bial-a chanvo ruak
hnawh khah ngai chu Bial Standing Committee ding laiin thawk
thei nghâl tûrin a hnawh khat ang.
6. Bial thar hawngtu tûr leh a hawn hun tûr chu Synod Officers’
Meeting-in a ruat \hîn ang.
78 PRESBYTERIAN HANDBOOK
7. Bial-a palai tûr chu Dân bu Bung V:1b angin inruat tûr a ni ang.
8. Special Bial Inkhâwmpui hi vawi zât chhiarnaah chhiar tel loh
tûr a ni.
Note: (1) Bial thar hawn a nih rual hian Bial thar inkhâwmpui
chuan Bial rorêlna a kalpui nghâl ang (SEC 123:6 &
Appendix 1 Dt. 4-6 June 1991).
(2) Bial tharin a huam tûr kohhran tinten ruat dân bi dik
takin an kohhran a\anga palai tûr an lo ruat lâwk diam
tûr a ni.

VII. PRESBYTERY THAR HAWNNA


Presbytery thar siam chu PCI Constitution-in a sawi angin
Synod kut thlâkna tûr a ni. A hawn hmaa hriat tûr pawimawhte
chu:–
1. Presbytery pakhat chauh khawiha Presbytery thar hawn a nih
chuan Presbytery Standing Committee chuan Presbytery thar
atâna Puipate leh Committee member tûr te, Special
Presbytery neihna hmun tûr leh a programme te a lo ruahman
ang.
2. Presbytery pakhat aia tam khawiha Presbytery thar hawn a
nih chuan Presbytery thar hawn tûrin a khawihho Presbytery
Standing Committee-te Joint Meeting-in Presbytery thara
Puipate leh Committee member tûr te, Special Presbytery
neihna hmun leh hun tûr leh a programme te an lo ruahman
ang. Chumi ruahmantu Committee Convener tûr chu Synod
Officers’ Meeting-in Presbytery thar hawngtu atâna a ruat
chu a ni nghâl ang a, ani ho hian Presbytery thar hawn
programme chu ruahman tûr a ni ang.
3. Presbytery thar hawn a nih thlengin Presbytery Secretary
pângngaiin emaw, (Presbytery pakhat aia tam khawih a nih
chuan) hawngtu remtihpuia Presbytery Standing Committee
PRESBYTERIAN HANDBOOK 79
Joint Meeting-in a ruatin emaw Secretary mawhphurhna chu
a chelh ang.
4. Presbytery thar hawn hi Inrinni Chawhma inkhâwmah neih a
ni ang a, Inrinni Chawhnuah Special Presbytery Inkhâwmpui
rorêl kalpui nghâl a ni ang. Presbytery \hen hmaa palai inruat
dân angin Special inkhâwmpuiah hian palai intirh tûr a ni. Spe-
cial Presbytery Inkhâwmpui chu Presbytery thar hawngtuin
a kaihruai ang a. Inkhâwmpui \anna te, palai inchhiar te a tih
zawh hnuah Presbytery Standing Committee/Presbytery
Standing Committee-te Joint Meeting-in Presbytery thar Puipa
a lo ruatte chu inkhâwmpui a pawmtîr ang a. Chumi zawhah
chuan Moderator thar hnênah mawhphurhna a hlân ang a;
tichuan, Presbytery thar puipate chuan an mawhphurhna an la
nghâl ang. Moderator thar kaihhruaiin Presbytery Committee
member hrang hrang leh Synod Committee member tûr ruatte
chu inkhâwmpui chuan a pawm ang a. Presbytery inkhâwmpui
lo awm tûr atâna thil \ûl apiang a rêl fel bawk ang. A tûk
Pathianni hman dân tûr chu programme siamtu Committee-in
\ha a tih angin a rêl ang.
5. Presbytery thar hawn tûrin a khawih avânga Presbytery-a
chanvo ruak hnawh khah ngai chu Presbytery Standing
Committee ding laiin thawk thei nghâl tûrin a hnawh khat
ang.
6. Special Presbytery hawngtu tûr leh a hawn hun tûr chu Synod
Officers’ Meeting-in a ruat \hîn ang.
7. Special Presbytery-a palai tûr chu Pastor Bial Inkhâwmpuiin
emaw, Pastor Bial Standing Committee-in emaw Dânpui Bung
V:2C(i) angin a ruat ang.
8. Special Presbytery hi Inkhâwmpui Vawi zât chhiarnaah chhiar
tel loh tûr a ni.
80 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Note: Dân Bu Seventh Edition (Mizo) Reprint 2010 Bung V:2(a)
& (c)-a sawi palai tûrte hi Bial Inkhâwmpuiin a la ruat hman
loh chuan, Presbytery thar huam chhûnga Bial tinten an Bial
Standing Committee \heuh hmangin an ruat ang.
VIII. SAKRAMEN INKHÂWM
Kan kohhran sakramen pahnih, Baptisma leh Lalpa Zanriah
puala inkhâwm kaihhruaina hi Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Buah
fel takin kan nei a. Hêng puala inkhâwm hi kan inkhâwm urhsûn
berte an nih avângin mawhphurtu tân nasa taka inbuatsaih lâwk a
pawimawh a. Thlarau lama takna leh hmuh theih lama fel, mâm thlep
thlawp inkawp a ngai a. Fel tak leh urhsûn taka tih a nih theih nân
kaihhruaina hi a ziak ang thlapa zui tluk a awm lo vang (Pathian Biak
Inkhâwm Hruaina Bu Eleventh Revised Edition 2014 pp. 20-40).

IX. MITTHI VUI INKHÂWM


Kohhran Upa leh Minister-te vui inkhâwm tih loh chu Biak Ina
hman a ni ngai lo va; mahse, a enga pawh hi ringtu thi vui inkhâwm a
nih avângin kohhran inkhâwm a ni vek a, ngaih pawimawha urhsûn
tak, rilru tak tak hmanga tih chi a ni.
Mitthi vui hi dahlau deuhva tih chi a ni lo va, thi chhûngte
tuarpui tak tak chung leh thih hnu nun atâna mite beiseina siamsak
thei zâwnga kalpui tum tûr a ni. Vui dân tûr kaihhruaina hi zui tum
hrâm hrâm tûr a ni a. Thlânmuala inkhâwm hnuhnung hi tawi te,
khûn taka hman tûr a ni a; kaihhruaina bua mi hman hi a inhmeh
ber ang (Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu et.cit. pp. 77-88 hman
tûr). Mitthi vui inkhâwm kaihhruaina hetiangin siam a ni–

1. Minister leh Upa thite vui dân (SEC 206:35)


Kum 2004 Synod Gen.37-nain a rêl angin Upa leh Minister
thite vui dân tûr Inkhâwm Hruaina buah a awm loh avângin SEC
201:34-na chuan engtia kalpui tûr nge ni ang tih 2005 Synod a zâwt
a, Synod chuan SEC bawh zui tûrin a ti a. SEC chuan a ngaihtuah
tûrin Worship Committee a ruat ta a. Hetiang hian rêl a ni:
PRESBYTERIAN HANDBOOK 81
Biak Ina vui tûrte chu–
(1) Kohhran Upa (Active)-te,
(2) Kan kohhrana Pastor leh Pro. Pastor-te,
(3) Kan kohhranin a pawm Minister, Kohhran Committee-
a telte.
A vuitu tûr
Biak inah: Kohhran Upa chu Presbytery Moderator/Bialtu
Pastor/A remchâng apiang.
Minister leh Pro. Pastor chu Synod Moderator/A remchâng
apiang.
In lama thlahna
In lama thlahna programme chu Tualchhûng Kohhran
Committee kutah a awm ang.
Thlânmualah
Invuina programme hian thlân lam thleng a huam avângin a
vuitu hova urhsûn taka tih tûr a ni.

2. Nausên/naupang vui inkhâwm


Kum 2013 Synod Inkhâwmpui leh SEC 250:29 chuan nausên
thi chungchângah hetiang hian a rêl a–
(1) Nausên dama piang tawh phawt chu mitthi vui dân
pângngaia vui tûr a ni.
(2) Nausên an thihin Biak In dâr (mitthi dâr) vuak ve tawh
ni se.
(3) Vuina inkhâwm pawh kohhran inkhâwm (hun serh)
pawimawha ngaiin kohhran mite chuan a theih ang anga
in\awiâwm tlân ni se.
(4) Mi dang ang bawkin thlânah pawh vui ni se.
(5) Kohhran inchhiarna, mitthi zât chhiarnaah chhiar tel tûr
an ni ang a; kum tâwpa mitthi sûnna hunah pawh sûn tel
tûr a ni ang.
82 PRESBYTERIAN HANDBOOK
3. Mahni intihlum sâwngbâwl leh vui chungchâng
India ram Presbyterian Kohhran General Assembly (1990)
chuan kohhran mi mahni intihlum vui a lo remti ta a. Hetiang hian
vui tûr a ni.
(1) Dâr vuak loh tûr.
(2) Vuinaah a thia chhûngte hnênah thlamuanna thuchah sawi
ni se {1990 General Assembly Resln. 10; SEC
119:28(2)}.
Mitthi vui inkhâwm hi kohhran programme pawimawh tak a
ni a, mawhphurtu atân pawh Pastor emaw, Upate zînga mi emaw
ni thei hrâm se a \ha. Programme siam thuah hian mitthi chhûngte
leh a vuinaa mawhphurtu tûr inberem mai lovin, kohhran ziaktuin
mawhphurtu tûr ruatin, a hriatpuia ruahman ni se. Thuchah sawitu
atân Pastor emaw, Kohhran Chairman emaw, Bialtu Upa emaw
hman a inhmeh a. Kohhran \henkhatin inkhâwm hruaitu leh
thlamuanna thuchah sawitu mi hran an nei \hînte pawh hi hun hman
thiam chuan a \ha hle.

X. THIL DANG PUALA INKHÂWM


A hma lama inkhâwmna chi hrang ziak tlar tâk te bâkah khân
inkhâwmna puitling hmanpui lêm loh, kohhran inkhâwmah a remchân
anga zeh tel ve a awm nual a. Entîr nân, nausên hlanna leh Biak In
lungphûm phûm inkhâwm angte hi (Pathian Biak Inkhâwm Hruaina
Bu Eleventh Revised Edition 2014 bung 4 & 6). A dangte pawh lo
awm chawp zêl thei a ni a, chûng chu rem hre takin, Pathian biakna
kal mêk tihausa thei tûr zâwnga hman tum tûr a ni.
Tin, tualchhûng kohhran tina hman chi ni lêm lo, a châng chânga
kan tih \hin, tihmâkmawh leh pawimawh tak si hêng - rawngbâwltu
ruat, nemngheh, thlan leh hlan inkhâwm te hi inkhâwm pawimawh
kan neih te a ni bawk (Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu Eleventh
Revised Edition 2014 bung 4).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 83
Biak In thil ni lêm lo, mahse, rawngbâwltu nghette inhmanna
kan tipung zêl bawk. Hêng, thlân \hut te, lung phun te, pian champha
leh inneih champha lawm te, pass lawm te leh lâwmna lam thil avânga
inkhâwmna hi.
Hetiang thila Pastor-te leh Upate kaihhruai leh telpui beiseina
lo awm zêl hi thil \ha tak a ni a; mahse, telna âwm leh âwm lo te,
hun hmanpui dân tûr te ngun taka ngaihtuah lâwk \hîn tûr a ni.

XI. CHHÛNGKUAA PATHIAN BIAKNA


Kohhran mi chhûngkaw tinte hi mahni chhûngkuaa Pathian biak
hona nei tûrin kan infuihin kan inzirtîr reng a. Chhûngkaw tin leh kan
ram nun hian a mamawh bâkah, kohhrana rawngbâwlna chelhtute
phei chuan mite kan tihhmuh theih nân neih ngei ngei tum tûr a ni.
Chhûng inkhâwm chu hunbi nghetah neih ni se, a remchân
dân azirin Bible chhiar, hla sak leh \awng\ai khung len a \ha. Mahse,
ninawm tham lo, hun rei lutuk lo ni thei se. Hetiang huna hman atân
Ni Tin Lalpa Nên tih bu hi buatsaih a ni a, kohhran chhûngkaw tin
tân neiha hman chi a ni.
Chhûngkuaa Pathian biakna hi Pastor-te leh Upate chuan an
mite hmanpui châng nei \hîn se a sâwt hle ang.

XII. INKHÂWMNAA CHANVO NEITUTE HRIAT TÛR


Pathian biak inkhâwm hi mipui tâna Pathian biakna hun leh
hmun a nih avângin mi zawng zawngin chanvo kan nei tia sawi theih
a ni a. Chutih rual chuan biakna hmuna kan thil tihte hi titu tûr mi
ruat bîk an awm \hîn a. Chûng mawhphurhna leh chanvo bîk
changtute hriat tûr pawimawh zualte chu hetiangin lo sawi ila. Pathian
biak inkhâwmah hian Bible Society of India kut chhuak Bible hman
tûra tih a ni tih hre hmasa ila (SEC 235:43).
1. Inkhâwm hruaitu
Mipuiten biaknaah chanvo an nei ngei tih an hriat theih dân tûr
ngaihtuah rânin hruai hna a thawk tûr a ni a. Hmun serhah Pathian
84 PRESBYTERIAN HANDBOOK
ropui leh zahawm tak biakna a kalpui a ni tih hre rengin, ûp leh
zahawm tak, nung tak siin inkhâwm boruak a vawngin a kaihruai
tûr a ni.
Bible châng chhiar te, \awng\ai te, rawngbâwltu ruat sâwm
te, a \ûl chânga mi lawm leh sawi mâkmawh thilte fiah tak, tawi
fel takin ti sela. |ûl lovah tlângnêl vângin hun hmang lo sela.
|awng\ainaah pawh \antu leh chanvo dang changtu chham âwm
takte chham khalh lo se.

2. |antu
Hun zalên pângngaiah chuan ama châng duh zâwng chhiar
sela. A chhiar chhan tlêm a sawi bâk chu sawi belh loh a \ha.
Sunday School leh Nilai zân inkhâwmah te chuan zir tûra ruat
emaw, chumi thu milpui emaw chhiar ngei se; chumi bâkah ama
châng duh zâwng hmun khata mi emaw chhiar tel sela.
Hla sak hi inkhâwm hmakhuanaa tel tûra ngaih a ni a,
hruaituin a thlan lohva hun a chêp lutuk loh chuan \antu tân hla
thlan hi a inhmeh hle. Mahse, inkhâwm \an tirh lama hla nawn hi
chîn loh tûr a ni.
|awng\ainaah Chairman chham hnu chham nawn lovin, a
châng chhiar nêna inzawm leh inkhâwmho tâna dîlna te, lâwm thu
sawina te chham tûr a ni. Chairman \awng\ai zawh chiaha ding a
nih chuan \awng\ai ve nghâl lovin, a hnu lam atân khêk rawh se.
3. Nilai zân thupui hawngtu
Nilai zân thupui hi sawi ho tûra ruahman a nih deuh zêl
avângin hawngtu chan chang thiam se. Phuai taka sawi ai chuan
ziak sa kha chhiarin ngaih pawimawh lai tlip zeuh se.
4. Thuhriltu
Presbyterian inkhâwmah thuhriltu hi a pawimawh hle. Chhiar
leh ngaihtuah leh \awng\aia nasa taka inbuatsaih a ngai. Bible châng
hi hmun hniha mi aia tam lo chhiar a tâwk a, Thuthlung Hlui leh
PRESBYTERIAN HANDBOOK 85
Thuthlung Thar bua mi emaw, Chanchin |ha bua mi leh lehkhathawna
mi emaw, bu inang lo a\anga châng \ang rual zawn tûr a ni.
|awng\ai hun thuah a din hma chiaha chanvo changtu \awng\ai
zawh hlim a nih chuan nakin deuhvah \awng\ai a \ha. Mipui tân
maimitchhîn zâwn hi a hahthlâk a ni.
Hun hman thiam tûr a ni a. Hun thâwl deuh pawh ni se,
ngaithlatuten rilru taka an ngaihthlâk peih tâwk hriat thiam tûr a ni
a, a din a\anga dârkâr chanve chhûngah zo fihlîm thei se a ninawm
hman lo vang.
5. Thawhlâwm hlântu
Thawhlâwm hlan \awng\aina hmangtu chuan inkhâwm hlanna
nên a fâwmkêm a nih loh chuan thawhlâwm hlanna chiah chham a
\ha.
6. Khuangpu
Solfa thlûk a ni emaw, lêngkhâwm thlûk a ni emaw,
inkhâwmhovin nuam ti taka an sak theih tâwka a ki lâk tûr a ni.
Khuang vuak pawh hi mipui tam leh tlêm athua tihrin leh tihzawih a
ngai. Sak \han loh leh sak dik loh fo chi hla sak dâwnin sak hmain
sak dân tûr sawia sak chhin hi a hlâwk nghâl duh hle.
Tui fâlin hla hril nawn an chîng a, a rei tawh hle chuan mipui
zîngah zo ve lo an awm thei tih hriain, lâk nawn loh ngam a \ha.
XIII. BIAK IN CHHÛNGA INCHEI DÂN LEH AWM DÂN
MAWI KAIHHRUAINA (2010 Synod Gen. 39; SEC 233:15;
234:12; 235:20)
Thuhmahruai: Aizâwl Central Presbytery-in ‘Biak In
chhûnga inchei dân tûr kaihhruaina Synod-in siam rawh se’ tih leh
Aizâwl Hmâr Presbytery-in ‘Pathian Biak Inkhâwma awm dân
mawi inzirtîr chungchâng’ tih Synod-a an thlen chu Synod
Inkhâwmpui chuan \ha a tiin, Synod Executive Committee-in hman
nghâl tûrin kaihhruaina fel tak lo siam rawh se tiin a dah a, Synod
Executive Committee chuan hetiang hian ruahmanna a siam ta a ni.
86 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1. Biak In chhûnga incheina
(1) Mipa tân:
(a) Pathian biak inkhâwmah mahni phâk tâwka incheina kan
neih \hatte fel fai taka inbelin inkhâwm \hin ni se.
(b) Rawngbâwltute, Pulpit, Maichâm leh Lectern vêla hun
hmangtu tûr chuan a theih hrâm chuan kohhran mipui
pawhin kohhran inkhâwm zahawmna kawnga âwm an
tihpui theih tûr thawmhnaw inbel leh pheikhawk bun te
hi a mawi a, kohhran mipuiten inthlahdah anga an ngaih
theih tûr leh âwm lo an tih anga thawmhnaw inbel loh
hrâm a \ha.
(2) Hmeichhe tân:
(a) Pathian biak inkhâwmah thawmhnaw thianghlim leh
zahawm pângngai tak inbel hi a \hain a mawi a. Kekawr
hâk te, kawr pan lutuk taksa lang tlang hâk te, kawr
âwm zau lutuk leh hnung lam inhawng zau luluk hâk te,
kawr bân bûl lutuk leh tâwt lutuk hâk te hi a mawi lo va,
hâk loh a \ha.
(b) Pathian biak inkhâwmah puan bih emaw, pawnfên
pângngai fên emaw hi a \hain a mawi a, hei hi zawm tlân
ni se.
(c) Hmai hnawih (make-up) hman hian hmêl a timawi a, a
mawi tâwk hman thiam erawh a \ha.
(d) Inneih nia mo incheinaah hian a mawi leh zahawm tâwk
ngaihtuaha inthuam ni se.

2. Biak in chhûnga awm dân mawi


Kohhranhoten Pathian biaa Biak Ina kan inkhâwm hian Biak
In chhûng awm dân tûr kan infuih thar reng a ngai a, chutiang atân
chuan a hnuaia mite hi zawm tlân tum ni se.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 87
(1) Inkhâwmnaah Bible leh Hla bu ken \hin tûr a ni a, thu zir
tûr bîk awm \umah chuan zirlaibu ken \hin hi a mawi.
(2) Biak Ina luhin \hut fel veleh \awng\ai tûr a ni. Inkhâwm
chhûng chuan chhuah loh hrâm ni se, loh theih lohva
chhuah a \ûl pawhin \ha taka luh leh ni se, \ûl bîk thil a
nih loh chuan inkhâwm bân hmain haw loh hrâm ni se.
(3) Biak In chhûng hi kan zah tûr a ni a, bula mite nêna
inbiak te, thil ei te, \hial leh hmuam lam chite tih loh tûr a
ni a, mit rîn leh inhnawih lam chi te pawh tih loh tûr a ni.
(4) Biak Ina luh dâwnin Mobile phone hmeh hlum (switch
off) emaw, ri chhuak lo (silent) emawa dah \hin tûr a ni
a, Biak In chhûngah hman loh tûr a ni.

XIV. PULPIT LEH MAICHÂM HUMHALH LEH HMAN


DÂN (Synod 2000, Gen. 64, App. 13)
Pulpit tih hi Latin \awng “Pulpitum” (hmun dawhsân tihna)
a\anga lâk a ni a. Sâp \awngah “Pulpit” tia la chhâwngin keini pawhin
Pulpit tiin kan hmang hlen ta a. Tûnlaia hman dân berah chuan
Pathian Biak In chhûnga thusawina hmun tûra dawhsân sawina a
ni a. Keini Presbyterian Kohhranah chuan awmze thûk lehzual,
kohhran tâna thlarau lam malsâwmna dawnna hmun leh kohhran
châwmna hmun pawimawh, hmun serh a ni a. Kohhran
rawngbâwlna laipui a nih avângin hun neituin mahni duh thua mi
dang hun pe mai lovin, kohhran hruaitute hnêna thlen hmasak zêl
tûr a ni. Pâwn lam mi rawih chungchângah phei chuan Kohhran
Committee leh Bialtu Pastor remtihna lâk hmasak ngei tûr a ni.
Chuvângin, a enkawl leh hman dânah kohhran a duhtui êm
êm a, a hman dân tûr leh hmanna tûr leh hman lohna tûrte a hnuaia
mi ang hian siam a ni.
1. Pulpit hman dân tûrte
(1) Pathian biakna hmun serh leh laipui ber a nih avângin, a hmang
thei tûra ruatte chauh Pulpit-ah chuan kai tûr a ni.
88 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(2) Minister, Pastor, Pro. Pastor, Kohhran Upa leh kohhranin
thuhriltu atâna a ruatten an hmang ang.
(3) Kohhran châwm nân leh Pathian thutak puan chhuah nân
chauhva hman tûr a ni.
(4) Sunday School zirlai hmun khata khaikhâwm nân Pulpit hman
theih a ni ang.
(5) Nilai leh Beihrual thupui sawi (sermon) nân hman theih a
ni ang.
(6) Kohhran hmeichhe inkhâwm leh K|P inkhâwm thusawi nân
Pulpit an hmang thei ang.
(7) Inkhâwmpui nikhuaah |antu leh Secretary-te thu puan nân
Pulpit hman theih a ni ang.
(8) Inneih inkhâwmah \awng\aisaktuin Pulpit a hmang thei
ang.
(9) Hmun serh a nih hre rengin Pulpit-ah tlângnêl lutuk tûr a ni
lo. Chêt dân leh inchei dânah pawh a mawi leh a âwm tâwk,
zahawm lam hriat thiam a \ha.
(10) Pulpit-a \awngkam hman uluk a \ûl a. |awngkam uchuak
leh khawlai \awng lêrhte chu hman loh a \ha.

2. Pulpit hman lohna tûr tlângpuite


(1) Solo, recitation leh a huho deuhva zaina hmun atân Pulpit
hman loh tûr a ni.
(2) Inkhâwm pângngaia zaipâwl hruai nân hman loh tûr a ni.
(3) Nilai leh Beihrual thupui hawn nân Pulpit hmang lovin, |antu
dinna (lectern) hman zâwk tûr a ni.
(4) Mikhual chinchâng hriat chian loh leh kohhran lehkha nei lo
chu Pulpit-ah rawih mai loh tûr a ni.
(5) Thurin kalh zâwng sawi nân leh kohhran sawi chhiat nân te,
fiamthu thawh nân te Pulpit hman loh tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 89
(6) Fianrial \awng\ai nâna Biak In hmangtuten Pulpit kher hmang
lovin, hmun dang hman a \ha.
(7) Pulpit hi Blackboard târa thil tih vêl nân hman loh tûr a ni.
3. Maichâm humhalh dân
(1) Presbyterian kalphungah chuan Maichâm hi dân ang taka
ruatte rawngbâwlna hmun a nih avângin zahawm tak leh
thianghlim taka vawn tûr a ni.
(2) Maichâm leh Chairman \hutnate hi Kohhran Committee-in
a bîk taka a phalsak a nih loh chuan dah sawn mai mai tûr
a ni lo.
(3) Maichâm hi fiamthu ho lutuk leh \awng mawi lo chhâk
chhuahna hmun tûr a ni lo va, kohhranho thlarau nun châwm
thei tûr thu \ha, thu zahawm leh thu \angkai sawina tûr hmun
a ni.
(4) Chairman chu inkhâwmhote hruaitu, uaptu leh inkhâwm pum
pui awmze neia vawngtu tûr a nih avângin maichâma rawng
a bâwl chhûng chuan a \awngkam, a incheina, a chezia leh
a thiltih zawng zawng a uluk tluan chhuak tûr a ni.
XV. BIAK IN LEH KOHHRAN THIL SERH HUMHALH
CHUNGCHÂNG
Kan khawtlâng nun lo \hang danglam zêlah hian tih dân phung
leh chêtziate pawh a lo inthlâkin, duh dân te pawh a lo hrang hret
thei a. Chu chuan kan sakhaw nun leh Pathian biakna lamte a
nghawng ve thei ta zêl mai a. Chuvângin, SEC chuan kan Pathian
biakna leh kan thil serhte hman dân tûr chungchângah inkaihhruaina
fel zâwk neih \ûlin a hre ta a, a hnuaia mi ang hian ruahmanna a
siam ta a ni (SEC 187:24; SEC 188:38; SEC 190:20).
1. Biak In compound chhûngah zûk leh hmuam lam tih loh
theih ni se. Kohhran Inkhâwmpui leh ni bîk hman \umah pawh
ei leh in chi rêng rêng chu Biak In leh a compound zahawmna
tichhe lo tûr zâwnga tih tum hrâm hrâm tûr a ni.
90 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Kohhran Pathian biak inkhâwm pângngai bâk, lênkhâwm leh
fellowship lam chi rêng rêng hi, \ûlna bîk tak a awm a nih loh chuan,
Biak In chhûnga tih loh tûr a ni.
3. Kum 2000 Synod Inkhâwmpui thurêl No. 64-a Pulpit humhalh
leh hman dân tûr a lo rêl kha zawm tum hrâm ila. Seminar neih
\umah te, campaign leh crusade neih \umah te pawh Kohhran
Committee remtihna tel lo chuan pulpit, maichâm, \hutthlêng leh
Biak In chhûnga thil inrem sa pângngaite hi tihsawn loh tûr a ni.
4. Biak In chhûng hi Kohhran Committee phalna la hmasa lo
chuan lemchanna thilah hman loh tûr a ni.
5. Kohhran Pathian biak inkhâwmna leh inkhâwm pawimawh
danga thlalâk hi mit tikham lo leh mi rilru la pêng lo tûr zâwnga
fîmkhur taka hman tûr a ni.
6. Kohhran thil serh – sakramen no leh thlêng leh a khuhna puan
te, Moderator gown te, clerical shirt leh collar-te hi a hmanna tûr hun
bîkah, a hmangtu tûr dik tak chauhvin hman \hin tûr a ni a. Lalpa
Zanriah Sakramen ningnawite pawh a buatsaihtuten fîmkhur taka
senghawi leh tihral tûr a ni. Hêng kohhran thil serh chi hrang hrangte
hi lemchanna leh fiamthu thawhna lam thilah chuan hman loh tûr a ni.
Chutiang thilah chuan mi dangte pawh hmantîr loh a \ha.
7. Biak In leh a compound-te, kohhran thil serh leh bungruate
rêng rêng hi a zahawm thei tûr zâwnga vawn leh enkawl tûr a ni.

XVI. THUHRILA ZIN VÂKTE CHUNGCHÂNG


1. Thuhrila vâk vêlte lehkha pêk
‘Thuhrila vâk vêlte hnêna kohhranin lehkha kan pêk \hin hi
tâwp chin nei (term)-a pêk ni \hîn rawh se,’ tih Chhimchhak
Presbytery thu lût chu kan ngaihtuah a; an rawt ang hi a \ha e kan
ti a; ‘\um khat atâna lehkha pêk hi a rei berah kum khat term aia
rei lo ni \hîn rawh se kan ti’ (1978 Synod Gen. 22).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 91
2. Thuhrila zin vâkte en dân tûr
(1) Kohhran tinin an kohhran mi thuhrila vâk chhuakte hi
fuih emaw, enkawl zui dân emaw ngaihtuah rawh se.
(2) Thuhrila vâk vêlten thu an va hrilna hmunah an
rawngbâwlna avânga buaina emaw, lungrual lohna emaw
a awm chuan an lo chhuahna kohhranah hriattîr tûr a ni.
(3) Thuhrila vâk vêl mi te, thu rawngbâwlna kawnga thununna
tâwk an awm chuan (kohhranin a thunun chuan) a
thununtu kohhrante chuan Synod Moderator hriattîr \hîn
rawh se.
(4) Zirtîr dân pêng hrang hrang dik lo, kan kohhran Thurin
nêna inkalhte hi kan pawm lohzia târ lan ni rawh se {SEC
70:XXVIII-(b)}.

XVII. BIAK IN DÂR VUAK KAIHHRUAINA (Synod 1995


Gen. 21, SEC 152:6, App. 1)

Kum 1995 Synod thu angin SEC chuan a hnuaia mi ang


hian Biak In Dâr Vuak Kaihhruaina a siam a, hman nghâl tûr a
ni.
1. Inkhâwm dâr : Dâr pângngaia vuaka, vawi 30 vuak
tûr.
2. Dâr nawn : Dâr nawn hi vawi 3 vuak tûr.
3. Khual dâr : Khual Dâr vuak \hinnaah chuan vawi 2
zêl vuaka \um 15 vuak tûr.
4. Inneih Dâr : Inneih Dâr hi vawi 3 zêla vuaka, \um 10
vuak tûr.
5. Mitthi Dâr : Second 20 vêl dan zêlah vawi khat vuakin,
vawi 15 vuak tûr.
92 PRESBYTERIAN HANDBOOK
6. Mitthi Dâr hi a vuina tûr hmun zêlah vuak tûr a ni.
7. Mitthi Dâr hi vuak hmain Kohhran Upate râwn hmasak tûr
a ni.
8. Khuala thi chu ruang thlen hnuah chauh dâr vuak tûr.
9. Biak In Dâr kan vuak lohnate
(1) Mahni intihlum
(2) Biak In hawng lova innei
PRESBYTERIAN HANDBOOK 93
Bung 7

RAWNGBÂWLNA LAM

Rawngbâwlna hi zau taka sawi theih ni bawk mah se, hetah hi


chuan kohhran nêna inkûngkaih, kohhranin a rawngbâwlna huam
chhûnga a khung mêk chhûngah kan chêng lo thei lo a ni.

I. RAWNGBÂWLTU CHI HRANG HRANGTE


Kohhran chhûngah hian rawngbâwlna leh rawngbâwltua ruat
chi hrang tam tak an awm a. A thliar fiah dân remchâng ngaihtuahin
chi hnihah kan \hen phawk mai a ni.
1. Hun puma rawngbâwltute
Hei hi kohhran mi rawihte sawina a ni a; mahse, rawngbâwl
hna atâna hun puma thawk tûra lâkte an nih avângin ‘Rawngbâwltute’
tia koh hi a mawi hle a ni. Hun puma thawktute hi hna chi hrang
hrang thawk, anmahni pawh \hahnem tham tak an ni a. Mahse,
pâwl hnihah \hen phawk theih an ni leh a. Hetiangin-
(1) Nemnghehte (Ordained Ministers): Kohhrana
Minister thawk lai zawng zawng hi an ni a. An zînga a
tam ber chu Pastor hna thawhtîr an ni a, eng emaw zât
chu Office-ah te, Theological College-ah te, Ramthar
leh hna dangah te mawhphurhna pêk an ni.
(2) Nemngheh lohte (Lay Workers): Synod mi rawih
tam berte hi nemngheh loh mite an ni a. Sakramen
khawih \ûlna thil tih lohvah chuan an tân remchân lohna
a awm lo va. Pastor hna tih chauh loh chu, kohhran
hnuaia hun puma rawngbâwlna pêng tinah, hna chi tinah
an thawk a ni.
94 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Rawngbâwltu dangte
Kohhranin rawngbâwlna tia a sawi leh rawngbâwltu tia a sawi
langsâr zâwk tak chu kohhran mala mawhphurhna nêna inzawm,
hlawh awm lêm lova thawhna leh thawktute hi an ni a. Kohhranin
rawngbâwlna langsâr tia a sawi, a chelh tûr mi pawh duhtui leh
fîmkhur taka a thlan \hinna a awm a. Chûngte chu–
(1) Kohhran Committee hrang hrang member
(2) Thuhriltu
(3) Sunday School zirtîrtu
(4) Inkhâwmna khuang vawtu
(5) Inkhâwmnaa \antu
(6) Biak Ina dâr vawtu leh kawngkhâr vêngtu
(7) Biak Ina hla hruaitu
(8) Kohhran Zaipâwl hruaitu
(9) Kohhran Inkhâwma thawhlâwm khawntu
Hetah hian inkhâwm hruaitu ziah lan a ni lo va; mahse,
committee member-te zînga mi tih tûr a nih sa avângin tel saah
ngaih tûr a ni.
Hêng rawngbâwlna hrang hranga mawhphurhnate hi
tlâwmngaih hna, hlawh awm lo a ni a; kawng lehlamah erawh chuan
inchawimawina lâwmawm tak a ni bawk a. Hêng vuantute hi
kohhran chhiat leh \hat tilangtu an nih avângin mi thlan leh ruat
kawngah fîmkhur hle a ngai a. A nghet ang ziazânga mi an ngaih
theih lohna tûra kalpui leh kenkawh reng a pawimawh.

II. THILPÊK RAWNGBÂWLNA LAM


Kohhrana mi tin tân thilpêk rawngbâwlna hi a remchâng vek
a, ngialngan deuhva sawi chuan thawhlâwm thawh tihna a ni.
Thawhlâwm tel lovin kohhran meuh pawh hian hna \angkai tham
chu a thawk thei lo vang. Kawng lehlamah chuan ringtu, kohhran
member rinawm chu thawhlâwm thawh lovin a awm ngawt thei bîk
lo vang. Thawhlâwm hi kohhrana mi rinawm leh rinawm lo tehna
pawimawh tak a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 95
Kohhran hian a mite chu thawhlâwm thawh kawnga thilphal
tûrin a zirtîr reng a. Thawhtute tâna a remchâng tûr ngaihtuahin
thawhlâwm pawh hming leh ke hrang hrangah a \hen a. Chûngte
chu pâwl hnihah a \hen theih. Hetiangin–

1. Thawhlâwm pui
Hei hi thawhlâwm ke thuhmun hmanga kohhran tinin
thawhlâwm an dawn khâwmna a ni. Sâwma pakhat pe \hînte tâna
an pêkna tûra ngaih a ni. Pathian ram, Ramthar leh Tualchhûng tia
\hen lehchhâwn a ni.
Hêng thawhlâwm kete zîngah ‘Pathian ram’ hi a bulpui ber
a, kohhran enkawlna, Ramthar thil tih loh thil dang zawng zawng
atân hman ber a ni a, thun tam deuh bîk pawh a ngai a, Ramthar
sum a indaih loh pawha hnîk theih awm chhun a ni.
Ramthar thawhlâwm hi Ramthar rawngbâwlna lam thil atân
chauhva hman theih tûra rêl a ni a, rawngbâwlna kawng dang atân
he sum hi hman phal a ni lo.
Tualchhûng hi chu thawhlâwm thawhtute awmna Tualchhûng
Kohhran tin inenkawlna atân a ni a. Mamawh a tlêm leh a tam azira
pêk tlêm leh tam mai chi a ni.
Synod chuan hêng thawhlâwm pui ke pathumah hian a mite
thawhlâwm thawh chu \hen a phalsak a ni (SEC 60:29; 1979 Synod
Gen. 2).

2. Thawhlâwm dang
Kohhran chhûngah tho hian thawhlâwm dang chi hrang hrang
a awm bawk. A \hen chu nghet taka kalpui a ni a, \henkhat erawh
chu a \ûl anga tih chawp a ni.
Sunday School thawhlâwm te, sakramen thawhlâwm te, kum
khat chhûnga ni bîk vawi khat nei chi puala thawh te hi a nghette an
ni a. Tin, Ramthara thawktu châwmna hi kum 1987 a\anga tih \an,
96 PRESBYTERIAN HANDBOOK
kalpui tâk zêl a ni a, a nghet zînga chhiar phawt loh theih a ni lo.
Pathian Ram thawhlâwm la hêk lova thawh tûra inzirtîr erawh a
ngai hle.
Thawhlâwm nghet ni lo, \ûlin a rawn nân ang zêla kohhranin a
thawh \hin a awm fo bawk.

3. Kohhran pâwn lam thila thawhlâwm


Kohhran thil ni si lo, rawngbâwlna ni ve tho si eng emaw zât a
awm. Hêng Bible Society thawhlâwm ang chi te hi chu thawhlâwm
nghet zînga mi an ni ve hial mai.
Hêng bâkah hian \anpuina lam atâna khawn te, \hahnemngaihna
filawr a\anga rawngbâwlna chhâl sia khawn te, thawhlâwm khawn
tak tak ni chiah si lo, eng emaw thil chhe tê zuara a phu tâwk aia
tam pe lo thei lova innawrna te, lei loh theih loh thil hmanga
thawhlâwm khawn te, \ûl tlachawp avânga thawhlâwm khawn te a
awm deuh reng. Kohhran pâwl dang miten anmahni kohhran thila
hman tûr khawn te pawh a awm.

Hetiangah hian lo tih ve âwm chin chu a awm a. Mahse,


kohhran thawhlâwm pui tibuai phâk khawpa kohhran pâwn lam
thawhlâwma insên hi tih loh tûr a ni tih mipui zirtîra hriat chiantîr tûr
a ni.

III. RAWNGBÂWLTUTE MAWHPHURHNA


Kohhran thil leh pâwn lam thila rawngbâwltute mawhphurhna
thu hi sawi tûr a tam hle. Mahni tâwka hriat chawp ve mai theih
pawh a ni a. Tihmâkmawh zual târ lan a tâwk mai ang.

1. Kohhran thilah
Kohhran thil tihna tinrêngah a hmatâwnga \anga mi dang
tihhmuhtu nih tum tûr a ni. Inkhâwm te, thawhlâwm thawh te,
hnathawh te, palai leh seminar ang chi-ah kan tel vena tûr pângngai
leh ruat kan nihna apiangah rinawm taka tel te hi a \ûl.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 97
Kohhran kalhmang leh a dân leh a thurin hriat chian leh chumia
rinawm taka din te, kohhran lehkhabu lam chi chhiar taihmâk te,
thu rawngbâwlna kawnga inbuatsaih taihmâk te, hriatna leh finna
kawngah kan hun tawng ûmpha zêl tûra inbuatsaih reng te,
rawngbâwltu ni âwm rênga nun uluk te a pawimawh. Dahlauna
hian rawngbâwltu hmêl leh kohhran hmêl a tichhia a ni.

2. Thil dangah
Kohhran thil ngialngan ni chiah lo; mahse, rawngbâwltu nih
vânga mi dangte aia invawn fîmkhur leh taihmâk chhuah mar reng a
\ûl bîkna a tam mai.
Lusûn in leh khawhar lênpuinaa inthawh taihmâk te,
khawtlâng \hatna tûr thila inthawh taihmâk te, khawtlâng dân zah
thiam te, \henawm khawvêng leh mi dang rêng rêng tâna mi
hnawksak nih loh hrâm hrâm te, chu ai chuan mi \angkai, belh
nahawm nih te, sawrkâr hnathawhna leh mahni mi mal hna leh
vântlâng hnaa taihmâk te, khawsakna kawnga intodelh nih tum
hrâm hrâm te a pawimawh a.
Nungchang thu-ah pawh mi dangte tâna entawn tlâk ni tûra
invawn fel leh insûm theih te, mahni tâwkah zahawm taka invawn
reng te hi rawngbâwltu nihnain a phût tlat a ni.

3. |awng chungchâng
Kohhrana rawngbâwltute hi \awng hman thuah an pawimawh
vek mai. Biak Inah a ni emaw, pâwn lamah a ni emaw, thu
rawngbâwlna hmunah tawh phawt chuan sakhaw \awng, \awng
mawi, dik leh zahawm hman hrâm tûr a ni. Thuhriltute leh kohhran
thupuangtuten \awng an hman dik loh va, \awng zahawm an hman
loh chuan Mizo \awngin a kal sual phah ang a, biakna \awng pawhin
a dahlau phah a, inkhâwm zahawmna a tlahniam ngei ang. Chuvângin,
hetiang dinhmun chelhtu, a bîkin Chairman, Secretary leh
Thuhriltuten \awng dik leh zahawm hman hrâm hrâm tûr a ni.
98 PRESBYTERIAN HANDBOOK
“Kohhrana Mizo |awng Hman Dân” tih hi Synod House
Style Appendix 2-ah dah a ni a; internet a\anga download thei
tân Mizoram Presbyterian Kohhran Synod website,
www.mizoramsynod.org a\angin download theih a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 99

Bung 8

THIL PAWIMAWH ZUAL ATÂNA


KOHHRAN MITE KAIHHRUAINA

Kohhran Dân Bua chiang taka chuang lêm lo; mahse,


inkaihhruaina atâna \ûl Mizoram Synod-in ama huam chhûnga mite
a kaihhruaina tûr a siam \hîn a. Chutiang chi chu han târ lang den
den ila.

I. INTHUNUNNA LAM KÂWK THILTE


1. Tualthat
Tualthat hi Pathian thuin a khap a. Hei hi kohhran pawhin a
keng zui zêl a ni. Chuvângin, tualthat tih chiang ngei chu thunun tûr
a ni (Std. Comt. July 28, 1941 No. 6).
2. Rûk rûk
Rûkrûk avânga lung in tâng chu dân anga thunun (discipline)
tûr a ni (Std. Comt. Oct. 30, 1994 No. 1). Rûkrûk hi thu sâwm
pêkin a khap a. He thil avânga rorêlna (Comt.)-in a hremte chu
kan inphuarna dân puitlinga phuar tûr a ni. Thil rûk rêng rêng chu a
thil rûk azirin kohhranin rêl tûr a ni (1963 Synod Gen. 7).
3. Zu sa, zuar leh inte chungchâng
Zu sak te, zawrh leh in te hi kan kohhran mite tih tûr a ni lo va.
Hetiang tih chîng kan kohhran mite an awm chuan kohhran
committee-in a \ûl angin hnawhchhuah thleng pawhin an chungah
kut a thlâk thei a ni (1976 Gen. 33, SEC 45:7).
4. Chi\ha vâwr
Chi\ha vâwr (lottery) hi sum leina \ha lo tak a ni a, sual dang
tam tak a hruai a, intihtlâkranna a ni bawk a. Kohhran miin hre
reng chunga a tih chuan kohhran ata hnawhchhuah tûr a ni (1920
Presby. 21).
100 PRESBYTERIAN HANDBOOK
5. Hnam dang ringtu Kohhran Dâna thunun dân tûr (SEC
124, Appendix-II)
Mizoram chhûngah hnam dang zînga rawngbâwlna Bial leh
kohhran maltein an lo nei \an ta a. Ringtu an lo inchher chhuak
ta zêl a. Khawpui chhûng chauh ni lovin, thingtlâng Pastor Bial
leh kohhrante pawhin hma an la zêl a. Ringthar kohhran dâna
thunun ngai an awmin hetiang hian enkawl tûr a ni.
(1) Hnam dang ringtharte chu an awmna vêng chhûng
kohhranah baptisma chang tûra ngaih a ni.
(2) Awm hmun a sawn chuan pêm lehkha la chhuakin a va
awmna tûr kohhranah a theh lût leh tûr a ni.
(3) Kohhrana thunun ngai an nih chuan an awmna kohhran
apiangin a chungchâng a rêl ang a, thunun dân pângngai
angin a thunun ang.
(4) Hnam dang Kristian Centre Inkhâwm awmna leh Hnam
dang ringthar enkawltu committee awmnaah chuan
committee-in a chungchâng a ngaihtuah chu an awmna
veng chhûng kohhranah report a theh lût ang a. kohhran
Committee-in thu tâwp a rel ang.

II. PATHIANNI SERH KAWNGA PRESBYTERIAN


KOHHRAN THUCHAH 2014 (Ref. 2013 Synod Gen. 27;
SEC 250:61; OM 4:18/2014)
Kum 2013 Synod Inkhâwmpui chuan ram puma kan
kohhran leh rawngbâwltute dinhmun enin, Pathianni serh thuah
kan zalên ta lutuk nia hriain, inkaihhruaina siam thar leh ni se, a
ti a. He thu hi Synod Executive Committee chuan bawh zuiin a
hnuaia thu hi kan kohhran mi tinin inkaihhruaina atân kan inhriattîr
thar leh a ni e.
Pathianni: Pathianni hi Kristiante Chawlhni, Lal Isua, thihna
hneha a thawhlehna ni, ni sarih ni hmasa ber hi a ni a. He ni hi
PRESBYTERIAN HANDBOOK 101
kohhranin a huhova Pathian kan biakna, a thu kan zirna leh amah
kan chawimawina Ni atân hman bîk a ni. He ni kan hman dân
tûr chu hetiang hi a ni–
Pathian biak hona: He ni hi Sunday School-a Pathian thu zir
nân te, Biak Ina Pathian biaa inkhâwm nân te, Biak In pâwn
lamah pawh Pathian lamah thu leh hlaa inpâwl ho nân te hman
\hin tûr a ni.
Zin chungchâng: Natna leh thihna thil avâng te, zirna lama
rokhawlhna leh loh theih loh thil dang avângte tih lovah chuan
Pathianni hi zin chhuah leh haw nân hman loh ni se.
Sumdâwn chungchâng: Sumdâwnna lam chi rêng rêng, hêng -
dâwr hawn te, kal chhuaka thil zawrh te leh thil tenau zâwka
kan ngaih lei leh hralh te hi Pathianni nên a inmawi lo va. A
hmaa lo tihlâwk theih chi apiang chu lo tihlâwk \hin tûr a ni.
Inkhelh leh infiam chungchâng: Khêlmual leh inkhelhna hmun
dang, hêng indoor stadium, sport centre leh infiamna hmun atâna
siam eng hmunah pawh Pathiannia inkhelh leh infiam hian Pathian
biakna rilru nasa takin a kai pêng thei a. Chuvângin, he ni hi chu
inkhelh leh infiamna lam chi rêng rêng tih nâna hman loh ni se.
Vântlâng inkhâwm leh committee: Pathian biakna leh kohhran
lam thil ni lo, chhan dang eng vâng pawha vântlâng inkhâwm
buatsaih leh committee kohte hi a theih hrâm chuan ni dang
remchânga tih \hin a \ha.
Hnathawh leh ruai buatsaih: Loh theih loh thil a nih ngawt
loh chuan kut hnathawh te, ranpui talha zawrh leh ruai buatsaih
hi Pathianni nên a inmawi lo va, tih loh a \ha.
Hêng bâkah hian insûk, inkhâwm \hulha damlo kan len
khawhar ina lên te, ram chhuah leh lui kal te leh Pathian biakna
tikhawlo thei thil eng pawh Pathianniah chuan tih loh ni se.
102 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Pathianni hi kan hman chhan ang taka Pathian biakna hun
atâna hman a pawimawh a. Pathian biak inkhâwm ngai
pawimawh tûr te, Pathian hminga inpâwlna danga tel \hîn tûrtein
Kristian zawng zawng kan inchah a ni.

III. RAM PUM HUAPA KRISMAS HMAN DÂN


KAIHHRUAINA
SEC 140:15-in OM tih tûra a dah, lo en \ha leh tûra SEC
141:7-a mi ruatten an rawn ruahman leh chu Secretary-in a chhiar
chhuak a. Rei fe kan sawi ho hnuin siam \hat ngai siam \haa belh
ngaite kan belh hnuah kan pawm. Hetiangin-
Krismas hman dân kaihhruaina
Kum 1993 Synod chuan ram pum huapa Krismas hman dân
\ha zâwk ‘Kaihhruaina’ siam ni se a ti a. Synod Executive Committee
lo bawh zui tûrin a dah a (Synod thurêl Gen. 31). Hetiang hian
‘Kaihhruaina’ chu siam a ni–
1. Krismas programme siam
Pathian Thlarau Thianghlim pâwlna nên Krismas hi hlim tlâng
taka hman a nih theih nân, \awng\aina nên uluk taka programme te
pawh siam tûr a ni.
2. Krismas ni
Krismas ni hi Pathianni anga kohhranhovin a huhova Pathian
biak nân chawhma, chawhnu leh zân inkhâwm ni se.
3. Ruai
(1) Krismas hi kohhran ta a ni a, ruai pawh hi kohhran ta a
ni. Chuvângin, kohhran duh dâna kalpui tûr a ni. Ruai
buatsaih duh tân hmun khata hman ho a \ha ber a, in\hen
duh tân pawh kohhran hriatpuina zêla kalpui tûr a ni.
(2) Pathianni nên a innang dâwn a nih loh chuan ruai buatsaih
tûr tân pawh Krismas ni tak ni lova ruai buatsaih theih
a \ha.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 103
4. Pathian faka zaikhâwm
Krismas chhûngin Pathian faka zaikhâwm hi kohhranin fel taka
neih tûr a ni a. Hmun khata Pathian faka zaikhâwm hi a \ha a;
mahse, tui dânte a inan vek loh avângin \ha zâwka ngaiten khuang
hnih leh khuang khata zaikhâwmna buatsaih ni sela. Kohhran
boruakin a zir hle a nih loh chuan tlaivâr hi tum kher tûr a ni lo.
Hemi hun denchhena hmun hrana interek lo tûra inzirtîr ni bawk se.
5. Naupang pual programme
Krismas hi kan vaia hlim tlâng taka kan hman \heuh theih nân
‘Naupang pual programme’ siam ve \hin ni se.
6. Carol chungchâng
Krismas vuakvêta thawhlâwm khawn emaw khawn lo emawa
carol hi kohhran phalna lo chuan tih loh tûr a ni.
7. Vên himna
Krismas chhûng hian rûkrûk leh suahsualna dang te a punlun
loh nân duty siam ni se a \ha a, a theih chin chinah khawtlâng
hruaitute thawhpui ni se.
8. Bengchhêng siam loh
Kohhran inkhâwm leh zaikhâwm etc. tibuai thei zâwnga
bengchheng leh hâlpuah lam chite ti lo tûra inzirtîr ni se. Hâlpuah
phei chu kan Kristianna nêna inzawmna nei lo, natna thlen thei leh
insên thlawnna mai a ni a, sum sênna atân hman loh a \ha.
9. Inrenna lam
Krismas atâna insêngso lutuk lo tûr leh mi rethei zâwkte
\anpuina rilru pu tûra inzirtîr ni se (SEC 141:36 & Appdx. VIII).

IV. CHAPCHÂR KÛT LEH MIZO CULTURE


CHUNGCHÂNG
Chapchâr Kût leh Mizo Culture chungchâng kaihhruaina kan
neih lai duang \ha tûra ruatten an rawn duan chu kan thlîr ho va
104 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(Ref. 1984 Synod Gen. 18; SEC 97:10; SEC 134:13), siam \hat
ngaite siam \hain kan pawm. Hetiangin–
Mizo culture hlui chungchânga Mizoram presbyterian kohhran
thuchah–
Kum 1992 Synod Gen. 52 thu angin Mizoram Presbyterian
Kohhran Synod Executive Committee chuan Chapchâr Kût leh
Mizo Culture chungchânga kan kohhran mite kaihhruaina dân kan
neih lai (Ref. SEC 97:10) chu a en \ha a, a hnuaia mi ang hian
inkaihhruaina a chhuah thar leh ta a ni.
‘Culture’ tih hian a tawi zâwngin hnam khawsak dân leh nun
dân leh chûngten an ken tel thil tam tak a huam a. Sakhua te,
eizawn dân te, in leh lo din dân te, vântlâng khawsak ho dân te,
inchei dân te, mipui intihhlim dânte leh thil dang tam tak a huam a
ni. Culture nei lovin hnam a awm thei lo. Tin, culture chu hnamin
hma a sâwnin emaw, hnam dang chîn dân lâk a\angin emaw a
danglam ve hret hret \hîn a. Pipu a\anga lo tih dân leh \hangtharte
nun pawh inmil lo a awm châwk. Mizoramah pawh hnam
hmasâwnna leh hnam dang tih dân lâk tam tak avânga nun dân
thar lo awm zêl avângin culture hlui leh thar inkhakna lai a awm a,
a inkalh hialna lai pawh a awm a, chu chu sakhaw hluiin a ken tel
thil leh Kristian sakhua kalpui dânah a ni.
Mizoramah Kristianna a lo luha, ‘Kristian ram’ tih ngam kan
han nih khân Mizo Culture hlui thil tam tak chu khap leh tihbo a ni
a. Chûngte chu a bîk takin sakhaw hlui biak laia kan hnamin sakhaw
thila kan lo hman \hinte leh chûngin a kaihhnawih - kût te, khawvêl
zai leh lâm te, zu hmun hlimna te a ni a. Amaherawhchu, eng emaw
hun lai a\ang khân \hangthar zîngah hêng kût leh zai leh lâm hlui chi
hrang hrang chîn thar duhna a lo awm a, kût zîngah chuan Chapchâr
Kût hi a ni deuh bîk.
Chutiang chîn thar tumna chuan kohhran mite rilru a tibuai
a. Chuvângin, kum 1963 Synod chuan Presbytery tin te ngaih
PRESBYTERIAN HANDBOOK 105
dân lain Chapchâr Kût etc. din thar lehna chungchângah hetiang
hian ngaih dân a siam a: ‘Pipu nun hlui kan duh tawh lohte chawk
thar leh thei ziaa din thar leh chu Kristiante tih tûr a ni lo ve, kan
ti,’ tiin (Gen. No. 1, 1962 Gen. 7).
Mahse, culture hlui thil chîn thar duhna chuan kohhran mite
zîngah ngaih dân inang lo a siam zêl avângin kum 1975 Synod-ah
chuan, ‘Hnam culture leh Kristian nun inrem chin leh rem lo chin
hrilhfiah ni se’ tih thu a lo lût a (Gen. 40). Chu chu bawh zuiin
Synod Executive Committee chuan ‘Dân thar siam \ûlin kan hre lo
va, he thil hi kohhran mal thuneihna a ni a, \ha an tih ang zêla an rêl
chi a ni e’ tiin a rêl a {SEC 41:5(a)}. Hun kal zêlah Presbytery
a\ang pawhin Chapchâr kût a Kristian zâwnga hman rawtna te a lo
lût ta zêl a. Mahse, Synod chuan, ‘Hetiang Kûtah hian kohhran
anga inrawlh chu \hain kan hre lo’ tiin thu a titlu leh ta a (Synod
1978, Gen. 32). Amaherawhchu, kohhran mite zîngah harsatna
eng eng emaw a siam zêl a. Chuvângin, 1984 Synod-ah khân,
‘Mizo hman chîn dân \henkhat, Kristianna nêna inrem lo khawpa
hman \hin hêng - chheih lâm, chai, salu lâm, mi lu lâm, hlado, sâr
lâm, pûma zai angte chungchângah Synod-in khapna thu chhuah
rawh se’ tiin rawtna a lo lût a. Synod chuan, ‘Culture hi hnam thil
pawimawh tak, kohhran tâna ngaihmawhawm lai awm thei si a nih
avângin, kaihhruaina chhuah \ûl kan ti’ tiin Executive Committee
chu thuchah lo siam tûrin a ruat nghâl a (Gen. 18). Synod Executive
Committee chuan thuchah a siamah chuan ‘culture’ awmzia te sawiin
Mizoramah Kristiannain culture hlui thil a ngaihmawh zualte, a chîng
thar duhten an duhna chhan te a târ lang a. A tâwpah hetiang hian
ngaih dân a siam a–
‘He thilah hian kohhran dinhmun chu a la ngai reng a ni. Krista
Chanchin |ha nên a inkalh tlat avângin zu hmun hlimna tela kût
hman te, chawngchen te, chai te, lâm te khap a ni a, tûn thleng
pawhin Krista Chanchin |ha nên inkalh zâwnga hman chu kohhranin
a remti chuang lo (Thuf 26:11). Hnam thil hlui entîrna mai atâna
106 PRESBYTERIAN HANDBOOK
hman a niha, a entîrtute nun a hruai sual loh erawh chuan kohhran
tân ngaihmawh tham a tling tawh lo ve,’ tiin (Rom 12:1,2) (SEC
97:10).
Nimahsela, inkhâwmpui leh committee thurêl kan târ lan tâkte
khi kohhran mite tân a la fiah tâwk lo a ni ang, 1992 Synod-ah
chuan Chapchâr kût leh Mizo culture \henkhatah kohhran mite
inhnamhnawih dân tûr chin kaihhruaina neih lai chu ennawna siam
\hat rawtna a lo lût leh a. Chu chu bawh zuiin Synod Executive
Committee chuan a hnuaia Thuchah hi kohhran tin hnênah an mite
zînga an lo puan tûrin a chhuah a ni.
1. Mizo culture hlui - Kût, Chawngchen, Chai, Zai, Lâm leh Zu
hmun hlimna te hi hmânlai dân hluia kîr leh duh vâng emaw,
nuam chenna atân emawa chîn thar duhna chu Pathian ring lo,
khawvêl mite rilru a ni a. Chutiang lakah chuan ringtute chu an
inthiarfihlîm tûr a ni.
2. Mizo hnam culture hlui humhalh duhna chu, puipun ni leh hun
pawimawha entîr maia hman a niha, a entîrtute nun a hruai
sual loh chuan kohhran tân ngaih pawimawh tham a ni lo. Zu
leh sa leh nuam chenna nên a inkawp erawh chuan kohhran
mite tân telna chi a ni lo vang.
3. Culture hlui thil tihthar leh thuah hian chipchiar taka bithliah
chin siam a harsa a. Nawmchenna leh zahmawh lam rawngkai
thei te, \awngkam bawlhhlawh leh mawi lo, mi rilru tina thei te
chu Krista Chanchin |ha nên a inmil lo va, Pathian ringtute
chuan kan tih ve atâna mawi chin thliar thiam a \ha ang.
4. Pûma zai, tlânglâm zai leh hmânlai hla thlûk hmanga mi
\henkhatin hla an siam tam tak, kohhran epna leh ngaihnêpna
lam te hi chu kohhran mite tân inhnamhnawihna chi-ah kan
ngai lo.
5. Mizo culture hlui thil tihthar leh thuah hian khua leh kohhran mal
dinhmun a inan vek loh avângin hmun tinah inang \hapa kal
PRESBYTERIAN HANDBOOK 107
remchân lohna pawh a awm thei ang a. Chuvângin, a chunga
kan târ lan tâkte khi ngun taka bih chungin tualchhûng kohhranten
fîmkhur taka kalpui tum \heuh ni se a \ha ang (SEC 135:14 &
Appdx. 2).

V. KRISMAS FAIR/CARNIVAL CHUNGCHÂNG


Krismas Fair/Carnival hman dânah chuan kan mite tih âwm
loh thilte a awm \hîn a. Hemi chungchângah hian Synod thu chhuah
tawh angin kan kohhran mite chu chûng thilah chuan
inhnamhnawih lo tûrin kan infuih (1977 Synod Gen. 57).

VI. GAMBLING, ETC. CHUNGCHÂNGAKAIHHRUAINA


{Hemi thu hi tûn hmain chhuah a ni tawh a (SEC 47:9b).
1993 Synod-in tihthar leh \ûla a hriat avângin tûna mi hi chhuah
thar a ni}.
Kum 1993 Synod thu angin kan kohhran tinte hnênah thuchah
kan han siam leh ta a. Tûnlai kan rama duhâmna leh sualna, ni tina
lo pung chho zêlah hian kohhran tinten kan tih tûr leh kan tih loh
tûrte kan hriat theihna tûrin fîmkhur taka ke kan pên a \ûl hle a ni.
Hêng sualna kawng hrang hrangah te hian kohhran mite inthiarfihlîm
tûrin kan ngên a. A bîk takin hêng a hnuaia kan târ lanahte hian
Synod chuan kohhran mite inthiarfihlîm tûr leh inhnamhnawih lo
tûrin a ngên a ni. Hêng sualnate hi khawpui leh thingtlâng kohhranten
kan buaipui dân a inang vek kher lo thei a, khawi hmunah pawh
awm ila, hêng sualnate hi ûm bo tûrin \an i la \heuh ang u.
Pawisa khelhna chi hrang hrang (Gambling, Lucky Ticket,
Tombola, Hupthuk, Lottery, etc.) hi tihfuh thila vânneihna dawn tuma
inkhelhna (Game of Chance) tia hrilhfiah a ni ber a. Thiamna hmanga
inkhelh (Game of Skill) nên thliar hran a ni \hîn.
Eng ang inkhelhna pawh ni sela, a man hu tâwka thil lei emaw
a phu tâwk tha sênga thawh chhuah emaw a nih lohva, thil hlu lo
zâwk hmanga a aia hlu zâwk thleng chhuah chi inkhelhna rêng rêng
108 PRESBYTERIAN HANDBOOK
chu mihring nungchang tihchhiatna kawng a nih avângin kohhranin
\ha a ti lo va. Kohhran Thurin leh inkaihhruainain a duh lo a ni.
Hêng thila tel lo tûra inzirtîrna hi Protestant kohhran zirtîrna
leh inkaihhruaina pawimawh tak, kan kohhranin kan chhawm zêl
chu a ni a. Pawisa khelh \hat lohna chu a khêltute nun dân a\angin
a lang chiang mai a. Chuvângin, hêng inkhelhna hrisêl lo lakah hian
kohhran mite chu inthiarfihlîm tûrin kan ngên e (SEC 141: Appendix
IX).

VII. NAU TIHTLÂK (ABORTION) CHUNGCHÂNG


Nau pai lai thuah a paitu tâna chhiat phah hlauhawm a nih
chauh loh chuan nau pai lai tihtlâk kan remti lo (1976 Synod Gen.
43).

VIII. ZU CHUNGCHÂNGA KOHHRAN DINNA (OM 14:3.


Dt.5.9.2014)
Mizoram Presbyterian Kohhran chuan a din tirh tê a\angin
kohhran mite chu zû laka inthiar fihlîm tûr leh inhnamhnawih lo
tûrin a zirtîr \hîn a, chu chu vawiin thleng hian kan kohhran dinna a
la ni reng a ni. Kohhran rorêl inkhâwmpuiah pawh zu chungchâng
hi vawi tam tak kan lo ngaihtuah tawh \hîn a, zû tihzalên kan duh
loh thu hi kan lo târ lang tawh \hîn a ni. Zu in leh zu zuarte hi
tualchhûng Kohhran Committee-in hnawhchhuah thlenga thunun
theih a ni tih kan inhriat thartîr leh a. Zû kan duh loh chhan hi tlem
tê târ lang ila:
(1) Pathian thu hian khawi laiah mah zû hi a \ha zâwngin a
sawi lang ngai lo va, zu ruih phei chu sual nasa tak a nih thu a sawi
zâwk a ni. Mihring mizia, taksa leh thlarau lam nun thlengin a tichhe
thei a, chhûngkua, khawtlâng leh ram tân pawh retheihna leh
pachhiatna thlen theitu a ni.
(2) Zû hi ruih theih thil chak tak, a intu rilru tihnutsaka sual
lama hruai nghâl thei a ni. Mi fing pangngai pawh mihring tling lova
siam thei a ni a. A intu tân phûrna leh thathona a siamsak avângin in
PRESBYTERIAN HANDBOOK 109
thiam inti tam tak pawh mahni inthunun thei lova ngawlveia lo siam
tawhtu a ni.
(3) Kan ramah hian zû hian tharum thawhna, accident chi
hrang hrang leh tualthihna thlengin a tipunlun a. Ram leh hnam
tichhetu hlauhawm berte zînga mi a ni.
Zu chungchânga Pathian thuin min zirtîr dân leh kohhran dinna
kan sawi tawh a. Chuvângin zû kan chhiatpuizia hi hun remchâng
kan neih apiangah inzirtîr uar leh zual ni se. Mahni kohhran huam
chhûnga zu in mite chu in tawh lo tûra ngênin \awng\aina nên Pathian
thua kaihhruai tumin an puala camping leh campaign te neiin \an lâk
zêl ni se. Zu zuarte pawh an chhûngkaw dinhmun chiang taka zirin
zu zawrh an bânsan theihna tûra dâwm chhuah dân te pawh
ngaihtuahpui ni se.
Zu in leh zuartute kawng dika hruai tûr leh kohhran mi \ha an
nih theihna tûra theihtâwp chhuaha hmangaihna leh khawngaihna
nên \an lâk zêl a \ûl a. Chutianga theihtâwp chhuaha kan beih hnu
pawha sim duh lote chu an chungchâng thu tualchhûng Kohhran
Committee-in \ûl a tih chuan a ngaihtuah thei a. Kan dân buin a
sawi angin zilh te, zilhhau te, rawngbâwlna chanvo pawimawh a\anga
chawlhtîr te, sakramen kîl thei lo tûra thunun leh hnawhchhuah
thleng pawhin an chungah kutthlâk theih a ni.

IX. ZÛK LEH HMUAM DO CHUNGCHÂNG (2007 Synod


Gen. 17; SEC 217:20; SEC 218:30 Appendix-3)
Thuhmahruai
Zûk leh hmuam do chungchângah 2007 Synod Rorêl Gen.
17-na chuan tûn aia chak zâwkin Synod-in hma lâk ni sela, Synod
Executive Committee-in lo bawh zui rawh se tia a dah chu SEC
217:20-na chuan Social Front Committee-in ruahmanna rawn siam
se, SEC-ah rawn thlen leh rawh se tiin a dah a. Social Front
Committee chuan bawh zuiin ruahmanna a siam chu SEC-ah a
thlen leh ta a; SEC 218:30-na chuan Social Front Committee-in
110 PRESBYTERIAN HANDBOOK
ruahmanna a siam chu uluk taka a thlîr hnuah tlêm siam \hain
hetiangin a pawm ta a ni–
Zûk leh hmuam kan tih hian meizial zûk, sahdah/khaini/tuibûr
hmuam leh kuhvakhâwr ei te a huam a. Hêng thilte hi Mizote zîngah
a hluar hle a ni. Hrisêlna atân a \hat loh avâng leh, a ti ve lote tân a
hnawksakin faina leh thianghlimna kawnga ke pênna dâltu pakhat
a nih avângin a ngaimawhawm êm êm a ni. Hma lâk dân tûr kawng
tam tak a awm thei ang a, kohhranin hma a lâk theih dân tûr hetiang
hian duan a ni.
1. Naupang a\anga zirtîr
Zûk leh hmuam ti mêkte ti tawh lo tûra kan zirtîr laiin, a la
zu lote an fihlîm zui zêl theih dân tûr atân naupang a\anga \an a
\ûlin a lang. Tûnlai hian naupang kum tling lo mei zu khawlaiah
leh hmun kilkhâwr deuhvah hmuh tûr an tam viau mai bawk a.
Naupang a\anga zirtîrna hi keini kohhranah chuan Sunday
School leh Pathianni Chawhnu Naupang Inkhâwmah te, kan
kohhran school-ah te, media leh video film lam a\ang tea \an
lâk ni thei se.
2. Puitling tawhte zirtîr
Puitling, zûk leh hmuam ti leh ti lote hnênah zûk leh hmuamin
kan hrisêlna a khawih dân te, ram leh hnam changkânna a tihsukuk
dân te, sum leh pai (economics) a nghawng dân te inhriattîr tam a
\ûl hle. Health Sunday thu zirah te, Nilai zân thu zirah te leh a hranpaa
lehkhabu emaw thu chhuah pângngai emaw buatsaih a \ha ang.
3. Zûk leh hmuam ti mêkte tân
Zûk leh hmuam ti mêkte chu nghei thei tûra \anpuia fuih a \ûl
a. Chûng chu a chunga kan han sawi a\angte khian hma lâk theih a
nih a rinawm a. Nghei thei ngang lote pawh ti tlêm tûra zirtîr pawh
a \angkai ngei ang. Hêng bâkah hian mi dangte mitmei vêng thiam
tûra zirtîr hi thil \ûl tak a nih a rinawm. Duhna hmun hmun leh eng
hunah pawh sahdah/khaini hmuam han paih mai te, tuibûr han pik
PRESBYTERIAN HANDBOOK 111
puat mai te hi inthlahrunna tûr a nihzia te hi inzirtîr a ngai hle. Meizial
khu hi a zu mêkten an hîp luh a pawi ang bawkin bula miten an hîp
luh pawh a pawi theih avângin mi dang laka fihlîm tûra inzirtîr ni se.
Vântlâng hmun leh office-ah te zûk leh hmuam hi sawrkârin a khap
tawh a, sawrkârin a khap lohna hmunah pawh tihna hmun bîk (e.g.
smoking zone) siam te pawh a \ûl tain a lang.
4. Kan kohhran hian hma a lo la fo tawh \hîn a. A bîk takin
Synod hnuaia thawktute phei chu zûk leh hmuam lama fihlîm tûrin
kan inngên châmchi a ni. Minister ni tûr phei chuan zûk leh hmuam
timi chu lâk tawh loh tûr kan ti hial a. Chuvângin, hêng kohhran thu
ding laite hi chak zâwk leh khauh zâwka kalpui ni se. Kohhran
office-ah phei chuan zûk leh hmuam hi tih miah loh tûr a ni.

X. CHHIATNI |HAT NI KAIHHRUAINA


Synod-in kum 1993-a Chhiatni |hatni Kaihhruaina a siam
chu hun leh nunphung danglam zêl avângin en \hat ngaia hriat a ni a.
Hma lo la tûra ruat, Synod Social Front kaihhruainain Dt.
24.11.2006 khân Synod Committee Room-ah Kohhran Pâwl hrang
hrangte leh Tlâwmngai Pâwl hrang hrang aiawhte kal khâwmin an
lo sawi ho tawh a. Central YMA-in ram pum huapa inkaihhruaina
a lo neih te pawh en telin, kal khâwmte hian Synod-in kaihhruaina
a lo neih tawh sa chu \ha an ti a, siam \hat \ûl tih lai an neihte an
pharh pawh chu \ha an tihpui bawk a.
He inrâwnkhâwmna a\anga Social Front-in siam \hat ngai nia a
hriat rawtna a siamte chu SEC-ah a thlen a, SEC chuan lo thlîrin,
hêng rawtnate beh chhan hian Chhiatni |hatni kaihhruaina hi Social
Front Committee-in lo en \ha leh sela, SEC-ah rawn thlen leh rawh
se tiin a rêl leh a. Hemi thu bawh zuia Social Front Committee-in
kaihhruaina thar a duan chu SEC 220:13 chuan a pawm ta a ni.
Chhiatni |hatni kan neihte hi sakhuana nên a inzawm vek \hin
avângin a sawngbâwl dânah ringtute tih atâna mawi ngaihtuah a \ûl
hle a ni. Neinung deuhte pawhin insûm thiam leh harsa deuhte
pawhin phâk tâwk hre chunga tih kan zir deuh deuh a \ûl hle.
112 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1. Chhiatni
(1) Mitthi dâr vuak: Mitthi dâr vuak hi kan kohhran mi thi
inhriattîrna a ni a, Kohhran Committee member tu emaw tal
hriatpuinaa vuak tûr a ni. Second 20 vêl dan zêlah vawi khat vuain,
vawi 15 vuak tûr. Presbyterian Kohhran mi, mikhual thi pawh a
mikhualna hmuna vui tûr a nih chuan a vuina hmun kohhran dâr
vuak tûr a ni. Khuala thi chu a ruang thlen hnuah chauh vuak tûr.
Mahni intihlum leh hlamzuihah chuan mitthi dâr vuak loh tûr a ni.
(2) Lumen leh thlan laih: Mitthi ruang lumen leh thlan laih
hi \halai leh pavalaite mawhphurhnaa ngaih a ni deuh ber a.
Kohhrana rawngbâwltute pawhin thlahthlam hauh loh tûr a ni. Vuina
tih lohvah chuan kohhran mal intihthuneih viau aiin Tlâwmngai Pâwl
kuta dah thiam hi khawtlâng inpumkhatna atân a \ha zâwk ang.
(3) Mitthi puana tuam: Mitthi puana tuam hi chhûngkhat
laina leh \henrual \ha hnai bîkte tih tûra ngaih a ni.
(4) Pangpâr dah: Mitthi ruang chunga pangpâr dah hi lusûn
chhûngte tân thil lâwmawm tak leh hriat reng zînga mi chu a ni a.
Amaherawhchu, pangpâr dah aia pawisaa inrâl \hat zâwkna
chhûngkua an awm thei a ni tih hriat a \ha.
(5) Mitthi vui hun: Lumen ngai chu chawhnu dâr khat (1:00
p.m) aia tlai lovah vui ni se, lumen ngai lo chu chawhnu dâr thum
(3:00 p.m) aia tlai lovah vui ni se. Khuala thi leh eng emaw vânga
hun bithliah tihdanglam a \ûl chuan kohhran hruaitute leh khawtlâng
hruaitute inbe râwna tih ni se.
(6) Thlalâk: Mitthi kuang thlalâkpui nân hian hun rei lo
thei ang ber hman a \hat avâng leh sênso a tlêm zâwk theih nân
a \ûl tak chauh thlalâk ni se. Thlalâk dân tûr fel taka ruahman
lâwk a \ha.
(7) Mitthi vui inkhâwm: Mitthi vui inkhâwm hi kohhran
inkhâwm a nih avângin mumal taka programme siam tûr a ni.
Thlânah chuan a rei lo thei ang ber hun hman ni se. Minister leh
PRESBYTERIAN HANDBOOK 113
active Upa thite chu ina thlahna hun hman hnuah Biak Inah vui tûr
a ni. Mitthi vuina hi naupangte pun khâwmna tûra ngaih a
ni lo.
(8) Mahni intihlum: Kan kohhran member tawh phawt chu
mahni intihlum pawh ni se kohhranin vui tûr a ni.
(9) Râlna: Mahni remchân dân azirin mitthi vui zawh kher
nghâk lova eng hunah pawh râlna hi pêk a thiang a ni. Inkhâwm
\hulha Pathiannia râl tûra khêk kher loh a \ha.
(10) Khawhar lênpui: Khawhar lênpui chhan ber chu lusûn
chhûngte hnem leh thlamuan a nih avângin kohhran kalhmang leh
thurin kalh zâwnga thusawi chu remtih loh tûr a ni. Chuvângin,
khawhar an awm hlimchhâwng ni hnih ni thum chhûng chu
kohhranin a ruat rawngbâwltuin chhûn lam lêngkhâwm chu
kaihruai \hîn se a \ha.
(11) Khawhar riahpui: Khawhar riahpuiin a tum ber chu
lusûnte thlamuan leh a \ûl anga \anpui hi a ni a. Tûnlai chuan zan
hnih zan thum an inriahpui \hîn. Khawhar chhûngte tihhautak loh
tûr a nih avângin inriakte tân hian chawhlui buatsaih loh a \ha.
(12) Thlân \hut: Khual khuaa chhûngkhat laina bul tak an
thiha, chumi hmuna kal ve theih loh vâng emaw, chu thih thu chu
a hnua hriat ve chauh a nih hian thlân \hut \hin a ni a. Hetiang ni si
lova thlân \hut hi tih loh ni se, thlân \hut hun chu Pathianni ni lo thei
se a \ha.
(13) Thih champhaphâk: Mitthi ngaihna chawk tho zâwnga
thih champhaphâk hman hi tih loh a \ha. Mi dang pun khâwm leh
sum sêng zâwnga hman phei hi chu ringtu tih dân tûr a ni lo vang.
Mitthi hnêna lehkha thawn phei hi chu Kristianna nên a inhmeh lo
a ni.
(14) Lungphun: Hriat rengna lungphun hi kan hnam tih dân
\hin a ni a, chhunzawm zêl pawh a \ha ang e. Amaherawhchu,
\hen leh rual khâwm zâwnga hun hmang kher lo pawhin
114 PRESBYTERIAN HANDBOOK
chhûngkuaa chin fel mai theih a ni tih hriat tûr a ni. A hautak lo
zâwnga tih a \ha hle.
(15) Thlân cheimawi leh thlân tlawh: Thlân tihfai \hin hi thil
\ha leh \ûl tak a ni a; amaherawhchu, lusûnna tithar zawnga thlan
tlawha cheimawi \hin erawh chu ringtu tih atân a mawi lo a ni.
(16) Hlamzuih chungchâng: Ni 90 tling lova thi chu
hlamzuih a ni a, chutiang chu kohhran leh khawtlângin phêk
buaipui tûra ngaih a ni lo va; amaherawhchu, Pastor emaw, Upa
emawin thlamuanna thuchah sawia \awng\aiin mitthi thlahna hun
hman tûr a ni a. Chumi zawhah thlânmualah emaw, duhna hmun
remchângah emaw phûm tûr a ni.
(Note: Hemi chungchânga Synod/SEC thurêl thar Bung 6:IX:2-ah
en rawh).
(17) Puithuna âtthlâk: Chhiatni chungchânga chin dân hlui,
puithuna âtthlâk chi hrang hrang, Kristianna nêna inhmeh tawh lo
ang chi - khuala thi, a khaw lama thlân lo laih lâwk tawh vânga a
ruang thlen ni nia phûm ngei ngei ngaia ngaih tlatna ang chi te, mitthi
thuam thil chhawm zui tlâk si phûm tel ngei ngei tûra ngaihna te,
ruang awm chhûnga in chhûnga thil intar, dah bo ni si lo (calendar,
dârthlalang etc.) lehlin vek tûra ngaihna etc. te hi tih loh atân a \ha.
(18) Kohhran Inkhâwm leh thihna: A theih hrâm chuan
mitthi awm avângin kohhran inkhâwm \hulh loh a \ha. Tin, kohhran
inkhâwm chhûngin khawhar inah zai loh theih ni se.

2. |hatni
(1) Inneih ni ruat: Inneih ni leh hun bi thliah chu inneihtîrtu
tûr leh kohhran hruaitute rawn hmasain innei tûrten ruat tûr a ni.
(2) Sâwmna: Inneih ngai pawimawh leh hre ve ngei tûra
hriatte chauh sâwm ni sela, innei chhûngten chutiang bâk leh dâwl
PRESBYTERIAN HANDBOOK 115
zawh tûr aia tam sâwm vak hi a \ha lo a ni. Inneite awmna kohhranah
chuan Biak Ina puan hi a \ha mai âwm e.
(3) Man hlan: Man inhlan hi Mizo dâna inneihna puithu lai
tak a nih avângin fiamthu leh palaite chhaih buai chîn hi a inhmeh lo
a ni. Urhsûn tak leh hlimawm taka man inhlan hun hi hman \hin tûr
a ni.
(4) Man\ang sem: Man ineitîr dân pângngai anga a eitu
tûr dik takte bâk man eitu phuahchawpa man\ang eitu tih tam vak
hi Mizo kalphung a ni lo va, chîn loh atân a \ha. Man eitute laka
beisei leh phût lêt neih hi chîn loh atân a \ha.
(5) Incheina: Pathian leh kohhranho hmuha mawi tâwk,
inelna leh hleihluakna kai lo leh mahni dinhmun nêna inhmeh tâwka
inchei thiam a \ha. Mo leh a \hian incheina thawmhnaw man hi mipa
lam tumtîr lovin hmeichhe lamin intum ni mai se. Tin, Biak Ina inneih
hriatpuitu leh lawmpuitute pawh mi bâka inchei loh a \ha.
(6) Inneih Inkhâwm Programme: Inneih inkhâwm
Programme hi inneihtîrtu leh innei tûrte inbe râwna siam tûr a ni.
Inneih inkhâwm hi a rei lo thei zâwnga ruahman thiam a \ha.
(7) Pangpâr khawi: Kohhranin Biak Ina pangpâr a khawina
\hin hmun bâkah chuan innei chhûngten pangpâr khawi loh a \ha.
Biak Ina hnutchhiah an phal theih chin bâk chu pangpâr khawi loh
ni se.
(8) |hian: Inneite hian \hian pakhat ve ve an nei tûr a ni a,
hriatpuitu pawimawh tak an nih avângin kan kohhran dân chhûnga
mi emaw, an sakramen leh inneihna kan pawm theih kohhrana dân
zawhkim (Full member) emaw an ni tûr a ni.
(9) Zungbun: Inneih zungbun hi mipain hmeichhe hnêna a
pêk leh buntîr \hin a ni a, hmeichhiain mipa hnêna pêk ve a ngai lo.
Zungbun tel lo pawhin a inneih theih tho tih hriat a \ha.
116 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(10) Thlalâk: Inneih inkhâwm urhsûnna tibo thei khawpa
thlalâk hi a \ha lo va; chuvângin, inneihtîrtu be râwn hmasaa tih ni
se. Pâwnah pawh hun khawh ral tam lovin a tlêm thei ang leh innei
chhûngte tâna phurrit ni lo tûrin thlalâk dân tûr fel taka ruahman sa
a \ha a ni.
(11) |hian man: |hian man hi awm ngei tûra ngaih a ni lo
nain pêk a ngaih chuan hmeichhe lamin man\ang aia tam lo pêk tûr
a ni.
(12) Lawichal: Lawichal tih tûr chu him taka Mo a lawi
theihna tûra vên him a ni. Tûnah chuan mo hi vên a ngaih tawh
loh avângin Lawichal awm hi a \ûl tawh lêm lo. Neih a nih pawhin
Lawichal man atân Man\ang aia tam phût tûr a ni lo. Tin, kohhran
dâna inneih hnuah Lawichal hian lawi a kham thei lo tih hriat tûr
a ni.
(13) Inneih lawm: Inah emaw, Hall-ah emaw inneih lawmna
buatsaih a nihin Kristiante tih dân tûr âwm rênga zahawm leh mawi
taka tih ni se. Ei leh in pawh a hautak lo zâwnga tih hi kohhran duh
dân a ni.
(14) Thuam chhawm: Mutbu leh hmeichhe thuam pângngai
bâk chhawm tumna lian ta lutuk hi a \ha lo a ni. Chhûngkaw dinhmun
nêna inphu tâwk hriatthiam a \ha. Mi \henkhatin chin tâwk an neih
loh avângin hemi kawngah hian fîmkhur a \ûl hle.
(15) Puithuna âtthlâk: Inneih hun atâna ni serh leh thla serh
bîk neih te, ni \ha bîk leh \ha lo bîk neih te hi Kristianna nên chuan
a inrem lo a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 117

Bung 9

KOHHRAN LEH PÂWL LEH POLITICS

Hetiang lam thil atân Synod-in kaihhruaina hrang hrang a nei


a. Chûngte chu–
I. KHAWTLÂNG LEH RAM HRUAITU THLAN
CHUNGCHÂNGA KOHHRAN TIH TÛR
1973 Synod-in hetiang lam thilah kohhran hminga aw neih ve
chungchâng a sawi \an a (Gen. 14). 1974 Synod Inkhâwmpuiin
(Gen. 1) a ngaihtuah zui a. Presbytery ngaih dân te lâk a ni a, 1974
Synod thu angin SEC-in a rêl ta a. Hetiangin–
Inthlang ram kan ni a, V/C, MLA, MP te thlan hun a lo her
chhuah apiangin inthlanna neih a \ûl \hîn a. Mizoram mipuite hi
Kristian kan ni deuh vek a, ram hruaitute thlannaah hian kan râlbâng
mai tûr a ni lo va, Pathian râwnin ngun tak leh fîmkhur takin kan
thlang zâwk tûr a ni (SEC 32:19).
II. INTHLAN THUCHAH SIAM
Kan ram rorêltu atân zu in mi leh thil dang mi tikhawlo thei tih
chîng mite thlang lo tûrin Synod-in inthlan thuchah chhuah \hîn se
tih Chhimphei Presbytery a\anga thu lût chu kan ngaihtuah a. An
rawt ang hian inthlan thuchah inthlan dâwnin Synod-in chhuah \hîn
rawh se kan ti (1977 Synod Gen. 6).
III. POLITICALPARTYTHILASÂWMNACHUNGCHÂNG
Political party mal emaw, a huhovin emaw thu ngaihtuah tûr
an neiha kan Synod hminga tel ve tûra min sâwmin, eng ang chena
tel tûr nge ni ang tih kan ngaihtuah a.
Hetiang thil hi fîmkhur taka ngaihtuah \hin ni sela; tin, Synod
aiawh tûr leh official thilah chuan Synod Officer-te inrâwn khâwm
hmasak zêl \hin ni rawh se kan ti (SEC 52:27).
118 PRESBYTERIAN HANDBOOK
IV. SAWRKÂRIN KAN MITE A HMAN CHUNGCHÂNG
Sawrkârin committee member ni tûrin emaw, palainaa tirh
tûrin emaw kan mite hman an duh chuan Synod Officer-te nên
inrâwna \ha an tih tlân dân anga tih zêl ni rawh se (SEC 24:4).
V. SYNOD MI RAWIH LEH POLITICS (Synod Service
Rules 2012, 10:2)
Synod hnuaia mi rawih laiin politics a khêl tûr a ni lo
va, political party engah mah member a ni tûr a ni lo.
Hêng M.P.; M.L.A.; M.D.C.; A.M.C.; Local Council leh
V.C. inthlannaah thawktuin in-candidate a duh chuan a
ruaitu Committee/Board-ah a hna a\anga bânna a theh lût
nghâl tûr a ni.
Sawrk^rin a chunga sawi member engah pawh Synod
mirawih lai ruat (nominate) sela, a hna a\anga b^ng kher
lovin ruaitu remtihna leh thawh d^n chin tûr a rêlsak angin
member-ah a \ang thei ang.

VI. MI RAWIH PÂWN LAM THILA A INHNAM-


HNAWIH THEIH DÂN (Synod Service Rules 2012, IV:3)
Kan Synod rawngbâwlna pâwn lama thawktu
inhnamhnawih chungchâng chu hetianga kalpui a ni ang:
1. Committee member ni tûr leh hruaitu (Office Bearer)
zînga tel tûrin a thawhna Department phalna lâk
hmasak tûr a ni. Hetianga telna tûrah hian a \ûl hle
loh chuan a hruaitu zîngah phei chuan tel loh a \ha.
2. Hetianga phalna la hmasaa tel hnuah pawh tel zui zêl
loh \hatna a awm chuan bântîr theih a ni ang.
3. Hei hian Synod hnuaia thawktu zawng zawng a huam
ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 119

Bung 10

INNEIHNA LEH A KAIHHNAWIHTE

Inneihna leh a kaihhnawih thilah hian mi mal, chhûngkua leh


kohhran tin tân hriat tûr a tam a; a tlângpuia sawi hleih theih vak
loh, inkûngkaih kual duah a nih avângin hemi hlâwmah hian Nupa
Chungchâng Dân hman mêk lai leh inneih kaihhnawih thil \henkhat
dah a ni a. A number pêk dân pawh Nupa Chungchâng Dâna mi
chu tlawh chhana hman (reference pêk) remchân nân Dân bua mi
angin dah a ni bawk.
I. Nupa Chungchâng Dâna mi
Hetiang hi Nupa Chungchâng Dâna inneihna leh a kaihhnawih
thil hrang hrangte chu a ni a, ‘Bung’ tih a lan chuan hemi bua bung
kal zêl nên ngaih fin palh theih a nih dâwn avângin ‘Bung’ tih tel
lovin a laiah Roman number hawrawppui hman a ni thung.

A. KOHHRAN DÂNA INNEIHNA AWMZIA


Kohhran Dâna Inneihna chu Pathian thu zirtîrna leh Ram Dân
zuia inneih dân tûr ruat anga urhsûn tak leh puithu taka Pathian
hminga nupaa insiamna a ni a. Chu chuan thil pathum a huap a –
1. Mipa leh hmeichhia an dam dun chhûng atâna pumkhata
insiamna te;
2. Mihring awm dân tûr atâna Pathian remruat hlen chhuahna te;
3. Pathian ram zau zêlna tûra Kristian chhûngkaw dinnate a ni.
Chuvângin, Kohhran Dâna innei theite chauh inneihtîr tûr a ni.
B. KOHHRAN DÂNA INNEI THEITE
Kan kohhran Dâna innei tûrte chu Baptisma chang tawh an
ni ngei tûr a ni a; baptisma la chang lo chu inneih hmain baptisma
120 PRESBYTERIAN HANDBOOK
chantîr hmasak zet tûr a ni. A theih hrâm chuan baptisma chantîr
hi Biak Inah zêl tih tûr a ni. Tichuan, kan kohhran Dân anga innei
thei tûrte chu hetiang mite hi an ni :–
1. Mipa kum 21 chin/hmeichhia kum 18 chin;
2. Mipa leh hmeichhia pawm lai nei lote;
3. Nupui/pasal sûn (inrem lohna avânga in\hen laia inthihsante
pawh huamin);
4. Inneih \hattîr ngaite;
5. Inneih sût lehna Revocation Certificate (RC) leh mi dang
neih leh phalna Re-marriage Licence (RL) pêkte.

C. KOHHRAN DÂNA INNEIHTÎRTUTE


Kohhran Dâna Inneihtîrtute chu kan Kohhran Inkhâwmpui
Lian (Synod)-in emaw, Synod Executive Committee-in emaw
a ruat bîkte chauh an ni a. Chûngte chu –
1. Minister-te
2. Probationary Pastor-te
3. Kohhran Upa, inneihtîr theihna kawltute.

D. INNEIHNA HMUN
1. Biak Ina inneihna
Kan kohhran mi, dân chhûnga awm ve vete emaw, kan kohhran
dân chhûng mi leh kan pawm theih kohhran pâwl dang dân chhûng
mi emaw, innei tûrte chu Biak Ina inneihtîr tûr a ni.
Amaherawhchu, hrisêl lohna leh loh theih loh thil bîkah chuan,
Kohhran Committee remtih leh remruatpui angin hmun remchâng
dangah pawh inneihtîr theih a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 121
2. Hmun danga inneihna
Kan kohhran Dâna innei tûr, inneih nâna Biak In hmang thei
lo, hmun danga innei tûrte chu hêngte hi an ni –
(1) An pahnih emaw, pakhat zâwk chauh emaw kohhran
dân zawhkim lo, baptisma chauh chang te.
(2) An pahnih emaw, pakhat zâwk chauh emaw pawh
kohhranin a thunun lai mêkte.
(3) An pahnih emaw, pakhat zâwk emaw pâwl dang a\anga
lo pakai, kohhran Dân la zawh kim lote.

E. INNEIH REGISTRATION
Mizoram chhûnga inneite chhinchhiah ngei ngeina Dân, ‘The
Mizoram Compulsory Registration of Marriage Act, 2007’ leh ‘The
Mizoram Compulsory Registration of Marriage Rules, 2007’-in a
phût angin kan kohhran dâna innei apiangte chuan inneih zawh thla
khat chhûngin sawrkâr-a Marriage Registrar hnênah an in-register
vek tûr a ni.

F. INNEIHNA CHI DANGTE


1. Indian Christian Marriage Act (India ram Kristiante
Inneihna Dân) hmanga inneihna
Indian Christian Marriage Act chu sawrkâr court pawm theih
tûra Kristiante inneihna dân sawrkârin a siam chu a ni a. Mizoram
chhûngah hman a ni lo.
Kan kohhran mi, kohhran phalna laa, kohhran dânin a phûtte
tizîktluaka, Indian Christian Marriage Act hmanga inneite chu, an
inneihna kan pawm.

2. Special Marriage Act (Court-a Inneihna Dân) hmanga


inneihna
Special Marriage Act chu sawrkâr court-a inneihna a ni a,
kohhran leh sakhuana nên inkaihhnawihna a nei lo.
122 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Kan kohhran Dân chhûnga mi Special Marriage Act hmanga
inneite chu khawvêl dâna innei an ni a, thunun tûr an ni. Kan kohhran
Dâna an inneih \hat hnuah chauh thunun lâk luh dân pângngai angin
lâk luh theih an ni ang.
3. Khawvêl dâna Inneihna
Khawvêl dâna inneihna chu eng kohhran dân mah hmang lova
insawi rema, man leh mual inhlâna inneihna tihpuitlin hi a ni a, hetiang
inneihna hi kan pawm lo.
Kan kohhran mi, khawvêl dâna nupui/pasal neite chu, thunun
zet hnuah, an duh a nih chuan, kohhran Dâna inneih \hattîr tûr an ni
a. Thunun an nih a\anga thla ruk hnuah an nungchanga kohhran a
lungawi chuan kohhran dân chhûngah lâk luh theih an ni ang.
(1) Ringtu nih hmaa inneite: Kristian nih hmaa mahni dâna
lo inneite chu Kristian an lo nihin an inneihna kha pawm mai tûr a ni
a. Anmahni’n Kristian dâna inneih \hat an duh erawh chuan inneih
\hattîr theih a ni.
(2) Khawvêl mi tlûkpui thu: Ringtuin ringlo mi, khawvêl dânin
nei sela, ringtu chu thunun tûr a ni. Ringlo zâwk chu a rin ve theih
nân kohhranin beihpui tûr a ni a. Kum thum lai beihpui hnu pawha
a sâwt lohva, ringlo zâwk chuan ringtu chu Kristian a nih zêl a phal
a, an fate pawh Kristian an nih a phal bawk chuan, an inneihna chu
pawmpui mai theih a ni ang. Ringtu zâwk chu an inneih a\anga kum
thum hnuah dân chhûngah lâk luh theih a ni ang. Ringlo zâwk chuan
a khingpui ringtu leh a fate Kristian an nih zêl a phalna chu ziak
ngeiin a dah tûr a ni.
Rin dân hrang nei mi Bung I:G:6(1)-(7)-a sawite pawh ringlo
mi anga ngaih mai tûr a ni.
(3) Ringtu nuna nung duh lo tlûkpui: Baptisma chang tawh,
Kristian nuna nung duh lo nêna innei, kohhran dân anga inneih \hat
duh si lo chu, kohhranin hruai tumin beih tûr a ni. Chutianga kum
thum lai beih hnu pawha hruai theih a nih loh chuan, kohhranin a \ûl
PRESBYTERIAN HANDBOOK 123
dân angin an chungchâng a ngaihtuah ang. A awm \ha duh zâwk chu
lâk luh âwma a ngaih chuan lâk luh theih a ni ang.
(4) Kan Kohhran mi, an fate pâwl danga awm, khawvêl
dâna innei: Kan kohhran mi fa, pâwl danga awmte, khawvêl danin
innei ta sela, an nu leh pa kan kohhran mite chungah thununna hman
tûr a ni lo.

4. Laichîn bul hnai inneih phal lohte inneihna


A hnuaia sawite hi laichîn bul hnai inneih khap chin a ni –
(1) Mipa tân
(a) Mahni nu
(b) Mahni pa nupui
(c) Mahni fanu
(d) Mahni pianpui farnu
(e) Mahni pianpui unau fanu
(f) Mahni tunu (fapa/fanute fanu)
(g) Mahni nî (pa farnu)
(h) Mahni nupui fa chhawm (nupui dam chhûng chuan)
(i) Mahni unau nupui (unau dam chhûng chuan)
(j) Mahni nupui nu (nupui dam chhûng chuan)
(k) Mahni fapa nupui (fapa dam chhûng chuan)

(2) Hmeichhe tân


(a) Mahni pa
(b) Mahni nu pasal
(c) Mahni fapa
(d) Mahni pianpui nu\a
(e) Mahni pianpui unau fapa
(f) Mahni tupa (fapa/fanute fapa)
(g) Mahni pami (pa unaupa)
(h) Mahni pasal fa chuam (pasal dam chhûng chuan)
(i) Mahni laizâwn pasal (laizâwn dam chhûng chuan)
124 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(j) Mahni pasal pa (pasal dam chhûng chuan)
(k) Mahni fanu pasal (fanu dam chhûng chuan)

No. (a) a\anga (d) ve ve inneite chu, chhan \ha tak a awm a nih
chauh loh chuan, kohhran Dâna inneih \hattîr theih an ni lo vang.
Pianpui tih hian nu leh pa thuhmun te, nu chauh thuhmun te leh pa
chauh thuhmun te pawh a huam vek a ni.
Amaherawhchu, (d)-na ve ve-a, mahni farnu/nu\a, (nu chauh/
pa chauh thuhmun) nêna innei, fanau nêna lo \hu tawh, kohhran
Dâna innei duhte chu, an nungchang leh dinhmun azirin an inneih
a\anga kum nga hnuah kohhran Dâna inneih \hat phalsak tûra
ngaihtuah theih a ni ang. No. (e) a\anga (g)-na ve ve pawh hi kum
nga hnuah chuan ngaihtuah theih a ni ang a. No. (h) a\anga (k) ve
ve erawh hi chu an inneih a\anga kum nga hnuah chuan, a nupui/
pasal hmasain an inneih a remtih bawk chuan Bial Standing Com-
mittee-in Synod Nupa Thu Sub-Committee-ah a dîlpui thei ang.

G. KOHHRAN DANG MI NÊNA INNEIHNA


Kristian nupa kohhran Pâwl hranga awm hi a \ha lo va;
chuvângin, nupa chu kohhran khata an awm hi a \ha ber a ni.

1. Kohhran thawhhona (Church Councils)-a kan thawhpuite


nêna inneihna
(1) Mizoram Baptist Kohhran leh Evangelical Church
of Maraland: Anni hi North East India Christian Council
(NEICC)-a kan member-pui an ni a; chuvângin, kan dân ang leh
an dân ang pawha inneih pawlh thei vek kan ni. Innei saa rawn
inlette chu an awm dânah kohhran a lungawi chuan, an kohhrana
an dinhmun ang zêla lo pawm mai theih an ni. An kohhrana an awm
laiin kan kohhran dân a\anga teha thununna tling khawp thil tih an
lo neih chuan, an thiltih a thu leh an tihna hun rei tawh dân azirin an
chungchâng thu ngaihtuah theih a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 125
(2) Salvation Army: Salvation Army nên hian NEICC leh
National Council of Churches in India (NCCI)-ah thawk ho kan ni
naa, baptisma an neih ve loh avângin, kan kohhran Dân chhûng
miin Salvation Army nula sipai puitling nei dâwn sela, nula chu kan
pawm theih baptisma la chang lo a nih chuan baptisma chantîr zeta,
Inneih Hriattîrna Lehkha târsak/puansak tûr a ni a, chumi hnuah
Biak Inah inneihtîr tûr a ni.
Sipai puitling a nih loh emaw, thunun lai emaw a niha, baptisma
chang lo a nih bawk chuan, baptisma chantîr zeta Inneih Hriattîrna
Lehkha târsak/puansak hnuah hmun remchâng dangah inneihtîr tûr
a ni. Nula chu kan kohhrana rawn inlet sa emaw, inlet nghâl tûr
emawa ngaih tûr a ni.
Innei saa rawn inlet, baptisma chang lote chu chantîr zeta, an
awm dânah kohhran a lungawi chuan an dinhmun neih sa ang zêlin,
sipai puitling chu dân zawhkim angin, sipai puitling la ni lo chu dân
zawhkim lo angin pawm tûr a ni.

2. Inkûngkaihna kan neihpui kohhran dang mi nêna


inneihna
Hêng a hnuaia sawi kohhrante hi inang \heuhva inkûngkaihna
kan neihpui theihte an ni –
(1) Assembly of God (AG)
(2) American Baptist Mission (ABM) - Myanmar
(3) Congregational Church of India, Maraland (CCIM)
(4) Evangelical Free Church of India (EFCI)
(5) Evangelical Congregational Church of India (ECCI), tûn
hmaa North East India General Mission (NEIG) tih \hin
pêng darhhote :
(a) Evangelical Assembly Church (EAC) - Hmâr
(b) Evangelical Synod Church (ESC) - Gangte
(c) Evangelical Christian Association (ECA) - Kuki
(d) United Evangelical Church (UEC) - Anal
126 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(6) Evangelical Baptist Convention Church (EBCC)
(7) Independent Church of India (ICI)
(8) Isua Krista Kohhran (IKK), Bualpui Ng
(9) Lairam Isua Krista Baptist Kohhran (LIKBK)
(10) Myanmar Methodist Kohhran (MMK)
(12) Myanmar Presbyterian Kohhran (MPK)
(13) Tripura Baptist Christian Union (TBCU)
(14) Hêng bâkah hian Trinity Thurin pawm, Sakramen kan
pawmpui theih kohhran dangte pawh a huam ang.
Inneihna chungchângah chuan kan kohhran tlangvâl dân chhûng
miin hêng kohhrana nula hi nupuiah nei dâwn ta sela, nula chu baptisma
chang tawh leh dân chhûnga awm a nih bawk chuan, Inneih Hriattîrna
Lehkha târsak/puansak hnuah Biak Inah inneihtîr tûr a ni.
Dân chhûnga awm lo a nih chuan, lehkha târsak theih chu
târsaka, Biak In ni lo, hmun remchâng dangah inneihtîr tûr a ni.
Baptisma la chang lo a nih chuan, inneih hmain baptisma chantîr
phawt tûr a ni. Tin, nula chu kan kohhrana rawn inlet sa emaw, inlet
nghâl tûr emawa ngaih tûr a ni.
An kohhran Dâna innei sa rawn inlette chu, an inneihna chu
pawm tûr a ni a. Kohhrana dinhmun thuah chuan, kohhran a lungawi
chuan, an dinhmun neih sa ang zêlin, dân zawhkim chu dân
zawhkimin, dân zawhkim lo chu dân zawhkim lovin pawm tûr a ni.
3. Roman Catholic Kohhran mi nêna inneihna
Roman Catholic Kohhran Inneihna hi kan pawm a; kan
kohhran Dân chhûnga miin Roman Catholic nula nei dâwn sela,
nula chu baptisma chang tawh leh an kohhran Dân chhûnga mi a
nih chuan Inneih Hriattîrna Lehkha târsak/puansaka, Biak Inah
inneihtîr tûr a ni.
An kohhran Dân chhûnga awm lo a nih chuan, Biak In ni lo,
hmun remchâng dangah inneihtîr tûr a ni. Baptisma la chang lo chu
baptisma chantîr phawta, inneihtîr tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 127
4. Inneih \hat chungchâng
A chunga No. F:1 a\anga 3-a sawi kohhran mite, an kohhran
dâna innei, in\hen saa lo lût emaw, an lo luh hnua in\hen emaw te
chu, kan kohhran dâna innei an nih loh avângin inneih \hiatna lehkha
(RC) kan pe thei lo va; amaherawhchu, an in\hen a\anga kum thum
ral hnu pawha innei leh âwma an awm lohva, an nungchangah
Kohhran Committee a lungawi bawk chuan, RL dîlpui theih leh
pêk theih an ni.

5. Kan mi, pâwl dang dâna innei, inlet si lo


Kan kohhran mi, kohhran pâwl dang dâna innei, pâwl danga
inlet si lote chu, an inneihna dân chu kan pawm theih a niha, pâwl
dang mi va neitu chu kan kohhran Dâna nupui/pasal nei thei a nih
bawk chuan, an inneihna chu kan pawm a, kan mi ni zâwk chungah
thununna hman a ngai lo. Kan kohhran mi, kan dâna innei thei lo
chu kan pawm theih kohhran dâna va innei pawh ni se an inneihna
chu pawm loh tûr a ni.

6. Inkûngkaihna kan neihpui theih lohte


Mizoram chhûnga awm, a hnuaia sawi kohhran leh Kristian
pâwlte hi, kan Sakramen leh kan rawngbâwl dânte pawm lo an nih
avângin, inkûngkaihna neihpui theih chi an ni lo. Chuvângin, kohhran
thilah anni nên hian inzawmna kan nei lo. Chûngte chu–
(1) Fundamental Baptist (Mid-Mission)
(2) Fundamental Baptist Church (FBC)
(3) Isua Krista Kohhran (IKK)
(4) Jehovah’s Witnesses (JW)
(5) Seventh Day Adventists (SDA)
(6) United Pentecostal Church (UPC)
(7) Tual\o Kristian Pâwl dangte
(a) Inneih chungchâng: Kan Kohhran tlangvâl Dân chhûnga
miin, a chunga 6:(1) a\anga (7)-a kan sawi tea mi nula hi nei dâwn
128 PRESBYTERIAN HANDBOOK
sela, nula chu kan pawm theih baptisma la chang lo a niha, inpawm
zui an nih bawk loh chuan, Inneih Hriattîrna Lehkha târsak/puansaka,
inneih hmain baptisma chantîr zeta, Biak In ni lo, hmun remchâng
dangah inneihtîr tûr a ni. Inpawm zui an nih chuan inneih hmaa
Baptisma chantîr zet a, Biak In ni lo, hmun remchâng danga inneihtîr
tûr a ni.
(b) An kohhran Dâna innei sa rawn inlette
(i) Kan pawm theih baptisma la chang lo chu, kan Baptisma
an chan hnuah an inneihna chu, ringlo mi inneihnaa ngaiin,
pawm mai theih a ni a. Inneih \hat an duh chuan inneih
\hattîr theih a ni.
(ii) Kan pawm theih baptisma chang tawh an nih chuan, inneih
\hattîr mai tûr a ni.
(iii) A tu emaw zâwk baptisma chantîr ngai a nih chuan, baptis
zeta inneih \hattîr tûr a ni.
(c) In\hen inneih \hattîr chungchâng: An kohhran Dâna innei,
kan kohhrana an lo luh hnua in\hen leh chu RL pêk hnuah chauh mi
dang nên inneihtîr theih a ni.
7. Inneih lawmpui theih leh theih lohte
(1) Lawmpui theihte: Eng kohhran pâwla mi pawh ni se, an
kohhran Dâna Inneihtîrtu hmaa kan Pathian hming chhâla inneite chu,
a duh chuan lawmpui theih a ni.
(2) Lawmpui theih lohte: Khawvêl dâna innei, Inneihtîrtu
pawh awm lo leh Pathian hming chhâla innei pawh ni lo, insawi rema,
man leh mual inhlâna, inneihna ti zo ta maite hi lawmpui theih an ni lo.

8. Inneihna pawm loh tûr chi


Kan kohhran mi, baptisma chang lo emaw, RL lâk ngai, la rih si
lo emaw leh, thil dang avânga kan dâna innei thei lote, pâwl dangah
pakaiin, an kohhran dânin va innei ta sela, hun eng emaw hnuah lo
kîr leh ta pawh ni sela, an inneihna chu pawm loh tûr a ni. Chutiang
mi baptisma chantîr ngai chu chantîr zet hnuah Biak In ni lo, hmun
PRESBYTERIAN HANDBOOK 129
remchâng dangah inneih \hattîr tûr a ni a. RC/RL lâk ngai chu RC/
RL lâk zet hnuah inneih \hattîr tûr a ni.

9. Inneih pawlh (Mixed Marriage)


Kan kohhran mi leh inkûngkaihna kan neihpui theih kohhran
pâwl dang mi innei duh ta sela, rinna lamah a tu zâwk mah inhruai
thei si lo sela, kan kohhran Dâna an inneih duh chuan, inneih
Hriattîrna Lehkha târsak/puansak theih chi chu târsak/puansak tûr
a ni a. An dinhmun azirin Biak Inah emaw, hmun remchâng dangah
emaw, inneihtîr tûr a ni. Chutianga inneite chu, an fate kan kohhranah
an awm zêl tûr a ni. Chutiang mi pâwl dang Dâna va inneite pawh
an inneihna pawm tûr a ni a, kan mi ni zâwk chungah pawh thununna
hman a ngai lo.

10. Pâwl dang mi nêna inneihnaa palai thu


Inkûngkaihna kan neihpui theih kohhran dang mi nêna inneihna
tûra palaia inhman tawn theih a ni.

II

INNEIH SÂWNGBÂWLNA

A. INNEIH HRIATTÎRNA
Inneih hriattîrna siam hian a tum ber chu kohhran mi innei tûr
an awm tih kohhran mipuite hriattîr leh innei tûrte chu kohhran
Dâna an inneih a rem lohna sawi tûr hria apiangin an sawi theihna
tûra kawng hawn a ni.
Innei tûrte chu Hriattîrna Lehkha târ/puan hmain Kohhran Com-
mittee-in kan kohhran Dâna innei thei an nih leh nih loh a ngaihtuah
hmasa phawt tûr a ni a. Dân anga innei thei tûra a tihte chu Biak
Inah Inneih Hriattirna puan/târ tûr a ni.
Innei tûrte chu khua/vêng khata awm an nih loh chuan an lawina
kohhran Ziaktu ve veten form siam sa hmanga an inhrilh chian hnuah
chauh a \ûl anga lehkha târ/puan tûr a ni.
130 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1. Inneih Hriattîrna tihchhuah dân chi hnihte
(1) Hriattîrna Lehkha târ: Kohhran Dâna innei theite chu
Biak In Notice Board-ah Inneih Hriattîrna Lehkha târ tûr a ni a, a
rei lo berah ni 14 chhûng tal târ tûr a ni.
(2) Hriattîrna puan chhuah: Kohhran Dâna innei theite chu
Inneih Hriattîrna Lehkha târ aiah puan chhuah theih a ni bawk a.
Puan chhuah a nih chuan, Pathianni vawi thum puan tûr a ni a, Biak
In inkhâwm \hat hunah puan \hin tûr a ni.
2. Hriattîrna hun tihtawi
Lehkha târ hun leh puan chhuah hun chhûngte hi, \ûl bîkna a
awm chuan Kohhran Committee remtihnain tihtawi theih a ni.
3. Inneihna hmun tûr hriattîr
Lehkha târah leh puan chhuahahte hian, Inneihna hmun tûr –
Biak In/Kohhran Hall/Biak In Vestry/Pastor Quarters/Upa In tihlan
tûr a ni.
4. Lehkha târsak/puansak theihte
Kan kohhran Dâna innei tûr, lehkha târsak emaw, puan
chhuahsak emaw theih chi thum an awm :
(1) Dân chhûnga awmte
(a) Kan Kohhran mi, dân chhûnga awmte.
(b) Pâwl dang mi lo pakai, dân zawhkima kan pawm theih
nghâl chite.
(c) Pâwl dang dâna an Biak Ina pâwl dang mi nêna innei tûr,
pâwl danga pakai lo tûr tih hriat chiante.
(2) Dân chhûnga awm lote
(a) Baptisma chauh chang, Dân chhûnga la lût lote.
(b) Pâwl dang a\anga lo pakai, Dân la zawhkim rih lote.
(c) Inru, thununna tâwk mêk, inpawm zui ni si lo innei tûrte.
(d) Thununna tâwk mêk dang, nupui/pasal nei tûrte.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 131
(e) Inru, inpawm zui ni lo, Indian Christian Marriage Act
hmanga innei tûrte.
(3) Puitlin thlenga Baptisma chang lo innei tûr: Kan
kohhran chhûngkuaa mi, puitlin thlenga Baptisma la chang
lovin nupui/pasal neih duh sela, Baptisma chantîr hnuah
Lehkha târ/puan theih a ni.
5. Lehkha târ tûr ziaktu
Inneih Hriattîrna Lehkha târ tûr chu kohhran Secretary-in a
ziak tûr a ni a. Kohhran hmun hranga mite innei tûr chu lehkha târ
hmain Appendix X-a mi angin kohhran Secretary-te inhriattîr
hmasak tûr a ni a, chumi hnuah an lawina Biak In ve veah Lehkha
târ/puan tûr a ni a. An kohhran Ziaktu ve veten mahni Biak Ina târ
tûr chu an ziak tûr a ni. Inneih hun tûr hi, Lehkha târ/puan hmain
inneihtîrtu tûr nên sawi fel hmasak zêl tûr a ni. Chutianga hmun
danga innei tûrte leh Indian Christian Marriage Act hmanga innei
tûrte chuan an Lehkha târ emaw, kohhran Ziaktu lehkha emaw,
inneihtîrtu hmuh atân an keng tûr a ni.
6. Innei tûr sawi buai chungchâng
Inneih tûr puan tawh emaw, lehkha târ tawh emaw, \hulhna
khawp sawi tûr nei an awm chuan hun tiam ni 14 chhûngin inneihtîrtu
tûr hnênah emaw, kohhran ziaktu hnênah emaw, a chhan chiang
taka ziaka thlen tûr a ni. Chu chu Kohhran Committee-in a \ûl
angin a rêl ang a; innei tûra buatsaih zui theiha an ngaih chuan a \ûl
angin rem an ruatpui ang.

B. INNEIH HRIATTÎRNA TÂRSAK/PUANSAK |ÛL


LOTE
Kohhran Dâna innei tûr ni si, lehkha târsak/puansak ngai lo chi
hnih an awm:
1. Inru, inpawm zui
Inru, a hmeichhia zâwk an in lama haw leh lova, pasal in lama
awm nghâla, inpawm zuia innei \ha nghâl tûrte chu, Lehkha târsak/
132 PRESBYTERIAN HANDBOOK
puansak a ngai lo va. Inpawm zuia chhiar theih tûr chin chu, a rei lo
berah chawlhkâr hnih tal a tling tûr a ni. Hetiang miten inneih an
duh chuan Kohhran Committee-ah phalna an dîl ang a. Kohhran
Committee-in inneih a phalsak chuan Biak In ni lo, hmun remchâng
dangah inneihtîr tûr a ni. Inpawm zuia innei nghâl tûrte chu inneih
inbuatsaih chhûngin awm hrang leh rih pawh ni sela, lehkha târsak/
puansak a ngai lo.

2. Pâwl dang dâna inneia, pakai nghâl tûr


Kan kohhran mi, pâwl dang mi nêna an pâwl Dâna innei tûr,
kan kohhran chhuahsana pâwl danga pakai nghâl tûr chu, kan Biak
Inah Hriattîrna târ/puan tûr a ni lo.

C. INNEI |HIANTE
1. Kan kohhran Dâna inneite chuan \hian pakhat ve ve an nei tûr
a ni.
2. Innei \hiante chu, kohhran thiltih pawimawh, inneihna hriatpuitu
an nih avângin, kohhran Dân chhûnga awm ngei an ni tûr a ni.
3. Kan kohhran dâna inneihnaah kan kohhran mi ngei \hian atân
hman a \ha a, loh theih loh thilah chuan kohhran pâwl dang mi, an
sakramen leh an inneihna kan pawm theihte chu kan inneihnaah
\hianah an \ang thei ang a, an inneihnaah kan mite pawh \hianah an
\ang thei ang.
D. INCHEINA
Inneihnaa incheina thuah hian, incheina pângngai, hleihluak
kai lo, kohhranho hmuha mawi tâwk hman ni se a \ha. Chhûngkaw
tâna phurrit tling khawp incheina atân hman loh hrâm tûr a ni.

E. INNEIH HUN
Inneih hun hi inneihtîrtu leh kohhrante râwn hmasaa innei tûrte
lamin ruat fel tûr a ni a. Khaw ên chhûng ngeia inneih tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 133
F. INNEI TÛR COUNSELLING
Kohhran Dâna innei tûrte Biak In leh hmun danga inneite
pawh inneihtîrtuin inneih hmain counselling neihpui \hin tûr a ni.

G. INNEIH INKHÂWM
Inneih inkhâwm hi kohhran inkhâwm pawimawh a ni a. Kan
inkhâwm serh leh urhsûn pângngai ang taka engkim tih tûr a ni.
Inneih lai thla lâk a nih pawhin, thlalatu chuan inkhâwm tibuai
lovin, fîmkhur tak leh zah taka tih tûr a ni. Inneih Inkhâwm hi
kohhran inkhâwm pawimawh leh urhsûn tak a nih avângin
lawmpuina thilpêk hlanna atân hman loh tûr a ni. Inneih inkhâwm
Programme chu Inneihtîrtu kuta awm a ni a. Inkhâwm \an hmain
innei tûrte chu inneihna hmun tûrah an awm fel vek tûr a ni.
Inkhâwm programme chu a tlângpuiin hetiang hian hman ni se –
1. Hla sak
2. Bible chhiar leh \awng\ai
3. Inneihna
4. Thuchah leh \awng\aisak
5. Hla sak
6. Malsâwmna

H. INNEIH CERTIFICATE
Inneih Inkhâwmah Inneihtîrtuin Inneih Certificate Appendix II-a
mi angin pêk zêl tûr a ni.

I. MO LAWM CHUNGCHÂNG
Mo lawm hi zân lamah tih loh tûr a ni a. Mo lawmnaa thiltih
rêng rêng Kristiante tih dân tûr âwm rêngin, zahawm tak leh mawi
taka Pathian fak leh chawimawina lam hawi zêla tih tûr a ni. Inneih
nia innei \hiante hovin innei chhûngte tâna phurrit tling khawp, ei leh
in lam phût te hi Kristiante tih atâna thil mawi lo a ni a. Tin, mo
lawmnaa ei leh in lam buatsaih pawh a hautak lo zâwnga tih hi
kohhran duh dân a ni.
134 PRESBYTERIAN HANDBOOK
J. THUAM CHHAWM
Inneihnaah hian, movin, khawsakna atâna mamawh, mutbu
leh hmeichhe thuam pângngai bâk chu chhawm loh hrâm tûr a
ni.

K. INNEIH NÎ-A THLALÂK


Inneih nîa Biak In tual leh hmun danga thlalâk hi innei chhûngte
tân phurrit a tlin mai theih avângin, a neitu lamin a hmain thlalâk dân
tûr ruahmanna fel taka siam ni se, hun pawh a rei lo thei anga hman
ni se.

L. MAN LEH MUAL


Inneihnaa man leh mual hi kan Mizo hnam dân zuia kan hman
zêl a ni a. Kohhranin inneihna a buatsaih hmain hêng hi tihfel phawt
tûra ngaih a ni. Amaherawhchu, man leh mual inhlan chungchânga
harsatna bîk, inneih hun nghawng buai thei a awm chuan Kohhran
Committee-in a \ûl angin a rêl chawp thei ang. Man \ang sem thuah
chuan Mizo hnam dânin a siam ang bâk man eitu siam belh vak vak
loh a \ha.

M. KAN MI, PÂWL DANG DÂNA INNEI


SÂWNGBÂWL THU
Kan kohhran mi, pâwl dang dâna inneite, kan kohhran hminga
Programme neia sâwngbâwl chu a rem lohna a awm lo.

N. UPA INNEIHNA REGISTER KAWL DÂN


Upa inneihtîr theihna kawltu hun (term) a tâwpa, a hnua thawk
zêl tûra tih a nih loh chuan, Inneihna Register leh Certificate a kawlte
chu, Bialtu Pastor hnênah a theh lût tûr a ni a. Hman zêl loh tûr chu
Bialtu Pastor-in Synod Office-ah a theh lût ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 135
III

IN|HENNA LEH RAWNGBÂWLNA

A. IN|HEN AWMZIA
Nupa chu eng vâng pawha awm dun thei lova, hmeichhiain a
pasal in a\anga a bungrua la chhuak khawpa an awm hran chuan
‘in\hen’ an ni. Mizo Dâna bungraw lâk ni chu in\hen ni-ah ngaih a ni
ang.
B. IN|HENNAIN NGHAWNG A NEIH DÂN
1. Nupa in\hen dinhmun
Kristian nupa in\hen ta sela, kohhran rawngbâwltu an nih chuan,
an rawngbâwlna chawlhtîr tûr a ni a. In\hen lai rêng rêng chu, rin
hranna leh uirena avânga in\hen an nih chauh loh chuan, kohhran
rawngbâwlna langsârah hman loh tûr a ni.

Kohhrana rawngbâwlna langsârte


(1) Kohhran Committee hrang hrang member
(2) Thuhriltu
(3) Sunday School Sikul zirtîrtu
(4) Inkhâwmpui palai
(5) Inkhâwmna |antu
(6) Inkhâwmnaa khuang vawtu/hla hruaitu
(7) Biak In dâr vawtu/kawngkhâr vêngtu
(8) Kohhran Zaipâwl hruaitu
(9) Inkhâwm Thawhlâwm khawntu
(10)Inkhâwm Receptionist
(11)Inkhâwma hun neitu dangte
Thunun an nih laia in\hen emaw, in\hen laia thunun emaw rêng
rêng chu, an inhruai leh hma emaw, RC leh RL lâk ngaiin an lâk
hma emaw chuan, kohhran Dân chhûngah lâk luh loh tûr a ni.
136 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Nupa in\hen fate baptisma chantîr thu
Nupa in\hen, dân chhûnga awm, tu zâwk zâwk pawhin an fate
baptisma chantîr an duh chuan an chantîr thei ang.

3. Kohhran mi rawih in\hen


Kan kohhran mi rawih nupui/pasal \hen chu, a ruaitu Committee/
Board-in ngun taka a ngaihtuah hnua mi rawih chu thiam zâwk ni
ngeia a hriat chuan, a hna a\anga bantîr lo tûrin Synod Executive
Committee-ah a dîlpui thei ang.

4. Nemngheh rawngbâwltu nupui \hen dinhmun


Kan kohhran Ordained Minister leh Upa nupui \hen laite, an
dinhmun kan hriat thiampui avânga ordination hlihsak lohva awmte
leh an hnathawh tûr kan siamsak zêlte pawh rin hranna leh uirena
avânga in\hen tih chauh lo chu, an in\hen chhûng emaw, RC leh
RL an lâk hma emaw chuan rawngbâwlna langsârah leh
Inkhâwmpui palai hnaah te chuan tel lo tûra ngaih an ni.

5. Rin hranna leh uirena avânga in\hen


Ringtu nupa tu pawh, rin hranna leh uirena avânga awm dun
thei lo, kohhran hotuten inrem tûra theihtâwp chhuaha an beih hnu
pawha inpawm leh thei lo te, rawngbâwlna langsâra hman zêl leh
zêl loh thuah chuan, RC leh RL pêk hma pawhin hnualsuatna dang
a awm loh chuan, a kal pêng lo zâwk/a uire lo zâwk chu
rawngbâwlna a chhunzawm zêl phal a ni.
6. Inneih zungbun chungchâng
Nupa an lo in\henin zungbun neitu zâwk tihchian lo \ûl ta pawh
ni se, inneihna zungbun chungchâng rêl fel hi kohhran mawhphurhna
a ni lo.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 137
IV

REVOCATION CERTIFICATE (RC)


LEH
RE-MARRIAGE LICENCE (RL) CHUNGCHÂNG

A. RC LEH RL PÊK |ÛLNA


Nupa chu dam chhûng atâna innei ni mah sela, mihring kan nih
avângin innghirnghona leh inrem lohnate a awm thei \hîn a. Nupa
chu an lo in\hena, inrem leh thei lova an awm hran hlen chuan an
inneihna sûtsak a \ûl hun a awm a. Tin, mihring khawsak dânah
kawppui nei lova awm reng hleih theih loh hunte pawh a awm thei
a. Chuvângin, mi dang neih leh duhna leh \ûlnate a lo awm \hîn.

Chutianga kan kohhran mi, kan kohhran Dâna nupui/pasal


neiten dinhmun harsa an lo tawh palhin, kohhran dân anga nupui/
pasal an neih leh theihna tûr leh rawng an bâwl leh theihna tûrin, mi
dang neih leh phalna Re-marriage Licence (RL) pêk a ngai a. Chumi
pêk dâwn chuan ram dâna phuar theitu laka a fihlîm phawt a ngai
bawk. Chuvângin, an inneih sût lehna, Revocation Certificate (RC)
pêk phawt a \ûl a ni. Nupa in\hen, a pakhat zâwk hnêna RC pêk a
nih tawh chuan, an inneihna sût a nih tawh avângin, a khingpui
hnênah RC pêk nghâla ngaih a ni tih hriattîr tûr a ni.

B. RC LEH RL HRILHFIAHNA
1. RC (Revocation Certificate)
Hei hi kohhran Dâna an lo inneih tawhna sût lehna lehkha a ni
a, a latu chuan a kawl \ha tûr a ni.

2. RL (Re-Marriage Licence)
Hei hi kohhran Dâna lo innei tawh in\hen leha, chumi hnua
kohhran Dân bawka mi dang a neih leh theihna tûra phalna a ni a.
A latuin a kawl \ha tûr a ni.
138 PRESBYTERIAN HANDBOOK
C. RC LEH RL PÊK THEIHTE
Hêng a hnuaia sawi ang mite hi, an nungchanga kohhran a
lungawi tâwk chuan, RC leh RL dîlpui theih leh pêk theih an ni ang:
1. Inrem lohna avânga in\hen
Kristian nupa, inrem lohna avânga in\hente chu inremtîr leh tum
tûr a ni. Inhruai leh tûra kohhranin a beihpui hnu pawha an inhruai
leh duh tlat si loh chuan, an in\hen a\anga kum thum hnuah RC leh
RL pêk theih a ni.
2. Mipa thei lo/Hmeichhia thei lo
Kohhran Dâna innei, mipa thei lo emaw, hmeichhia thei lo emaw
chu, awm dun zêl thei lova an in\hen chuan an in\hen a\anga thla ruk
hnuah RC leh RL pêk theih an ni.
3. Mut dun duh lo
Kohhran Dâna innei, an inneih tirh zân a\angin a tu emaw zâwkin
mut dun (inpâwl) duh lo sela, duh tûra hrilh tûr a ni. Hrilh hnu
pawha a duh chuan lohva an in\hen chuan, a thiam zâwk chu RC
leh RL pêk nghâl theih a ni ang. A thiam lo zâwk chu an in\hen
a\anga kum thum hnuah chauh RL pêk theih a ni.
4. Mutpui duh lo
Kristian nupa, an inneih hnu eng hun emaw a\angin, a tu emaw
zâwkin thla khat lai mutpui (inpâwl) duh lo sela, duh tûra hrilh tûr a
ni. Hrilh hnu pawha a la duh loh fova an in\hen chuan, a thiam zâwk
chu an in\hen a\anga kum khat hnuah RC leh RL pêk theih a ni ang
a. A thiam lo zâwk erawh chu kum thum hnuah RL pêk theih a ni.
5. Inhamtawng lo
Inhamtawng lova in\hente chu an in\hen a\anga kum hnih hnuah
RC leh RL pêk theih an ni.
6. Rai zêp/sâwnthlâk zêp
Hmeichhiain a naupai zêpin emaw, mipain a sâwnthlâk zêpin
emaw, kohhran dânin mi dang nei ta sela, rai zêp/sâwnthlâk zêp a
nih hriat chhuah a niha, a khingpui chuan a neih zui zêl duh lohva an
in\hen chuan, inbumna a nih avângin, a thiam zâwk chu RC leh RL
PRESBYTERIAN HANDBOOK 139
pêk nghâl theih a ni ang a, a thiam lo zâwk erawh chu an in\hen
a\anga kum thum hnuah RL pêk theih a ni.
7. Inbumna dang
Ât châng neiin emaw, phûng zâwl \hînin emaw, inpâwlna a\anga
inkai theih hri \ha lo veituin emaw zêpin, kohhran dânin nupui/pasal
nei sela, an inneih hnuah hriat chhuah ni leh si sela, innei zêl chi an
nih lohva an in\hena, kohhranin neih zêl chi ni lova a ngaihpui bawk
chuan, a mi pângngai zâwk chu RC leh RL pêk nghâl theih a ni ang
a. A bumtu zâwk chu a lo dam \ha leh a nih pawhin, an in\hen
a\anga kum thum hnuah RL pêk theih a ni.

8. In-âtsan
Kristian nupa a tu emaw zâwk â bawrawin nupui/pasala hman
theih loh khawpin lo awm ta sela, a â lo zâwkin kum thum lai a
enkawl hnu pawha a \hat theih chuan lohva, a â zâwk chhûngte
nêna inbe rema an in\hen chuan, a â lo zâwk chu RC leh RL pêk
nghâl theih a ni ang. Hemi hnua a â zâwk chu a lo \hat leh chuan RL
pêk nghâl theih a ni.

9. Intlân bosan
Kristian nupa, a tu emaw zâwkin a nupui/pasal eng mah sawi
lovin tlân bosan sela, kum thum pumhlûm a ral hnu pawha eng mah
a sawi loh chuan, a thiam zâwk chu RC leh RL pêk theih a ni ang a;
a tlân bo zâwk erawh chu a tlân bo a\anga kum nga hnuah RL pêk
theih a ni.
10. Nun râwng lutuk
Kristian nupa, a tu emaw zâwkin a nupui/pasal sawisak chîng
sela, sim tûra hrilh tûr a ni. Hrilh hnu pawha a sim duh lohva, a
khingpui chuan a nunna atâna hlauhawm thei hiala a hriata an in\hena,
kohhranin in\hen âwma a ngaihpui bawk chuan, a thiam zâwk chu
an in\hen a\anga kum khat hnuah RC leh RL pêk theih a ni ang. A
thiam lo zâwk erawh chu kum nga hnuah RL pêk theih a ni.
140 PRESBYTERIAN HANDBOOK
11. Uire chungchâng
Kristian nupa, a tu emaw zâwk lo uire ta sela, a \ha ber chu
inngaihdama inrem leh a ni. Mahse, a uire lo zâwkin a ngaihdam
theih lohva an in\hen chuan, a uire lo zâwk chu RC leh RL pêk
nghâl theih a ni. A uire zâwk chu a uire a\anga kum thum hnuah RL
pêk theih a ni.
Uire chi hrang hrangte-
(1) Nupui/pasal pawm lai nei chunga mi dang laka chesual
chu uire a ni.
(2) Nupa in\hen, RC leh RL lâk hmaa chesual hmasa zâwk
chu uire a ni a, a uire a\anga chhiara kum thum hnuah RC leh RL
pêk theih a ni. A uire lo zâwk chu RC leh RL pêk nghâl theih a ni
a, chumi hma chuan chesual ve pawh ni se uire a ngaih a ni lo.
(3) Nula emaw, tlangvâl emaw pawm lai nei lakah chesual sela,
a chêtsualpui pawm lai nei chu uire a ni ang bawkin amah pawh
chu uirena suala tlu a ni. Amaherawhchu, chutianga pawm lai nei
uirepuitu chu uirea chhiar ni mah se, inngai pângngai ang bawka
thunun mai tûr a ni, Pastor atân leh Upa atân nemngheh theih erawh
a ni lo.

12. Indian Christian Marriage Act leh Special Marriage Act


hmanga innei in\hen lehte
Mizoram Presbyterian Kohhran Inneihna dân hmang lova
Indian Christian Marriage Act leh Special Marriage Act hmanga
inneite an in\henin, an inneihna hmun bialtu sawrkâr court-in in\henna
lehkha (Separation Certificate) a pêkte chauh RL pêk theih a ni.

13. Rin hran avânga in\hen


Kristian nupa, rin hran avânga an in\hena, rin hrang vuantu zâwk
chu a kîr leh duh loh chuan, an awm hran a\angin rinna pângngai
vuantu zâwk chu RC leh RL pêk theih a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 141
14. In\hen nawn RC leh RL pek dân
Nupa in\hen, man leh mual sawi thar chuang lova lo inkawp
lehin, chumi hnuah in\hen leh ta sela, RC leh RL pêkna hun bi chhût
\an nân an in\henna hnuhnûng zâwk zêl hman tûr a ni.

D. RC LEH RL LÂK LEH INNEIHNA INKÛNGKAIH


DÂN |HENKHATTE
1. Inneih \hat ngai lo
Kristian nupa in\hen, RC leh RL pawh la tawh, lo inhruai leh si
sela, inneih \hat leh kher a ngai lo. Chutiang mite chu, Pastor leh
Upaten urhsûn taka \awng\aina neihpui tûr a ni.
2. RC leh RL la nawna inneih leh dân
Miin a kawppui \hena RC leh RL a lâk hnuah mi dang neiin
\hen leh ta sela, chumi hnuah a kawppui hmasa nên inneih leh an
duh chuan RC leh RL lâk leh tûr a ni a. Inneih \hat ngai lovin Pastor/
Upaten urhsûn taka \awngtaipuiin inkawptîr leh tûr a ni.
3. Miin a kawppui \hena RC leh RL a lâk hnuah RL hmang si
lovin fawm chawpin mi dang nei sela, hun eng emawti hnuah
\hen lehin a nupui/pasal hmasa nei leh ta sela, hetiang mi hi RC
leh RL lâk hnua chesual a ni a; chuvângin, uire ni lovin inngaihna
suala tlu a ni a, thunun tûr a ni. Chumi hnuah a nupui/pasal hmasa
chu neih a duh chuan inneih \hat ngai lovin Pastor/Upaten urhsûn
taka \awng\aipuiin inkawptîr leh tûr a ni.

E. RC LEH RL PÊK DÂN


1. RC leh RL petu
Harsatna bîk a awm loh chuan, RC leh RL-te hi Bial Standing
Committee-in a pe chhuak \hîn ang. Harsatna bîk a awm erawh
chuan Synod Nupa Thu Sub-Committee-ah an thlen ang a; Nupa
Thu Sub-Committee-in a rêl fel theih loh chuan Synod Executive
Committee-ah a thlen \hîn ang.
142 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. RC leh RL dîlna siam dân
RC leh RL mamawhtu chuan, a awmna Kohhran Committee-
ah dîlna a theh lût ang a; Kohhran Committee chuan fîmkhur tak
leh ngun takin a ngaihtuah ang a, dîltu dinhmun leh awm dânah te,
a hun thu leh kawng hrang hrang ngaihtuaha pêk theih nia an hriatte
chu Bial Standing Committee-ah an dîlpui ang.

Chumi thila chhinchhiah tûrte


(1) Hming ziah dân: Kohhran committee chuan, an dîlsak
hming leh a thuin a hmer tel mi dang hming pawh nupui/pasal,
nula/tlangval ti tlângpui mai lovin, an hming tak zêl ziah vek tûr
a ni.
(2) Hun sawi dân: Inneih hun te, in\hen hun te, chesual a nih
chuan a hun te, chiang tak leh fel taka ziah lan vek tûr a ni a. A ni leh
thla leh kum bi kim biai ziah lan vek zêl ni thei se a \ha a; a theih
chiah loh pawhin, ‘Kum chuti zât’ ti mai lovin, a thla leh kum tal
ziah lan ngei tûr a ni.
(3) Inneih dân sawi chian tûr: Kohhran Dâna innei nge,
mahni thua infawm chawp nge, pâwl dang dâna innei tihte chiang
taka sawi tûr a ni.
(4) Nungchang sawi chian tûr: Kan kohhran Dâna inneih
duh tûrte chu, an Kristian nungchang leh khawsak dân te, kan
baptisma chang tawh an nih leh nih lohte nên ziah lan vek tûr a
ni.
(5) Nupa chungchânga court thurêl lâk tel: Village Court
leh Court sâng zâwk danga thubuai siama thlen tawh chu, Court
thutlûkna awm tawh a nih chuan, Court thu rem dân chu ziah lan tel
nghâl tûr a ni.
3. RC leh RL pêk chhuah report
Bial tinin RC leh RL an pêk chhuah rêng rêng chu, Form siam
sa hmangin kum tinin Synod Office-ah an theh lût \hîn tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 143
4. Re-marriage Licence (RL) chungchânga thu pawimawh
dangte
(1) RL hman hnu dahna: RL neituin a RL chu kohhran dân
anga mi dang neih nân a hman tawh emaw, hman a ngai leh lo emaw
a nih chuan Tualchhûng Kohhranin chhinchhiahin Tualchhûng
Kohhranah an vawng \ha tûr a ni.
(2) RL chungchânga Doctor râwn: RL pêk tûr thuah
Doctor râwn a ngaih chuan, Doctor râwna fel tak leh fîmkhur
taka tih tûr a ni.
(3) RL hman nawn theih loh: RL chu mi pakhat nêna inneihna
atâna hman tawh hnuah chuan mi dang neih leh nân hman nawn
theih a ni tawh lo.

INNEIH LEH KOHHRAN THUNUNNA


A. INNGAIHNA SUALA TLUTE
Inngaihna suala tlute chu thunun tûr an ni. Kohhran Dâna inneih
zui an duh chuan, kohhranin a thunun hnuah dân pângngaia Inneih
Hriattîrna Lehkha târsak/puansaka, Biak In ni lo, hmun remchâng
dangah inneihtîr tûr a ni. Tin, thunun an nih a\anga thla ruk hnuah an
nungchanga kohhran a lungawi chuan lâk luh theih an ni.

B. KHAWVÊL DÂNA INNEITE


Kan kohhran Dân chhûnga mi, khawvêl dâna inneite chu thunun
tûr an ni a, an inneih tupaah pawh kohhran dân zawhkim chu \an
tûr a ni lo. Chutiang inneihnaa thu pawtchattu leh mawhphurtu,
man petu leh dawngtu/an nu leh pa leh palaite chu kohhranin an
chungchâng thu ngaihtuahin thunun thlengin a rêl thei ang. Man eitu
lam chu kohhranin a chhui tawh lo.
C. INRUTE CHUNGCHÂNG
Kan kohhran mi, kan Dâna innei thei an inrûk chuan thunun tûr
an ni a. An inrûknaa a tupaa \angte pawh kohhranin an chungchâng
144 PRESBYTERIAN HANDBOOK
ngaihtuah theih leh thunun theih an ni. Dân chhûnga lâk luh hmain,
Kohhran Dân anga inneih an duha, inpawm zui lo an nih bawk
chuan, Inneih Hriattîrna Lehkha târsak/puansak a, Biak In ni lo,
hmun remchâng dangah inneihtîr tûr an ni.

D. INDIAN CHRISTIAN MARRIAGE ACT HMANGA


INNEI THUNUN TÛRTE
1. Kan kohhran mi, kan Dâna innei thei si, kan kohhran Dânin a
phûtte tiziktluak lo leh kan kohhran phalna lehkha pawh la lova
Indian Christian Marriage Act hmanga inneite chu thunun tûr an ni.
2. Kan kohhran mi, baptisma la chang lo te, RC leh RL lâk ngai
dinhmuna ding, la rih lote leh, thil dang eng emaw avânga kan Dâna
innei thei lo te, Indian Christian Marriage Act hmangin innei sela,
chutiang mi chu inngaihna suala tlua ngaih tûr an ni a, thunun ngai
chu thunun tûr an ni. An chungchâng thu ngaihtuah \ûl awm apiang
chu Kohhran Committee-in Bial Standing Committee-ah a thlen
ang. Bial Standing Committee-in a rel fel theih loh chuan Synod
Nupa Thu Sub-Committee-ah a thlen ang a, Synod Nupa Thu
Sub Committee-in a rel fel theih loh chuan Synod Executive
Committee-ah thlen tûr a ni.

E. A HUN HMAA THUNUN PHELH CHUNGCHÂNG


Jubilee hman denchhen emaw chhan dang eng vâng pawha
thunun lai, a hunbi kim hmaa lâk luh hi kan dân bawhchhiatna a nih
avângin tih loh tûr a ni.

F. SPECIAL MARRIAGE ACT HMANGA INNEI


THUNUN TÛRTE
1. Kan Dân hmang thei lo te, kan kohhran mi, baptisma chang
lo te, RL lâk ngai, la rih lo te leh thil dang eng emaw avânga kan
Dâna innei thei lo te, Special Marriage Act hmangin innei ta
sela, inngaihna suala tlu anga ngaih tûr an ni a, thunun tûr an ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 145
2. Kan dân hmang thei te, kan kohhran Dâna innei thei si,
kohhran Dân anga innei duh lova, Special Marriage Act hmanga
inneite chu khawvêl dâna innei an nih avângin thunun tûr an ni.
Chutiang inneihnaa tupaa \angte chu, kohhranin an chungchâng
ngaihtuah theih a ni. Chutianga inneite chu kan kohhran Dân
chhûnga awm leh tûr chuan inneih \hattîr phawt tûr a ni. Chumi
hnuah an awm dâna kohhran a lungawi chuan, Dân chhûnga lâk
luh chauh tûr a ni.
Indian Christian Marriage Act leh Special Marriage Act hmanga
inneihna hi Court thil a nih avângin in\henna lam pawh Court kut
bawk a ni. Hetiang a nih avâng hian, hêng Dânin a kaihhnawih thu
ngaihtuah tûr a awm chuan, fîmkhur taka ngaihtuah \hin tûr a ni.

G. UIRETE CHUNGCHÂNG
1. Kristian nupa, a tu zâwk emaw uire ta sela, a uirepui nên chuan
thunun tûr an ni. Uirete chu nupa anga awm dûn zui an nih chuan,
an uire a\anga kum thum hnuah RC leh RL pêk theih an ni ang. RL
lâk hnuah chuan kohhran Dâna inneih \hattîr theih an ni a. An inneih
\hat hnuah, an awm dâna kohhran a lungawi chuan, dân chhûnga
lâk luh theih an ni ang.
2. Kristian nupa a tu zâwk emaw lo uire ta sela, a uirepui nên
inkawp zui lova inthlah leh mai an nih chuan, nupui/pasal nei sa lo
zâwk chu thla ruk hnuah, a awm dâna kohhran a lungawi chuan,
lâk luh theih a ni ang. Nupui/pasal nei sa zâwk erawh chu a kawppui
nên an in\hen phah chuan, uire RL pêk dân pângngai anga pêk
hnuah chauh lâk luh theih a ni ang.
3. Nupa in-uiresan chu, a uire lo zâwkin a ngaihdama an inkawp
zui zêl pawhin a uire zâwk chu inngaihna suala tlu thunun anga thunun
tûr a ni.
H. KUT THLÂK THEIH DANGTE
1. Puan inzâwna mu: Hmeichhia leh mipa, nupa ni si lo, puan
inzâwna mu dûn emaw, mu ho emaw chu, uirena sual emaw,
inngaihna sual emawa tlu anga ngaih tûr a ni a, thunun tûr an ni.
146 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Inkawp lo chi inkawp: Mipa leh mipa emaw, hmeichhia leh
hmeichhia emaw, nupa anga inkawp (Homosexual & Lesbian)-
te chu inngaihna sual emaw, uirena sual emawa tlu anga ngaih
tûr a ni a, thunun tûr an ni.

ŠŠŠŠŠŠŠŠ

II. INNEI TÛRTE KUM BITHLIAH


Kan kohhranin mipa leh hmeichhia innei thei kum bithliah atân
kum 18 pumhlûm kan hman mêk laiin sawrkâr thuchhuak, ‘The
Prohibition of Child Marriage Act 2006’chuan innei thei kum bithliah
atân mipa kum 21 pumhlûm leh hmeichhia kum 18 pumhlûm a tih
tâk avângin kohhranten kan hman ve dân tûr tichiang tûrin SEC
chuan Synod-ah a rawn thlen a. Sawrkâr thuchhuak ang hi zawm
ni se kan ti (SEC 230:41).
III. BAPTISMA CHANG CHAWPA INNEI
Puitling Kristian, kum 14 chin chung lam tu pawh baptisma
sakramen chang tûra Pathian leh kohhran hmaa a intiam hnuah
chuan baptis theih a ni ang a, kan dân chhûnga seng luh nghâl chi a
nih loh chuan baptis hnuah dân chhûnga lût tûra enthlâk leh buatsaih
zui a ni ang a. Tin, baptisma chang zeta innei tûrte pawh a theih
hrâm chuan inneihna hmuna chan chawptîr lovin a hmaa lo chantîr
ni \hîn se a \ha (SEC 36:6; Ref. 1974 Synod Gen. 15).
IV. THLA SERH CHUNGCHÂNG
Mizoramah hian Kristiante zîngah pawh nupui/pasal inneih nân
thla serh thâwm hi a awm ang deuhvin a lang \hîn a. Kohhranin thla
serh hi kan pawm lo kan ti (Resln. 9 of Assembly Standing Comt.
28-7-1941).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 147
V. CRIMINAL CASE NEI LAITE INNEIHTÎR THU
Mission Vêng Kohhranin Criminal Case nei laite inneihtîr theih
a nih leh nih loh Executive Committee a rawn zâwt a. ‘Hei hi chu
tualchhûng kohhranin \ha an tih anga an rêl tûr a ni e,’ kan ti (SEC
104:19).

VI. INNEITE CHHINCHHIAHNA


Mizoram sawrkâr chuan Supreme Court thupêk bawh zuiin
I April, 2008 a\angin ‘Inneih chhinchhiah ngei ngeina dân (The
st

Mizoram Compulsory Registration of Marriage Act, 2007 & Rules


2007) a hmang \an a. He dân hman hnua innei rêng rêngte chuan
an awmna vêng/khua bialtu Registrar hnênah in-register ngei ngei
tûr a ni. Mahni bialtu Registrar a\ang hian ‘Memorandum of Mar-
riages Form B’ copy hnih la chhuakin inneih ni a\anga chhiara ni 30
ral hmain in-register a ngai. Hemi chhûnga in-register lo tân late
fee chawia tih tho a ngai a ni. Tum rêng vâng emaw, ngaihthah vâng
emawa Registration ti duh lote chu thla ruk thleng lung in tân emaw,
` 1,000 thleng chawitîr emaw, a pahnihin emaw hrem theih an ni.
He dân chungchânga hriattîrna hi Synod Secretary-in
Kohhran tin a thawn a (MS/GEN-46/2009/244 of 22.9.2009);
innei apiangten ram dân zawm hi a \ha.

VII. INNEIH CHUNGCHÂNGA KOHHRAN PÂWL


DANGTE NÊNA KAN INPAWM TAWN DÂN EN
|HATNA (Synod 2007 Gen. 38; SEC 217:26; SEC 218:53;
SEC 219:56)
Kum 2007 Synod Inkhâwmpui (Gen. 38) chuan inneih
chungchângah kohhran pâwl dangte nêna kan inpawm tawn dân
en\hat a remti a, SEC bawh zui tûrin a dah a. SEC 217:26; 218:53
chuan a ngaihtuah a. Nupa Thu Sub-Committee chu lo zir chianga,
SEC-a thlen leh tûrin a ti a. Nupa Thu Sub-Committee chuan he thu
theh lûttu |awi Presbytery hotute pawh an theh luh chhante a zâwt
fiah a. Harsatna ni bera lang chu kan kohhran mi leh Roman Catholic
148 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Kohhran mi inneih pawlh thuah Catholic Kohhranten kan dân
zawhkim hi an lo pawm ve lo va, an lâwm lût \ha leh \hîn nia hriatna
leh kan baptisma hi pawmpui ve lo deuhva hriatna a awm avâng a ni.
Roman Catholic Kohhran hotu Bishop Stephen Rotluanga leh
an Dân (Canon Law) hremi Fr. Augustine Biaksanga (Judicial Vicar)-
te nên inkawmna neih a ni a. He inkawmnaah hian Presbyterian
Kohhranin baptisma kan chantîr leh dân zawhkim kan tihte hi min
pawmpui em tih zawh a ni a, an chhânna chu a hnuaia mi hi a ni:
1. Baptisma chungchâng
Innei tûrin baptisma chang an nih a ngai a, baptisma pawh
Trinity hminga tih loh chu an pawm lo va, baptisma hi sakramen-ah
an pawm. He thilah hian keini pawh Trinity hminga baptis \hin kan
nih avângin Presbyterian Kohhranin a baptis tawh chu an pawm
thu an sawi.
2. Inneihna chungchâng
Inneihna \hiaha, inneih leh phalna pêk (RC & RL pêk) hi an
Code of Canon Law 10:55(1)-in a pawm thei lo va.
Amaherawhchu, in\henna an pawm theih dân kawng khat a awm
a, chu chu anmahni inneihna pawh ni se, a inneite a tu zâwkin emaw
a duhthlanna ni lo va, tihluihna emawa innei an niha, a hnua finfiah a
nih bawk chuan an inneihna chu eng mah ni lova (null and void)
ngaih a ni. Presbyterian Kohhrana nupa in\hen lai, Roman Catholic
Kohhranah inlet ta sela, inneih duh sela, an inneihtîr thei chuang lo.
Presbyterian Kohhran inneihna hi an pawm a ni.
3. Dan zawhkim chungchâng
Presbyterian Kohhrana dân zawhkim tawh pawh ni se, Ro-
man Catholic Kohhrana mi nên an inneih dâwn chuan ‘confirma-
tion’ an tih a ngai a, an ti chawp mai \hîn (Code of Canon Law
879-896). Confirmation hi Mass chhûnga luhna ang a ni. Hei hi a
chhan chu inneihna hi sakramen-a an ngaih vâng a ni. Roman Catho-
lic Kohhran hian Mass chhûng leh Mass pâwna lawm luh dân an
nei (Catechism, Mizo Edition, pp. 191-192).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 149
Tlipna: A chunga zir chianna a\ang leh \awngkaa inbiak zuina
a\angin Roman Catholic Kohhran nêna kan inpawm tawn dânah
thil thar awmin a lang lo va. Tih dân hmang inang lo hi inhriatthiam
a ngai ni berin a lang.

VIII. INKAWP LO CHI INKAWPTE DINHMUN EN |HAT


(Synod 2009 Gen. 4; SEC 228:11; 229:10)
Kum 2009 Synod Gen. 4-naah chuan, ‘Inkawp lo chi inkawp
(homosexual leh lesbian) te chungchâng Synod-in tûn aia chak
zâwkin hma la rawh se’ tih leh, ‘Mipa leh mipa, hmeichhia leh
hmeichhia inkawp, nupa anga khawsa te dinhmun en\hat thu’ tih
Presbytery pahnih a\anga lût chu sawi ho a ni a. Nupa chungchâng
Dân Bung 5:VII B en\hat \ûla hriatna te a awm bawk a. SEC-in lo
zir chiang sela, Synod-ah rawn thlen leh rawh se tia a dah chu SEC
228:11 chuan Nupa Thu Sub-Committee-in lo zir chiang sela, June,
2010 SEC-a thlîr leh tûrin rawn thlen leh rawh se, a ti a, zir chianna
leh rawtna chu hetiang a ni.
1. Inkawp lo chite inkawp thu hi khawvêlin a buaipui mêk (glo-
bal issue) a ni.
2. Indian Penal Code 377-nain mahni anpui nupa anga
khawsakpui a khap chu Delhi High Court thu chhuak Dt.
2.7.2009 chuan, ‘He dân hi Human Right kalh a ni e, mi kum
tling chinte anmahni duhthlanna ngeia nupa anga khawsa chu
hrem a \ûl lo ve,’ a ti a. Amaherawhchu, hei hi Dânah seng luh
a la ni lo.
3. Synod Social Front-in kum 2008-2009 chhûnga Mizoram
dinhmun a zir chiannaah hmeichhia leh hmeichhia, nupa anga
khawsa tuak 31 leh, mipa leh mipa nupa anga khawsa tuak 1
an awm thu târ lan a ni.
4. Inkawp lo chi inkawp: ‘Mipa leh mipa emaw, hmeichhia leh
hmeichhia emaw, nupa anga inkawp (homosexual leh lesbian)
150 PRESBYTERIAN HANDBOOK
te chu inngaihna sual emaw, uirena sual emawa tlu angah ngaih
tûr a ni a, thunun tûr an ni (Nupa Chungchâng Dân 2006 Bung
5:VII B).
Rawtna
1. Inneihna hi mipa leh hmeichhe inkâra awm tûra Pathian ruat a
ni. Mipa leh mipa, hmeichhia leh hmeichhia te chu inneihtîr tûr
a ni lo.
2. Mipa leh mipa emaw, hmeichhia leh hmeichhia emaw, nupa
anga inkawp (homosexual and lesbian) te chu inngaihna sual
emaw, uirena sual emawa tlua ngaih tûr a ni a, thunun tûr an ni.
Nupa anga an inkawp chhûng leh an awm dân leh chêt dâna
kohhran a lungawi hma emaw chu kohhran Dân chhûnga lâk
luh theih an ni lo.
IX. MIPAT HMEICHHIATNA CHUNGCHÂNG
MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN PAWM
DÂN PUAN CHHUAHNA (2011 Synod Gen. 51; SEC
234:49; 238:22; 239:35)
Mizoramah mipat hmeichhiatna hman khawlohna a lo hluar
zêl avânga HIV/AIDS darh zau zêl tûr vên nâna condom hman
inzirtir hi kohhran kalphung a nih loh avâng te, neih inang inkawp
an lo tam tâk avâng leh inneih hial duhna te a lo awm tâk avângin
Synod Social Front Committee chuan kan kohhranin mipat
hmeichhiatna chungchâng a pawm dân ziaka puan chhuahna (policy
statement) neih rawtna Synod Executive Committee (SEC)-ah a
thlen a, SEC chuan rawtna chu \ha a tiin Synod-ah ruahmanna nên
a thlen a. Kum 2011 Synod Inkhâwmpui chuan mipat hmeichhiatna
chungchâng kohhran pawm dân (policy statement) neih chu \ha a
tiin, SEC-in hman nghâl tûrin lo en \ha rawh se tiin a dah ta a ni
(2011 Synod Gen. 51).
SEC 238:22 chuan zût mâmtu tûr a ruat a, a mi ruatte chuan
an zût mâm hnuah SEC-ah an rawn thlen leh ta a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 151
Mipat hmeichhiatna chungchâng hi Pathian thu (Bible)-a kan
hmuh angin hetiang hian kan pawm–
(1) Pathianin leilung pian tirh a\angin mihring hi mipaah leh
hmeichhiaah a siam a. Mipa amah chauhva awm chu \ha
a ti lo va, amah \anpuitu tûr a kawppui âwm mi, hmeichhia
a siamsak a. Mipa leh hmeichhia chauh hi nupaa insiam
(innei) tûr an ni (Gen 1:28; 2:18).
(2) Mipat hmeichhiatna hi mipa leh hmeichhe inkâra inneihna
huang chhûngah chauh hman tûr a ni (1 Kor 7:2; Heb
13:4).
(3) Mahni anpuite (neih inangte) lakah leh inneihna huang
pâwna mipat hmeichhiatna hman hi Pathianin mihring
nihphung tûra a siam dân bawhchhiatna a ni (Rom 1:26-
27).

X. TÛNLAI THIAMNA HMANGA NAUPAI LEH FA


NEIH CHUNGCHÂNGA INKAIHHRUAINA (Ref. 2012
Synod Gen.44; SEC 244:20; SEC 245:19; SEC 247:54).
“Kan kohhranin a pawm theih nupa kâra fanau lo piang tih loh
chu tûnlai thiamna hmanga nau inpaitîr hi kan kohhran inkaihhruaina
dân piah lam a nih avângin pawm theih a ni lo va, kan kohhran mite
chuan hetiang thil hi an ti tûr a ni lo ve,” kan ti (2013 Synod Gen.
80).

XI. BIRTH CONTROL CHUNGCHÂNG (2006 Synod Gen.


30; SEC 212:14; 213:34)
Kum 2006 Synod General 30 chuan Birth Control
chungchânga thu lût pathum (Dampa, Lunglei East, Ramlai
Presbytery)
1. “Birth Control chungchânga Synod-in ngaih dân a neih
sa hi kohhran tina zirtîrna uar zâwk pêk,” tih te,
152 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. “Mizoram sawrkârin Birth Control Policy a kalpui mêk
hi titâwp tûrin Synod-in hma la rawh se,” tih leh
3. “Birth Control kan uar ta lutuk hi kan ram tân a \ha lo
hle mai a, hemi chungchânga inzirtîrna leh kalhmang fel
zâwkin Synod-in hma la rawh se,”
tih thute chu hlâwm khata lain, “...Ngun taka kan ngaihtuahin kan
ram dinhmun thlîr chungin SEC-in a tihhlawhtlin dân lo zawng rawh
se,” a tih chu SEC 212:14 & 213:34 chuan zir chiang tûr leh hma
lâk dân tûr rawtnate siama SEC-a thlen leh tûrin mi panga a ruat a.
Hêng mite hian Birth Control chungchânga sawrkâr policy te, In-
dia ram mihring pun dân (growth rate) te, Mizoram leh State/UT
hrang hranga mihring pun dân te, Birth Control chungchânga kohhran
hrang hrang dinnate pawh a thlîr a. Chu bâkah Birth Control
chungchânga “Chithlah malsâwmna” tih lehkhabu (booklet) zirtîrna
pawh a thlîr tel bawk a. Ngun taka an zir chian hnuah hma lâk dân
tûr rawtna an thlen chu SEC 215:5 chuan siam \hat ngaite siam
\hain a hnuaia mi ang hi a pawm ta a ni.
Hma lâk dân tûrte
Birth Control chungchângah hian Synod chuan dinna fel tak
neiin hma pawh a lo la tawh \hîn a, sâwt pawh a sâwt viauin a lang
a. Chuti chung chuan kan ram leh hnam dinhmun enin Synod
Inkhâwmpui chuan hma lâk chhunzawm zêl \ha a ti a (2006 Synod
Gen. 30). Chûngte hre reng chung chuan a hnuaia mi ang hian hma
lâk dân tûr ruahmanna chhawp chhuah a ni.
1. Bible-a kan hmuh angin fanaute hi Lalpa min pêk, rochan leh
lâwmman hlu an ni a. Kohhran chanchin kan en pawhin
khawvêla Pathian ram zauna kawngpui lian leh pawimawh tak
chu fanau neih ‘pian punna’ hi a ni a. Chuvângin, fanau
malsâwmna neih kawngah Pathian rinchhanin piang pung tûr
zâwnga hma lâk ni se. Hei hi kan kohhran chakna tûr leh kan
ram leh hnam tân pawha \ha tûr niin a lang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 153
2. Hrisêl lohna avânga nau pai leh hrin kawnga harsatna bîk neite
chu hriat thiampui ni se.
3. Kristian nu leh pate chu mahni intodelh tûr leh fanau malsâwmna
an dawnte Pathian thu anga \ha taka enkawl a, châwm puitling
tûra infuih leh inzirtîr zêl ni se.
4. Birth Control chungchânga zir chianna lehkhabu (Inkaihhruaina
booklet) buatsaih ni se.
5. Birth Control chungchânga Synod-in inkaihhruaina a siam
zirtîrna pe tûrin campaigner-te pawh tirh chhuah \hin ni se.
6. Inneihtîrtuten inneih counselling-ah leh inneih thuchahah sawi
tel \hîn se.
7. 1987 Synod Secretary lehkhaa rawtna 2-na hman tûr.
8. NGO lam (YMA, MHIP, MUP etc.) pawh hma lâkpui tûra
sâwm ni se.
9. A chunga rawtnate tihlawhtling tûr hian hêngte hi an theih ang
anga hma lo la tûra hriattîr leh ngen ni se–
(1) Bial leh Tualchhûng Kohhran zawng zawng
(2) FG & CC Committee
(3) SMTC Managing Committee
(4) Synod Revival Committee
(5) Aizâwl Theological College
(6) Central K|P leh Kohhran Hmeichhia
(7) SL & PB
154 PRESBYTERIAN HANDBOOK

Bung 11

INKHÂWMPUI LEH COMMITTEE THURÊL


PAWIMAWH DANGTE

I. NI PAWIMAWH LEH KOHHRAN OFFICE CHAWLH

1. Ni pawimawh \henkhatte
(1) Zorama Chanchin |ha thlen ni - March 15, 1891 (2012
Synod Gen. 22)
(2) Zorama harhna thlen hmasak ni - April 4, 1906 (1982
Synod Gen. 33)
(3) Damdawi In Pathianni - July Pathianni hmasa (1982 Gen.
2)
(4) Easter Sunday leh Pentikos Sunday (SEC 78:33).
(5) Ramthar Ni - August 31 (1972 Synod Gen. 21).

2. Kohhran Office chawlh nite


(1) Kum thar Jan. 1–4
(2) Zorama Chanchin |ha thlen ni – March 15 (2012 Synod
Gen. 22)
(3) Republic Day – Jan. 26
(4) State Day – Feb. 20 (SEC 119:10)
(5) Good Friday – Easter Monday
(6) Zorama Harhna thlen hmasak ni, April 4 (1982 Synod
Gen. 33).
(7) Whit Monday
(8) YMA Day – June 15
(9) Mizorama Remna thlen ni – June 30 (SEC 109:22)
(10) Independence Day – August 15
PRESBYTERIAN HANDBOOK 155
(11) Ramthar Ni – August 31 (1972 Synod Gen. 21)
(12) Gandhi-a pianni – October 2
(13) Krismas – December 24–28
(14) Kum tâwp ni – December 31

II. THIL PAWIMAWH DANGTE


1. Naupang baptis thu
‘Nu emaw, pa emaw kan kohhran dân chhûnga mi a nih a, a
fa chu kan kohhran dâna enkawl leh zirtîr tûra a intiam ngam chuan
baptisma sakramen-ah a hlan phal theih ni sela; tin, hemi thuah
nupaa dân zawhkimte chu an fate baptisma sakramen-a hlannaah
chuan tel dûn ngei tûra phût an nih chu inhriattîr zêl bawk ila,’ tiin
Standing Committee-in a rawn thlen chu kan ngaihtuah a. Kan dân
ding lai, ‘Nu leh pa dân chhûnga awm ve ve fate chauh baptis
theih,’ tih chu kan \hiat a; tûn chinah chuan Standing Committee
rawtna ang hi hmang tawh ila kan ti (1959 Synod Gen. 7; IV-76 en
bawk teh).
2. Baptisma chantîr dân chungchâng
Rev. V.L. Zaithanga F/S Delhi chuan ringthar kan enkawl tûr
ni lote baptisma chantîr chungchângah hian hnim emaw, thlawr
emaw hi kan practice kawp thei em tih a rawn zâwt a. Kan sawi ho
va, kan kohhranin practice kan neih ang hian kal ni se kan ti (SEC
124:51).
Ramthar lama a \ûlna hmunah hnim theih ni se tih rawtna lo lût
chu, 'Kan tih dân pângngai, a thlawra thlawr hi a la \ha zêl a,' tia lo
rêl tawh chu kalpui zêl tûra rêl a ni (SEC 137:50).

3. Mitthi baptis chungchâng


Mitthi baptis hi kan kohhran chîn dân a ni lo va, kan Thurin
pawhin a pawm bawk lo va, tih tûr chi a ni lo (SEC 41:8).
156 PRESBYTERIAN HANDBOOK
4. Mitthi thlaichhiah
Mitthi chungchânga serh leh sâng nei deuh hleka ran tihhlum
hi thlaichhiah ang a ni a, tih loh tûr a ni (1927 Assembly Resln.
34).
5. Thunun lai thite
Kohhran mi thunun an nih laiin lo thi kher sela, kohhran dâna
invui a rem leh rem loh zawhna a awm a. Thunun pawh ni se, kohhran
mi anga an khawsak phawt chuan vui zêl tûr a ni. Tin, chhûngte
duhna avâng chauhva Kristian thiha inthihtîr erawh chu anmahni
kohhran remtih dân ni rawh se kan ti (Assembly Standing Committee
Resln. 2 of 29.8.1932).
6. Mahni intihluma ngaih tûr chin
Mahni intihlum chu mi tu pawh mahni intihhlum theihna eng
pawh hmanga hre reng leh tum rênga mahni nunna titâwp (la) te hi
an ni (SEC 122:8).
7. Pâwngsual leh thununna inzawm dân
Hmeichhiain pâwngsual tâwk sela, pâwngsual a ni ngei tih a
chian chuan phuar tûr a ni lo. Pâwngsualtute leh a puitute erawh
chu phuar tûr an ni (NTSC 30:8; 1979 No. 2)
8. Hmei dinhmun
Lal hmei pawm lai chu mi pasal \âwmpui a nih avângin tlangvâl
ngaia ngaih a ni a, Kristian dân zawhkimah kan siam thei lo. Nupui
tak erawh chu ni se, baptisma pêk theih a ni ang (Assembly Standing
Committee Resln. 2 of 20.6.1933).

9. Voluntary Pension-a kalte certificate pêk


1991 Synod Pastoral 16-in voluntary pension-a kalte
Pensioner Certificate pêk tûr an nih leh nih loh SEC tihchian tûra a
dah chu kan ngaihtuah a. Ngun taka kan ngaihtuah hnuin voluntary
pension-a kalte hi pensioner certificate pêk ve \hain kan hria a. An
PRESBYTERIAN HANDBOOK 157
pension dân azira thuziak dân tûr OM-in lo duang sela, SEC-ah
pawm tûrin rawn thlen leh rawh se kan ti (SEC 128:6).

10. Pensioner kan kohhran chhuahsante dinhmun tûr


Kan kohhran mi rawih pensioner kan kohhran chhuahsan/
kohhran danga pakaite chu an pension tihtâwp a ni ang (SEC 138:9).

11. Sawrkâr hna, etc.-a inhnamhnawih chungchâng


Sawrkâr hna emaw, hna dang rêng rêng emawa inhnamhnawih
thuah chuan ruaitu committee phalna lo chuan an dîl tûr a ni lo
{SEC 10:6(b)}.
12. Minister leh Pro. Pastor-te transfer kal hun
Minister transfer kal hun ni 45 chhûng tih \hin chu ngaihtuah
\hat a ni a. Minister transfer an awmna hmun tûra an kal hun hian a
kum leh January thla huam rawh se kan ti (1985 Synod Gen. 16)

13. Minister-te tân General Education


Thawktute private-a BA an zir a rem leh rem loh tihchian tûra
SEC a\anga lo lût chu kan ngaihtuah a. Synod hnuaia thawktu
Pastor-te leh Minister-te, ram chhûng leh ram pawna thawkte pawh
Pathian thu zirna lam ni lo, kawng danga private-a an zir chu phalsak
ni lo se kan ti (1981 Synod Gen. 39; 1989:29).
14. Office Inrinni chawlh
Inrinni hi sawrkâr chawlh a lo ni a. Tin, kohhran leh khawtlâng
thil pawimawh tam zâwk hi Inrinni hian tih a ni fo mai a. Synod
Office-in Inrinni chawlh ve an dîlna hi phalsak ila. July 1986 a\angin
an hmang \an ang a. Inrinnia an dârkâr hman \hin chu chawlhkâr ni
danga siam rem tûr a ni ang kan ti {SEC 101:29 (2)}.
15. Presbytery minute etc. Synod Office-ah
Mizoram Presbyterian Kohhran huam chhûnga Presbytery
tin minute leh record hlui Synod Office-a vawn \hat ni se tih thu
158 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Hmârthlang Presbytery a\anga lo lût chu kan ngaihtuah a. He rawtna
hi \ha kan ti a, kan pawm a. Presbytery tinte an minute leh record
hluite chu remchâng leh \ha an tih hunah Synod Office-a vawn \hat
tûrin pe \hîn rawh se kan ti (1981 Synod Gen. 12)
16. Property Register
‘Synod hnuaia Department-te hian Property record hi uluk
takin vawng se’ tih (Ramthar Board) thu lût chu kan ngaihtuah a.
Heti lam pang hi kan ti\ha vak lo a ni tih pawh kan sawi chhuak a.
Property Register hi Synod Department tinte uluk taka vawng tûrin
hrilh ni rawh se kan ti {(SEC 85:42(2)}.
17. Baptisma Register leh Inneih Register, Synod Archive-
a neih kim lohte leh Kohhran malin record an neih si lohte
Duplicate Certificate pek dan tur (SEC 247:26 (Nov. 12–14,
2013; OM 3:10/2014; SEC 250:44)
(1) Duplicate Certificate mamawhtu-in a awmna Tualchhung
Kohhranah (Kohhran Secretary Address-in) a Bio-data
kimchang nen ziakin dilna a thlen ang.
(2) Kohhran Committee-in ngun taka an ngaihtuah a, an
phalsak chuan Kohhran Secretary-in an remtihna Com-
mittee vawi zat leh Resolution No. te nen a hnuaia tarlan te
hi kimchang taka fill-up in Executive Secretary i/c Archive
etc. hnenah a rawn dilpui thei ang.
(a) Baptisma Certificate (Duplicate)
Hming
Pa hming
Khua/Veng
(Baptisma chan laiin)
Pian ni, thla, kum
Baptisma chan ni, thla, kum
Baptisma channa Kohhran
Baptistu
PRESBYTERIAN HANDBOOK 159
(b) Inneih Certificate (Duplicate)
Mipa hming
Pa Hming
Khua/Veng (Inneih laiin)
Pian ni, thla, kum
Hmeichhe hming
Pa hming
Khua/Veng (Inneih laiin)
Pian ni , thla, kum
Inneihnna Kohhran
Inneihtirtu
(3) Executive Secretary i/c Archive etc. in an dilnate chu uluk
taka lo enin pêk âwma a ngaih chuan Duplicate Certificate
a pe chhuak ang.
Note : Registration No. chu Office lamin an pe ang.

18. Synod palai thlenna


Synod palai thlen man hi zan riaka kal, khual khuaa mite tân
chauhva ruahman a ni \hîn a. Kum 1984 Synod chuan palai zawng
zawng huam tûrin a rêl ta a ni (1984 Synod Bu Appdx. 4-II-4(I).
19. Synod Preacher dinhmun
Zir dân pângngaia zote hnâwl tel lovin, tûn hnuah chuan Synod
Preacher hi siam belh zêl tum a ni tawh lo (1972 Pastoral 10).
20. Synod thawhlâwm pêk luh man
Synod thawhlâwm pêk luh man tûr Executive Committee-in
a lo siam thar chu kan en a, a awmzia kan hrilhfiah hnuah kan
pawm a. Hetiangin–
Synod thawhlâwm hi cheque emaw, draft emaw, MO emawa
thawn theihna hmun a\ang chuan, a him thei ang ber si, a tlâwm thei
ang bera thawn ngei tûr a ni. Sênso awm lova thawn theih dân
kawng a awm chuan a \ha ber a. Thawhlâwm theh lûttu hi palai
160 PRESBYTERIAN HANDBOOK
tâna kal man rate siam emaw, a percent tlem zâwk zâwk pêk a ni
ang (1972 Synod Fin. 9). (Synod Dânte III:114 en bawk teh).
21. Tualchhûng Kohhranah Ramthar Committee
Tualchhûng Kohhranin a \ûl dân anga Ramthar Committee
siam theih ni se tih Ramthar Board-in an rawn rawt chu an rawt
ang hian kan pawm (1970 Synod Gen. 12).
22. Bial Sunday School Committee neih
Synod Sunday School Committee-in Bial tinah Sunday
School Committee siam a rawt chu Synod-in a pawm (1975 Synod
Gen. 53).
23. Bible Sunday
Bible Society tâna ni bîk siam rawtna Tuichângrâl Presbytery
a\angin a lo lût a. Khawvêl ram dangah chuan December Chawlhni
hmasa ber hi hman a ni \hîn a, chu chu hmang ve tawh \hîn ila kan ti
(1964 Gen. 9).
24. Hmeichhe tâna Pathian thu zirna hawnsak
Hmeichhe rawngbâwlna hi kan kohhranin a mamawh zual deuh
deuh dâwna a lan avângin zir tûr mi an awm chuan hmeichhiate
pawh lâk ni ve tawh rawh se kan ti. Hmeichhia chu lâk an nih
chuan Theological Education leh Pastoral Ministry Commission
rawtna dân ang lam chi atân ni rih sela, a \ûl anga la en zui zêl ni
rawh se (1968 Synod Past. 10).
25. Hmeichhia Kohhran Upa atâna nemngheh chungchâng
Kan kohhran Synod huam chhûngah hmeichhia Kohhran
Upa atâna nemngheh tûr leh tûr loh chungchâng Synod Executive
Committee thu lût chu kan ngaihtuah a. Hemi chungchânga
Presbytery tin ngaih dân pawh kan ngaithla a, ngun taka kan
ngaihtuah hnuin heti hian kan rêl–
PRESBYTERIAN HANDBOOK 161
Hmeichhia Kohhran Upa atâna nemnghet tûr hian kan ram
kohhran hi kan la tiam meuh lo niin a lang a; chuvângin, hmeichhiate
hi Kohhran Upa atân nemngheh ni rih lo se kan ti (1987 Synod
Gen. 13).

26. Kohhran indan leh Upa pêk


Aizâwl Chhim Presbytery chuan Presbytery-in kohhran indan
a phalsak \umin Kohhran Upa thlan dîlna a phalsak theih leh theih
loh kan kohhran dân hrilhfiahna chiang zâwk a awm theih leh theih
loh a zawhna chu kan sawi ho va. Upa pêk thu hi Presbytery-in a
duh anga a tih theih a ni e kan ti (SEC 45:11).

27. Kohhran malin Christian Organisation mahnia lo zawm


ve chungchâng
He thu hi ngun taka kan sawi ho hnuin kohhran malin Christian
Organisation mahnia lo zawm ve hi kan remti lo (SEC 45:11).

28. Kutdawh tâna lehkha siam tawh loh


Kutdawhte hnênah recommend-na pêk tih tawh loh ni se tih
Chhimphei leh Chhimthlang Presbytery-te thu lût chu kan ngaihtuah
a, an rawt ang hian kutdawh tâna kutdawhna lehkha pêk loh ni
rawh se kan ti (1976 Synod Gen. 30).

29. Pastoral Ministry hnuaia thawkte zirna sâng zâwka zir


tûrte thlan dân–

(1) B.D. zir tûr: B.D. zir tûr kum tina Theological Education
Board-in a lâk avângin leh kan Pastor-te B.D. pass-tîr
vek tumna policy a awm avângin Pastoral Committee-in
a \ûl dân azirin zir tûr a thlang \hîn ang.

(2) M.Th. zir tûr: Mi tlêm tê chauhvin M.Th. hi zir theih a nih
avângin zir thei tûra pawm tawh sate chu a tam thei ang
ber zirtîr an ni ang.
162 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(3) Ph.D. or D.Th.: College sâng zâwkte neih tum a nih
avângin leh chumi atân chuan D.Th. or Ph.D. degree
neite awm ngei a ngaih avângin Doctorate degree bei
tûrin mi lâk a ni ang a. Hêng mite hian Doctorate degree
an beih hmain enchhinna class an nei hmasa phawt tûra
ngaih a ni a, enchhinnaa pass lote chu tirh zui zêl an ni lo
vang.

Hêng bâkah hian a chipchiar chu Synod Service Rules, 2012


bung VI-na en mai tûr a ni.

30. State Day Office holiday atân


State Day February 20 hi Synod holiday atân hman ve ni se,
tia OM-in a rawn rawt hi a \ha e kan ti (SEC 119:10).

31. Social Front Committee din chungchâng


Social Front Committee din chungchângah Ramhlun 'N'
Kohhran Committee ziaktu hnên a\angin zawhna kan lo hmu a,
hetiangin kan ngaihtuah–
Social Front Committee hi Synod emaw, SEC phalna la hmasa
lova din hi kan kalphung nên a inmil lovin kan hria a, Social Front-
in kohhran hrang hranga committee din tûr a lo tih hi chu kan
pawmpui {SEC 119:26(1)}.
32. Missionary-te inkhâwmpuia an dinhmun tûr
Mizoram a\anga kal chhuak missionary-te Bial Inkhâwmpui
leh Presbytery Inkhâwmpuia an dinhmun zêl tûr SEC 108:
(Appdx.1:1(6)-in 1990 thlenga hman tûra a tih chu engtia hman zui
tûr nge ni ang tih kan sawi ho va. Kan missionary Mizoram a\anga
ram pâwna kalte hi Bial Inkhâwmpui leh Presbytery Inkhâwmpuiah
anmahni awmna Bial \heuhvah palai ni sa an ni zêl ang kan ti (SEC
120:6).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 163
33. Kristian Hla bu humhalh chungchâng
Kristian Hla Bu-a mi hla, phalna la si lova a remchâng leh duh
apiangin an chhu chhâwnga hla bu danga an chhuah \hin leh kohhran
pâwl dangin kan hlaa mi a thlûk hmanga kaihlek an chîng \hîn hi
humhalh \ûlin Synod Music Committee chuan a hria a. Hemi
chungchâng hi SEC-a thlen tûrin a rêl a (Music Comt. Resln.no.6
of 14.9.2000).
SEC chuan Music Committee-in a humhalh dân tûr lo ruahman
sela, SEC-ah rawn thlen leh rawh se tiin a rêl a. (SEC.175:45(2)
of 31st Oct.- 2nd Nov.2000).
SEC thu bawh zuiin Music Committee chuan Kristian Hla Bu
humhalh dân tûr chu hetiangin a rawn chhawp chhuak ta a ni. (Music
Comt.Resln.No.5 of 24.10.2001)
(1) SEC-in phalna a pekte chuan an hla buah
acknowledgement an tar lang ngei tûr a ni.
(2) Phalna la hmasa lova chhut chhâwn awih a ni lo va. Phalna
chu Synod Music Committee kaltlanga SEC-in a pek
tûr a ni.

(3) A buin emaw a phêk emawa chhut chhâwn pawh ni


sela, a thu leh a thlûk (melody) tihdanglam awih a ni lo.
A thu leh a thlûk tihdanglam leh Pathian fakna hla
kohhranin a pawm theih chi ni lo atân hman awih a ni lo
bawk.
(4) Kristian Hla Bu-a mi hla chhut chhâwn phalna latuten mi
dang hnênah phalna pêk lehchhâwn awih a ni lo.
(5) Kan kohhran Pathian biakna hla bu, hla serh (sacred
hymns) a nih avângin, Pathian biakna atân khawii hmunah
pawh hman theih a ni a, amaherawhchu Pathian biakna
atân ni lêm lo fiamthu nân leh pawlawh taka hman tûr a
ni lo.
164 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(6) Kohhran leh chhûngkaw tinten kan tu leh fa \hangthar
zêlah hla humhalh \ûlzia inzirtir chhâwn zêl hi thil \ûl tak,
kan tih ngei tûr a ni tih hria ila. Hei hi kan Kristian hla bu
kan humhalhna atân a \angkai hle ang.
(7) Hêng bâkah hian kan hla bu-a mi a thu leh a thlûk hman
dik loh chungchângah hetianga hmang dik lo an awm
chuan Bialtu Pastor emaw Upa-ten emaw fîmkhur tak
siin kan duh dân leh a \ûl angte lo sawipuiin \an lo la
\hîn se.

34. Inthlanpui etc.-a office chawlh chungchâng


Hemi chungchâng hi OM-in SEC a zâwt a. Hetianga holiday
list-a awm lo sawrkârin chawlh an puan ang chi hi chu office lam
hotute inrâwn khâwma âwm an tih anga an kalpui \hin hi a tâwk e
kan ti (SEC 123:16).

35. India ram pâwna seminar, etc.-a intirh dân


SEC 129:46 thu bawh zuiin seminar/workshop/inkhâwmpui/
kohhran tlawh etc.-a tel tûra India ram pâwna intirh dân tûr
kaihhruaina OM-in a lo duan chu Secretary-in a chhiar chhuak a,
siam \hat ngaite siam \hain kan pawm. Hetiangin–

INDIA RAM PÂWNA INTIRH DÂN


Pathian hruainain kan Synod chuan ram pâwn mite hriat kan
lo hlawh ve ta tial tial a. Seminar/workshop/inkhâwmpui/kohhran
tlawh etc.-a tel tûrin India ram pâwn a\anga sâwmna kan dawng ta
fo va. Chuvângin, India ram pâwna kal dân leh kal tûr thlan dân
chungchângah tih dân rualkhai deuh kan neih \ûlin SEC-in a hria a
(SEC 129:46). A hnuaia mi ang hian duan a ni–
(1) Synod hnuaia thawktu tu mahin mahni pual atân mahni
bengvâr thilin India ram pâwna zin programme an siam/
zawng tûr a ni lo.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 165
(2) India ram pâwna zin tûra sâwmna mi mala dawngtu an
awm chuan a rang thei ang berin Synod Officer's
Meeting/Board-ah a hriattîr ang a, OM/Board-in Synod
tâna \angkai tûr a nih leh nih loh te, kalna âwm chi a nih
leh nih loh te leh an sâwm kher lo kha kal tûr a nih leh nih
loh te ngun takin a thlîr ang a. Kalna âwm chi a nih loh
chuan kal loh mai tûr a ni ang a, kalna âwm chi a nih
pawhin an rawn sâwma emaw, mi dang emaw kal âwma
OM/Board-in a ngaih apiang a tîr thei ang.
(3) Synod hminga India ram pâwna kal tûra thlan
chungchângah chuan India ram pâwna la kal lote kal tûra
thlan tum hrâm hrâm tûr a ni ang. A pawimawh dân azirin
kal tawhte pawh intirh nawn theih a ni ang.
(4) A ngaihtuahtu tûrin a ngaihtuah hman loh khawpa sâwmna
hmanhmawh dawn a nih chuan kal hman lova inngaih
mai tûr a ni a, remchâng dang nghah leh mai tûr a ni ang.
(5) India ram pâwna zin hi thil hautak deuh mai a nih avângin
kan kohhran tâna \angkai thei ngei tûra hriatah chauh lo
chuan intirh loh tûr a ni ang.
(6) Hêng a chunga dânte hian zir leh tûra inbuatsaihte a huap
lo vang (SEC 131:8 & Appdx. I)

36. Synod in luah dân en\hatna


‘Synod In’ tih hian Mizoram Presbyterian Synod hnuaia Pastor
Quarters te leh Department hrang hranga in neih zawng zawng a
huam a. Hêng in luah dân chu a hnuaia ziak ang hian siam a ni a, in
luahtuten zawm ngei tum tûr a ni (SEC 164 Appdx. III; 3-5 June,
1998; SEC 214:18; 2007 Synod Gen. 74; SEC 217:36; SEC
218:55)
(1) Synod in leh a chhûnga bungrua (property) te chu record
bu siamin fel taka record vek tûr a ni a. In luahtu chhuak
166 PRESBYTERIAN HANDBOOK
tûr leh luahtuten record chu en chiangin mumal taka inhlan
tûr a ni.
(2) In luahtuin a chhûng leh a vêl a vawng faiin, a humhalh
tûr a ni a, compound ramri humhalh thuah pawh Synod
aiawhin mawh a phur ang.
(3) Fîmkhur loh vânga in leh bungrua tihchhiat a awm chuan
a luahtuin a siam \hain emaw a thlâkna emaw a ngaihtuah
tûr a ni.
(4) In luahtuin ran vulh a duh chuan pâwnah ran in siamin
uluk takin a enkawl tûr a ni a, in leh a vêlah ran chhuah
loh tûr a ni. |henawmte leh vântlâng tâna rimchhia leh
hnawksak lo tûrin ran in chu a siam tûr a ni.
(5) Kawngkhâr leh tukverh dârthlalang keh chu kum khat
chhûngin panga chin thlengin Synod-in a thlâk ang a, a
bâk chu luahtuin a thlâk tûr a ni. Chumi piah lamah thil
bîk a awm chuan a \ûl anga ngaihtuah a ni ang.
(6) Chênna atâna ruat Synod in leh compound chhûng chu
hnawksak leh ngaihmawhawm thei sumdâwnna thil
buatsaih leh zawrh leh enkawl nân hman loh tûr a ni.

(7) Mi rawihin a kawppui leh ama fa te, ama châwm leh


enkawl (dependants) ngei leh a nu leh pate bâkah mi
dang pahnih aia tam a awmpui tûr a ni lo. Hêng bâkah
mi dang awmpui a neih dâwn chuan Enkawltu/Board/
Committee hnênah a dîl tûr a ni. Eng emaw chen laklawh
thilah chhûngkaw dangin an hrawn dâwn a nih pawhin
Enkawltu/Board/Committee hnênah a dîl tûr a ni.
(8) In luahtuin a chhuahsan dâwnin Committee emaw a aiawh
mawhphurtu a ruat emaw nên bungrua leh compound
thil an en fel vek tûr a ni a. A luah thar tûr pawhin
Committee emaw a aiawh mawhphurtu emaw nên en
PRESBYTERIAN HANDBOOK 167
leh vek tûr a ni. Fel leh fai takin mahni in luah chu
chhuahsan tûr a ni.
(9) Synod in leh ram chhûnga thil lo chîn leh vuah tawh chu
a chhuah dâwnin lâk chhuah tûr a ni lo.
(10) Synod in chhûngah kohhran leh sawrkâr phal loh thil
eng mah kawl phal a ni lo. In leh compound chhûnga
pâwn lam mi bungrua kawl phal a ni lo.
(11) Synod ina furniture leh thil dang awm sate chu a luahtuin
a mamawh lo a nih pawhin chhe lo tûr leh hmêlhem lo
tûra dah \hat zêl tûr a ni.
(12) Synod in bul leh a vêla thei kung leh thing awm sate chu
\ha taka enkawl zui tûr a ni.
(13) Synod in chu a chhûng pindan tihdanglam te, a sak dân
tihdanglam te a \ûl a nih chuan Enkawltu Committee
phalna lâk hmasak tûr a ni a, anmahni duh dâna lo
tihdanglam mai tûr a ni lo.
(14) Electric Bill leh tui bill pêk tûr ang angte chu in luahtuin a
pe tûr a ni a. A luah chhûnga bill chu a chhuahsan hnuah
pawh a pe zui tûr a ni ang. Synod ina bial/tualchhûng leh
Synod-in telephone a dahte hi renchem takin a kawltu
apiangin hman tûr a ni.
(15) Synod in luahtuten insawn tûr leh pension-a kal dâwn
leh hna bânsan avânga an in luah chhuahsan tûr an ni tih
an hriat a\angin a hun taka chhuahsan thei tûrin an
inbuatsaih tûr a ni a. |ûl bîk thil avânga ngaihtuahtu
Board/Committee-in a phalsak a nih chauh loh chuan
chhuahsan tûr an nih an hriat a\anga ni 30 (sawmthum)
chhûngin an chhuahsan tûr a ni.
(16) Synod in leh compound leh thil neih (property) enkawlnaa
Synod Executive Committee aiawha mawhphurtu chu
168 PRESBYTERIAN HANDBOOK
hêngte hi an ni–
(a) Pastor Quarters-te – Officer's Meeting/Sr.
Executive Secretary/Pastor Bial Standing
Committee
(b) Enkawltu Deptt. nei lo – Synod Property
Committee
(c) Enkawltu bîk nei Deptt. – Department Board/
Committee

Hêng zawng zawnga thu tâwp neitu chu Synod a ni.

37. Mizoram Presbyterian Church Synod Pastor Quarters


sak dân tûr kaihhruaina (vide SEC 218:55)
Note: Kaihhruaina siam number pêk dân tidanglam lovin dah a ni.
Thuhmahruai: Pastor Quarters sak leh luah chungchâng Policy
en\hat hi SEC 214:18 chuan \ûl a tiin Synod-ah a thlen a, 2007
Synod Gen. 74-na chuan SEC-in hman nghâl theihin lo siam rawh
se tiin a dah a. SEC 217:36-na chuan Property Committee-in
ruahmanna rawn siam se, SEC-ah rawn thlen leh rawh se a ti a.
Property Committee chuan a ruahmanna SEC-ah a thlen leh ta a,
SEC 218:55 chuan ngun taka a en hnuah hman nghâl tûrin a pawm
ta a ni. Hemi rual hian Synod In luah Dân Kaihhruaina SEC 164 of
3-5 June, 1998-a mi pawh ennawnin tihdanglam awm lovin hman
zui tûrin a rêl a ni.
I . 1. Pastor Quarters hi 1300 sq.ft-a liana sak tûra ruahman a
ni (Ref. Synod 1994 Gen. 42).
2. Pastor Quarters sak tûr thlan leh a sak dân tûr Plan &
Drawing chu OM kutah a awm ang.
3. Room awm dân tûr hetiang hi a ni ang.
(1) Master Bed Room with attached Toilet - 1 No.
(2) Bed Room - 1 No.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 169
(3) Guest Room - 1 No.
(4) Sitting Room
(5) Kitchen-cum-Dining Room
(6) Study Room - 1 No.
(7) Store Room - 1 No.
(8) Common Toilet- 1 No.
4. Foundation isolated/combined footings. A thûk zâwng
1.50m aia pâwn lo.
5. Plinth Wall sân zâwng 0.450 m (1½ ft.)
6. Reinforced cement concrete (RCC) hna chu M 20-a chak
a ni tûr a ni.
7. A bang atân Bricks hman a ni ang a, 1.4 Cement mortar
hman tûr a ni.
8. Room chhûng pindan atân plywood or 5mm-a chhah AC
plain sheet hman tûr a ni. Main Door len zâwng 7 or 6½ ft.
x 4 or 3½ ft.
9. A chhuat PCC 1:3:6 proportion 4 inches-a chhaha chhûn
tûr a ni (Hmun zâwla sak a nihin). Toilets chhuat, Tui dehna
leh Toilets bang (1.80m sang)-ah te Ceramic tiles/Glazed
tile hman tûr a ni.
10. A chung atân 0.63mm-a chhah GCI Sheet leh Tuidawn
atân G.S. Sheet hman tûr a ni a. Eaves Board dah tûr a ni
bawk.
11. Ceiling atân 4mm-a chhah AC plain sheet hman tûr a ni.
12. Thing hman ngaihnaah hêng Thingri, Thlado, Tufar, Char,
Herhse, Ngiau leh Thlanvawng te hman tûr a ni.
13. A chhûng bang rawng atân cement primer hnawih zawhah
Distemper hman tûr a ni. A bang pâwn rawng atân water
proofing cement paint hnawih a, thing lam chi atân synthetic
enamel paint hman tûr a ni.
170 PRESBYTERIAN HANDBOOK
14. Pastor Quarters sakna sum hian Electrification, Internal
Water supply leh sanitary te a huam tel a ni.
15. Common Toilet atân Indian or Orissa Type Water Closet
hman a, Master Bed Room attached Toilet atân European
water closet hman tûr a ni.
16. Pastor Quarters-ah hian Ceiling Fan Master Bed Room
leh Sitting Room-ah pakhat ve ve awm tûra ngaih a ni a,
khaw lumna hmunah chuan room dangah pawh a \ûl anga
dah belh theih a ni ang.

II. 1. Pastor Quarters sak hi Bial Standing Committee-in a


enkawl ang a, a \ûl chuan Building Sub-Committee/
Working Committee a siam \hîn ang.
2. Pastor Quarters saten structural plan drawing anga sa tûra
beisei kan ni a, ruahman sa bâka belh \ûl a awm pawhin
Senior Executive Secretary phalna lâk hmasak tûr a ni.
3. Pastor Quarters sakna tûr Grant te hi instalment-a pêk
\hin tûr a ni a, \ûl bîk thilah chuan vawi khatah pawh pêk
zawh theih a ni ang.
4. Pastor Quarters saten thla hnih dan zêlah an hmasâwnna
report ziakin Senior Executive Secretary hnênah an pe \hîn
ang.
5. Pastor Quarters saten an sak zawhah completion report
ziakin Senior Executive Secretary hnênah pêk tûr a ni ang.
6. Pastor Quarters sakna sum te hi Audit tûr a ni a, Audit
theih tûrin Account te hi fel taka vawng tûra beisei kan ni.
7. Pastor Quarters sakna tûr atâna sum senso chu Synod
rêl ang zêl a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 171
38. Mission Field-a Church Court siam dân (SEC 181)
Mission Field-a kohhran anga enkawl tham ringthar an lo
awmin, Field Committee-in Church Court neih \ha a tih chuan
Synod Mission Board-ah a thlen ang a. Board chuan a \ûl
angin Synod-ah a thlen ang. Synod phalnain Mission Field-ah
church court hawn theih a ni ang.
Tin, Church Court hawn tawhna Field chu \hen a nih
chuan Church Court hranga inrêlbâwl thei ve ve tûra ngaih an
ni ang.

(1) Kohhran siam dân:


(a) Church court siam hmaa kohhran anga lo awm tawh, dân
zawhkim 50/Kristian chhûngkua 10 (Missionary tel lovin)
awmna chin chu kohhran puitlinga pawm nghâl an ni ang.
(b) Church Court siam a nih laia dân zawhkim 50/Kristian
chhûngkua 10 la tlin lohna leh tûn hnua lo la ding thar
tûrte chu Preaching Station an ni phawt ang a. Kohhran
puitlinga siam chungchângah chuan Joint Pastorate
Meeting-in thu a nei ang.
(2) Kohhran Upa: Nemngheh sate chu an nih anga pawm
nghâl an ni ang a. Upa thlan chu Joint Pastorate Meeting-in
thuneihna a ni ang. A nemnghettu tûr chu Synod Executive
Committee-in a ruat \hîn ang a. Upa thlan dân chu kan kohhran
dânin a sawi angin a ni ang.
(3) Tualchhûng Kohhran Committee:
(a) Member ni sate:
(i) Minister, Pastor, Pro. Pastor leh Upa-te
(ii) Evangelist-te
(iii) Institution Head-te (Institution awmnaah)
(b) Member thlan: Kan dânin a sawi angin kum thum atân
Pastorate Meeting phalnain mi an thlang ang a. Kohhran
172 PRESBYTERIAN HANDBOOK
anga an din tirhah chuan thlan emaw, a ruata ruat emaw,
a remchâng zâwk zâwk hman a ni ang. Hun kal zêlah
chuan kan dân anga thlan zêl tûr a ni ang.
(c) Institution (School, etc.) awmnaah chuan kohhran
committee-ah Mission hnathawk, member ni sate tiamin
hmun thuma \hena hmun hnih aiin an tam tûr a ni lo.
(d) Kan dân angin Pastor leh Pro. Pastor te chu an Bial chhûng
kohhran khawiah pawh an awm lai a nih phawt chuan
hotu chan an chang zêl ang.
(4) Bial (Pastorate):
(a) Church Court siam laia Pastor lo awm mêkna te chu Bial
anga mumal taka siam an ni ang. Pastor Bial huam chin
leh Bial \hut hmun (station) tûr te pawh Board-in remchâng
angin a ruahman ang a, Synod Pastoral Committee-ah
pawm tûrin a thlen ang.
(b) Bial Inkhâwmpui: Pastor Bial Inkhâwmpui kum khatah
vawi khat a awm ang a, member-te chu hêngte hi an ni
ang–
Member ni sate:
(i) Bial Inkhâwmpui puipate
(ii) Bial Committee hrang hrang member-te
(iii) Minister, Pastor leh Pro. Pastor-te
(iv) Upa-te leh Tualchhûng Kohhran Committee
member thlante
(v) Evangelist/Evangelist Teacher-te/Missioary-te
(c) Bial Standing Committee: Bial Inkhâwmpui kâra
thu pawimawh ngaihtuah tûrin Bial Standing Committee
a awm ang a. Member-te chu hêngte hi an ni ang-
(i) Bial Inkhâwmpui puipate
PRESBYTERIAN HANDBOOK 173
(ii) Minister, Pastor leh Pro. Pastor-te
(iii) Bial chhûng Missionary aiawh 2
(iv) Kohhran tin aiawh mi pahnih zêl
(5) Joint Pastorate Meeting: Presbytery dinhmuna dah an
nih hma chuan Joint Pastorate Meeting an nei ang a, a huam
chhûnga Pastor Bial zawng zawng a khaikhâwm ang. Joint
Pastorate Meeting chu kum tin vawi khat neih tûr a ni ang.
Field workers (Pastor leh Evangelist) te rawngbâwlna report
a thlîr ang a. A huam chhûng kohhran statistics pawh fel taka
vawngin Board-ah a thlen \hîn ang.
(a) Joint Pastorate Meeting member-te:
(i) Joint Pastorate Inkhâwmpui puipate
(ii) Joint Pastorate Committee hrang hrang member-te
(iii) Minister, Pastor leh Pro. Pastor-te
(iv) Pastor Bial tin Chairman leh Secretary (Sr.)
(v) Upa-te
(vi) Missionary-te
(vii) Dân zawhkim 20 (sawmhnih) aiawha mi pakhat zêl
Bial-in a ruatte
(b) Joint Pastorate Standing Committee: Joint Pastorate
Meeting inkâra thu pawimawh ngaihtuah tûrin Joint Pastorate
Standing Committee a awm ang a. Hêngte hi member an ni
ang-
(i) Joint Pastorate Meeting Puipate
(ii) Minister, Pastor leh Pro. Pastor-te
(iii) Pastor Bial aiawh mi pahnih \heuh
(c) Headquarters: Joint Pastorate Meeting Headquarters
chu Mission Field Headquarters apiang a ni ang a. Chutah
chuan thawhlâwm leh record pawimawhte pawh vawn a ni
ang.
174 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(6) Field Secretary: Field Secretary chu Field chhûng
committee zawng zawngah member ni sa a ni ang.
(7) Mission Board-a thu thlen dân: Tualchhûng kohhran
leh Bial Inkhâwmpui chuan anmahniin Mission Board-ah thu
an thlen tûr a ni lo va. Thu thlen tûr an neih chuan Tualchhûng
a\angin Bialah, Bial a\angin Joint Pastorate Meeting-ah, Joint
Pastorate Meeting chuan \ûl a tih angin, Field Secretary
hriatpuiin, Mission Board-ah thu a thlen \hîn ang. Joint
Pastorate Meeting chuan Mission Board kal tlang lo chuan
Synod-ah emaw, Synod Executive Committee-ah emaw thu
a thlen tûr a ni lo.
(8) Thawhlâwm chungchâng: Synod hnuaia kohhranten
thawhlâwm an thawh dân pângngaiin an thawh ang a.
Tualchhûng pual tûr leh Synod-a kal tûrte chu thliar hrangin
Synod-a kal tûr chu Field Headquarters kal tlangin Synod-ah
theh luh tûr a ni a. Chu chu Field Receipt-ah telh tûr a ni.
(9) Synod Inkhâwmpuia palai dân: Synod Inkhâwmpui
apiangin vote nei lo palai (non-voting delegates) angin JPM
aiawh pahnih Joint Pastorate Meeting-in a tîr ve \hîn ang a.
TA/DA pawh Synod palaite anga pêk an ni ang.
39. Synod Inkhâwmpui rorêl tihzângkhai dân tûr (Synod 2009
Gen.5; SEC 228:14; 229:12; Synod 2010 Gen.70 (Appendix 7)
Note: Hetah hian ‘Synod Inkhâwmpui Tihzângkhai Dân Tûr’ tih
chhûnga a khaikhâwmna (Rawtna) dah a ni a; ‘zir chianna’ leh
‘Agenda tam chhan leh harsatna’ tihte chu dah tel loh a ni.
(1) Presbytery a\anga Synod-a thu lûtte chu Synod Officer’s
Meeting-in lo en felin Policy thar tih loh chu a changtu
(concern) Board/Committee-ah a pe ang a, annin an rêl
zui dân chu Synod Secretary-in Synod-ah a report \hîn
ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 175
(2) Agenda titlêm tûra infuihna hi Synod Secretary-in
Presbytery leh Bial Inkhâwmpui dâwnah hriattîrna pêk
thar \hin ni se.
(3) Agenda sawi hawngtuten an theh luh chhante tawi fel taka
sawi ni se.
(4) Synod-in a rêl fel tawh agenda pângngai chu kum 3 tal a
ral hma chuan thlen nawn loh ni se.
(5) Synod rorêlna hmunah Moderator kaihhruaina zah thiam
a, ngaichâng thiam lehzual tûra palaite hriattîr thar \hin ni
se.
(6) Hmun dang a\anga palai lo kal (Fraternal Delegates)-te
chibai bûkna sawi \hin hi rorêlna hunah sawi tawh lovin
Pathian biak Inkhâwmah sawitîr \hin ni se.
(7) Palai lawmna Presbytery wise-a indintîr \hin hi rorêlna
hunah ti tawh lovin Palai lawmna inkhâwm (thlen kim zân)-
ah tih ni se.
(8) Palai chhiar dân kalhmang kan neih mêk Synod 1999 Gen.
33-in a siam hi hman zui zêl ni se.

40. Hmeichhia leh K|P inkhâwmpui tihzângkhai dân tûr


1. Bial leh Branch-ten inkhâwmpui thlengtu \anpuina pêk thuah
bengvâr chhuah lehzual tûra inngen ni se.
2. Central Committee-in inkhâwmpui thlengtu Rs. 10,000 aia
tlêm lovin \anpui \hîn se.
3. Thlen inte tihautak lo tûr zâwnga khawsa tûr leh puanthuah
leh zanriak buhfai intodelh tûra palaite inhriattîr ni se. A thei
chuan thlen inte pawisa fai pawha \anpui ni se.
4. A theih chin chinah pandal hmanrua tarpoline, etc. K|P leh
Kohhran Hmeichhiate hian neih dân kawng ngaihtuah se (SEC
135:15).
176 PRESBYTERIAN HANDBOOK
41. Minister foreign-a zirte course pêk belh, etc. chungchâng
SEC 137:41-in foreign-a zirte course pêk belh chungchâng
thuah Theological Education Board-in lo zir chiang se a tih chu zir
chiangin ruahmanna a rawn siam a. Ngun taka kan thlîr ho hnuin
siam \hat ngaite siam \hain kan pawm. Hetiangin–
(1) Foreign-a lehkha zira kal tûr chuan an course lâk tûr leh
a hun rei lam tûr an tichiang hmasa tûr a ni.
(2) A course lâk tûr leh a hun rei zâwng tûr pawh phal chin
neiin a tîrtu Board/Committee-in a kaltîr ang.
(3) An zirlai an zawh theih dâwn loh va, hun pawhsei a \ûl
chuan a tîrtu Board/Committee phalna an la hmasa tûr a
ni.
(4) An course bâk course sâng zâwk zir an duh pawhin
Board/Committee phalna an la hmasa tûr a ni a. Hemi
phalna awm lo chuan an dîlna pawh recommend-sak
tûr a ni lo.
(5) Course dang an zirna tûr hun rei zâwng pawh a tîrtu
Board/Committee-in hre sain a tichiang ang (SEC 138:10
& Appendix-1).

42. Synod zin man pêk dân (SEC 245:25, Appendix 5)-a rêl
angin hetiang hi zinna D.A., Sitting Allowances leh thlawhnaa zin
chungchânga kalhmang thar tûr chu a ni.
(1) Sitting Allowances ` 200
(2) Zinna D.A.
(a) Mizoramah ` 250
(b) North East India ` 400
(c) Rest of India ` 600*
*Synod Transit Accomodation awm lohnaah ` 800/- per day
a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 177
(d) ZPP Pastor/Missionary Pastor/Field Secretary/
Administrative Secretary ` 250
(3) Thlawhnaa kal phal: Synod-in thlawhnaa zin a phal sa bâkah
hêngahte hian Economy Class-a zin phal a ni–
(a) Kolkata – Chennai
(b) Kolkata – Mumbai
(c) Kolkata – Delhi
(d) Kolkata – Bangalore
(4) Synod hnuaia Department hrang hrang driver, hotute committee
hruaia nghâkten Sitting Allowance ` 100 an hmu \hîn ang.
(5) Synod Inkhâwmpui Sitting Allowance ` 150
43. Inkhâwmpui hrang hrang neih hun ruatna
Kum 2002 Synod Inkhâwmpui chuan, Bial Inkhâwmpui hi
ram pumah a ruala neih ni se, SEC-in lo bawh zui rawh se (2002
Synod Gen. 20) tiin a rel a. Synod Executive Committee chuan,
'Ram pum dinhmun uluk deuh zawka thlirin OM-in ruahmanna rawn
siam se la. K|P leh Kohhran Hmeichhe Inkhâwmpui Lian neih
hunte pawh rawn thlir tel nghâl rawh se,' (SEC 190:8) tiin a rel leh
a. Synod Officer's Meeting chuan ngun taka kan ram dinhmunte
thlirin rawtna a rawn siam a (OM 8/2003:9). SEC-ah a rawn thlen
leh a, a hnuaia mi ang hian ram puma inkhâwmpui hrang hrang neih
hun tûr a lo duang chhuak ta a ni (SEC 191:41).
(1) Bial K|P Conference - January Pathianni Vawi 4-na
(4th Sunday of January)

(2) Bial Hmeichhe - February Pathianni Vawi 2-na


Inkhâwmpui (2nd Sunday of February)

(3) K|P General - March Pathianni Vawi 1-na


Conference (1st Sunday of March) Kum
khat dânah neih \hin tûr a ni ang.
178 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(4) Kohhran Hmeichhe - March Pathianni Vawi 2-na*
Inkhâwmpui Lian (2nd Sunday of March) Kum
khat dânah neih \hin tûr a ni ang.
*SEC 235:12-in a tih danglam
anga dah a ni.

(5) Bial Inkhâwmpui - April Pathianni Vawi 4-na* (4th


Sunday of April) Palm Sunday,
Good Friday & Easter Sunday-
in a tihbuai châng chuan a
remchan dân angin Bialin ruat
mai tûr a ni. SEC 191:41 thu
*SEC 223:13-in a tihdanglam
anga dah a ni.

44. Synod Relief pêk dân rate en \hatna (SEC 224:43; OM


4:43/2010; SEC 228:32; 247:18(3); OM 3:41/2014; SEC
250:58)
Eng emaw avanga chhiat tawk an awmin thlamuan leh
\awng\aisak hi Kohhran tih tûr pawimawh tak a ni a. A châng chuan
sum leh paia puihte pawh a \ûl hle \hîn. Amaherawhchu, sum leh
paia inpuih hi rualkhai leh fel taka tih a \ûl avângin fîmkhur leh uluk
taka tih a ngai a. Chutianga in\anpui a lo \ûl châng chuan Synod
Hruaitute leh kohhran hruaitute/Pastor-te inberâwnin a hnuaia mi
ang hian \anpuina pêk theih an ni ang.

|ANPUINA PÊK CHHAN


Thlipui, rial, tuilian, Rate hman lai Rate thar
leimin & kângmei tuarte (in Rupees) (in Rupees)
A. In chhia
1. Mimal in (a) chhe vek 5,000 10,000
Mahni in luah (b) chhe vek lo 3,000 8,000
2. Mi in luah (a) chhe vek 4,000 6000
(b) chhe vek lo 2,000 4,000
PRESBYTERIAN HANDBOOK 179
3. Mahni luah loh in (a) chhe vek 4,000 6,000
(b) chhe vek lo 2,000 4,000
4. Biak In (a) chhe vek 40,000 60,000
(b) chhe vek lo 20,000 40,000
5. Kohhran Hall/In (a) chhe vek 10,000 20,000
(b) chhe vek lo 5,000 10,000
B. Thite \anpuina
Rate hman lai Rate thar
(in Rupees) (in Rupees)
1. Tuilian, leimin, thlipui,
rial leh kangmei avânga thi 10,000 20,000
2. Bial/Kohranin \anpuina pek
âwma a ngaihte 10,000 20,000
C. |anpuina hrim hrim
Rate hman lai Rate thar
(in Rupees) (in Rupees)
1. Rethei zualte 5,000 8,000
2. Rualbanlote 2,000 5,000
Note: Rate târ lan hi a tam ber atâna bithliah a ni a, chhiat tawh
dân, harsat dân leh sum awm dân azirin bithliah aia tlêm pawh pêk
theih a ni ang.
Hêng bâkah hian chhiatna râpthlâk, khawtlânga buaipui tham
leh mihring nunna eng emaw zât hlohna ang chi-ah chuan, buaipuitute
leh tuarte \anpuina sum theh khâwmna lamah Synod Officers’
Meeting-in \ûl a tih angin a pe thei ang.

45. Synod mi rawih ni lo, official duty-a tirhte chhawmdâwl


dân (2012 Synod Gen. 38; SEC 244:18;OM 5:16;OM 9:14;
SEC 245:18)
Kum 1995 Synod chuan Synod Committee hrang hranga
member-te chu sitting laia an dam lohva Free Medical Treatment
pêk a remti a. He thu hi SEC 152:7 chuan ûm zuiin Free Treatment
pêk dân tûr ruahmanna fel tak a siam tawh a. Kum 2012 Synod
180 PRESBYTERIAN HANDBOOK
chuan Synod mi rawih ni lo, official duty-a tirh, damdawi ina awm
ngai khawpa damlo leh tawhsual tâwkte chu a chhawmdâwl dân
zau deuhva siam \ha a ti a. He thu hi ûm zuiin SEC 244:18 chuan
OM kutah SEC-a thlen leh tûrin a dah a. OM chuan hetiang hian
ruahmanna a siam a, SEC 245:18 chuan a pawm ta a ni.
1. Ruahmanna awm sa nêna a danglamna
Kum 1995 Synod chuan Synod Committee hrang hranga
member-te, an sitting laia damlote tân Medical Free Treatment a
siam a. Kum 2012 Synod-ah chuan Synod mi rawih ni lo, Synod
Committee-a member ni bawk lo, official duty-a tirhte chhawmdâwl
dân tih a ni thung.
2. Synod mi rawih ni lo, official duty-a tirh
Synod mi rawih ni lo tih hian Synod a\anga thla tin hlawh laa
chhawr ni lo, a chunga sawi anga Synod Committee hrang hranga
telna nei bawk lo a kâwk a. Official duty-a tirh tih hian an thiamna
leh talent avânga official taka tirh a kâwk a. Entîr nân – Sum audit
tûr te, an thiamna nêna inmil zâwng hna eng emaw thawk tûra
tirhte a ni ang a, Synod Revival Speaker, official-a rawngbâwl tûra
tirhchhuah an nih laia enkawl ngaia harsatna tâwkte pawh a huam
ang a, Team member a huam lo vang.
3. Damdawi Ina awm ngai khawpa damlo leh tawhsual tâwk
Hei hian vânduaina lo thleng thut, entîr nân tui hri emaw,
khawsikpui emaw, accidental thil a kâwk a. Natna neih sa, zin
remchân lai denchhena in-check-up emaw, damdawi ina awm
chawp emaw a huap lo vang. Chutih laiin natna neih sa pawh ni
sela, entîr nân – phûngzâwl emaw, lu na (migrain) emaw etc. lo
chhuak thut chu a huam thei lo vang.
4. Chhawmdawl dân tûr
Hetiang mite chhawmdâwl dân chu hetiang hi a ni ang–
(1) Damdawi ina awmte chu an awm man (Bill) Synod-in a
pêksak ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 181
(2) Damdawi ina awm ngai lêm lote chu damdawi man
pêksak a ni ang.
(3) An thih chuan an khua thlenga hruai man pêksak an ni
ang.
(4) Rîkrum thil a nih avângin Synod recognised Hospital kher
lo pawh an pan thei ang.
182 PRESBYTERIAN HANDBOOK

Appendix 1
PASTORAL MINISTRY KAIHHRUAINA

Pastoral Ministry Kaihhruaina hi kum 2006-a siam a ni


a, hemi hnu hian Synod/SEC-in a \hen lai siam \hat a nei a,
chûngte chu thunin a number pêk dân pawh tihdanglam a ni.
Kum 1997 Synod General 31 chuan, ‘Pastoral Ministry
kaihhruaina siam \hain kan hria a, Synod Executive Committee-in
lo siamin lo bawh zui se, nakkum 1998 Synod-ah thlen leh rawh se
kan ti,’ tiin a rêl a. Synod Executive Committee chuan ruahmanna
siamin 1998 Synod-ah a thlen a. Synod chuan ruahmanna chu a
sawi ho hnuin, ‘SEC-in lo bawh zuiin rawn siam \ha leh sela, nakkum
Synod-ah rawn thlen leh rawh se,’ tiin a rêl a. SEC chuan ngun
taka en \hain ruahmanna chu a \ûl ang zêla siam \hain belh ngaite a
belh a. Synod-ah a rawn thlen a (SEC 163:18; 165:43; Synod
1998 Gen. 48; SEC 168:24; 170:49). Ngun taka sawi ho hnuah
1999 Synod chuan a pawm ta a. (Gen. 48, Appendix 14).
Chu kaihhruaina chu hun engemawti chen hman a nih hnuin
kum 2004 Synod chuan ennawn leh \ûlin a hria a (2004 Synod
Gen. 55). SEC 201:21-in a rel angin Pastoral Ministry Kaihhruaina
Bu hi ennawn a ni a, kum 2005 Synod chuan hman tûrin a pawm
leh ta a ni.

‘Pastoral Ministry’ tih hi chu kohhran hlunte leh ram tam


taka Presbyterian Kohhrante kal dân a\anga thlir chuan 'Pastorte
rawngbâwlna' ti maiin a dah theih awm e. Mizoram kan en erawh
chuan, ‘Pastorte leh Kohhran Upate rawngbâwlna’ tihna ang a
ni. A chhan chu Pastorte leh Upate rawngbâwlna chu inzawm
tlat, lâk hran theih loh, pawimawh ve ve si a nih vang a ni. A zau
zawnga sawi chuan, Pastor te leh Upate rawngbâwlnain a huap
zawng zawng hi a ni mai a; kohhran rawngbâwl hna pumpui sawina
pawh a ni thei ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 183
Mizorama Kristianna lo in\an dân leh Kohhran rawngbâwlna
pêng hrang hrang hmasawn dânte thlirin Mizoram Presbyterian
Kohhran dinhmun pawimawhna leh bulpui zia a lang \hîn a. Chu
dinhmun pawimawh tak chu a luah thei zêl ang em tih erawh chu
zawhna pawimawh tak a ni. Hun lo kal zêlah kohhranin awmzia a
neiha a \angkai theih nan a dinhmun thlir thar fo \hîn a \ûl a. Mizoram
kohhran pawh kum za a lo tling ta a. Kum za dang lo kal leh tûr
thlirin engtin nge rawngbâwlna a kalpui ang tih te, engtin nge sâwt
leh \angkai takin hma a lâk zêl ang tihte hi ngun taka thlir lâwk a \ûl
a ni. Chungte chu hre rengin he Pastoral Ministry kalpui dân tûr
kaihhruaina hi siam \hat a ni.

I. COMMITTEE LEH INRÊLBÂWLNA LAM

1. Synod Executive Committee (SEC)


Dânpui sawi angin Synod aiawha ding a ni a. Synod leh Synod
inkara thil rel fel ngai te Synod aiawha reltu Committee sang ber a
ni. Pastoral Ministry chungchângah pawh Pastoral Committee leh
Officers' Meeting (OM) thu thlen te a dawngin a ngaihtuah ang a, a
\ûl angin thu tâwp a siam \hîn ang.
2. Pastoral Committee
(1) A member atân Ordained Minister leh Upa inpawlh tâwk
deuhva thlan/ruat ni se. Dânpuiin a sawi anga member ni
sa leh Presbytery aiawhte bâkah Synod-in mi panga a
ruat \hîn.
(2) Dânpui sawi anga a thawh \hin pangngaite bâkah hêngah
hian hmathar lâk ni se–
(a) Kum khatah vawi thum aia tlem lo \hu khâwm se.
(b) Kan ram mamawh thlirin kumtin Pastor te hmalâk
dân tûr a ruahman \hîn ang. Thua châwm leh
kohhran enkawl te, kohhran humhalh, thilpek inzirtir,
evangelism, Bible Study etc., angte.
184 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(c) Pastor tûr buatsaih leh Pastor lâk hi uluk leh duhtui
taka kalpui zêl tûr a ni. Kohhran mamawh thlirin
lâk tûr zât bithliah pawh a siam \hîn ang.

(d) Pastor-te intuai hriam reng theihna tûr kawng a


zawng \hîn ang.

(e) Lay Leader-te tan Laymen Training course \ha tak


a buatsaih \hîn ang.

(f) Pastor leh Upate thawh hona a \ha tâwk em tih


ngun takin vil se, thawh hona \ha taka a awm zêl
theih dân tûr pawh ruahman \hîn se.

(g) Kohhran tihngheh leh humhalh kawngah leh member


tihpun chungchângah te \an lâk dân kawng a dap
\hîn ang. Kohhran inpumkhatna tichhe thei tûr thil
vênnaah chuan Presbytery, Bial leh Tualchhûng
Kohhran Committee-te râwn chung zêlin a \ûl angin
hma a la \hîn ang.

(h) Kan kohhran \han dân enin Pastor Bial thar hawn
theihna hmunah uluk taka thlir hmasain Bial thar hawn
\hin ni sela. Kohhran tam dân te, member tam dân
te leh a ram leilung te thlir a, kohhran inpumkhatna
tinghet thei tûra siam ni sela; tin, Pastor indaih dân
tûr pawh thlir tel tûr a ni ang.

(3) Kan Synod kalphungah Pastoral Committee hi amaha


thutâwp siamtu a ni lo va, Synod pawm tûra chhawptu a
ni ber.

3. Pastoral Ministry-a Officers' Meeting (OM)


Officers' Meeting (OM) hi kum 1987 Synod General 36,
Appendix 6:5-in a siam a ni a. Member-te chu Synod Puipate leh
PRESBYTERIAN HANDBOOK 185
Executive Secretary-te an ni. Kum 1987 Synod Gen. 36 App.
6:c-in a sawi zulzuiin hetiang hi a dinhmun tûr a ni.
A dinhmun leh mawhphurhnate
(1) Officers’ Meeting (OM) hi Committee ang tak taka ding
a ni lova, thu hmanhmawh leh \ûl bîk thila inrâwn
khâwmna a ni. Kohhran enkawlna hna kal pângngai leh
\ûl hmanhmawh thil, a titu tûr ruat hran awm lovah chuan
SEC aiawhin hma a la zêl ang a, a \ûl angin a hma lâkte
SEC-ah a report \hîn ang.
(2) A \ûl hun apiangah SEC-in a thurel bawh zui tûrin a hmang
thei ang.
(3) Synod Puipate leh Executive Secretary-te zînga mi tu
pawhin thu hmanhmawh Committee hun nghâk hman lo
an neih apiangah thurâwn petu a ni.
(4) Pastoral Committee thu hmanhmawh bawh zui ngai a
bawh zui ang.
(5) Pastoral Ministry lam thilah chuan SEC leh Pastoral
Committee inkara thawktu a ni ang a, Executive Secretary
i/c Pastoral chu bultumtu a ni ang.
(6) Officers’ Meeting (OM) chuan Pastoral Ministry lam thil
thlîr bîk tûrin Senior Executive Secretary leh an zînga mi
pahnih dang a ruat thei ang a, an thlîrna chu Officers’
Meeting (OM) ngaihtuah tûrin a thlen \hîn ang.
(7) Officers' Meeting (OM) hian Pastoral Committee \hut
loh lai chuan a thu a zirin Pastoral Ministry lam thilte
SEC-ah a thlen thei ang.

4. Presbytery Sub-Pastoral Committee


(1) Member-ah Pastor leh Upate inpawlh tâwk deuhva thlan/
ruat ni se.
186 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(2) Dânpui sawi anga a tih tûr pângngai a ti zêl ang.
(3) A huam chhûnga Pastor leh Upate rawngbâwlna ngun
takin a en ang a, hma thar lâk tûr leh siam \hat \ûlte a
ngaihtuah \hîn ang.
(4) Presbytery huapa Pastoral Ministry chungchâng
ngaihtuah tûr awm apiang a ngaihtuah ang.
(5) A huam chhûnga Pastor leh Pro. Pastor-te leh Upate
chu an Presbytery chhûnga rawngbâwlna hrang hrang
sawi ho tûrin kum khatah vawi khat tal a ko khâwm \hîn
ang (1983 Synod Bu p.41 No.1).
(6) Kohhran humhalh leh tihnghehna tûr te, zirtirna dik lo
laka \an lâk dân tûr kawngte a ngaihtuah \hîn ang.
(7) Presbytery tinte chuan an Upate ngun zâwkin an vil tûr a
ni. Upaho zîngah kohhran thurin leh inkaihhruaina pawisa
lo an awm chuan kohhran leh Bial kal tlang kher lo
pawhin Sub-Pastoral Committee-in fîmkhur takin an
chungchâng a ngaihtuah thei ang. Chutiang thu ngaihtuah
tûr chu a \ûl angin Bial leh Tualchhûng Committee hriattîr
tûr a ni. Thutlûkna siam hmain a chungchâng an rêl tûra
pawh Committee hmaah kovin a dinhmun sawi fiahtîr
tûr a ni.

5. Bial Standing Committee


Dânpui sawi anga tihlawhtling tûrin a bîk deuhvin hêngahte
hian hma a la ang–
(1) Bial Inkhâwmpui aiawhin Bial Standing Committee chuan
Bial chhûnga kohhrante pulpit rawngbâwlna a vil ang a.
Pulpit te chu \angkai tak leh dik taka hman a ni ngei em
tih a hre \hîn tûr a ni.
(2) Zirtîrna danglam leh kohhran pâwl dangin min beihnate
ngaihvenin a \ûl angin hma a la thuai \hîn ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 187
(3) Kohhran inpumkhatna tichhe thei zâwng harsatna phei
chu a kal thui hmain ching fel tûrin bawh zui nghâl thuai
\hîn se.
(4) A huam chhûnga kohhran rawngbâwlna ngun takin a
enpui ang a, hma thar lâk tûr leh siam \hat \ûlte a ngaihtuah
\hîn ang.

6. Kohhran Committee
Dânpui sawi anga a thawh pângngaite thawk zêl chungin a
hnuaia târ lante hi a en zui ang–
(1) Thla tin vawi khat tal Committee neih a ni ang a, a theih
hrâm chuan Bialtu Pastor-in a ho \hîn ang.
(2) Kohhran mi tin ngaihsak a, kohhran chhûngah inunauna
leh inpumkhatna \ha a awm zêl theih nân Committee
rorêlnate hman \angkai tûr a ni.
(3) Kohhran inkhâwmna \ha leh nung tak a awm zêl theih dân
te, thilpêk leh rawngbâwlna kawng danga hmasâwn theih
dân te ngun takin a ngaihtuah \hîn tûr a ni.
(4) Thlarau lam harhtharna kawng dik a zawng zêl ang a.
Phûrna ngawt ni lovin takna leh nghehna a ngai
pawimawh bawk tûr a ni.
(5) Kohhran humhalh leh tihmasâwn zâwnga inzirtîrna a ngai
pawimawh zêl ang.
(6) Kohhran chhûnga rethei leh harsate a ngaihsak \hîn ang.
(7) Kohhran pum leh Tualchhûng Kohhran dangte harsatna
thlen thei lakah a invêng fîmkhur tûr a ni.
(8) Kohhran Committee member tinten kohhran chhûngkua
bial bîk neih ni sela, a \ûl anga inthlâk kual \hin ni sela,
hei hian chhûngkaw tin ngaihsak leh vil \hat a tiawlsam
bîk a, a \angkai hle a ni.
188 PRESBYTERIAN HANDBOOK
7. Executive Secretary i/c Pastoral Ministry
Kan Kohhran pum huap rawngbâwlna pawimawh chelhtu a
ni a, a mawhphurhna leh a tih tûra Synod beisei dân hetiang hian
tihchian a ni–
(1) Pastor Quarter-te chu Synod Officers' Meeting (OM)-
in Department angin a enkawl ang a, Executive Secretary
i/c Pastoral-in a sak leh enkawlah chuan Officers' Meeting
(OM) aiawhin mawh a phur ang. Kum tin Property
Committee-ah report a pe \hîn ang (1987 Synod Bu
p.78).
(2) Pastor chungchânga harsatna lo dawnsawn leh Officers'
Meeting (OM) rawn thuah mawh a phur ang.
(3) Kohhran harsatna chungchâng lo dawnsawn leh Officers'
Meeting (OM)-a thlen thuah mawh a phur ang.
(4) Pastoral Ministry file leh Committee minute bute a enkawl
ang.
(5) Synod Secretary nen inberâwnin Pastoral Committee
agenda a buatsaih ang a, agenda zawmpui file leh thil
dangte chu hman mai theih tûrin a buatsaih ang.
(6) Pastoral Committee thurel-a Synod Secretary tih tûr bîk
ni lo chu a \ûl ang zêlin a bawh zui nghâl ang.
(7) Pastor rawngbâwlna tlangpui report te ngun takin a en
ang a, a \ûl angin Pastoral Committee-ah a report \hîn
ang.

8. Pastor-te enkawlnaa Senior Executive Secretary


mawhphurhna
(1) Pastor-ten Synod duh dân leh beisei angin an Bial an
enkawl em tih a ngaihven ang a, bawh zui ngai a awm
chuan a bawh zui nghâl ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 189
(2) Pastor-ten Bial chhûng rawngbâwl dân leh thil thlengte
an report chu dawngin a zir chiang ang a, report pe lote
chu pe tûrin a hriattir \hîn ang.
(3) Pastor rawngbâwlna tlangpui report a dawngin a enfiah
ang a, fuih ngai fuihin zilh ngaite a zilh \hîn ang.
(4) Pastor mi mal chungchâng leh Bial enkawlna chungchâng
hriat chian \ûl bîkte chu a bawh zui ang a, a \ûl angin
hma a la ang.
(5) Pastor-te hnênah lawmthu sawina leh fuihna thu te a \ûl
angin a thawn \hîn ang.
(6) Pastor-te hi an rawngbâwlna hmunah an nupuite hruai
tûra beisei an ni a, hruai thei lo an awm chuan thurâwn te
a pe ang a, harsatna bîk a awm chuan Officers' Meeting
(OM)-ah a thlen ang.
(7) Hêng bâkah hian \ûl dang awm chawp apiang a ngaihvenin
a bawh zui ang a, a \ûl chuan Officers' Meeting (OM)-
ah a report ang.

9. Pastoral Ministry-a Synod Secretary leh Senior


Executive Secretary-te thawh tûr chin
(1) Synod Secretary chu Committee Secretary a ni ang.
Pastoral Committee thurelte Synod leh SEC-a thlen
chungchângah mawh a phur ang.
(2) Synod Secretary chu Pastor leh Pro. Pastor appointment
order-ah te, transfer leh posting order-ah te buatsaihtu
leh hming ziaktu a ni ang a, Executive Secretary i/c
Pastoral hnênah copy khat a pe zêl ang.
(3) A chunga i) leh ii)-a tarlan bâk zawngah chuan Executive
Secretary i/c Pastoral-in mawh a phur ang.
190 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(4) Synod Secretary-in Inkhâwmpui leh Committee-ah te
Pastoral Ministry lam thil fel taka a kalpui theih nân
Executive Secretary i/c Pastoral-in a \ûl angin a pui \hîn
ang.

II. KOHHRAN PUIPA NGHET LÂK DÂN LEH


RAWNGBÂWL DÂN
1. Pastor-te
(1) Dânpui Bung VI:3(a)-a Minister leh Pastor-te
mawhphurhna leh an tih tûr tarlan hi a ngai pawimawhin
tihhlawhtlin a tum tlat ang.

(2) Kan kohhran hmasâwn zêl theihna tûr ngaihtuahin Pastor


thiam leh \ha neih a \ûl zêl dâwn a. Kan Pastor-te indaih
theih dân thlîr chungin, a \ûl bîkna avânga zir leh tûrte
chu kalhmang siam sa zuiin Pastoral Committee-in a
ngaihtuahsak thei ang.
(3) Pastor-ten a \ûl anga Refresher Course an neih theih
dân kawng zawn a ni ang. Pastor Retreat hi neih zêl a ni
ang a, a hun lai kohhran mamawh thlîrin thupui siam \hin
a ni ang.
(4) A remchân dân ang zêlin India ram chhûng leh ram
pawnah Pastor-ten training (higher study ni lo) an neih
theih dân kawng zawn a ni ang.
(5) Pastor-ten an Bial chhûnga rawng an bâwl dân leh thil
thlengte kum khatah vawi hnih report form hmangin
Senior Exective Secretary hnênah report an thehlût \hîn
ang a, he report hi Officers' Meeting (OM)-in a thlir \hîn
ang.
(6) Pastoral Counselling Training hi \ha taka chhunzawm zêl
a ni ang a, zirlai bu pawh buatsaih a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 191
(7) Pastor, Minister leh Pro. Pastor insawn tûr Synod-a relte
chuan a kum leh January thla chhûngin an Bial tharah
mawhphurhna an la ngei tûr a ni. Thla ruk ral hma ngeiin
an chhûngkuain an pem tûr a ni. Hêng thilah hian harsatna
bîk neite chuan Senior Executive Secretary kaltlangin
Officers' Meeting (OM)-ah an thlen ang a, a \ûl angin
Officers' Meeting (OM)-in SEC-ah a thlen ang (1978
Past. 19(5); 1985 Synod Gen.16).
(8) Pastor-te chuan hun puma thawktu an nih ang ngeiin
chutiang taka thawk nia kohhranhovin an hmuh theih nân
\hahnem an ngai tûr a ni.

2. Biala Pastor-te tih tûr: Pastoral Ministry kalpui dân


tûr kum 1999 Synod-in a lo pawm ta a (Appendix 11 page 61
B(4)). Bial enkawlnaa Pastor-te tih tûr tlangpui deuh tal siam ni se
a tih angin hetiangin ruahman a ni. Kan Dânpui Bung VI:3-naa
Minister leh Pastor-te an mawhphurhna leh an tih tûrte tih leh
kalphunga kan lo neih mêkte a\angin sawi zau a ni.
(1) Minister chu, hna bîk thawk tûra ruat a nih loh chuan,
Pastor hna thawk tûr a ni a, a Bial chhûnga Pathian thu
leh Sakramen rawngbâwlnaah mawhphurtu a ni. Bial
dangah chuan chûng Pastor hnate chu thil \ûl bîkah Bialtu
Pastor nen inbe remin a thawk thei chauh ang.
Minister tih tûr pawimawh zualte chu - Pathian thuhril te,
Sakramen rawngbâwl te, ringtute tihchak te, inthlahdah
chawh harh te, hrehawm tuar thlamuan te, Krista taksa
tihpuitlin te, a enkawlna hnuaia kohhran mi awm zawng
zawng kan leh ngaihsak te, kawng tinrenga kohhran
rorêlna dik tak ngaihtuah te a ni.
(2) Induction Service-ah an nupui fanaute tel tûra beisei
an ni.
192 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(3) Pastor chuan a Bial chhûnga kohhran chhûngkuate a tam
thei ang a tlawh \hîn ang a; khawhar te, damlo leh harsatna
tâwkte phei chu a ngaihsak bîk \hîn ang.
(4) Pastor chuan a Bial chhûngah rorêlna dik tak keng kawh
tûr a nih avângin a tel theihnaah chuan kohhran committee
a kaihruai \hîn ang a, a remchan ang zêlin kohhran Pathian
biak inkhâwm pawh a kaihruai \hîn ang.
(5) Bial leh kohhran minute bu te leh account bu te uluk
takin a enpui \hîn ang.
(6) Bial chhûnga committee leh inkhâwmpuia a telna tûrte
chu–
(a) Bial chhûng kohhran tin committee (a remchan dân
azirin).
(b) Bial Standing Committee, Bial Sunday School
Committee, Bial K|P leh Bial Kohhran Hmeichhe
Committee leh Bial huap Committee dangte.
(c) Bial Inkhâwmpui, Bial Hmeichhe Inkhâwmpui, Bial
K|P Conference leh Naupang Sunday School
Inkhâwmpui.
(d) Kohhran mal K|P leh Hmeichhe Committee (a
remchan dân azirin).
(7) Pastor chuan hêng kohhran hun pawimawhah te hian Bial
a chhuahsan tûr a ni lo - Krismas, Kumthar, Good Friday
leh Easter Sunday leh Beihrual hun lai tein (Hei hian
Synod-in tih tûr a pekte a huam lo vang).
(8) Kan kohhran rawngbâwlna pawn lama committee
member ni tûrin Pastor-te hman an nih dawn chuan
hetiangin ngaihtuah tûr a ni ang-
(a) Ruat a nih thu hotute a hriattir ang a, phalna a la
hmasa ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 193
(b) Hetianga telnaah hian a mawhphurtu (Office Bearer)
zînga tel loh a \ha.
(c) Hetianga a tel hnu pawh hian eng emaw avanga tel
leh loh \hat zawkna a awm a nih chuan a telna
committee a\ang chuan bantir theih a ni ang.
Kan Pastor-ten a chunga tih tûr tarlante hi chhan leh vang \ha
tak awm lem lova an tih loh chuan an tih loh chhan Executive
Secretary i/c Pastoral-ah ziakin an hriattir ang.

3. Pro. Pastor lâk dân (1994 Synod Gen. 12; 1998 Synod
Gen. 5; 2009 Synod Gen. 10; 2010 Synod Gen.14; 2011 Synod
Gen. 56; 2012 Synod Gen. 70; SEC 244:31 )
Kum 2010 Synod Gen. 74-na chuan Pro. Pastor lak dan
en \hat rawtna Pastoral Committee a\anga lo lut chu pawmin SEC
kutah a hlan a. SEC 235: 14-na chuan Synod-ah a thlen leh a.
2011 Synod Gen, 56-na chuan SEC kutah ruahman \ha leh turin a
hlan leh a. SEC 239: 37-na chuan hetiang hian Synod-ah a rawn
thlen leh a. 2012 Synod Gen. 70 chuan SEC-in hman nghal turin
lo zutmam rawh se tiin a rel a, SEC 244:31 chuan hetiang hian
hman nghal turin a buatsaih ta a ni.
Pro. Pastor hna dil duhte chuan Synod-in a dilna form siam
sa hmangin dil dan tur dik takin an dil tur a ni. An dilna chu Kohhran
malin Pastor Bialah, Bialin Presbytery-ah, Presbytery-in Synod
Pastoral Committee-ah a thlen ang.
Probationary Pastor-te hi Pastor atana lak tur anga ngaih
an nih avangin fimkhur taka lak a \ul a; chuvangin, Probationary
Pastor lak dawnin heng tehna chi hrang hrangte hi ngaih
pawimawh tur a ni ang –
(1) Kum 25 aia naupang lo a ni tur a ni a, kum 35 aia upa
pawh lak theih a ni ang.
194 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(2) Diltute chu Senate of Serampore University-in a pawmpui
B.D. leh a tlukpui chin an ni tur a ni. Ramthar Pastor atan
chuan B.Th. pawh pawm theih a ni ang.
(3) Probationary Pastor hna a dil dawnin a awmna nghet
(permanent home address) tilangin, member a nih mekna
(Pem lehkha/Testimonial pe chhuaktu) Kohhran a\ang
ngeiin a dil tur a ni.
(4) Aizawl Theological College-in Confidential Report a pek hi
tehna (criteria) pawimawha neih a ni ang. Aizawl Theological
College-in Confidential mark a pek dawnin Pastoral Ministry
Kaihhruaina ena uluk taka form siam a ni ang a, interview-naah
uluk taka mi mal chanchin sawi hnuah Faculty member-ten
mark an pe \heuh vang (Grade ni lovin mark pek tur a ni ang).
(5) Vawi khat aia tam dilte chu an Confidential report thlir
chungin ATC Faculty-in a thara interview lehin confidential
report a siamsak leh ang.
(6) Aizawl Theological College-a kal lote pawh an zirna hotu
rawn chungin ATC Faculty-in an nungchang leh an
dinhmun uluk taka thlirin, interview neihpuiin ATC zirte ang
bawkin confidential report a pe ve \hin ang.
(7) Dilna chu Synod Office-in a dawng ang a, a dawn kim
hunah a diltute hming chu ATC Principal hnenah a hlan
ang. ATC Faculty-in confidential report a pek zawh hnuah
Executive Secretary i/c Pastoral Ministry hnenah a hlan leh
ang.
(8) Heng a hnuaia mite hi Pro.Pastor lak dawnin tehna fungah
hman a ni ang :
(a) A Pathian thu pawm dan a him tawk em?
(b) Mi puitling, hruaitu zia a nei dawn em?
(c) A pianphungah sawiselna a awm em?
(d) Hminghliauna a nei tawh em?
PRESBYTERIAN HANDBOOK 195
(e) Thu leh hlaah Kohhran a chawm thei dawn em?
(f) Mite thawhpui thiam mi a ni em?
(g) A inpekna a \ha em?
(9) A hriselna dinhmun dik tak tihchianna lehkha (Medical
Certificate) Synod Doctor-te hnen a\angin a nei tur a ni.
Doctor-te chuan natna khirhkhan bik leh natna benvawn a
vei leh vei loh an en chiang ang a. A taksaah tatoo a awm
chuan a dil thei lo vang.

(10) Synod-in a phut angin zuk leh hmuama fihlimte chauh lak
tur a ni. Pathian thu a zir chhunga ruih theih thil (zu leh
drugs) leh zuk leh hmuama a fihlim leh fihlim loh uluk taka
zirin confidential report-ah tihlan tur a ni.

(11) Pro. Pastor hna diltu chu Mizoram Presbyterian


Kohhranah kum 5 tal member an ni tur a ni.

(12) Synod Pastoral Committee chu confidential report entu leh


mark petu tur a ni ang a, a hnuaia mi ang hian mark chu a
khaikhawm ang.
(a) Interview mark 100
(b) ATC Confidential report 100

(13) Kohhran leh Bialte chuan anmahni Pastor atana an iai loh
ngeite chauh an dilpui tur a ni a. Presbytery chuan Pastoral
Ministry Kaihhruaina enin, uluk takin Pastor hna thawk thei
tura a ngaihte chauh Synod Pastoral Committee-ah a dilpui
ang a, thawk tlak lohva a ngaihte chu a titawp thei ang.

(14) Thiamna leh mark intlukah chuan Bial leh Presbytery ena
Synod tana \ha tur thlan thiam tur a ni.
196 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(15) ATC Confidential mark hi Pastoral Committee-in interview
mark an pek hnuah chauh phawrhin interview mark nena
belh tur a ni.

(16) Pastoral Committee-in Kohhran mamawh dan leh Pastor


neih theih dan tur thlirin a kum leha Pro. Pastor lak tur zat
a ruahman ang a, Synod-ah a thlen \hin ang.
4. Pastor-in Pro. Pastor a kaihhruai dân tûr hetiang hi a ni
ang–
(1) Pastor chu Pro. Pastor kaihruaitu a ni.
(2) Pastor chuan Pro. Pastor chu zir mêk a nih hre rengin
practical work kawng engkimah kawhhmuh leh kaihhruai
chu a mawhphurhna a ni.
(3) Bial Kohhran enkawltu Upa leh committee hrang hrangte
nen thawh ho dân \ha nei thei tûra kaihhruai.
(4) Pastor chuan Pro. Pastor chu rawngbâwltu puitling a lo
nih theih nân Bial leh kohhrana mawhphurhna tâwk
siamsak \hîn se.
(5) Pastor-in a kaihhruai Pro. Pastor chanchin a chhia a \ha,
kum khatah vawi khat tal Executive Secretary i/c Pastoral
hnênah ziakin a hriattir \hîn tûr a ni.
(6) Pastor chuan a enkawl Pro. Pastor chu rinna kawngah
te, thlarau lam \han lennaah te a kaihruaitu leh mawhphurtu
a ni tih a inhre reng tûr a ni.
(7) Pastor chuan Pro. Pastor chu a aiawh emaw ti khawpin
a ring lutuk tûr a ni lo va, engkimah a theih chin china
tidun tûr an ni.
(8) Pro. Pastor-in chawlh a lâk duh chuan a enkawltu Pastor-
in a dîlna chu a forward \hîn ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 197
5. Pro. Pastor rawngbâwl dân tûr
(1) Pro. Pastor-te hi an thawh \an dawnin Orientation
Training neihtir zêl tûr a ni.
(2) Pro. Pastor-te hian inzir lai an nih hre rengin Pastor-te
chu thawhpui mai ni lovin, anmahni kaihruaitu leh zirtirtu
an ni tih an hre reng tûr a ni.
(3) Bial fan programme siamah Pastor a pui \hîn ang.
(4) Bial pawna zin chhuah thuah leh chawlh lâk thuah Pastor
hriatpuinaa tih tûr a ni.
(5) Pro. Pastor chuan Bial enkawlna thuah tih dân thar \ha
tûr nia a ngaih chu mahni remhriatna anga ti mai lovin,
Pastor nen inrâwnin a ti \hîn tûr a ni.
(6) Pro. Pastor chuan Pastor kaihhruainaa kum thum chhûng
Biala a awm laiin kohhran enkawlna atâna \ha ber tûr
ngun taka ngaihtuahin a zir tûr a ni. Pastor leh Bial
kohhrante tih dân pawh a \ha lai apiang entawnin Pastor
a nih hunah a hmang \hîn ang.

6. Kohhran Upate
Pastor-te ang bawkin Upate hian \angkai theihna leh
pawikhawih theihna an nei zau hle. Chuvangin anmahni thlangtu
kohhran leh inkhâwmpui mitmei vêngin an kal tûr a ni.
Upate intuai hriam nân a \ûl angin training an neih theih dân
kawng zawn a ni ang. Training Course-ah chuan Pathian thu kalhmang
tlangpui te, Kohhran Thurin leh dân hrang hrang hriatna te, leh kan
Synod kalhmang tlangpui hriatnate hi tih tel ngei tûr a ni ang.

7. Minister thawk lai Bial vawng lote


Minister-te zîngah Bial vawng lova Office-ah leh kawng danga
thawhtir eng emaw zât an awm a. Pastor mawhphurhna an chelh
198 PRESBYTERIAN HANDBOOK
loh avângin tualchhûng kohhran malah hming hmerh meuhva
mawhphur ve lo an ni. An chênna hmun azirin an zînga \henkhat
chu Upate anga hman an ni a, \henkhatte erawhchu chutianga hman
pawh remchang chiah lo te an ni bawk. Chuvangin an hna azira
Upate anga Bial neihtir theihte chu neihtir ve an ni ang.

8. Minister pension-te
Minister-te chu Dânpuiin a sawi angin an pension hnuah pawh
an awmna tualchhûng kohhran committee a\anga General Assembly
thlengin Bial Standing Committee tih lohvah chuan member ni sa
an ni. Hman theih an nih chhûng chuan khawhar lova siam leh
Kohhran tana an \angkaina siamsak hi kohhran committee
bengvarna tûr a ni. Minister-te hi kohhran pumpui hruaitu an ni a,
an pension hnuah pawh an dinhmun zahawm tak hi anmahni leh
kohhranhoten venhim zêl a \ûl a ni.

9. Pêm Upate
Kan Kohhran Upa (Presbytery member), Presbytery danga
pêmte chuan an awmna hmasa Presbytery a\angin pêm lehkha an
la ang a, an awm tharna Presbytery-ah an thehlût ang. Mahni awmna
Presbytery huam chhûnga pêmte erawh chuan an pêmna kohhran
a\angin pêm lehkha pangngai an la ang a, an pêmna kohhranah an
thehlût ang. Chutianga pêm lehkha dawn sawn fel tawhte chu
Presbytery leh Pastor Bial Inkhâwmpuiah palai ni sa an ni a,
nemngheh Upa an nih ang ngeiin 'Upa' tia koh chu tih dân tûr a ni.
Pêm Upate hi kohhran committee-ah tel ve tûr ni lo mah sela,
Upate rawngbâwlna dang - thuhril te, Sunday School zirtirna te leh
kohhran committee hnuaia committee pêng hrang hrangah te hman
theih an ni. Rawngbâwlna kawnga khawhar lova lo siam leh hman
\angkaina lo zawn chu an pêmna kohhran committee bengvarna
tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 199
C. KOHHRAN RAWNGBÂWLNA PÊNG DANG
1. Kohhran Indan chungchâng
Kohhran a lo chak a, inpumkhatna \ha zawk awm theihna tûr
a nih dawn chuan kohhran indan dân kawng chak zawka zawn ni
se. Kohhran mipui tana \ha zawk tûr ngun taka thlir chungin fîmkhur
taka ngaihtuah erawh chu a \ûl ang.
2. |halai leh Hmeichhe rawngbâwlna
(1) Pastor leh Upaten ngun lehzualin \halai leh hmeichhe
rawngbâwlna ngaihvenin hriatpui se. Awmze nei leh
\angkai taka an kal zêl theih dân tûr pawh enpui lehzual
deuh se.
(2) An din chhan tihlawhtling tûrin enkawl leh kaihhruai ni
se.
3. Thilpêk rawngbâwlna
(1) Pathian ram thilpek Synod-a kan chhun khâwm \hin hi
kan chakna bul pakhat a nih avângin chhunzawm zêl ila.
(2) Sum vawn him leh a hman dânah hian fîmkhur zual a \ûl
hle a, a nihna tûr taka dik tak leh renchem taka sum
hman inzirtir uar deuh deuh tûr a ni.
(3) Thilpek rawngbâwlnaah hma kan sawn zêl theih nân
Stewardship/Financial Campaign hi a khât tâwkin neih
ni se.
4. Kohhran inkhâwm lam
Synod Executive hnuaiah Worship Committee siam a ni a.
Worship lam thil, thu leh hla leh thil dang chu Worship Committee
kutah a awm ang.
5. Thuhril rawngbâwlna
Thuhril rawngbâwlna hi kan kohhran rawngbâwlna ki
pawimawh berte zînga pakhat a ni a. A \ha zawnga a kal mêk laiin
200 PRESBYTERIAN HANDBOOK
a him lo zawng pawhin a kalpui theih bawk a. Chuvangin fîmkhur
tak leh uluk taka kalpui tûr a ni. Thua kohhran chawmtu ber Pastor
leh Upate phei chu thuhril rawngbâwlnaah hian nasa zawkin an
inbuatsaih \hin tûr a ni. Tin, thuhriltu ruat thuah pawh kohhran
committee-in uluk takin a kalpui ang a, Bial pawn lam mite rawih
thuah phei chuan Bialtu Pastor leh kohhran committee remtihna
chauha kalpui \hin tûr a ni.
6. Kohhran rorêlna
Inkhâwmpui leh committee-a rorêlnate hi kohhran dân leh
kalhmang thlir chung zêlin fîmkhur leh uluk taka kalpui zêl tûr a ni.
Kohhran rorêlna leh kalhmangte a mumalin a him tâwk em tih te
pawh ngaihven tûr a ni. Inkhâwmpui committee member inruatah
pawh inthei sem mai lovin, a ti âwm mi deuhte pawh inzawn ni se.
Kum 3 dâna committee member inthlâk vek lovin, hmun thuma
\hena hmun khat emaw tal chu a hluia mi ruat tel \hin ni se.
7. Kohhran rawngbâwlna leh khawtlang nun
Kristian zirtirna \hain ram leh khawtlang nun a fan thuk deuh
deuh theih nân Synod Social Front hmanga kan hmalâkna hi
chhunzawm zêl ni se. |angkai leh awmze nei zawka kalpui dân tûr
kawng zawn zêl ni bawk se.
8. Kohhran pâwl dang nena thawh hona
Kohhran leh kohhran inbeihna hi kan Pastoral Ministry-a
harsatna thlentu emaw, tipunluntu emaw a ni fo va. Chuvangin,
hetiang hian hma lâk ni se–
(1) Kan rama kohhran pâwl hrang hrang inbeih tawnna hi a
bova, inrem taka awm ho theih dân kawng zawn zêl ni se.
(2) Kan ramah kohhran hrang hrangte inunauna leh
inpumkhatna \ha tak a lo awm theih nân Synod-in a \ûl
ang zêlin hma la se.
(3) Kan kohhran leh kohhran pâwl dang inlaichînnaah pawh
a \ûl ang zêlin inhawng zau zêl ila.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 201
9. Rawngbâwlnaa inzâr zau chungchâng
(1) India ram chhûng leh pawna kohhran dangte nen intlawh
pawh dân leh thawh ho dân ngaihtuah a ni ang (1983
Synod Bu, p.41).

(2) Mizoram State leh India ram chhûng leh pawna kohhran
hrang hrang thawh hona (WCC, WARC, CWM, CCA,
NCCI, etc.) leh Para Church Organisation-ah te pawh
Ordained Minister leh Lay Leader-ten an thawh theih
nân Synod-in kawng a zawng \hîn ang.

10. Educational Institution-a zirlaite luhchilh zawnga


rawngbâwlna (Campus Ministry)
Kum 1988 Synod thurel no. 12-na chuan Aizâwl Chhim
Presbytery-in Educational Institution-a zirlaite luhchilh zawnga
rawngbâwlna (Campus Ministry) Synod-in siam tûra a rawtna chu
SEC-in lo zir chiangin Synod 1989-ah thlen leh tûrin a rel a. SEC
chuan ruahmantu tûrte a ruat a, chung ruahmantute chuan a \hatna
leh a \angkai dân tûr te, harsatna awm thei tûr te, tihpuitlin dân tûr
kawnga rawtna te, sênso awm thei tûr te siamin SEC-ah an thlen
leh a. SEC 115(35) ni 8, June, 1989 chuan Synod 1989-a thlen
tûrin a pawm ta a. Synod 1989 thurel 30-na chuan ruahman chu a
pawm ta a ni.
Pastor indaih lohna avângin ruahman anga kalpui mai theih a
ni lo va, kum 2006 a\angin kalpui \an a ni a. Kum thum kalpui a nih
hnuah he rawngbâwlna hi chawlh lailawk a ni leh ta a ni.

SEC 235 (38) ni 10, Nov., 2011 chuan Aizâwl Chhim


Presbytery-in Campus Ministry tihhlawhtlin dân ngaihtuah tûra a
thlen chu Pastoral Committee(2010-2012) lo enzui tûrin a dah a.
Pastoral Committee vawi 6(17) ni 2, Dec, 2011 chuan 'Pastor
transfer and posting-ah hriat ni se,' a tih angin Pastor ruat/dah a ni
leh ta a ni.
202 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Synod Officers' Meeting ni 6, Jan., 2012 thurel 23-na chuan
Campus Ministry rawngbâwlna mumal zawka a kal theih nân Sub-
Committee a din ta a. Chumi kaihhruaina hnuaiah chuan he
rawngbâwlna hi kalpui a ni ta zêl a ni.
Campus Ministry Committee vawi 2-na chuan mumal leh
awmze nei zawka he rawngbâwlna hi a kal theih beiseiin Campus
Ministry kaihhruaina ennawn \ha a ti a, Officers' Meeting-ah a thlen
a. O.M 12:13 /2012 chuan SEC-ah thlen a. SEC 240:14/2012
chuan 'Synod Officers' Meeting-in ruahmanna siam sela, SEC-ah
rawn thlen leh rawh se' a tih angin O.M. 2:7/2013 chuan Campus
Ministry (Zirna in luhchilh zawnga rawngbâwlna) kaihhruaina chu a
siam ta a. Chu chu SEC 244:46 chuan pawmin Synod 2013-ah a
thlen a, Synod 2013:71 chuan hetiang hian hman nghâl tûrin pawm
ta a ni.
(1) Campus Ministry Committee: Hetiang hian Campus
Ministry Committee siam a ni ang a. SEC Sub-Committee a ni ang
a; a thuneihna pawh SEC Sub-Committee dang ang bawk a ni
ang. Campus Ministry rawngbâwlna leh hmasawnna tûr thil te
ngaihtuahin, a rawngbâwl dânte a enpui \hîn ang.
Chairman : Executive Secretary i/c Campus Ministry
Secretary : Director
Member : Mi pariat kum thum atâna Synod Executive
Committee (SEC)-in a ruatte.

(a) Thawhna tûr chin (Scope): Mizoram chhûnga zirna


in hrang hranga zirlaite leh a theih angin zirtirtute pawh a huam
ang a.
(b) Thawktu tûr: Hetiang hian thawktu siam a ni ang:
Director- 1 (A theih chin chinah Minister hetiang rawngbâwlna
lama tui mi ruat a ni ang. Kum 3 term a ni ang a, term khat
dang ruat nawn theih a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 203
Outreach worker- 1 (Zirlaite zînga rawngbâwl thei tûr mi, a
theih chin chinah Theological Degree nei/ thiamna bîk nei lâk
ni se. Pâwn lama a chhuah kar lakah office a kai \hîn ang.)
Office Assistant- 1
Hêng thawktute hian Executive Secretary i/c Campus Ministry
kaihhruaina hnuaiah an thawk ang a. Synod Office-ah an kal ve
\hîn ang.

(c) Thawh dân tûr (Mizoram chhûngah)


(i) University, College, Higher Secondary School leh
High School hrang hranga hotute leh zirlaite nen
inberâwnin, a \ûl angin anmahni hmunah \heuh
rawngbâwlna bul tumtu committee dinpui a ni ang
a; chungah chuan Synod-in thawktu Director a ruat
chu Ex-officio member a ni ang.
(ii) Chutiang rawngbâwlnna bul tumtu nghet an awmna
apiangah chuan, chûngho chawh nun leh thawhpui
leh, hman \angkai chu tum a ni ang.
(iii) Bible Study, sermon, retreat, campaign, counselling,
etc. hmangin Chanchin |ha thutak zirtirin, an nun
khawih thil (issue) pawimawhte sawi hona
buatsaihpui \hin a ni ang. Ram leh hnam tan nakina
an mawhphurhnate hriattir zâwngin kaihhruai tum a
ni bawk ang.
(iv) Zirlaite tan helpline siam a ni ang a, 'Student Helpline'
tih a ni ang. A tirah chuan Synod Social Front helpline
nen \ang kawpa kalpui a ni a. Mamawh dân leh hman
\angkai dân a zira a hranga la kalpui theih a ni ang.
(v) Zirna ina thawktu leh zirlai mamawhte counselling
an neihpui \hîn ang.
204 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(vi) Zirna in hrang hranga helam rawngbâwlnaa
mawhphurtute leh zirlaite tichak tûrin leadership
training/ orientation programme/retreat/seminar/
consultation a \ûl angin a neihpui \hîn ang.
(vii) Zirna in hrang hranga heti lam rawngbâwlna kalpuitu
pâwl hrang hrangten thawh hona \ha an neih theihna
tûrin hma a la ang a. A \ûl dân a zirin co-ordination
committee pawh a siam thei ang.
(viii) Zirtirtute tihchak leh fuih thar nân workshop,
consultation, retreat etc. pawh buatsaih \hin a ni ang.
(ix) Zirlaite nun siam \hatna leh tihhmasawnna kawnga
\angkai tûr lehkhabu pawh a \ûl angin a buatsaih
thei ang.

(d) Sênso tûr


(i) SEC Sub-committee dangte ang bawkin Budget
siam \hin a ni ang.

(ii) Mizoram chhûngah chuan zirna in hotute nen


anmahni hmuna rawngbâwlna sênso chungchângah
chuan inbiakrem \hin a ni ang.

He inkaihhruaina hi kum 3 hnuah SEC-in en\hat theih a ni ang


(Campus Ministry kaihruaina hi 2014 Revision dah a ni).

11. Synod Revival inkaihhruaina


Synod Revival Kaihhruaina hi a thar siam a nih tawh avângin
a \hen a zâr chauh dah lovin Appendix 2 lamah dah a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 205

Appendix 2
SYNOD REVIVAL INKAIHHRUAINA

A. A HMING
‘Synod Revival Committee’ tih a ni ang.
B. A DINHMUN
Synod Revival Committee hi Synod Executive
Committee Sub-Committee a ni ang a, Synod
Moderator chu Committee kaihruaitu a ni nghâl ang.
C. REVIVAL COMMITTEE MEMBER SIAM DÂN
Synod Executive Committee-in member 7 (pasarih) kum
thum chhûng \ang tûrin a ruat ang a, chûng bâkah chuan hêngte hi
Ex-Officio member an ni ang –
1. Committee Chairman - Moderator
2. Secretary - Executive Secretary i/c Revival
3. Synod Secretary (Sr)
4. Revival Director
D. A HNA THAWH
1. Kan ram chhûnga kohhran mite harh thar zêlna kawng zawn
leh, harh thar dân dik nia a hriatte hrilhfiah.
2. Kohhran rawngbâwlna thlâwp zâwng leh tichak zâwnga harh
tharna kaihhruai.
3. Hmun hrang hrang a\anga camping leh campaign, etc. buatsaih
duhte tân râwn theih leh thurâwn petu angin a ding ang a,
kohhran pum pui mamawh thlîra a \ûl anga rawngbâwlna
buatsaihtu a ni ang.
4. Thuhriltu \hahnemngai, mahni puala thu hrila chhuakte
hnathawh dân thlîr leh mumal nei thei zâwnga kaihhruai.
206 PRESBYTERIAN HANDBOOK
5. Thuhril rawngbâwlna lama ‘talent’ neite zawn chhuah leh
hman \angkai dân ngaihtuah.
6. Thuhril mite tâna Seminar leh Training/Retreat buatsaih.
7. An rawngbâwlna atâna thil \ûl, a theih ang tâwk ngaihtuahpui,
e.g. TA/DA pek, lehkhabu mamawh siam leh \ûl dangte.
E. DIRECTOR
Hun puma he hna thawk tûr hian Synod Pastoral
Committee-in Pastor/Minister thawk lai a\angin a ruat \hîn ang a,
Director chu kum 3 term a ni ang a, term khat dang ruat nawn theih
a ni ang.
Director pui tûrin Synod Office-in Office Assistant zînga mi
pakhat a ruat \hîn ang.
F. SYNOD REVIVAL SPEAKER CHUNGCHÂNG
1. A dîl dân:
(1) Synod Revival Speaker rawngbâwlna dîl duh chuan
an lawina kohhran kal tlangin an dîl ang a, kohhran
Committee-in an chungchâng ngun taka ngaihtuahin
dîlpui tlaka a ngaihte chu recomend-na chiang tak nên
Synod Revival Committee-ah a dîlpui \hîn ang.
(2) Bialtu Pastor-in a hrangin confidential
report a pe bawk ang.
(3) Kohhranin a dîlpuite chu an dîlpuinaah an biodata
chiang taka ziah lan tûr a ni.
2. A thlan dân:
(1) Revival Speaker atâna thlan tûr chu kohhrana mi
zîktluak, zirtîrna dik lo laka fihlîm leh kohhran
kalhmang hre mi ngei thlan tûr a ni.
(2) Mi 70 aia tam lo thlan \hin ni se.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 207
(3) Tualchhûng kohhran thuhriltu zînga tel emaw,
remchânga kohhranin thuhrila a rawih ve \hin emaw
tal an ni tûr a ni.
(4) Speaker term hi kum 2 (hnih) term zêl a ni ang a, a
kâr lakah thei lo an awm chuan mi thar lâk theih a ni
ang.
(5) Mi thar lâk tûr chu an hmêl hmu ngeia thlan (inter-
view) \hin ni se, \ang lai dîl nawnte chu Committee-in
\ha a tih chuan interview nei kher lo pawhin a la thei
ang.
(6) Revival Speaker-te chu zûk leh hmuama fihlîm tûra
beisei an ni.
(7) An awmna kohhrana inkhâwm leh kohhran
programme dang ngai pawimawh mi an ni em tih en
\hin a ni ang.
(8) Kum 30 aia naupang lo, kum 65 aia upa lo ni
thei se.
(9) Presbyterian Bible School-a zir chhuak ni thei se.
Note: Minister leh Kohhran Upa te Synod
Revival Speaker-a ruat lohte pawh Revival
Committee-in \ûl a tih hunah a tîr thei ang.
3. Speaker latu/thlangtu:
Synod Revival Speaker tûrte hi Synod Revival Committee-
in a thlang \hîn ang.
4. Speaker thlan hun:
Synod Revival Speaker-te hi kum hnih dân zêla thlan \hin a
ni ang. Thlan hun atân chuan an term tâwp hma kum tâwpah
kum thara rawngbâwlna \an hman tûra thlan \hin tûr a ni.
208 PRESBYTERIAN HANDBOOK
5. Speaker tirh dân:
(1) Speaker-te programme thui tak tak kan siam lâwksak
\hin hian budget control thuah leh programme dang
siamah harsatna a siam theiin a lang a. Chuvângin, thla
4 bâk advance-in programme siam lâwk loh ni se.
(2) Speaker-ten member 7 an hruai thei ang a, anmahni
nên mi 8 chin tân TA/DA pêk theih a ni ang a; chu aia
tam an hruai a nih pawhin mi 8 aia tam tân TA/DA
pêk theih a ni lo vang.
(3) Speaker kan neihte hian programme rualkhai zâwka
an neih theih nân a theih chen chenah rotation-a tirh ni
se. Tin, kohhrante pawh hming hmerh neia speaker
sâwm lova, Office lamin an pêk ang pawm thiam tûra
ngen leh inzirtîr ni se.
(4) Kohhranin speaker an sâwm dâwnin speaker be
hmasa lovin Office be hmasa se, speaker-te pawhin
kohhran be hmasa lovin Office a\anga tirh nghâk se.
(5) Revival Speaker-te chu budget neih dân mila
programme siamsak an ni ang. Budget awm tawh loh
hnuah kohhranin a mamawh chuan Speaker leh Team-
te sênso chu ruaituin an tumsak ang.
(6) Inkhâwmpui/conference/meet, etc.-ah Speaker te
sâwm an nihin sênso chu a sâwmtute pêk tûra ngaih
a ni a, Synod-in a pêksak lo vang, mi dang hruai
chungchâng pawh a sâwmtute nên inbiak rem tûr a
ni ang.
(7) Kohhran pakhata hun an hman rei zâwng hi ni 7 thleng
a ni ang a, TA/DA pawh ni 7 chin pek a ni ang. An
rawngbâwlna bul hnai kohhran dangin an sâwm a,
programme inzawm a nih chuan ni 7 dang pêk belh
theih a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 209
(8) Aizâwl khawpui chhûng kohhrante chuan Speaker an
rawihin TA/DA tumsak thei tûra ngaih an ni a, kohhran
te leh harsa zual, an kal man tumsak thei lote chu TA/
DA tumsak an ni ang.
(9) Mizoram pâwn, Zoram Pâwn Presbytery huam
chhûng tih loh hmun dangah rawngbâwl tûra sâwm an
nihin a sâwmtuten sênso an tumsak tûra ngaih a ni a;
\ûl bîk thila Synod tum tûra tirh \ûl a nih chuan a \ûl
angin Revival Committee-in a rêl \hîn ang.
(10) Revival Speaker-te hi kohhran pâwl dang sâwmnaah
pawh an kal phalsak theih a ni ang a, sênso erawh
tumsak an ni lo vang a, a sâwmtute tum tûra ngaih a ni
ang.
(11) A ruaitu apiangten, Kohhran/Bial Committee leh bialtu
Pastor-in a hrangin confidential report an siam thîn ang
a, rawih zui zêl tlak lova ngaih chu eng hunah pawh
chawlhtîr theih a ni ang.
6. Inkaihhruaina en\hat thu:
Inkaihhruaina hi Synod Executive Committee-in a \ûl
a tih hunah a en\ha \hin ang.

CAMPING LEH CAMPAIGN KAIHHRUAINA


TLÂNGPUI
I. A TUM
Camping/campaign hi kohhranin kan la uar zêl dâwn niin a
lang a. Hetiang rawngbâwlna hi kohhranin a sâwtpui viaua a lan
laiin harsatna a tawh phah theih bawk avângin uluk taka ngaihtuah
leh thawh a \ûl a ni. Hun kal tawha camping leh campaign kan neih
tawhah khân eng sûlhnu \ha leh eng sulhnu chhia nge awma, eng
harsatna leh lâwmna thilte nge kohhranin a tawn tih thlîr reng chunga
210 PRESBYTERIAN HANDBOOK
bustsaih \hin pawh a \ûl a ni. Kohhranah hnungtawlh leh nguina a lo
awmin camping leh campaign neia intihharh thar leh tumna a lian
hle a. Chuvângin, kohhran tam takin he rawngbâwlna hi kan la
hmang \angkai hle zêl niin a lang.
Camping leh campaign-ah hian Chhandamna thu uar a ni
ber \hîn a, thupui dang Kristian nun emaw pawh ni se
chhandamna thu hi sawi tel a ni deuh ngei \hîn a. Synod harhna
campaign-ah chuan thupui bîk thlan a ni lo va. A tum pawh kohhran
nun ze tinrêng, Administration-te pawh huam veka harh thar lehna
a awm theih nâna thawh hi a ni.
Camping leh campaign hian mi mal malten Isua an tawha,
chhandamna an chana, hlim taka an awm hi a tum vâwrtâwp a ni
mai lo va. A hlawhtlinna chu kohhrana lang chhuakin, ringtupuite
nên Krista leh a ram tâna thawh hona \ha a thleng tûr a ni. Lal Isuan
ringtu mal tlat siam a tum lo va, camping leh campaign pawh hian
ringtu mal tlat a hring tûr a ni lo. Krista taksa, a kohhranah hian kan
hlawhtlinna zawng zawng chu inchhûng lut vek tûr a ni. Chutichuan,
camping leh campaign chu kohhran tâna mi \angkai chher chhuahna
ni ngei se, hlim lamna thlentu mai ni lovin kohhran nun pêng tinrênga
harhna thlentu leh tichaktu a ni tûr a ni.
II. INBUATSAIHNA
1. A chhan leh \ûlna: Camping leh campaign buatsaih dâwn
hian kan mamawh tak, \ûl kan tih chhan eng thu lam nge kan
sawi ang (e.g. chhandamna, Kristian nun, kohhran, thilpêk,
etc.) tih chian tûr a ni. Hma zau lutuk a awm thei a, hma zîm
lutuk a awm thei bawk. Kohhranin kan mamawh ngei thil
tihlawhtling tûra \an lâkna a ni ngei tûr a ni.
2. Campers: Mi zawng zawng huap camp hi a \ûlna tam tak
awm mah se duhthusâmah chuan, camp \um khatah kum
inang tlâng (age group) ena, camp neih \hin hi a \ha hle, e.g.
naupang pual, \halai pual, nu leh pa pual, pavalai pual,
rawngbâwltu pual, tar pual. Hei bâkah mi an mamawh dân
PRESBYTERIAN HANDBOOK 211
leh an dinhmun azirin ruihhlo ngai leh rahbi tleu pual te pawh
siam theih a nih chuan a \hat a rinawm.
3. Rêlbâwlna: Camping leh campaign chu mi mal emaw,
K.|.P. emaw, Kohhran Hmeichhia emaw \hahnem-ngaihna
a\anga neih duhna leh rawtna lo chhuak pawh ni se, thu
tâwp chu kohhran Committee-in rêl tûr a ni a, \ûl a tih
chuan a ngaihtuahtu tûr Committee zau zâwk pawh a siam
thei ang. Mawhphurhna leh chanvo hrang hrang changtu
tûrte mi rin tlâk fel tak a ruat tûr a ni. Mawhphurhna siam
daihzai thiam hi kohhran tân a hlâwk a ni.
4. Inbuatsaihna leh \awng\aina: Camping leh
campaign neih dâwn rêng rêngin, kan inbuatsaihna hi bichilh
lutuk lo deuh, hun fân deuh neih theih a \ha. Duhthusâmah
chuan camping leh campaign hma thla hnih emaw tal chu
inbuatsaihna hun awm \hîn se. |awng\aina tam tâwk
kohhranhovin kan lo neih \hin hi camp hlawhtlinna hriltu
a ni fo \hîn. Kohhran in tin dêng zâwng leh mi tin huapa
\an lâk hi inbuatsaihna atân a \ha a. A hmun buatsaih thuah
te, mipui rilru buatsaih thuah te, a hun hmaa tih tûr \ûl awm
apiangte lo tihfela, campaign leh camping chu boruak \ha tak
hnuaia neih tum ni sela a \ha.
5. A hmun: Campaign nân Biak In a \ha a. A aia lian mipui
dawng tam zawk hmun remchang leh \ha a awm chuan hman
a pawi lo vang. Camping nân erawh chuan Biak In ni lo,
hmun remchâng dang awm thei sela a \ha. camp nân
chuan hêng hi awm remchâng thei sela a \ha êm êm ang

(1) Riahna hmun (Camp puipate hmun hran pêk a \ha)
(2) Eirêlna hmun (Chaw chhumna leh chaw eina)
(3) Inthiarna hmun (Êk in leh zun in, a \ûl chuan bual in
pawh)
212 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(4) Inkhâwmna hmun leh counselling class neihna hmun
(5) Camp hmun chu hmun fâl deuh a \ha a, chutiang a
nih loh pawhin mi tin chîm theih loh hmun, area fel tak
siam theih ni se.
(6) Camper zawng zawng camp chhûngah an leng ngei
tûr a ni.
(7) Tui tamna a \ha a, a tiawlsamin a tinuam a ni.
(8) Kohhranhoten Pathian fakna Hla bu kan hman lai hi
kohhranho tân thlarau lam nun châwm nân a \ha
tâwkah ngaiin Team-hoten Hla bu hran siam loh ni
se.
III. MAWHPHURTU BÎKTE
1. Director/Chairman: Camping leh campaign rêng rêngah
chuan Hruaitu (Director/Chairman) an awm ngei tûr a ni a, a
theih chuan bialtu Pastor/Upa a \ha. A remchân loh chuan
mi dang remchâng hetiang lama hman tlâk ruat ni sela. Di-
rector/Chairman hian mawhphurhna tam tak an nei a, chûngte
chu –
(1) Inkhâwm hruai: Camping leh campaign-ah hian
inkhâwm hruaitu hi a boruak siamtu ber an ni a, an
pawimawh êm êm a ni. Hun an hmang tam lutuk thei
a, an hmang tlêm lutuk thei bawk. Pathian biak
inkhâwm dang aia zângkhai deuh pawh a \ûl mai thei.
Bible chhiar tûr leh hla sak tûrte ngun taka ngaihtuah
lâwk a \ha. Thusawitu nên thawh dun a \ûl takmeuh a ni.
(2) Counselling class leh inkawm khâwmna: Coun-
selling class-a pâwl \hen leh a latu tûr ruat fel te, counsellor
\anpui leh an class lâk dân hriata, a chak leh chak lote hriat
chian te, pâwla mi harsa bîk hriat leh tih dân tûr ngaihtuahpui
te hi a tih tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 213
(3) Inthununna (discipline): Hei hi camping-ah a \ûl
zual. A chhe lutuk thei a, a khawng lutuk thei bawk.
Camp pum puiah Secretary leh
Security nên mawh an phûr a ni. Camp discipline vawn
leh mi mal harsatna tihfel te pawh a hna a ni. Zilh leh
fuih leh \awng\aisak leh hau, hnawh chhuah thlengin a
kuta mi a ni.
2. Camp Secretary: Director nên camping-a mawhphurtu ber
an ni a. A hna a tam avângin mi viak \ha leh taima hman tûr a
ni. Registration leh record vawn fel te, seat arrangement leh
counselling class-a pâwl \hen te,
Director puihte camp pum pui leh camper mamawh
ngaihtuahah te mawh a phur vek a ni. Mess Manager-te pawh
a \anpui tûr a ni a. Thu puan (announcement) hi chiang tak, fel
tak, fiah tak ni sela. Thu puan mumal leh \ha hian boruak thui
tak a siam a ni.
3. Camp mess manager: Camp ei leh bâr lam thil zawng
zawng ngaihtuah leh thingpui in leh chaw ei hun thuah te
mawhphurtu a ni.
4. Camp time keeper: Engkim a hun taka fel taka tih a nih
theih nân hun vawngtu chuan chaw ei, mut, etc. hun a vawng
dik thlap tûr a ni a. Hun thuah camping leh campaign pum
pui a thunun tûr a ni.
5. Speaker (thuhriltu): Mahni kohhran emaw, bial chhûng
mi emaw ni sela a \ha. Enkawl zui thlengin a hlâwkna
kohhranin a tel a ni. Pâwn lam mi kher inbeisei hi a \ha lo va.
Bial emaw, kohhrana mi emaw pawh, kohhran inbuatsaih
dânin a zir phawt chuan a \ha êm êm a ni. Tualchhûng
emaw, bial mi emaw kan inhmang ngun lutuk deuh
emaw, hman tûr remchâng awm loh lai a nih emaw chuan
khaw dang hawi pawh a \ha a. Tualchhûng mi ngei inchher
214 PRESBYTERIAN HANDBOOK
erawh a \ha ber a ni. Thuhriltu tûr thuah hêng hi chhinchhiah
ngei ila –
(1) Kan kohhran mi hman lai emaw, Revival speaker zînga
mi emaw ngei ni thei se.
(2) Zirtîrna him leh tluantling keng mi a ni ngei tûr a ni.
Tuipui zâwng kawng khat uar vaka, a dang sah thlâk
chîng an ni tûr a ni lo. Rinna leh kohhran mi nihnaa
mi puitling, kohhran mamawh sawi thei, thlarau mi,
thurin leh zirtîrna him, kohhran inenkawlna kal zêla
harsatna thlen lo an nih a ngai. Dik zîktluak lo leh kim
lo pawh tui tak leh thiam takin a sawi theih a, him kim
lo hman chu kohhranin a tuar lêt \hîn.
(3) Kohhran mi, awmna bulbâl tak nei, an chhiat an \hata
mawhphurtu nei an ni ngei tûr a ni bawk. Ama
rawngbâwlna aia kohhran rawngbâwlna ngai
pawimawha thlâwp tlat mi, kohhran inkhâwmpui leh
a dân leh a rawngbâwltute zaha, ngaisâng mi, thurâwn
leh kaihhruaina pêk theih, a duh zâwng tihhlawhtlin
nâna kohhran hman tum ni lova, kohhran leh Pathian
duh zâwng tihhlawhtlin nâna hman theih an ni tûr a ni.
Kohhran rawngbâwltute thawhpui theih an ni ngei tûr a ni.
(4) An rawngbâwl tawhna rah (sûlhnu) en ngun ni sela.
Thuhriltute chu an rahah an lang chiang \hîn. Kohhran
mi tak anga lang, mahni chauh inngaih pawimawh a
awm thei a. Chutiang mi chuan rah \ha aiin rah chhia a
chhuah \hîn.
A rawngbâwlnain kohhran a tipumkhat em,
tui bingna leh tuipui inangte inkawm bingna a hring
\hîn em, tih te en ngun tûr a ni. An thuhrilah sawisêlna
leh \ha lo tihna kan nei lo a ni mai thei; mahse, an thu
tuipuite zîngah kohhrana tlângnêl lohna te, kohhran
PRESBYTERIAN HANDBOOK 215
kal zêl hmuh dik lohna leh a rawngbâwl mêktute hmuh
rona leh ngaihnêpna te, induhsakna leh in\henna leh
kohhranah nun indo te a hrin chuan chutiang mi chu
rawih loh ni sela a him zâwk. Chawp leh chilhin lang
nghâl lo mah sela zirtîrna \ha lo inphûm, a hnua lang
chhuak leh te hian min tibuai \hîn.
(5) Speaker chuan an rawngbâwl tawhna hmuna mi
chanchin chhe lam leh rawngbâwltu inpuanna te hi hmun
danga sawi leh nuihza siamna anga sawi chhuah chîn
loh tûr a ni.
(6) Kum khat chhûnga kan Kristian Season mil hian thu
hril theih hrâm hrâm tum a \ha. eg. Good Friday, Easter,
Krismas hun angah te hian.
(7) Speaker chu zûk leh hmuamah mi fihlîm ni ngei se.
6. Counsellor: Mi mal nun hmachhawntu ber an ni a, thuhriltu
tlukin an \angkaiin, an pawimawh a. Kohhran mi nihnaa
puitling, zirtîrna him leh Pathian thu man dik an nih a \ûl a,
Counsellor atân hian, Pathian thua mi tui apiang hman mai
zêl tûr a ni lo va. Kohhran Upate chu hman tûra ngaih sa an
ni. Anniho bâkah mi dang zawn ni sela, Counsellor atâna
hman mi ngang lo an awm chuan hman luih kher tum tûr chi
a ni lo vang, Counsellor him lo leh \ha lo chu thuhriltu hrisêl
lo tlukin a \ha lo a ni. Counsellor chu thu vawng thei mi,
camper or counsellee-te pawhin thu tak leh an harsatna thûk
tak thleng pawha an sawi ngamna an ni tûr a ni. Hêng an
harsatna bîk an sawite hi khawiah mah an sawi chhuak tûr a
ni lo.
Tin, Counsellor chu zûk leh hmuama insûm mi nih hrâm
hrâm tum tûr a ni. Counsellor-ten camping leh campaign lai
chauhva counselling hna an thawh hi a tâwk lo. Kohhranah
hun kal zêlah counsellor an ni tih hriain, thawk zui zêl tûrin an
216 PRESBYTERIAN HANDBOOK
inpêk a \ûl hle. Counsellor chu Pathian hmaah tlâwm taka
awm dân leh, a thawh hun leh a thawh dân hre mi ni sela, mi
nawr chilh lutuk tûr a ni lo. Mi an tânna lai a\anga hruai
chhuah leh, an harsatnate sut venpui tûrin, Pathian Thlarau
puihna sâwm chungin an hna an thawk tûr a ni.
7. Team member-te:
Team member tam lam: Synod-in Speaker telin team
member 8 thleng TA/DA a pek theih chin hi member tam
lamah chuan a tâwk a. Hemi bâkah hian \ûl bîk thilah Team
member dang an hruai belh a nih pawhin member 15 aia tam
chu hruai loh ni se (Dawngtu kohhran tân phurrit a nih
theih avângin).
Team member lakah fîmkhur ni se. A hautak zâwnga
khawsakna pumpelh hrâm ni se. Instrument inneih \hat siak
lam hi a \ûl ber lo va. Kohhran neih sa hi rin thiam a \ha. Tin,
incheinaah pawh hian a hun leh a hmun a zira inthuam thiam a
\ha. Eng lai pawha, suit leh necktie tea inthuam reng ai chuan,
fel fai thianghlim simple si hi a mawi ber a ni.
Tin, thlen inte phurrit siamtu nih aiin, thlen inte puia,
tizângkhaitu nih tum hrâm tûr a ni. Sekrek khawih leh insûk
leh hna thawhpui thlengin an ti tûr a ni.
8. Team leh kohhran hruaitute inlaichînna: Thawh hona
\ha leh inpumkhatna \ha a awm theih nân, Speaker leh Team
member-ten Pastor leh Kohhran Committee thu ngaichângin
an thurâwnte zâwm ngei se.
9. Training/Meeting: Camping leh campaign neih a nih dâwn
rêng rêngin Speaker/Team te leh rawngbâwlna tûr Kohhran
Committee-te nên Training/Meeting an nei hmasa ngei tûr a
ni. Bialtu Pastor hovin counsellor zawng zawng chu training
ni sela. Tin, thuhriltu leh counsellor-te chu Pathian thu sawi
PRESBYTERIAN HANDBOOK 217
leh hril dânah ngaih dân inang ni ngei sela. An in\hiat tawn tûr
a ni lo. Nun pumkhat, rinna hmun khat, \hahnemngaihna
inchen tlâng ni sela, lên tlâk rual takin, taimâkna leh
\hahnemngaihnaa an tum hlen chhuak tûrin thawk ho sela.
IV CAMPING LEH CAMPAIGN HUN CHHÛNG
1. Campaign hi zân lamah chauh hun hman a nih chuan kâr
khat chhûng tal chu awh ngei se a duhawm a. Zân lam chauh
ni lova, chhûn lam pawh hun hman a nih chuan a rei lo berah
ni 3 tal ni se a \ha.
2. Camping hi a hahthlâk hle a. A rei lo berah zân thum riak chu
ni se a \ha a. Duh ang chuan Inrinniah camp a\anga chhuaha,
Pathianniah chuan follow up neih zui ni se a \ha.
3. Kohhran inkhâwmpui, e.g. Bial leh Presbytery laia camping
hi tih loh atân a \ha.
4. |awng\ai pâwl: Camping hun lai hian \awng\ai pâwl awm
thei se a \ha. Inruat ai pawhin mahnia inpe awm thei se a
duhawm. Camp-a lût anga chhûn leh zâna \awng\ai tûr a ni
a. Camp hmunah ai chuan camp kiang in remchâng ni thei se
a \ha a. An rilru pawh camp boruakin chîm ngei se a duhawm
bawk a ni. He \awng\ai pâwl hi camping leh campaign
hlawhtlin nân a pawimawh êm êm a ni.
5. Bible Study: Revival-in camping/campaign a neih chhûngin
Bible Study neih \hin ni se. Zirtîrtu atân bialtu Pastor emaw,
a ti thei âwm mi remchâng emaw
hman ni se.
6. Inkawm khâwmna: Campaign hun chhûng hian inkawm
khâwmna mumal tak buatsaih ngei a \ha a. Chutah chuan
hruaitu fel taka ruat ngei tûr a ni. Tin, inkawm khâwmnaah
chuan thupui hawi zawng mumal deuh tak neih a sâwt bawk.
Thu chi hrang hrang kohhran leh ringtute tâna sawt tûr thlan
chhuah thiam pawh a \angkai êm êm.
218 PRESBYTERIAN HANDBOOK
7. Counselling class: Mi mal taka inhmachhawnna hun
pawimawh a ni. |an hun leh tâwp hun pawh mumal tak leh
fel tak ni sela. Tin, \an hmain pâwl siam rem vek tûr a ni a.
Pâwl siam remah hian a theih hrâm chuan kum inang tlâng
deuh te dah ho theih a \ha. Tâwp dâwnah pawh mahni duh
hun huna tâwp mai lovin khaikhâwmna fel tak neih a \ha
bawk. Counsellor chak deuh hlek leh chak lo deuh pawh an
awm thei a. Chûngte pawh chu Director-in ngun takin vil
sela, counsellee-ten an duh apiang counsellor zînga mi an
thlan hi \hatna chen awm mah se, thil \ha ber a ni lo thei
bawk. Duh chhan dik lo a awm thei tih hriat reng tûr a ni.
8. Camping leh campaign hi boruak a thâwl \ha tûr a ni a. Mi
tinin lung muang taka Pathian an pawh theih nân \an lâk a
ngai a ni. A ûp lutuk thei a, a dar lutuk thei bawk a. Chuvângin,
hlawhtling taka hun hman theih nân \awng\ai ngun a pawimawh
êm êm a ni.
Hetiang hunah hian boruak zangkhai tak siam tumna
avângin kohhran kalphung pângngai pêl dâwrh khawpa kal
pawh a awl a. Eng pawh ni se, kohhran kal zêlin a hlâwkna
an tel ngei theih dân tûr ngun taka zawn ni sela; hlawhtling
hlea inhriat lai hian, kohhran kal zêl tân harsatna a thlen thei
tih theihnghilh hauh loh tûr a ni. Kohhran tân sawt leh \ha tûr
a nih chuan zawiawi deuh mah se, thâwk leh khat-a phur
hluaia reh leh mai ai chuan a \ha zâwk a ni.
9. Camping leh campaign chhûng hian hotute leh
Counsellor inhmuh khâwm \hin a \ha a. Harsatna te, lâwmna
te, kan class-a mi harsatna leh an dinhmun te inhrilh tlângin
\awng\ai hona neih \hin ni sela. Tin, thawh zui zêl dân tûrte
pawh sawi ho ni se a \ha.
10. Camping leh campaign-ah hian thusawitu tûrte nên inkawm
ho ngei tûr a ni a. Tin, thuhriltu kan la hmêlhriat ngai loh a nih
phei chuan inhmêlhriat \anna hun \ha tak a ni ang a. Tin, hun
PRESBYTERIAN HANDBOOK 219
hman dân tûr te, thawh ho dân tûr te sawi hovin kohhran
Committee Member-te nên inhmuh khâwm a \ha. Tin, kan
campaign-a kan thu duh leh vei zâwng kohhran tâna \ha nia
rin inhrilh tawnte pawh a \angkai êm êm. Kan mawhphurhna
\heuh laa, \hahnemngaihna inchen tlânga rawngbâwl ho theih
nân counsellor-te nêna inkawm ho hi a \ha a ni.
V. THAWH ZUI ZÊLNA (FOLLOW UP)
Camping leh campaign hlâwkna hi thawh zui zêlnaah a innghat
thui hle a ni. Thawh zuina \ha tak chu camping leh
campaign hun lai angin a hlâwk êm êm a ni. A hmun leh a hun azirin
thawh zui zêl dân kawng hrang hrang a awm thei ang a, a tlângpui
chauh lo târ lang ila –
1. Inkhâwmna neih zui zêla, counselling class
chhunzawm zêl.
2. In lamah zai khâwm leh inkawm hona neih \hin emaw,
inkhâwmna buatsaih emaw.
3. Zan tin emaw, tlai tin emaw Biak Inah \awng\ai inkhâwm
dârkâr chanve chhûng vêl atân buatsaiha, chumi hnuah pâwla
insiamin emaw, a malin emaw mi ina lên darh.
4. Mi mal mal leh chhûngkaw tin dêng kim ziaa programme
buatsaiha thawh zui zêl.
Camping leh campaign-a harhna a lo thlen hian zirtîrna hrisêl
lo leh him tâwk lo a chhuak duh êm êm a. Phûrhna tui nû, thil lan
chian theih loh lai hian kal sualna kawng pawh a inhawng reng
\hîn a ni. Chuvângin, kohhranin pa chan changin uluk taka thawh
leh enkawl zui a ngai a ni.
Zai khâwmna: Zai khâwmna hi a \angkai êm êm a. Kohhran-
hoah zai a tui chuan inkhâwm pawh a nuam \hîn. Thlarau lam
nun a châwmin thu leh hlaah ringtu nun a chher \ha êm êm a
ni. Amaherawhchu, zai khâwmna hi sual inrawlhna kawng \ha tak
220 PRESBYTERIAN HANDBOOK
a ni thei tih hriat reng tûr a ni a. Hruaitu mumal nei si lo va, a tui
apiang, an duh chen chen, an duh hun huna an zai vak vak chuan
sawt tlanna lam kâwk lovin a kal thei hle \hin. Chuvângin,
Upaten zai khâwmna pawh hi taima taka \awiawm reng a \ha a
ni. Mumal neihna hi thlarau lo deuhin hre \hin mah ila, a tlo va, a daih
rei nge nge \hin.
Inkawm khâwm: Thawh zui zêlnaah inkawm khâwm hi a
pawimawh hle a ni. Mumal tak leh uluk taka buatsaih ni se. Inkawm
khâwmna \ha lo erawh chu a chhiatpui der theih bawk a ni. Tin,
inkawm khâwmna leh zai khâwmnaah hian mi tin zalenin kan inhria
a. Zirtîrna him lo leh hrisêl lo pawh hêng hmuna in\an hi a ni fo va.
Tin, kohhrana tui tla mang lo pawhin rusum thlâk nân hman an tum
\hîn. Chuvângin, inkawm khâwm leh zai khâwmna hi thlarau lam
malsâwmna hmun a nih theih nân kohhranin theihtâwp chhuaha \an
lâk tûr a ni.
Inkawm khâwm dân kawng hrang hrang a awm thei ang a.
Thawh zui zêlna atân inkawm khâwm dân \angkai \ha tak chu
‘Sharing’ a ni. Chu chu thlarau lama kan harsatna leh kan lâwmna
tak tak nun inbun chhuaka, mi dangte nêna chan tlânna hi a ni.
Mahni chak lohna ang ang leh nih dân ang ang zêp nei hauh
lova inbun chhuah tlân \heuhna hian ringtute in\anpui tawnna a
hring \hîn a. Mi zînga sawi chhuah hrehawm deuh, mi mal nun leh
chhûngkaw nunte pawh sawi \ûl châng a awm \hîn a. Chûng chu
inhmuhsit nân hmana, mi dangte hnêna sawi chhuah leh tûr a ni lo.
Thlarau lam nun in\anpui leh intihsâwt tlânna atân ngei hman tûr a ni.
Tin, mi dik lohna leh harsatna kha sawisêl mai lovin, hmangaih taka
mahniin lo tawn tawhna a\anga in\anpui thei kan awm chuan a siam \ha
zâwnga in\anpui tûr a ni. Inkawm khâwmna dang aia uluk leh rilru pea
hun hman a \ha. Tin, thlarauva inpâwlna a nih avângin pâwn lama kam
tam nâna mi thusawi hman zui loh rêng rêng tûr a ni.
Mi mal nun ûm zuina: Mi mal hnêna thawh zuina hi tih dân thiam
chuan a sâwt êm êm a ni. Hetah hian counsellor-te kha an \angkai
PRESBYTERIAN HANDBOOK 221
êm êm a ni. Kan harsatna tak tak hi mi dang hnênah kan sawi
chhuak duh lo hle \hîn a. Mi dang kianga kan sawi duh chu mi
ngaih pawha mawi chin, kan mualpho lêm lohna tûr a ni \hîn.
Mahse, chu chu kan harsatna tak tak chu bun chhuaha, sim a nih
si loh chuan, thu dang tam tak kan harsatna ber ni lo kan sawi
khân min chhâwk chuang lo va, pân hnai la angin kan harsatna
chuan min tur ut ut reng si a, rilru leh thinlung a châwl chuang lo a
ni. Chutiang hunah chuan mi mal nun ûm zuia, thawh zêlna hi a
\angkai êm êm a, a hlâwk bawk a ni. Tin, mi mal nun harsatna chu
thu ruk tâwp, mahni chauhvin hria ila kan tih hêng - Uirena te,
tualthahna leh inngaihna te, rûkrûk leh dâwt sawi te, nupa kâr thu
te, chhûngkaw nun te, ei leh bâra harsatna leh retheih lutukna te,
khawtlânga tlângnêl lohna te pawh a ni thei.
Chutiang mite pawhin an harsatna tak an sawi chhuah duh
nân leh an sawi chhuah theih nân hun siam thiam a \ûl a ni. Hetiang
tân hian hmun fâl leh fianrial deuh te pawh a \ûl ang a. Tin, mi tinin
an harsatna tak an sawi chhuah theih nân inhawng takin, hmangaihna
nên dâwra, kawm tûr a ni. Tin, an harsatna kha ngaihruatsak rêng
rêng tûr a ni lo va, ngaihzamsak tûr a ni hek lo. Pathian thu avânga
kan hnêna an thu rûk sawi zawng zawng chu an phalna a nih si
loh chuan sawi chhuah leh tûr a ni lo. Mihrinna thua intihthiam
loh hun lo awm palh pawh ni se. Pathian avânga kan thu dawn
chu sawi chhuah a rem chuang lo. Kan thawh zuinaah hian kan
rinawmnain a hlawhtlinna leh hlawhchhamna thui tak a keng tel tlat
a ni. Taima taka mi mal nun ûm zui hi Pathian leh a kohhran tân a
hlâwk a ni.
Tin, thawh zuina hi piangthar hlimte hnênah leh la piangthar
lote hnênah chauh ni lovin ringtu hnungtawlh leh chaute tân pawh a
pawimawh a, ngaihthah loh a \ha. Camping leh campaign laia kan
tuina leh phûrna a lo chuai a, ni tin nun pângngaiah kan lût a. Ni tin
hna \ûl leh thlêmna chi hrangin min chîm a, min nuai vêlna kârah te
tak hian thawh zui zêlna hi a pawimawhin a \angkai a ni.
222 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Tlângkawmna: Eng pawh ni se, kan rawngbâwlna hian camping
leh campaign hun lai chauh a huam lo va. Hun eng emaw ti chhûng
atân chauhva mi tui leh phûr chher chhuah a tum a ni hek lo.
Ringtu nghet leh \ha, ni tin nun leh mahni hnaa rinawm, Pathian
thua tui leh \hahnemngai, kohhrana mi puitling chher chhuah a tum
a ni a, chu chu Pathian ram zau zêlna tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 223
Appendix 3
KOHHRAN HMEICHHE INKAIHHRUAINA

BUNG 1
PÂWL HMING LEH A THIL TUM

A hming : Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhia


Thupui : THUHRETU ATÂNA KOH
“Ka thuhretute in ni ang” (Tirh 1:8)

A THIL TUMTE
1. Kohhran pum rawngbâwlna tihlawhtling tûra thawh ho.
2. Kristian chhûngkua din nghehtîr tûra \an lâk.
3. |anpui ngaite Krista hminga \anpui
4. Chanchin |ha puan darh.

BUNG 2
PÂWL INDIN DÂN

A. TUALCHHÛNGAH

Kohhran tinah Bialtu Pastor leh Kohhran Committee-te


hriatpuiin Kohhran Hmeichhe rawngbâwlna neih tûr a ni a, hetiangin–
1. Member-te
Mizoram Presbyterian Kohhrana hmeichhia, dân zawhkim
chin zawng zawng chu (thunun lai pawh) member an ni a. Chûng
zînga dân zawhkimte chu member puitling (full member) an ni.
224 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Committee member-te
(1) Office Bearer-te: Office Bearer-te chu Chairman, Vice
Chairman, Secretary, Assistant Secretary, Treasurer,
Finance Secretary te an ni.
(2) Member-te: Kohhran Hmeichhe Committee-in a zât a
bithliah, Kohhran Committee-in a pawmpui zât thlan/ruat
te an ni ang.
(3) Member ni sa (Ex-0fficio)-te: Bialtu Pastor, Pro. Pastor,
Kohhran Committee aiawh, Bial buhfai\ham ziaktu (te),
Bial Kohhran Hmeichhe Committee member-te, Central
Committee member-te.
(4) Kohhran Hmeichhe Committee member mamawh belh a
nih chuan Kohhran Committee-ah an thlen ang.
3. Inthlan dân
Inthlanna chu Bialtu Pastor emaw, Pro. Pastor emaw, Kohhran
Upa emawin an ho \hîn ang. Kohhran Hmeichhe Inkhâwmah emaw,
hun remchâng dangah emaw dân zawhkim member-ten an thlang
\hîn ang a, mahni chauh hriata ziak (Secret ballot)-a thlan tûr a ni
a, ziak thiam lo/thei lo chuan thlanpuitute an ziahtîr thei ang. A hnuaia
dân eng emaw zâwk hi hman theih a ni –
(a) Office Bearer tûr a rualin mi 6 emaw, Post by Post-in emaw
thlan phawt a ni ang a, chumi zawhah Committee member thlan leh
a ni ang.
EMAW
(b) Kohhran Hmeichhe Committee-in thlan tûr zât a bithliah,
Kohhran Committee pawmpui zât thlan chhuah a ni ang a, chuta
thlan tlinte chuan hun remchâng hmasa berah inthlanpuitute
kaihhruainain an zînga mi Office Bearer tûr – Post by Post-in an
thlang/ruat ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 225
Thlan ngai lo member ni sate:
(1) Co-ordinator
(2) Asst. Co-ordinator
Central hruaitu ni laite hi an awmna Kohhran Hmeichhe
hruaituah thlan theih an ni.
Inthlanna hi December thla chhûnga neih tûr a ni a, hun
remchâng hmasa berah hruaitu hlui leh tharten charge an inhlân ang
a, hruaitu tharte hian January a\angin an nihna an chelh nghâl ang.
Office Bearer-te leh Committee member-te siam fel an nih
veleh Kohhran Committee leh Bial Kohhran Hmeichhe Secretary-
ah hriattîr tûr a ni.
4. Kohhran Committee aiawh
Kohhran Hmeichhe Committee-a tel tûr hian Kohhran
Committee member zînga mi, Minister emaw Kohhran Upa emaw,
Tual Upa emaw Kohhran Committee-in kum tin a ruat ang.
5. |an hun chhûng (term)
Office Bearer-te leh Committee member-te hi kum hnih (2)
chhûng an \ang ang. Office Bearer-ten loh theih loh a nih loh chuan
term khat bâk nihna ngai a zâwnin an chelh thei lo vang.

B. BIALAH
Kohhran tina Hmeichhiate rawngbâwlna khaikhâwmtu chu
Bial Hmeichhe Inkhâwmpui a ni a, hetiang hian siam a ni ang.
1. Bial Kohhran Hmeichhe Committee member-te
(1) Office Bearer-te: Office Bearer-te chu Chairman, Vice
Chairman, Secretary, Assistant Secretary, Treasurer,
Finance Secretary te an ni.
(2) Member-te: Bial Kohhran Hmeichhe Committee-in Bial
chhunga kohhran tin a\anga tel tûr zât a bithliah, chumi
226 PRESBYTERIAN HANDBOOK
anga Kohhran Hmeichhe Committee-ten Bial Kohhran
Hmeichhe hruaitu atâna an ruat, Office Bearer atâna thlan
bâk zawngte an ni.
(3) Member ni sa (Ex-0fficio)-te: Bialtu Pastor, Pro. Pastor,
Bial Buhfai\ham ziaktu (te), Central Committee member,
Bial Inkhâwmpui Chairman leh Secretary (Sr.) te an ni.
Bial Kohhran Hmeichhe Hruaitu atâna nominate-te chu
an awmna Kohhran Hmeichhe hruaituah kum 2 tal hruaitu
an ni tawh tûr a ni.
2. Bial Hmeichhe inkhâwmpui palaite
(a) Rorêl palai:
(1) Bial Hmeichhe Committee-in Bial chhûnga kohhran tin
a\angin Inkhâwmpuia rorêl palai tûr zât a bithliah ang a.
Chumi ang chuan Kohhran Hmeichhe Committee-in
Inkhâwmpuia rorêl palai tûr a ruat \hîn ang. Inthlan dâwn
kumah chuan Bial hruaitu atâna Nominate-te chu
rorêl palai tûr zîngah ruat tûr an ni.
(2) Kohhran tina Kohhran Committee aiawh te.
(3) Palai ni sate: Bial Hmeichhe Committee member \ang lai
te, Bialtu Pastor, Pro. Pastor, Bial Chairman, Bial Secretary
(Sr.), Bial Buhfai\ham ziaktu te, Central Committee member
te.
(b) Inkhâwmpui palai: Bial Hmeichhe Inkhâwmpuia kal
zawng zawngte inkhâwmpui palai an ni.
3. Inthlan dân
(1) Bial Kohhran Hmeichhe Committee-in kohhran tin a\anga
thlan theih hming rawt (nominate) zât tûr a bithliah \hîn
ang. Kohhran Hmeichhe Committee-in chutiang zât chu
nominate a siam ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 227
(2) Bial Hmeichhe Office Bearer-te leh Committee member-
te chu hetiang hian thlan an ni ang:
(a) Kohhran tinin an aiawh an rawt (nominate)-te hming
an theh luh zîng a\angin Bial Hmeichhe Inkhâwmpui
Rorêl palaiten Office Bearer tûr a ruala mi 6 thlanin
emaw, Post by Post-in emaw thlan a ni ang.
A ruala mi 6 thlan a nih chuan Inkhâwmpui chhûng
ngeiin an chanvo chelh tûr Bialtu Pastor leh inthlanpuitute
hovin an insiam rem \hîn ang.
(b) Office Bearers atâna thlan chhuah bâk zawng chu Bial
Hmeichhe Committee member an ni nghâl ang.
(3) Thlan ngai lo member ni sate:
(1) Co-ordinator
(2) Asst. Co-ordinator
(4) Central hruaitute hi an awmna Bial Kohhran Hmeichhe
hruaituah thlan theih an ni.
4. Bial Office Bearers leh Committee member-te thlan fel a nih
veleh Bial Standing Committee-ah hriattîr nghâl tûr a ni.
5. Hun remchâng hmasa berah hruaitu hlui leh hruaitu tharten
charge inhlan fel \hin tûr a ni a, chumi a\ang chuan hruaitu tharten
an nihna \heuh an chelh nghâl ang.

6. Bial Office Bearers leh Committee member-te term hi kum


hnih a ni a. Office Bearer-ten loh theih loh a nih loh chuan term
khat bâk an nihna ngai a zâwnin an chelh thei lo vang.

7. Office Bearer zîngah an term hmang zo thei lo an awmin


OB leh Ex-Officio-ten an aiawh tûr an ruat thei ang.
8. Bial Hruaitute (OB & Committee member) inthlan fel hnua
Branch Church indang thar an awm chuan Bial Kohhran Hmeichhe
Committee-in Bial Committee-a tel tûr zât a ruat ang.
228 PRESBYTERIAN HANDBOOK
C. CENTRAL-AH
Synod pum huapa Kohhran Hmeichhiate rawngbâwlna lama
mawhphurtu chu Inkhâwmpui Lian leh Central Committee a ni.
1. Central Committee member-te
(1) Office Bearer-te: Office Bearer-te chu Chairman, Vice
Chairman, General Secretary, Assistant Secretary,
Treasurer, Finance Secretary te an ni.
(2) Member-te: Chairman leh General Secretary-te awmna
tiamin Aizâwl khawpui chhûng Bial tin a\anga hming rawt
(nominate), Office Bearer atâna thlan chhuah bâk zawngte
an ni.
(3) Member ni sa (Ex-0fficio)-te: Synod Moderator, Synod
Secretary (Sr.), Executive Secretary i/c Kohhran
Hmeichhia, Chairman kal chhuak, Co-ordinator leh Asst.
Co-ordinator-te an ni.
2. Inkhawmpui Lian
(1) Kum khat danah Inkhâwmpui Lian neih tûr a ni a,
Inkhâwmpui Lian hi Dîltu an awm loh kum chuan Central
Committee-in a thlengtu tûr a ngaihtuah \hîn ang.
(2) Inkhâwmpui Lianah hian Bial tin a\angin rorêl palai tûr mi
pahnih (2) \heuh Bial Hmeichhe Inkhâwmpuiin a tîr \hîn
ang.
(3) Inthlan dâwn kumah chuan Bial aiawha Central Committee
atâna Nominate chu rorêl palai tûr pakhat zâwk atân ruat
tûr a ni.
(4) Bial tin aiawh palaite leh palai ni saten Inkhâwmpui
chhûngin rorêl hun ruatah ro an rêl ang a, chu chu
“Inkhâwmpui Lian Rorêl” tih a ni ang.
(5) Pathian thu zir chhuak Hmeichhia, Synod rawngbâwlna
hrang hranga thawk nghette hi Inkhâwmpui Lian/ Rorêl
PRESBYTERIAN HANDBOOK 229
inkhâwma an kal chuan Rorêl Palai ni saah chhiar tûr
an ni.
(6) Bial a\anga thu lûtte thlîrin Inkhâwmpui Lian/Rorêl
inkhâwma ngaihtuah âwm nia a hriatte a chhawp chhuak
\hîn ang.
(7) Inkhâwmpui Lian Chairman chu kum hnih \ang tûr a ni a,
Synod Executive Committee-in Chairman tûr chu a ruat
\hîn ang.
(8) Inkhâwmpui Lian General Secretary tûr chu Synod mi
rawih hmeichhiate a\angin Synod Executive Committee-in
a ruat \hîn ang.
3. Rorêl inkhawm
Inkhâwmpui lian neih loh kumah Rorêl inkhâwm neih \hin a
ni ang a, Inkhâwmpui lian ang bawkin Bial aiawh palai pahnih intirh
\hîn tûr a ni.
4. Inthlan Dân
Inkhâwmpui Lianah Aizâwl khawpui chhûng Bial tinin hming
rawt (nominate) pakhat \heuh an theh lût ang a, chûng zînga mi chu
Inkhâwmpui Lian Rorêl palaiten Rorêlnaah Office Bearer tûr an
thlang ang a, Office Bearer atâna thlan bâk zawng chu Central
Committee member an ni nghâl ang. Inthlanpuitu tûr chu Central
Committee-in a ruat \hîn ang.
(1) Nominate tûr hi Bial Hmeichhe Committee-in secret ballot-
in an thlang ang a, Central Committee a hriattîr ang.
(2) Central Committee atâna nominate tûr chu Bial Committee
\ang lai, Bialah kum li (4) tal hruaitu (OB & Committee
member) hna chelh tawh a ni tûr a ni.
(3) Hun remchâng hmasa berah hruaitu hlui leh hruaitu tharten
charge an inhlân fel \hîn tûr a ni; chumi a\ang chuan hruaitu
tharten an nihna \heuh an chelh nghâl ang.
230 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(4) Inthlanna hi tihfel a nih veleh thlante chu Synod Executive
Committee-ah hriattîr tûr a ni.
(5) Hêng mi thlante hi kum hnih chhûng an \ang ang.
(6) Hmeichhe Inkhâwmpui Lian Central Committee member-te
chu an awmna Bial leh Kohhran Hmeichhe Committee-ah
member ni sa an ni.
(7) Hruaitu hna hi term hnih bâk chu mi pakhatin an chelh thei lo
vang. Hei hian Office Bearer-te chauh ni lovin, Committee
member pawh a huam ang.

BUNG 3
RAWNGBÂWL DÂN TÛR
A. TUALCHHÛNGAH
1. Kohhran Hmeichhe Inkhâwm
Kohhran tinin Thawhlehni zânah Kohhran Hmeichhe inkhâwm
neih tûr a ni a. Harsatna bîk neite erawh chuan an remchân hunah an
nei thei ang. Pathian thuhril te, sawi hona te, \awng\ai etc.te siamin
inkhâwm \hin tûr a ni.
2. Buhfai\ham
Synod hnuaia buhfai\ham enkawl hna hi Kohhran
Hmeichhiate kutah dah a ni a, Kohhran Hmeichhe
Committee-ten Buhfai\ham enkawl hna hi an ngai
pawimawh \heuh tûr a ni.
(1) Kohhran Buhfai\ham ziaktu
Kohhran Hmeichhe Committee zînga mi Buhfai\ham ziaktu
tûr inruat \hin tûr a ni. Buhfai\ham ziaktu chuan Tualchhûng
Buhfai\ham record fel takin a vawng ang a, Buhfai\ham man pawh
Cash Book-ah fel takin a ziak lût phawt ang a, chumi hnuah
Kohhran Finance Secretary kutah theh luh nghâl zêl tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 231
3. Kristian Chhûngkua
Kristian Chhûngkaw \ha tak siam tûrin Kohhran Hmeichhiaten
\an an la \heuh tûr a ni.
4. Bial leh Central hma lâkna ngaih pawimawh
Bial Inkhâwmpui leh Inkhâwmpui lian/Rorêl inkhâwmin tih
tûr a ruat thu zir tûr te, hnathawh tûr (Project) a siam te, rawngbâwl
dân a ruahman te tihlawhtling tûrin Committee chuan hna a thawkin
a ngai pawimawh tûr a ni.
5. Fîmkhurna
Rawngbâwlna emaw, hnathawh tûr emaw, kohhran huapa tih
tûr chi rêng rêng chu Committee-in ngun takin a ngaihtuah hmasa
zêl tûr a ni a. Thil thar leh kal dân pângngai bâka rawtna awm rêng
rêng chu, Bialtu Pastor leh Upate râwn zeta tih a \ha.
6. Inchhiarna
Kum tinin kohhran chhûnga member awm zât chhiar \hin tûr a
ni a, chu chu Secretary-in Bial Hmeichhe Inkhâwmpuiah a report
\hîn ang.
B. BIALAH
Bial Kohhran Hmeichhia chu Central leh Tualchhûng inkârah
mawhphurhna neia ding a ni a, hetiangin hna a thawk ang.
1. Bial Hmeichhe Inkhâwmpui
Bial chhûnga Kohhran Hmeichhiate tân kum tinin Bial
Hmeichhe inkhâwmpui neih a ni ang a, Zirtâwp zân a\anga
Pathianni zân thlenga hman \hin tûr a ni.
2. Bial Inkhâwmpui chuan kohhran tin a\anga thu lûtte a la
khâwmin a rêl ang a, Central Committee-a thlen tûr chi
apiangte chu a thlen ang.
232 PRESBYTERIAN HANDBOOK
3. Buhfai\ham hralhna Rate hi Bial Kohhran Hmeichhe
Committee-in Bial dinhmun enin a siam \hîn ang.
4. Bial hminga hnathawh ho tûr (Project) an neih ang apiang
\ha taka tih a nih theih nân Bial Committee chuan a bawh
zui \hîn ang.
5. Inkhâwmpui Lian/Rorêl inkhâwm rorêl te, thu chhuah te,
thawh tûr ruahmante chu Bial chhûngah \ha taka tih a nih
theih nân a bawh zui \hîn ang.
6. Bial chhûnga kohhran tin Hmeichhe inchhiarna (Statistics)
te, dinhmun tehna te a la khâwm ang a, report dangte nen
Central Committee-ah a theh lût \hîn ang.
C. CENTRAL-AH
Mizoram Presbyterian Kohhran huam chhûnga Kohhran
Hmeichhiate rawngbâwlna pum puiah leh ram pâwn lama mite
(PWF, NEICCWA, AICCW, etc.) nêna inzawmna leh thawh
hona kawnga Synod hriatpuia mawhphurtu a ni a, hetiang hian
rawngbâwl hna a thawk ang.
1. Central Committee chuan Hmeichhe Inkhâwmpui Lian
a buatsaih \hîn ang a, Inkhâwmpui Lian neih loh kumah
Rorêl inkhâwm a buatsaih \hîn ang.
2. Palai tirh \ulnate thlîrin ram chhûng leh ram pâwnah aiawh
tûr palai a tîr \hîn ang.
3. Bial a\anga thu lûtte thlîrin Inkhâwmpui Lian rorêlna leh
Rorêl Inkhâwma ngaihtuah âwm nia a hriatte chu a chhawp
chhuak \hîn ang.
4. Inkhâwmpui Lian leh Rorêl Inkhâwma rorêl leh rawtte
tihlawhtling tûrin a thawk ang.
5. Ram pum mamawh thlîrin thil \ûl leh pawimawh dangte
pawh \ûl a tih angin a thawk \hîn ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 233
BUNG 4
GENERAL

A. PAWISA LAM THU


1. Bial tin a\angin Inkhâwmpui Lian thawhlawm member
pakhatah `1 hisâpin kum tin December thla ral hmain pêk
\hin tûr a ni.
2. Pawisa vawn dân (account): Kohhran Hmeichhe sum kawl
zawng zawng chu hmuhna leh hmanna fel leh chiang taka
ziakin vawn tûr a ni.
3. Tualchhûng pawisa te, Bial pawisa te leh Central pawisa
te chu kum tin endik (audit) tûr a ni.
4. Inkhâwmpui Lian sum chu Scheduled Bank remchângah
dah luh zêl tûr a ni.
B. HRUAITU THLÂK DÂN LEH HRIATTÎR DÂN
1. Central leh Bial leh kohhran malah Office Bearers leh
Committee member zînga mi an dinhmun chelh zui thei lo
an awmin, Committee chuan \ûl a tih chuan mi dang a ruat
thei ang.
2. Hruaitu siam fel leh inhriattîr dân
Office Bearer-te leh Committee member-te siam fel a nih
veleh Central-in Synod Executive Committee-ah; Bialin
Bial Standing Committee-ah, Tualchhûngin Kohhran
Committee-ah ziakin a hriattîr tûr a ni.
C. BUHFAI|HAM
Buhfai\ham enkawl hna hi Kohhran Hmeichhe kutah dah a
ni a, Inkaihhruaina kan neih mêk angin uluk taka enkawl tûr a ni.
234 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1. Buhfai\ham ziaktu ruat dan:
(1) Kohhran Buhfai\ham ziaktu chu Kohhran Hmeichhe
Committee zînga mi inruat \hin tûr a ni.
(2) Bial Buhfai\ham ziaktu (te) chu Bial Inkhâwmpuiin, Bial
inkhâwmpui hunbi zuiin a ruat \hîn ang a, ruat nawn theih
a (an) ni ang.
2. Bial Buhfai\hâm ziaktu dinhmun leh mawhphurhna
Bial Buhfai\ham ziaktu (te) chu Bial chhûnga Buhfai\ham
rawngbâwlnaa hna pawimawh tak chelhtu a ni.
A mawhphurhna
(1) Bial chhûnga Buhfai\hâm ziakna (Record) bu fel takin a
vawng ang a, Bial Inkhâwmpuiah (April-March) leh Bial
Hmeichhe Inkhâwmpuiah (January-December) a report ang.
(2) Bial Kohhran tinah Buhfai\hâm dinhmun – kum chanve
report te, kum tin report-te a pe chhuak \hîn ang a, Bial
dinhmun en nân leh infuih nân hman a ni ang.
(3) Bial Hmeichhe Committee-te nên remchâng siamin
Buhfai\ham tihhmasâwnnaah a \ûl angin an thawk ho ang.
(4) Bial Hmeichhe Committee-ah member ni sa a (an) ni.
(5) Bial Inkhâwmpuiah Palai ni sa a (an) ni.
3. Synod Buhfai\hâm Ziaktu
1. Inkhâwmpui Lian General Secretary apiang hi Synod
Buhfaitham Ziaktuah rin nghâl a ni.
2. Synod Inkhâwmpuiah palai ni sa a ni (Synod 54:2:
Inchhiarna of 1978).
A mawhphurhna
1. Kristian chhûngkaw dinhmun tehna a\anga buhfai\hâma Bial
sân dân indawt te, Buhfai\ham Budget leh sum hmuh zât
te, Buhfai\hâm kaihhruaina leh infuihna thawn chhuah \hin.
2. Synod inkhâwmpuia report pêk.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 235
D. INCHHIARNA
1. Kum tinin Member zât chhiar \hin tûr a ni.
2. Chhûngkaw inchhiarna: Kohhran tinin chhûngkua a hnuaia
mi ang hian chhiar \hin tûr a ni:
(1) Presbyterian awm hlangna chhûngkaw zât
(2) Pâwl dang nêna inawm pawlh chhûngkaw zât: Hetah
hian kan kohhran mi pakhat chauh (hmeichhia/mipa)
awmna pawh ni se chhûngkaw zâtah chhiar tûr a ni
(3) Kan kohhran mi, Testimonial neia vêng danga awm,
mahnia inbâwl hrangte chu Buhfai \hâm tûr leh ni tin
chhûng inkhâwm nei zêl tûra beisei an ni a, Synod
Executive Committee(SEC) 220:8 of 2008-in a remtih
angin Testimonial neia an awmnaah chhûngkaw zâtah
chhiar tel tûr an ni.
3. Kristian chhûngkaw dinhmun tehnaah a hnuaia mi ang hian
inchhiar \hin tûr a ni
(1) Ni tin chhûng inkhâwm nei zât
(2) Chaw chhum apianga buhfai \hâm ziah zât: Hetah hian
kohhran pâwl dang nêna inawm pawlh chhûngkuaah buhfai \hâm
\hîn chhûngkua an nih chuan an buhfai\hâm chu kan lama a luh loh
pawhin \ham anga chhiar tûr an ni.
E. INKAIHHRUAINA SIAM |HAT THU
Inkaihhruaina siam \hat
Inkaihhruaina hi Central Committee-in siam \hat \ûl a tih hunah
siam \hat phalna Synod Executive Committee-ah a dîl \hîn ang.
236 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Appendix 4
K|P INKAIHHRUAINA DÂN

1. Pâwl hming : Kristian |halai Pâwl (K.|.P.)


2. Thupui : Rawngbâwl tûra chhandam
3. Thupui innghahna : Ephesi 2:10

“Thil \ha ti atân Krista Isuaah chuan siama awmin ama kut
chhuak kan ni si a; chu thil \ha tih chu kan awmna tûrin Pathianin
a buatsaih lâwk a ni.”
4. A thil tumte:
(1) Isua Krista rinna leh amah anna kawnga \halaite hruai.
(2) Kohhran kutke ni tûra \halaite buatsaih.
(3) Kohhran hnathawh tihpuitlin.
(4) Krista Chanchin |ha puan darh.

BUNG – I
MEMBER NIHNA LEH DINHMUN

1. Kristian |halai Pâwla tel tûrte chu Presbyterian Kohhran mi


an ni tûr a ni.
2. Kum 14 a\anga 40* thleng, he pâwl thiltumte pawma lo tel
duh apiangte chu pâwl member an ni thei ang.
3. Branch-in kum tinin an Kohhran huam chhûnga Kohhran in
tina lûtin pâwl member tûr, mahni duhna ngeia inpete hming
a ziak lût \hîn ang.
4. Kohhran dân chhûnga awmte chauh he pâwl Office Bearer,
Committee Member leh rawngbâwlna pawimawh dang atân
hman tûr a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 237
BUNG -– II
PÂWL INDIN DÂN

Kristian |halai Pâwl hi chhâwng thum - Branch, Bial leh


Central tia \hen a ni a. A insuihkhâwm dân atân chuan a hnuaia
tarlan ang hi zui a ni ang.
1. Branch K.|.P.
(1) Kohhran leh Branch Church tinah Branch pakhat zêl a
awm thei ang.
(2) Branch K.|.P. chu Kohhran Committee remtihpuiin
din tûr a ni a. Branch din fel a nih veleh Bial K.|.P.
Committee kaltlangin Central K.|.P.-ah inziah luhtîr tûr
a ni. Hemi rual hian Registration fee Rs. 50/- an pe
nghâl bawk ang.
(3) Office Bearer-te chu hêngte hi an ni ang :
i) Leader
ii) Assistant Leader
iii) Secretary
iv) Assistant Secretary
v) Treasurer
vi) Finance Secretary
(4) Branch K.|.P. Committee-a tel tûrte chu hêngte hi an ni
ang :
i) Office Bearer-te
ii) Committee Member atâna ruatte
iii) Kohhran Committee aiawhte
iv) Ex-Officio Member-te :
a) Bialtu Pastor leh Pro. Pastor
b) Branch huam chhûnga Central K.|.P. hruaitu
\ang laite.
c) Branch huam chhûnga Bial K.|.P. Office
Bearer \ang laite
238 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(5) Kohhran Committee-in \ûl a tih chuan Branch \hiah
thlengin thu a nei ang.
(6) Branch K.|.P. Committee-in \ûl a tih chuan Branch chu
Group hrang hrangah a \hen thei ang.
2. Bial K.|.P.
(1) Bial tinah Kristian \halaite insuihkhâwmna, Bial K.|.P.
din a ni ang.
(2) Bial K.|.P. chu Bial Standing Committee remtihpuia din
tûr a ni a; din fel a nih veleh Central K.|.P.-ah inziah
luhtîr tûr a ni.
(3) Office Bearer-te chu hêngte hi an ni ang :
i) Leader
ii) Assistant Leader
iii) Secretary
iv) Assistant Secretary
v) Treasurer
vi) Finance Secretary
(4) Bial K.|.P. Committee-a tel tûrte chu hêngte hi an ni
ang :
i) Office Bearer-te
ii) Committee Member atâna ruatte
iii) Ex-Officio member-te :
a) Bialtu Pastor leh Pro. Pastor
b) Bial Inkhawmpui Chairman leh Secretary
c) Bial huam chhûnga Central K.|.P. hruaitu
\anglaite
(5) Bial Standing Committee-in \ul a tih chuan Bial K.|.P.
\hiah thlengin thu a nei ang.
3. Central K.|.P.
1) Mizoram Presbyterian Kohhran pum huapa \halaite
rawngbâwlna ngaihtuahtu, Central K.|.P. din a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 239
2) Office Bearer-te chu hêngte hi an ni ang :
i) Leader
ii) Assistant Leader
iii) General Secretary
iv) Assistant Secretary
v) Treasurer
vi) Finance Secretary
3) Central K.|.P. Committee-a tel tûrte chu hêngte hi an ni
ang :
i) Office Bearer-te
ii) Committee member atâna thlante
iii) Co-Ordinator/Assistant Co-Ordinator i/c K.|.P.
iv) Ex-Officio member-te
a) Synod Moderator
b) Synod Secretary
c) Synod Executive Secretary i/c K.|.P.

BUNG – III
HRUAITUTE THLAN DÂN
1. Branch K.|.P.
1) Branch K.|.P. Office Bearer-te chu member-ho
inkhâwmin kum tin thlan \hat tûr a ni.
2) Kohhran Committee-in \ûl a tih chuan inthlan hmain
Leader tûr a ruat thei ang.
3) Branch K.|.P. Committee-in \ûl a tih chuan Office
Bearer atâna thlan âwm mite a nominate thei ang.
4) Inthlan dân tûr chu Kohhran Committee hriatpuiin
Branch K.|.P. Committee-in a rel fel \hîn ang.
5) Inthlanna chu post mal malin emaw, a hlâwma mi paruk
thlan chhuah emawa tih theih a ni ang.
240 PRESBYTERIAN HANDBOOK
6) Vote inang hmu an awm chuan inthlanpuitute’n \ha an
tih angin an rel thei ang.
7) Post mal mala inthlan a nih chuan Leader, Assistant
Leader, Secretary, Assistant Secretary, Treasurer, Fi-
nance Secretary indawta thlan tûr a ni.
8) A hlâwma mi paruk thlan chhuah an nih chuan inthlan
a\anga ni sarih (7) ral hmain thlan tharte chuan Kohhran
aiawh leh Ex-Officio Member-te kaihhruainain chanvo
an invuah tûr a ni.
9) Committee member tûrte chu Office Bearer, Kohhran
aiawh leh Ex-Officio member-ten \ul an tih zat an ruat
\hîn ang a, Bial K.|.P. Committee leh Kohhran Com-
mittee a hriattir ang.
10) Mi pakhatin a zâwnin chanvo ngai kum thum (3) thleng a
chelh thei ang.
11) Office Bearer leh Committee member-te eng vâng
pawha an nihna chelh zui thei lova an awm chuan Branch
Office Bearer, Kohhran aiawh leh Ex-Officio member-
ten \ha an tih angin an rel \hîn ang.
2. Bial K.|.P.
1) Bial K.|.P. Office Bearer-te chu Bial K.|.P. Confer-
ence-in kum khat (1) chhûng \ang tûrin a thlang \hîn ang.
2) Bial Standing Committee-in \ûl a tih chuan inthlan hmain
Leader tûr a ruat thei ang.
3) Bial K.|.P. Committee-in \ûl a tih chuan Office Bearer
atâna thlan âwm mite a nominate thei ang.
4) Bial K.|.P. Committee-in inthlan dân turte a rel fel \hîn
ang a, inthlanpuitu tûr \ûl a tih zât a ruat \hîn ang.
5) Inthlanna chu post mal malin emaw, a hlawma mi paruk
thlan chhuah emawa tih theih a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 241
6) Vote inang hmu an awm chuan inthlanpuitute’n \ha an tih
angin an rel thei ang.
7) Post mal mala inthlan a nih chuan Leader, Assistant
Leader, Secretary, Assistant Secretary, Treasurer, Fi-
nance Secretary indawta thlan tûr a ni.
8) A hlâwma mi paruk thlan chhuah an nih chuan Bial
Conference chhûng ngeiin thlan tharte chuan Ex-Officio
Member-te kaihhruainain chanvo an invuah tûr a ni.
9) Committee member turte chu, Office Bearer leh Ex-Offi-
cio member-ten \ûl an tih zât an ruat \hîn ang.
10) Inthlanna neih fel a nih veleh Central K.|.P. leh Bial
Standing Committee a hriattîr tûr a ni.
11) Mi pakhatin a zawnin chanvo ngai kum thum (3) thleng a
chelh thei ang.
12) Office Bearer leh Committee member-te eng vâng
pawha an nihna chelh zui thei lova an awm chuan Bial
K.|.P. Office Bearer leh Ex-Officio member-ten \ha
an tih angin an rel \hîn ang.

3. Central K.|.P.
1) Leader chu Synod Executive Committee-in kum hnih
(2) \ang tûrin a ruat \hîn ang a, a \ûl chuan a ngai emaw
term hmasa lama Leader lo ni tawh emawte pawh a ruat
nawn thei ang.
2) General Secretary chu Synod Co-Ordinator-te zîng
a\angin emaw Ordained Minister-te zîng a\angin emaw
Synod Executive Committee-in a ruat \hin ang a, a term
chungchâng chu Synod Executive Committee kutah a
awm ang.
3) Inthlanna a awm dâwn \um chuan Central Committee-
in Committee member atâna thlan âwm mi, Aizawl
khawpui chhûng Bial tin a\angin pakhat \heuh a ruat
242 PRESBYTERIAN HANDBOOK
lâwk (nominate) \hîn ang a, a \ul chuan Bial K.|.P.
Committee a râwn thei ang.
Central Committee member atâna rawt (nominee)-te
chu Bial/ Branch aiawh palaia ruat an nih loh chuan
chhimtu anga ngaih an ni ang a, vote an nei lo vang.
4) Central K.|.P. Committee member tûrte chu General
Conference-in nominate-te zînga mi chu kum hnih (2)
chhûng \ang tûrin mi sawm pariat (18) a thlang \hîn ang.
Central K.|.P. Committee member tûr thlannaa
inthlanpuitu tûr chu Central K.|.P. Committee-in Gen-
eral Conference hmain a ruat lâwk \hîn ang.
5) Hruaitu thlan tharte chuan Synod Moderator leh Ex-
Officio member-te kaihhruainain Office Bearer tûr Gen-
eral Conference chhûng ngeiin an inruat fel ang.
6) Office Bearer leh Committee Member-te chu term hnih
(2) kum li (4) atân thlan theih an ni ang.
7) Central hruaitute eng vâng pawha rawngbâwlna chelh
zui thei lova an awm chuan Central K.|.P. Commit-
tee-in \ha a tih angin a rel \hîn ang.

BUNG – IV
COMMITTEE HNATHAWH TUR LEH
MAWHPHURHNATE

1. Branch K.|.P. Committee


1) An Branch huam chhûnga \halaite leh tleirawlte Krista
hnêna hruaitu, Kohhran kutke \angkai ni tûr leh Pathian
thu hriatna lama hmasâwnna an neih theih nân
rawngbâwlna kawng hrang hrang a ngaihtuah \hîn ang
a, a \ul dân azirin Bial K.|.P. Committee pawh a râwn
\hîn ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 243
2) Kum tinin an Branch chanchin Bial K.|.P. Confer-
ence-ah an report \hîn ang.
3) Branch-in Central Committee hnênah thu thlen tûr a
neih chuan Bial Committee kal tlangin a thlen tûr a ni.
4) Pawisa lamah Branch chu a intodelh tur a ni.
5) Anmahni Branch pâwn khawih tel programme a nei
dâwn emaw, a tel dâwn emaw a nih chuan Kohhran
Committee remtihpuina a la hmasa \hîn ang a, Bial
K.|.P. Committee leh Bialtu Pastor a hriattîr \hîn ang.

2. Bial K.|.P. Committee


1) Bial chhûnga Branch tinte kaihhruai leh tihchak dânte a
ngaihtuah \hîn ang.
2) Branch rawngbâwlna chungchangah Bial chhûnga rel tûr
\ûl awm apiang chu a rel ang a, a \ûl dân angin Bial Con-
ference pawh a râwn \hîn ang.
3) Bial chhûnga Branch hrang hrang thu theh luhte a
ngaihtuah \hîn ang a, a \ûl chuan Central K.|.P. Com-
mittee-ah a thlen \hîn ang.
4) Bial chhûnga Branch te rawngbâwl dân chanchin Bial
Conference-ah a report \hîn ang.
5) Bial Committee hnathawh leh Bial chhûnga Branch
te rawngbâwl dân Central K.|.P.-ah kum tin a
report \hîn ang.
6) Pawisa lamah Bial Committee chu intodelh tûra beisei a
ni a, \ûl a tih chuan Bial chhûnga Branch hrang hrangah
thawhâwm a khawn thei ang.
7) Bial pâwn lam khawih tel programme a huaihawt dâwn
emaw, a tel dâwn emaw a nih chuan Bial Standing Com-
mittee emaw, Bialtu Pastor remtihpuina emaw a la hmasa
\hîn ang a, Central K.|.P.-ah a hriattîr \hîn ang.
244 PRESBYTERIAN HANDBOOK
3. Central K.|.P. Committee
1) Mizoram Presbyterian Kohhran pum huapa \halaite zînga
rawngbâwlnaa mawhphurtu ber a ni.
2) Ram insingsak dân leh \han zel dânte leh Kohhran
rawngbâwlna kal zel thlîr chungin, \hangtharte huikhâwm
zâwnga rawngbâwlna kawng tharte zawngin a ngaihtuah
\hîn ang.
3) A remchan ang zelin khawvel pum huapa \halaite
programme-a tel leh, zau zâwka rawngbâwlna tûr a
ngaihtuah ang.
4) |ûl a tih chuan Bial leh Branch a\angin thawhlâwm a
khawn thei ang.
BUNG – V
CONFERENCE CHUNGCHANG

1. Bial K.|.P. Conference


1) Bial tinin Bial K.|.P. Conference kum tin vawi khat an
nei \hîn ang.
2) Bial K.|.P. Conference-ah hian Branch tin a\anga rorel
palai intirh tûr zât chu Bial K.|.P. Committee-in \ûl a
tih chuan a bithliah thei ang.
2. K.|.P. General Conference
1) K.|.P. General Conference chu kum khat danah neih
a ni ang.
2) K.|.P. General Conference-ah hian Branch leh Bial tin
a\anga rorel palai intirh tûr zât chu Central K.|.P. Com-
mittee-in \ûl a tih zât a bithliah \hîn ang.
3) General Conference thlengtu tûr chu Central K.|.P.
Committee-in a ruat \hîn ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 245
4) General Conference neih loh kumah Rorel Inkhâwm
neih \hin a ni ang.

BUNG – VI
|UL DANGTE

1. Sum Audit
Branch, Bial leh Central K.|.P. sum chu Synod Financial
Rules-in audit dân tûr a sawi angin kum tin audit \hin tûr a ni.

2. Inhruaina Dân siam \hat thu


Kristian |halai Pâwl Inhruaina Dân siam \hat leh tihdanglam
thuah chuan Central K.|.P. Committee-in rawtna a siam ang a,
Synod Executive Committee-in a pawm hnuah hman a ni ang.

BUNG – VII
K.|.P. PRESBYTERY MEET NEIH DÂN TÛR
[Vide S.E.C. 213:13; 214:11; 2007 Synod Gen. 73;
S.E.C. 217:35; 218:39(A)]

Kum 2007 Synod General 73 chuan General Conference


neih loh kuma Presbytery huapa intawhkhâwm neih chu kan
rem ti a. S.E.C.-in lo bawhzui rawh se tiin a pe let leh a ni.
S.E.C. 217:35 chuan Central K.|.P. Committee-in rawtna
siamin S.E.C.-ah rawn thlen leh rawh se, a tih chu Central
K.|.P. Committee chuan bawhzuiin S.E.C.-ah a thlen leh a.
S.E.C. 218:39(A) chuan kum 2009 a\anga hman \an tûrin
ruahmanna chu a pawm ta a ni.
Presbytery Meet hi a nei theiin an neih a \ha a, a nei thei
lote an awm a nih chuan nei ngei tûra inphûtna a awm lo.
246 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1. A hming: Kristian |halai Pawl ‘Presbytery Meet’ tih a ni
ang a, a mawhphur tûrin Presbytery Meet Committee siam
a ni ang.
2. Hruaitu inruat dân: Presbytery Meet Committee-chu
Presbytery Standing Committee-in a huam chhûnga Bial
K.|.P. Office Bearer-te a\angin a ruat \hîn ang.
1) Office Bearers:
Chairman
Vice Chairman
Secretary
Assistant Secretary
Treasurer
Finance Secretary

2) Committee Members:
Committee Member-te chu Office Bearer leh Ex-Officio
te’n \ul an tih zât an ruat \hîn ang.

3) Ex-Officios:
a) Presbytery Moderator leh Secretary (Sr.)
b) Bialtu Pastor leh Pro. Pastor-te
c) A huam chhûnga Central K.|.P. Committee Mem-
ber-te

3. Committee hnathawh tûr leh mawhphurhnate:


1) General Conference neih loh kumah Meet \um khat a
buatsaih \hîn ang.
2) Meet neih dân tûr rel leh ngaihtuah bâk chu rorel tûra
ngaih a ni lo.
3) Meet neihna hmun leh hun chu an remchan ang \heuhvin
an ruat \hîn ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 247
4) Meet senso tûr a theih angin a ngaihtuah ang a, a huam
chhûnga Bial leh Branch-te tum tûr a \ul angin a
ruahman \hîn ang. Sum sen hautak lo thei angin
ruahman ni se.
5) Central K.|.P.-a inkhaikhâwmna leh inthlunzawmna
dîp leh hliah tûr zâwngin hma lâk tûr a ni lo vang.
6) Minute bu leh Account bu fel takin a vawngin a enkawl
ang a, Meet neih zawhah Presbytery Secretary hnênah
thehluh \hîn tûr a ni.
7) Meet Committee sum chu audit \hîn tûr a ni.

4. Hruaitu term:
Meet Committee ruat a nih a\anga Meet neih zawh thleng
a ni ang.

***
248 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Appendix 5

KOHHRAN PAVALAI PÂWL


INKAIHHRUAINA – 2012

Pavalai Pawl chungchang zir chianna (2010 Synod Gen. 5;


SEC 235:17; 2011 Synod Gen. 55; SEC 238:24; 239:36)
Synod 2010 Gen. 5-na chuan Presbytery pasarih a\anga
Pavalai Pâwl inkaihhruaina siam lo lût leh Presbytery pathum
a\anga Pavalai dinhmun tihchian rawtna lo lût chu la kawpin,
“SEC-in lo zir chiang sela, rawtna nên Synod-ah rawn thlen leh
rawh se,” tiin a rêl a. SEC 233:10 chuan he thu hi bawhzuiin a
zir chiangtu mi pasarih a ruat a, an zir chianna chu SEC 234:9-
na chuan a thlîr a, zir chiangtute hnênah zir chiang nawn leh
tûrin a rêl a. An zir chian nawn lehna chu SEC 235:17-na chuan
pawmin Synod-ah a thlen a. Synod 2011 Gen. 55-na chuan
Synod Executive Committee-in hman nghâl tûrin chûl mâm rawh
se,” tiin a rêl a. SEC 238:24-na chuan, “Ruahmanna siamtuten
lo en \ha leh sela, June 2012 SEC-ah thlîr leh ni se,” tiin a rêl a.
A hnuaia mi ang hian SEC 239-na chuan hman nghâl tûrin a
pawm ta a ni.

1. Pâwl hming: Kohhran Pavalai Pâwl*


2. A thil tumte:
(1) Mi dangte Krista hnêna hruai
(2) Kristian chhûngkaw \ha din tûra \an lâk
(3) Kohhran hmalâkna \awiâwm
3. Innghahna thupui: Krista tâna nun (Phil 1:21)
4. Pâwl indin dân: Pavalai Pâwl hi Kohhran Committee
hnuaia Fellowship ni tûrin kohhranin \ûl a tih chuan a din
PRESBYTERIAN HANDBOOK 249
thei ang a, a titâwp thei bawk ang. Kohhran Committee
chuan Chairman leh Secretary a ruat ang a, Kohhran Com-
mittee a\anga aiawh (adviser) tûr pawh a ruat ang. Anmahni
zîng a\angin Office Bearers leh Committee member tûrte
chu kum khat term atân Kohhran Committee-in a \ûl a tih
zât an inruat/thlang \hîn ang.
5. Member nih theih dân: Kohhrana mipa puitling chin chu
member an ni thei ang.
6. Sum chungchâng: Tualchhûng Kohhran Committee-in \ûl
leh \ha a tih angin a rêl \hîn ang.
7. Inkhâwm: Hun remchângah Pathian biak inkhâwm/fellow-
ship an nei thei ang.
8. Râwngbâwlna: Tualchhûng Kohhran pâwn lama
rawngbâwlna neih an duh chuan Kohhran Committee
remtihna an la hmasa \hîn ang.
9. Intawhkhâwm (meet): Thlarau lam intihchak tawn nân
Bial hriatpuinain Bial huapin intawhkhâwm (meet) an nei
thei ang a, Presbytery hriatpuiin Presbytery huapin
intawhkhâwm (meet) an nei thei bawk ang.**
10. Ram pum huap intawh khâwm (meet): Ram pum huapa
intawh khâwm (meet) neih a \ûl chuan Synod Revival Com-
mittee-in a ruahmanpui ang a, Synod Executive Commit-
tee a hriattîr \hîn ang.
11. Dân siam \hat: He Inkaihhruaina dân hi SEC-in a \ûl angin
a siam \ha thei ang.
Note: *SEC 239:36-a Pavalai Pawl Inkaihhruaina siama a hming
“Pavalai Pawl” tih chu 2013 Synod Gen. 16-in “Kohhran Pavalai
Pawl,” tiin a hming a thlak.
**Meet chungchângah Synod Revival Committee
mawhphurhna tihchian rawtna a luh angin SEC 240:53 chuan, “Ram
250 PRESBYTERIAN HANDBOOK
pum huapa intawh khawm (Meet) neih a \ul chuan, Synod Revival
Committee-in \ul a tih chuan a ruahmansak thei ang a...” tiin a
tichiang.
Aizâwl Chhim Presbytery a\angin Bial huapa Pavalai Meet
buatsaihtu tûr leh hma latu tûr tihchiansak tûrin SEC-ah an rawn
ngên a. Presbytery Level-ah chuan Presbytery Standing Commit-
tee-in a buatsaihsak ang a, Bial chhûngah chuan Bial Standing
Committee-in a ruahman \hîn ang (SEC 244:51).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 251

Appendix 6

HNAM DANG RAWNGBAWLNA


KAIHHRUAINA

I
INRELBAWLNA LAM

Mizoram chhunga hnamdang zinga rawngbawlna


inrelbawlna atan hetiang hi a ni ang:
1. MASIHI SANGATI WORKING COMMITTEE
(1) Mizoram chhunga hnamdang zinga rawngbawlna
mawhphurtu atan Masihi Sangati Working Committee a
awm ang.
(2) Masihi Sangati Working Committee chu BEC-in a ruat
\hin ang a, ruat thar zel pawh BEC kut a ni ang
(3) Masihi Sangati Working Committee term chu kum thum
zel a ni ang a, Board member-te term a zui ang.
(4) Masihi Sangati Working Committee chu hetiang hi a ni ang:
Chairman : Secretary,
Synod Mission Board
Secretary : Director, MSK
Ex-Officio : (a) Executive Secretary
i/c Mission
(b) Coordinator, SMB
(c) Mission Promoter
i/c Masihi Sangati
(d) Principal, Presbyterian Hindi Bible
School
(e) Committee member atan BEC aiawh
mi pathum
252 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(5) Masihi Sangati Working Committee chuan Mizoram
chhunga Masihi Sangati rawngbawlna \ha taka a kal theih
nan hma a la ang.
(6) Masihi Sangti Working Committee chu Synod Mission
Board aiawha thawktu lak leh chawlhtir bakah transfer/
posting thuah ruahmanna siamtu a ni ang a, Synod
Mission Board-ah rawtna a thlen \hin ang.
(7) Evangelist leh Pastor-te rawngbawlna a thlir \hin ang a,
Pastor-te rawngbawlna khaikhawm chu BEC-ah a thlen
ang.
(8) Masihi Sangati Kendra Office Budget a siam ang a, a \ul
angin sum (Financial Condition) a enpui \hin ang.
(9) Thawktu chungchanga buaipui ngai zawng zawng Synod
Mission Board aiawha enkawltu a ni ang.
2. HEADQUARTERS OFFICE
(1) Masihi Sangati Kendra, Bawngkawn hi Masihi Sangati
rawngbawlna pumpui Office a ni ang.
(2) Director, Masihi Sangati Kendra chu Mizoram chhung
hnamdang zinga rawngbawlna enkawltu a ni ang.
(3) Office-a thawktu awm turte:
(a) Director, Masihi Sangati
(b) Office Assistant
(c) Peon-cum-chowkider
(4) Office Attendance Register an vawng ang a, devotion
pawh tuk tin an nei \hin ang.
3. MASIHI SANGATI KENDRA
Masihi Sangati Kendra Building-a awm turte:
(1) Director, MSK
PRESBYTERIAN HANDBOOK 253
(2) Gospel Team Leader
(3) Gospel Team Member-te
(4) Transit Accomodation
4. DIRECTOR, MSK RUAT DAN LEH A MAWH-
PHURHNA
(1) Director, MSK hi Synod Mission Board-in rawtna siamin
Minister \anglai zinga mi a nih chuan Synod Pastoral
Committee-ah a thlen \hin ang.
(2) Kum thum (3) term a ni ang a, a \ul chuan term khat
dang ruat leh theih a ni ang.
(3) Mizorama Hnamdang zinga rawngbawlna kal mek enkawl
thuah te, tihhmasawn thuah te, thawhhona \ha neih thuah
te, Ramthar Office leh Kohhrante nena thawhhona \ha
ngaihtuah thuah te leh Mizorama hnam hrang hrangte
zinga sawt zawka thawh dan tur ngaihtuah thuah te mawh
a phur ang.
(4) Mizoram chhunga hnamdang zinga rawngbawlna atan
kum tin Budget a buatsaih \hin ang a, Working Committe-
ah a thlen \hin ang. Thla tin Form hmangin Synod Office-
ah Monthly Return thehlutin pawisa a la chhuak \hin ang.
(5) Masihi Sangati Pastor-te rawngbawlna a enpui ang a,
thla tina an bial fan programme a dawng ang a; a
countersign hnuah Board Secretary hnenah a thawn \hin
ang.
(6) Thla thum danah Form hmangin Ramthar Office-ah
Hnamdang zinga rawngbawlna report khaikhawmna a
thehlut \hin ang.
(7) A \ul angin Masihi Sangati, Bial leh Area-te a tlawh \hin
ang.
(8) Rawngbawlnaa a chhuak a nih loh chuan Office-ah a \hu
\hin tur a ni.
254 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(9) Director, MSK hian Synod rel angin Charge Allowance
a hmu ang
(10) Director, MSK hian Tour Programme a siam chuan
Secretary, SMB pawmpui turin a thlen \hin ang.

II
FELLOWSHIP DIN DAN
Kan ram chhunga Hnamdang zingah Kristian an lo pung ve
zel a. Chung ringtute chu hmun tam takah inkhawm hrangin
Fellowship-te buatsaihsak an ni a. Chutiang Fellowship a lo din
takah chuan Fellowship din dante leh a thawh dan turte fel zawk
leh rual zawka siam a lo ngai ta a; chumi atana thil \ul leh pawimawhte
chu a hnuaia mi ang hian siam a ni.

1. A DIN DAN
Hnamdang Kristian tawh emaw la Kristian lo emaw an awm
a, Kohhran/Bialin Fellowship din \ul a tih chuan Kohhran pakhat
huam chhungah emaw Pastor Bial khat huam chhungah emaw
Fellowship din theih a ni ang. Chu Fellowship chu Kohhran mal
huam chhung chauh a nih chuan Kohhran Committee-in a din thei
ang a, Pastor Bial huam chhung a nih chuan Pastor Bial Standing
Committee-in a din thei ang. Fellowhip din emaw tihtawp emaw a
nih chuan a dintu Kohhran/Bialin Mission Board a hriattir ang a,
Milit Samiti Secretary leh Director, MSK leh Masihi Sangati Bialtu
Pastor a copy a pe \hin ang. Pastor Bial khat chhunga Fellowship
pakhat aia tam a awm a nih chuan Pastor Bial Standing Committee-
in Bial anga khaikhawm dan a ngaihtuah thei ang.
2. KOHHRAN/FELLOWSHIP MEMBER NIH DAN
(1) Masihi Sangati member zingah hian Mizoram mi nghet
leh sorkar hnathawk an awm a. Heng hote hi an awmna
kohhran (Local Church) member an ni thei ang a,
PRESBYTERIAN HANDBOOK 255
Kohhran member ziakna (register) -ah an hming ziah luh
theih a ni ang.
(2) Mizorama awm nghet ni lo, inhlawhfa leh temporary
permit neia awmte hi chu Presbyterian Kohhran member
an ni ang a, Kohhran mal (Local Church)-a an dinhmun
chu hetiang hi a ni ang :
(a) An hming leh Kohhran member nih dan
chhinchhiah nan Fellowship-in membership registration
hranin a vawng ang.
(b) Synod Statistics-ah an tel lo vang.
(c) Church Court thil Kohhran inthununna leh inlakluh
chungchang chu an awmna Kohhran mawhphurhna a ni
ang.
3. RINGTHAR BAPTISMA CHANTIR LEH DAN
CHHUNGA SENG LUH DAN
(1) Dan zawhkim tura buatsaih zeta Baptisma chantir:
Puitling kum 14 chin chunglam tupawhin Baptisma chang
tura Pathian leh Kohhran hmaa thu a tiam duh chuan
baptis theih an ni a, Baptisma an chan hmain Kristian nih
awmzia leh kan sakramen thute hrilhfiah zeta Baptisma
chantir tur an ni. Chung mite chu Dan chhunga awm anga
ngaih nghal tur a ni.
(2) Ringthar naupang kum 14 hnuailamin Baptisma a chan
duh chuan a nu leh pa/a enkawltu ringlo ni mah se, a nu
leh pa/a enkawltuin an remtih a, mawhphurtu/dinpuitu
an awm chuan Baptisma chantir theih a ni ang. {Ref.
SEC 235:63(2)}
4. COMMITTEE SIAM DAN
Masihi Sangati Committee chu Kohhran pakhat huam chhungah
chuan Kohhran Committee-in a siam ang. Sub-Committee an ni
256 PRESBYTERIAN HANDBOOK
ang. Pastor Bial khat huam chhungah chuan Pastor Bial Standing
Committee-in a siam ang a, Sub-Committee a ni ang. Chanvo
insiamah hian a theih chin chinah hnamdang Kristian-te hman \angkai
tum ni se. He committee hi Masihi Sangati Committee tih a ni anga,
a hnuaia mi ang hian siam a ni ang.
(1) Chairman
(2) Vice Chairman
(3) Secretary
(4) Assistant Secretary
(5) Treasurer
(6) Finance Secretary
(7) Hnamdang tel ngei se
(8) Ex-Officio member-te: Pastor, Pro Pastor, Milit Samiti
Committee member, Area leh Bial Committee member
leh a enkawltu Masihi Sangati Evangelist-te.
Chairman: Chairman hi Kohhran Pakhat huam chhunga mi a
nih chuan Kohhran Committee member zinga mi ni thei se.
Pastor Bial huap a nih chuan Bial Standing Committee member
zinga mi ni thei se.
5. COMMITTEE-A |AN HUNCHHUNG (TERM)
Committee member nih hun chhung hi kum khat a ni ang a,
Kohhran mal huam chhungah chuan Calendar kum zui ni se. Pastor
Bial huam chhungah chuan Bial Inkhawmpui leh Bial Inkhawmpui
inkar ni se. Mi pakhatin post chelh rei zawng bi thliah a awm lo
vang.
6. COMMITTEE HNA TURTE
(1) (a) Ringthar siam tura \an lak.
(b) Fellowship tihchak leh tihhmasawn.
(c) Kohhran kalphung zirtir.
(d) Thla tin Committee vawi khat tal an
nei \hin ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 257
(2) Sum chungchang: Pathian hnena thilpek chu
thawhlawm ip hmangin a la khawm \hin ang a.
Tualchhung sum chu anmahni inenkawlna atan an hmang
ang. Pathian Ram leh thildang Synod-a lut chite chu
Masihi Sangati hmingin Kohhran/Bial Treasurer (Synod)
kaltlangin an thehlut ang.
Remchang zawk a nih erawh chuan anmahnia sum vawng
hrang lovin tualchhung sum enkawltu an ring thei ang.
(3) Thu thehluh dan:
(a) Kohhran Fellowship chuan Kohhran Committee
kaltlangin Bial Masihi Sangati-ah thu a thlen thei ang.
Bial Masihi Sangati awm lohna hmunah chuan Bial
Standing Committee kaltlangin Area Committee-ah a
thlen \hin ang. Area Committee chuan Milit Samiti-ah a
thlen thei ang.
(b) Kohhran mal ni lo, Bial huap chauha Fellowship
ding chuan Bial standing Committee kaltlangin Area
Committee-ah a thlen \hin ang. Area Committee chuan
Milit Samiti-ah a thlen \hin ang.
(4) Audit chungchang: Masihi Sangati sum vawng hrangte
tan Masihi Sangati sum hi kum tin Kohhran/Bial
Committee a\anga Auditor ruat ten an audit tur a ni a,
Audit Report chu Kohhran/Bial Committee-in a dawngin
bawhzui ngaite a bawhzui \hin ang.
(5) Inkhawm chungchang: Sunday School nei thei leh
la nei thei lote pawhin kar khatah vawikhat tal
inkhawm neih tum ni se. Ningani/Zirtawp zanah
inkhawm theih ni se.
(6) Fellowship bungrua leh thil neih: Eng emaw avanga
Sangati chu \hiah a nihin Sangati bungrua leh thil neih chu
a enkawltu Kohhran/Bial ta a ni ang.
258 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(7) Sunday School neih dan tur: A \ulna hmunah chuan
Kohhranin Sunday School Asst. Superintendent i/c
Masihi Sangati a ruatsak ang a, Secretary leh Zirtirtute a
ruatsak bawk ang. A \ul chuan naupang lam Department
pawh neih ve a ni ang.
(8) Report & Statistics: Masihi Sangati hian a hranin
Statistic an nei ang. Fellowship-te hian report form
hmangin Quarterly Report Director, MSK hnenah an pe
\hin ang.
(9) Chhiatni - |hatni thu: Masihi Sangati member-te hi
Pastor Bial khata mi mai an ni lova, veng hrang hranga
awm darh an nih avangin anmahni enkawltu Kohhran/
Bial leh Bialtu Pastor-te tan umzui zel a harsa dawn a.
Chuvangin, chhiatni - \hatniah chuan Masihi Sangati
Pastor leh an chenna mek hmuna Kohhrante
mawhphurhna a ni ang.

7. HNAM BIK FELLOWSHIP TE CHUNGCHANG


(1) Heng hnam bik Fellowship (Nepali, Meitei, Kawl, Santali
leh Tripuri) te hi mahnia \awng bik hmanga inkhawm hrang
\heuh an ni a, heng Fellowhip enkawltu tur Kohhran chu
Mission Board-in a ruatsak ang.
(2) Hnam bik Fellowship-te hming ziak dan: Hnam bik
Fellowship Hindi \awng hmang lote hian a hnuaia mi ang
hian an Fellowship hming an ziak thei ang. (Entirnan-
Masihi Sangati (Kawl Fellowship), Masihi Sangati
(Nepali Fellowship etc…)
PRESBYTERIAN HANDBOOK 259
III
FELLOWSHIP A|ANGA BRANCH CHURCH
SIAM DAN

Masihi Sangati-te Branch Church-a an inhlankai theih dan tur


SEC163:47 chuan a ngaihtuah a. Lo bawhzui turin Synod Officers’
Meeting a ruat a. Anni chuan Ramthar En\hatu Commission 1996
behchhanin a hnuaia tarlan ang hian a ruahman ta a ni.
1. BRANCH CHURCH DIL DAN
Masihi Sangati Branch church-a awm duhte chuan Bialtu
Pastor leh Masihi Sangati Bialtu Pastor hriatpuiin, anmahni enkawl
mektu Kohhran Committee kaltlangin Bial Inkhawmpuiah an dil
ang a, an dilna copy chu Board leh Milit Samiti-ah an pe ang.
2. BRANCH CHURCH SIAM TURA TEHNA
Masihi Sangati Branch Church siam thuah hian fimkhur hle a
ngai dawn a. Mizorama awm nghet leh awm nghet lote an inpawlh
vek dawn avang leh, veng khata awmkhawm an nih loh avangin
heng a hnuaia mite hian teh an ni ang.
(1) Branch Church dil tur chu Mizorama awm nghet member
puitling 30 tal ni thei se.
(2) Branch Church-a siam an nih dawn chuan an inkhawm
dinhmunah te, thilpek thuah te leh Kohhran kalhmang an
hriat dante uluk taka en \hin a ni ang.
(3) Branch Church-a siam turte chu inkhawmna tur hmun
nghet nei thei ngei se a \ha.
3. ENKAWL DAN TUR
Branch Church-a siam an nih chuan, church court lam chu
Bialtu Pastor leh enkawltu Kohhran/Bial kut a ni ang a, Baptisma
leh Lalpa Zanriah Sakramen chu Masihi Sangati Pastor-te an
260 PRESBYTERIAN HANDBOOK
remchan loh emaw hriattir harsatna hmunah emaw chuan Pastor-in
a bial chhunga mite baptisma a chantir ang. (Ref. RTB 88:18 of
19-20. 10. 1995; SEC 148:20)
4. BRANCH CHURCH COMMITTEE NEIH DAN
Branch Church chu a enkawltu Kohhran/Bial enkawlna hnuaiah
a awm ang. Branch church committee office bearer, committee
member-te leh ex-officio member-te chu Fellowship-a mi ang a ni
ang. Kum khat term atan zel a ni ang.
5. INKHAWMPUIA AN TEL DAN TUR
Masihi Sangati Branch Church-a awmte chu a enkawltu
Kohhran awmna biala inkhawmpuiah an dinhmun tawk angin an
tel ve zel ang.
6. THAWHLAWM CHUNGCHANG
Fellowship chuan Synod-a lut chi chu anmahni Enkawltu/
Kohhranah zel chhun luh tur a ni ang. Tualchhung sum chu anmahni
inenkawlna atan an hmang ang. Remchang zawk a nih erawh chuan
anmahnia sum vawng hrang lovin Tualchhung Sum enkawltute an
ring thei ang.
7. THU THEHLUH DAN
(a) Kohhran Fellowship chuan Kohhran Committee
kaltlangin Bial Masihi Sangati-ah thu a thlen thei ang.
Bial Masihi Sangati awm lohna hmunah chuan Bial
Standing Committee kaltlangin Area Committee-ah a
thlen \hin ang. Area Committee chuan Milit Samiti-ah a
thlen thei ang.
(b) Kohhran mal ni lo, Bial huap chauha Fellowship ding
chuan Bial Standing Committee kaltlangin Area
Committee-ah a thlen \hin ang. Area Committee chuan
Milit Samiti-ah a thlen \hin ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 261
IV
BRANCH CHURCH-TE KOHHRAN PUITLINGA
HLANKAI DAN TUR KAIHHRUAINA

Hnamdang zinga rawngbawlna \hang zel avangin, Branch


Church-te pawh kan lo nei ve ta zel a. Heng Fellowship leh Branch
Church-te Kohhrana hlankai dan turah chuan SEC 223:31thurel
zawm tur a ni ang, hetiangin:
1. Branch Church-a awm chinte chu Synod Pastoral hnuaiah an
awm ang a. Hnamdang Pastor chuan a \ul angin Bialtu Pastor
hriatpuinain rawngbawlna a nei ve \hin ang. An kal zel dan tur
chu a enkawltu Kohhran ruahmanna ang ang a ni ang.
2. Branch Church ni lo, Preaching Station/Fellowship-a awm mek
leh lo la awm zel turte chu Ramthar Board hnuaiah an awm zui
zel ang.

V
BIAL MASIHI SANGATI DIN DAN LEH
KAIHHRUAINA

1. A DIN DAN
Pastor Bial chhunga Fellowship pakhat aia tam a awm a,
Pastor Bial Standing Committee-in Bial anga khaikhawm \ul a tih
chuan Bial Masihi Sangati a din thei ang, Bial Masihi Sangati din
thu hi Area, Milit Samiti, Secretary SMB leh Director MSK-ah a
report ang.
2. BIAL HRUAITU RUAT DAN
Bial Inkhawmpui/Bial Standing Committee-in Bial Masihi
Sangati Office Bearers leh Committee member-te chu a ruat \hin
262 PRESBYTERIAN HANDBOOK
ang. Pastor, Pro-Pastor, Bial Evangelist, Area leh Milit Samiti
Committee member-te chu Ex - Officio an ni ang.
3. COMMITTEE-A |AN HUN CHHUNG
Committee term hi kum khat chhung, Bial Inkhawmpui leh
Bial Inkhawmpui inkar a ni ang. Mi pakhat chanvo (post) chelh
hun chhung bithliah a awm lovang.
4. BIAL MEET NEIH DAN TUR
Bial Masihi Sangati te an lo chak zawk nan a \ul angin Bial
Masihi Sangati Meet Bial Standing Committee remtihnain an nei
\hin ang. A \ul chuan vawikhat aia tam pawh neih theih a ni ang.
5. SUM CHUNGCHANG
Sum chungchang chu Bial sum ring ve mai tura ngaih an ni a.
A \ul chuan Bial Standing Committee remtihnain sum an tuak ve
thei ang.
VI
AREA (PRESBYTERY HUAP) MASIHI SANGATI
DIN DAN LEH KAIHHRUAINA
1. A DIN DAN
(1) Milit Samiti-in Mizoram chhunga Masihi Sangati Area
hrang hranga a \hen hi Area Meet leh ringthar siamna
hmarua atan a ni ber ang a, Area Committee-in a \ul
angin hma an la \hin ang. A theih chin chinah Presbytery
area a zui ang.
(2) Area Masihi Sangati Committee thar din \ulna a lo awm
chuan Bial/Kohhran Masihi Sangati-in rawtna siamin Milit
Samiti-ah a thlen ang.
2. AREA HRUAITU INRUAT DAN
(1) Office Bearers: Area Masihi Sangati Committee Office
Bearer chu a hnuaia mi ang hian siam a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 263
(a) Chairman
(b) Vice Chairman
(c) Secretary
(d) Assistant Secretary
(e) Treasurer
(f) Finance Secretary
2) Committee Members turte: Area Masihi Sangati
Committee member-te chu a hnuaia mi ang hian siam
a ni ang.
(a) Bial Masihi Sangati Chairman leh Secretary
(b) Masihi Sangati tin aiawh pahnih (2) \heuh
(c) Ex-Officio Member-te:
(i) Area chhunga Masihi Sangati Pastor leh Pro.
Pastor-te
(ii) Area chhunga Presbytery Moderator leh Secretary
(Sr)-te
(iii) Area huam chhunga Milit Samiti Committee
member-te
(iv) Area huam chhunga Masihi Sangati Evangelist-te
3. COMMITTEE-A |AN HUNCHHUNG
A chunga chanvo Office Bearer post hi kum hnih chhung atan
a ni ang. Mi pakhatin chanvo ngai a zawnin term hnih bak
chelh zawm theih a ni lovang.
4. AREA MEET NEIH DAN TUR
(1) Area Committee chuan \ul a tih chuan a huam chhungah
meet a buatsaih \hin ang.
(2) Area tinin an Area huamchhunga Bial leh Kohhrante chu
a \ul angin an dawr ve mai \hin tura ngaih a ni.
(3) Area committee-in \ul a tih angin Bialtu Pastor-te
berawnin Area Meet-ah Sakramen an buatsaih thei ang.
264 PRESBYTERIAN HANDBOOK
5. SUM CHUNGCHANG
(1) Area tinin sum an mamawh ang chu an remhriat angin
an Area huamchhunga Bial/Kohhran/Sangati-te a\angin
hmuh dan an ngaihtuah \hin ang.
(2) Area sum hi Area Committee ruat Auditor-ten an audit
\hin ang.
6. REPORT CHUNGCHANG
(1) Area tinin hruaitu ruat tharte chu Milit Samiti Secretary
leh MSK Office-ah an report \hin ang.
(2) Area tinin kum khat chhung rawngbawlna report Milit
Samiti Secretary leh MSK Office-ah an thehlut \hin ang.

VII
MILIT SAMITI DIN DAN LEH A KAIHHRUAINA

1. A DIN DAN
Hnamdang zinga rawngbawlna chungchang ngaihtuah turin Milit
Samiti (Joint Committee) a awm ang.

2. MILIT SAMITI HRUAITU RUAT DAN


(1) Office Bearer leh Ex- officio:
(a) Chairman - Director, MSK
(b) Secretary - Mission Promoter
i/c Masihi Sangati
(c) Ex-Officio -
(i) Secretary, SMB
(ii) Co-ordinator, SMB
(iii) Masihi Sangati Pastor leh Pro-Pastor te
PRESBYTERIAN HANDBOOK 265
(2) Committee Member: Aizawl huam chhunga
Presbytery-a Bial tin aiawh mi pakhat zel inruat tur a ni
ang. Bial aiawh turin Bial Standing Committee-in Area
Committee \ang lai rawn ruat thei se, hei hi Committee
member an ni nghal ang.
(3) Sub-Committee: Thil \ul hmanhmawh ngaihtuah turin
Sub-committee, Ex-Officio member-te bakah member
paruk (6) nei din a ni ang a, member turte chu Milit
Samiti-in a ruat ang.

3. COMMITTEE |AN HUNCHHUNG


Milit Samiti Committee term hi kum hnih (2) zel a ni ang.
4. THU THLEN DAN
Milit Samiti hian Board-a thu thlen tur a neih chuan Masihi
Sangati Working Committee kaltlangin a thlen \hin ang.

VIII
CONVENTION NEIH CHUNGCHANG

1. Masihi Sangati Convention Aizawl Area leh Chhim Area-in a


hrangin kum khat danah an nei \hin ang.
2. Masihi Sangati Convention hi Milit Samiti-in Masihi Sangati
Working Committee hriatpuiin a ruahman \hin ang.
3. Masihi Sangati Convention thlengtu \anpuina leh senso \ul tur
chu Masihi Sangati Kendra Budget-ah dah tur a ni ang.
4. Convention thlengtu tur leh \ul dang chu Milit Samiti-in a
ngaihtuah \hin ang.
266 PRESBYTERIAN HANDBOOK
IX
HNAMBIK FELLOWSHIP KAIHHRUAINA

THUHMA
Synod Mission Board-in Mizoram chhunga hnamdang zinga
rawngbawlna a kalpui danah hian hnambik Fellowship, Aizawl
khawpui huapa din (e.g. Nepali, Santali, Meitei, Kawl leh Tripuri)
- te an awm a. Chung Fellowship-te chu a enkawltu tur Kohhran
chu Mission Board-in a ruatsak ang. Heng bakah hian Kohhran
mal huamchhungah Hnambik Fellowship dinte pawh an lo awm zel
a; ram pum huapa Inkhawm/Meet buatsaihte pawh an lo awm chho
ta bawk a. Hetiang a nih avang hian Milit Samiti chuan Hnambik
Fellowship Kaihhruaina siam \ulin a hria a. Mission Board Executive
Committe-ah a thlen a. BEC chuan Milit Samiti-in ruahmanna lo
siam sela, BEC-ah rawn thlen leh rawh se a tih angin thlen a ni a.
Ruahmanna chu RTB 117 : 14 of 21 - 22. 10. 2004 chuan hman
nghal turin a pawm ta a. Hun eng emaw chen hman a nih hnuin
BEC 450 : 15 of 4. 11. 2005 chuan siam \hat ngaite awm nuala a
hriat avangin a hnuaia mi ang hian a siam \ha leh ta a ni. Hetiangin:
1. A DIN DAN
Hnambik inkhawm hrang tham an awm chuan Kohhran pakhat
huam chhungah emaw Pastor Bial khat huam chhungah emaw
Fellowhip din theih a ni ang. Chu Fellowship chu kohhran mal huam
chhungah chauh a nih chuan Kohhran Committee-in a din thei ang.
Pastor Bial khat huam chhungah a nih chuan Bial Standing
Committee-in a din thei ang. Fellowship din emaw tihtawp emaw
a nih chuan a dintu Kohhran/Bial-in Mission Board a hriattir ang a,
Director, MSK leh Hnamdang Bialtu Pastor a copy a pe \hin ang.
Tin, a chunga sawi tak aia huap zau zawka Fellowship din
\ulna a awm a nih chuan Synod Mission Board-in a din ang a,
Fellowship enkawltu tur pawh a ngaihtuahsak ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 267
2. COMMITTEE SIAM DAN
Hnambik Fellowship enkawl turin a dintu Kohhran / Bialin
Committee a siam ang a, Pastor, Pro. Pastor, Masihi Sangati Pastor
leh Hnambik Evangelist-te chu Ex-Officio member an ni ang.
3. INKHAWMPUI/MEET NEIH CHUNGCHANG
An awmna Area chhunga Masihi Sangati-in Meet a buatsaih
chuan an tel ve tura ngaih a ni. Ram pum huap Hnambik Inkhawmpui
/ Meet neih \ula hriatna a awm chuan, anmahni enkawltu Kohhran
leh Bial kaltlangin an duh dante Milit Samiti-ah an thlen hmasa ang
a, Milit Samiti-in MSK Working Committe-ah a thlen ang a, MSK
Working Committee-in a \ul angin Mission Board-ah a thlensak
\hin ang. Mission Board remtihna la hmasa lo chuan ram pum huap
Programme buatsaih a remchang lo vang.
4. SUM CHUNGCHANG
Fellowship dangte Kaihhruaina ang bawkin Thawhlawm Ip
hmangin thilpek an la khawm ang a, Synod-a lut tur chi chu
Fellowship hmingin anmahni enkawltu Kohhran leh Bial Treasurer
(Synod) kaltlangin Synod-ah chhunluh \hin tur a ni a, chhinchhiah
hran zel a ni ang.
Sum hmanna tur Project lian tham deuh Fellowship leh a
enkawltu Kohhran/Bial zawh tawk bak ruahman loh a \ha a; loh
theih loh thil \ul a awm a nih chuan Milit Samiti-ah a thlen ang a,
Milit Samiti in MSK Working Committee-ah a thlen ang. Tin, MSK
Working Committee-in a \ul angin Mission Board-ah a thlen ang.
5. A HUHOVA THILTIH NGAIH PAWIMAWH
Hnambik Fellowship hi mahni hnampui ringlo mite zinga
rawngbawlna kawngah \an lakna remchang tak a ni a; chutih rualin
hnam hrang hrang huapa thiltihhona - Convention-te, Christmas
Carol Service-te , Area Meet etc… te chu inngaipawimawh tawnin
a huhova kan sawt tlan \heuhna tur ang zawnga tihho \hin ni se.
268 PRESBYTERIAN HANDBOOK
6. KOHHRAN NENA INDAWRNA CHUNGCHANG
Campaign, Crusade, Meet etc… neih chungchangah a enkawltu
Kohhran bak Kohhran dang dawr ngai a nih chuan a enkawltu
Kohhranah thlenin annin MSK Working Committe-ah an thlen anga
Working Committee-in Mission Board hriatpuina lain Kohhran a
dawrsak \hin ang.
7. THIL |UL DANGTE
Heta tarlan bak chu a theih chin chinah Felloship pangngai
kaihhruaina zui a ni ang a, chuta fiah lo leh rel \ul a awm chuan,
Milit Samiti-in Working Committee-ah a thlen ang a, Working
Committee-in a \ul angin Mission Board-ah a thlen \hin ang.

X
HNAMDANG RINGTHAR HUMHALH DAN TUR

RTB 127:43 chuan Hnamdang ringthar humhalh dan tur


ruahman turin Milit Samiti kutah a dah a. Milit Samiti ruahmanna
chu RTB 130:21 (D) chuan ngun taka a ngaihtuah hnuin, lo zir
chianga Board Meeting-a thlen leh turin BEC kutah a dah a. BEC
491:9 chuan a hnuaia mi ang hian ruahmanna an siam ta a ni.
1. Tunah chuan Pastor Bialte kan lo in\hen tain, kan ringtharte
ngaihsak leh vil thuah pawh hmasawnna awm mekin a lang a.
Masihi Sangati Pastor-te pawh he lam ngaihven tur hian beisei
an ni.
2. Evangelist-te report form-ah hian an Fellowship chhunga
harsatna tawk an awm leh awm loh tihlanna telh ni se.
3. Fellowship tinte pawh Kristian-ten harsatna an tawh leh tawh
loh ngaihven \hin ni se.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 269
4. Pastor leh Masihi Sangati-a thawktute a khat tawka koh
khawm ni se, hemi chungchang hi uluk takin sawipui ni \hin se.
XI
MASIHI SANGATI PASTOR LEH PRO. PASTOR
RAWNGBAWL DAN TUR KAIHHRUAINA
1. RAWNGBAWLNAIN A HUAM CHIN
Mizoram chhunga Masihi Sangati zawng zawng mahnia
Fellowship nei hrang leh tualchhung Kohhrana bette (English
Congregation tel lovin) a huam ang.
2. THAWH DAN TUR
1) Aizawl-ah leh hmun dangah ringtharte enkawl leh Masihi
Sangati Evangelist-te rawngbawlna hriatpui leh anmahni
tihchak kawngah \an an la ang.
2) Bialtu Pastor leh Kohhrante nen an thawkho ang a,
Church Court lam chu Bialtu Pastor leh Kohhrante
mawhphurhna a ni ang. Hnamdang ringthar Baptisma
chantîr tur an awm chuan Masihi Sangati Pastor
mawhphurhna a ni ang. Masihi Sangati Pastor a rem loh
emaw, hriattîr harsatna hmunah emaw chuan Pastor-in a
Bial chhunga mite chu Baptisma a chantîr ang. Lalpa
Zanriah Sakramen pawh Masihi Sangati Pastor-in
Fellowship tin neih pui turin \an a la ang, chubakah Bialtu
Pastor-in a Bial chhunga Sakramen a buatsaih chu a
remchan dan angin an chang ve \hin ang.
3) Chhiatni \hatni: Inneih leh mitthi vui chungchang chu
Masihi Sangati Pastor leh Pro. Pastor-te
mawhphurhna a ni ang a, Masihi Sangati Pastor leh
Pro.Pastor-te an remchan loh emaw hriattir harsatna
hmunah emaw chuan Pastor-in a Bial chhungah mawh a
phur ang.
270 PRESBYTERIAN HANDBOOK
3. KHAWPUI PAWNA HUN HMAN CHUNGCHANG
Khawpui pawna zin chhuah \ulnaah chuan Director, MSK nen
inberawnin, programme siam \hin a ni ang.
4. COMMITTEE LEH INKHAWM CHAIRMAN
CHUNGCHANG
A bial chhung Fellowship hrang hrang Committee leh Pathian
Biak Inkhawmah a tel \um chuan, Masihi Sangati Pastor chu
Chairman a ni ang a, Pro. Pastor pawh Ex-Officio member a ni
nghal ang.
5. RAWNGBAWLNA REPORT
Masihi Sangati Pastor-te leh Pro.Pastor-ten an rawngbawlna
report chu Pastor Report Form siamsa hmangin kum tin Masihi
Sangati Working Committee-in a thlir \hin ang a, Director, MSK-
in BEC-ah a khaikhawmna chu a thlen \hin ang.
6. TA/DA/CA CHUNGCHANG
(1) A hnuaia mi ang hian Conveyance Allowance an hmu
ang:
(a) Pastor - ` 400/- p.m
(b) Pro. Pastor - ` 300/- p.m
(2) Director, Pastor leh Pro.Pastor-ten khawpui chhunga
rawng an bawlin a hranin TA/DA an nei lo ang. Khawpui
pawna rawngbawla an chhuahin TA/DA Synod rate
pangngai an hmu ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 271
XII
SYNOD GOSPEL TEAM, GURKHA GOSPEL TEAM
LEH HNAMDANG EVANGELIST-TE DINHMUN
LEH RAWNGBAWL DAN KAIHHRUAINA

1. SYNOD GOSPEL TEAM & GURKHA GOSPEL


TEAM :
(1) Mission Board hnuaia Synod Gospel Team kan neih mek
Aizawl Area-a mi leh Lunglei Area-a mite hi Board-in
\ul a tih chhung chu an awm zel ang.
(2) Gospel Team leh Gurkha Gospel Team leader atan \awng
thiam Pastor emaw thawktu nghet emaw ruat \hin a ni
ang.
(3) Leader atan thawk nghet lo ruat an nih chuan leader
allowance ` 300.00 p.m. pek a ni ang.
(4) Team member chu Leader leh Asst. Leader nen sawm
(10) an ni ang a, a \ul dan angin member tam lam hi
ennawn theih a ni ang. A \ul chuan Team speaker hran
ruat theih a ni ang.
(5) Team member lak chu Masihi Sangati Working
Committee-in Board aiawhin a ngaihtuah ang a, SMB-
ah rawtna a thlen \hin ang. Director MSK-in team
disciplin a keng ang.
(6) Gospel Team member atan hian zaia rawngbawl thei tur
mi lak tel \hin a ni ang.
(7) Gospel Team leh Gurkha Gospel Team member-te hi a
\ul anga Bial leh Kohhran rawih evangelist atan sawn
theih an ni ang a, evangelist-te pawh Gospel team atan
sawn theih an ni ang.
272 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(8) Gospel Team member turte chu Masihi Sangati Working
Committee-in a ruahman \hin ang a, Mission Board
pawm turin a thlen \hin ang. Heng Team-te enkawl leh
an rawngbawl hna kaihhruai chu Masihi Sangati Kendra
Director mawhphurhna a ni ang.
(9) Team member tupawh ban tlak nia ngaih thilsual ti te chu
eng hunah pawh an hna a\angin Working Committee-in
a bantir thei ang a, SMB-ah a report \hin ang.
(10) Gospel Team term hi kum khat (1) a ni ang a; Calendar
Year a zui ang.
(11) Chenna In chu Masihi Sangati Working Committee-in a
ngaihtuahsak ang. Gospel Team member zinga mi In luah
hran ngaite chu In luah man Rs. 2,500/- p.m. thleng
peksak theih an ni ang. Masihi Sangati Kendra Budget-
ah in luah man tur chu dah \hin a ni ang.
(12) Gospel Team leh Gurkha Gospel Team-te hian Masihi
Sangati Kendra a\angin hlawh an la ang.
(13) Gospel Team-te hlawh leh sum hman tur chu MSK
Budget-ah dah \hin a ni ang.
(14) Medical Reimbursement chu thawktuten an hmu thei ang
a, hei hian refer case a huam lovang. |ulna a lo awm
chuan Relief anga ngaihtuahsak theih a ni ang.
(15) Zinna atan Actual Expenditure pea zintîr an ni ang a, sum
hman thuah fel leh him taka tih a nih theih nan MSK
Office-in uluk takin a enpui ang a, \ul a tih angin
ruahmanna a siampui \hin ang.
(16) Gospel Team leh Gurkha Gospel Team-te rawngbawl
tura sawm duh chuan Director, Masihi Sangati Kendra
hnenah an dil \hin ang. Dil kher lova program siam ngai
a nih pawhin Director, Masihi Sangati-in a \ul angin an
program te a ruahmansak \hin ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 273
(17) Mizoram pawn kal chhuak tur chuan Masihi Sangati
Kendra Office kaltlangin Secreatry, SMB phalna an la
\hin ang.
(18) Rawngbawlna report chu Director, MSK hnenah an pe
\hin ang. Chhim Area-a mite chuan Masihi Sangati
Pastor-in a countersign hnuah Administrative Secretary,
Chhim Area Office-ah an pe \hin ang a; a copy chu
Director MSK-ah an pe ang. Masihi Sangati Director
chuan thla thum danah Report khaikhawmna Synod
Mission Board Office-ah a pe \hin ang.
2. HNAMBIK EVANGELIST
Hnambik Evangelist-te chu Board-in Nepali, Santali, Kawl,
Meitei, Bengali, Tripuri leh a dangte tana a rawihte hi an ni.
(1) Gospel Team kaihhruaina ang ang hi an dinhmun a ni ang.
(2) Board hnuaia thawk an nih avangin an enkawl Fellowship-
ah hotu chan an chang ang a, Fellowship-ah leh
Committee peng hrang hrangah Ex-Officio member an
ni ang.
(3) Khawpui Area-a thawk ber tura ngaih an ni ang a, an bial
chhunga rawngbawl tura an kal vel nan Mission Board
bituk angin T.A. ni lovin Conveyance Allowance pek an
ni ang. An bial pawna rawngbawla an kalna senso chu an
bill thei ang a, thlakhatah Rs. 500/- aia tam chu an bill thei
lovang. Bill an thehluh rualin an Programme bakah an kalna
Kohhran / Masihi Sangati Secretary hriatpuina an thil tel
\hin ang. Aizawl khawpui pawna an chhuah chuan Gospel
Team-te ang bawka zintir an ni ang.
(4) An rawngbawlna ruahmanpui thuah Director, MSK chu
mawhphurtu a ni ang a, Programme siam leh an
rawngbawlna tura Kohhran dawr thu-ah mawh a phur ang.
(5) Chawlh chu Evangelist dang anga pek an ni ang.
274 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(6) Thla tin Report chu a enkawltu Kohhran/Bial Secretary-
in rawngbawlna hriatpuina a sign hnuah Director, MSK
hnenah an pe ang. Chhim Area-a mite chuan Masihi
Sangati Pastor-in a countersign hnuah Administrative
Secretary, Chhim Area Office-ah an pe \hin ang a; a
copy chu Director, MSK Office-ah an pe ang.
(7) A enkawltu Kohhran/Bial Secretary chu an
rawngbawlnaa mawhphurtu a ni ang a, an hnathawh dan
leh an nungchanga lungawi lohna thil a awm chuan
Director, Masihi Sangati Kendra-in Working Committee-
ah a thlen ang a, Committee-in thu tawp a siam ang.

3. BIAL LEH KOHHRAN MAL RAWIH


EVANGELIST-TE DINHMUN LEH RAWNG-
BAWL DAN KAIHHRUAINA
Bial leh Kohhranten an Area-a hnamdangte Chanchin Tha hril
tur leh Fellowship enkawl tura an hlawh leh In luah man tumsaka
Board kaltlanga an rawihte hi an ni.
(1) Mizoram chhunga kan rawngbawl meknaah hian mi \ha
leh mi thiam zawkte pawh an lo zuan luh theih nan leh
tihchak lehzual a nih theih nan, a theih chin chinah
Mizoram mi leh sa, kan thawhsakate \awng thiam
contract-a thawk turin Board-in a la ang.
(2) Mizo ni lo, hnamdang mi lak emaw, contract lova Mizo
thawk mek zinga mi rawih tlang an awm emaw chuan,
tuna an thawh dan pangngai hian an thawk zel ang a;
tuna thawk mek zinga thawk zel turte chu an hlawh lak
mek atangin April, 2012 atangin an hlawh hi Rs. 1000.00
a tihpun an ni ang.
(3) He dan hman a nih a\ang hian Evangelist leh Gospel Team-
a thawktu lak tharte chuan Rs. 5,000.00 hlawhin bul an
\an ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 275
(4) Gospel Team kaihhruaina ang hi an dinhmun a ni ang.
An term hian Calendar Year a zui ang. Bial/Kohhrante
pawhin chumi zui chuan ruahmanna an siam ang.
(5) Bial/Kohhran Evangelist ruai duh chuan MSK Office-ah
an report ang a, mi rawih tur chu Masihi Sangati Working
Committee-in a ngaihtuahsak ang. An hlawh chu Board-
in a ruat ang zelin Synod-ah Bial Treasurer kaltlangin a
ruaituin thawktu chawmna Head-ah a chhung lut ang a,
An mi rawih/ thawktu chenna tur In leh \ul dang pawh a
ruaitu Bial/Kohhran-te mawhphurhna a ni ang.
(6) Masihi Sangati Evangelist rawih mamawhna hmun a awm
a, chumi Area-a kohhran emaw Bial emaw Evangelist
ruai thei dinhmunah an ding lo a nih chuan Working
Committee-in a \ul angin Board-ah a thlen ang.
(7) Evangelist-te chuan an hlawh chu MSK Office a\angin
an la \hin ang a; Chhim Area-a mite chuan Synod Office,
Lunglei a\angin hlawh an la ang.
(8) Thla tin rawngbawlna report chu Bialtu Pastor/Kohhran
Secretary-in a countersign hnuah Director, MSK-ah an
pe \hin ang. Bialtu Pastor, Masihi Sangati Bialtu Pastor
leh ruaitu Bial/Kohhran Secretary te a copy an pe \hin
ang. Chhim Area-a mite chuan Masihi Sangati Bialtu
Pastor leh ruaitu Bial/Kohhran Secretary-ten an
countersign hnuah Administrative Secretary, Chhim Area
Office-ah an pe \hin ang a; a copy chu Director, MSK
hnenah an pe bawk ang.
(9) Bial Evangelist-te rawngbawlna kaihhruai leh hriatpui
thuah Bialtu Pastor-in mawh a phur ang. Pastor awmna
khua/veng ni lova Evangelist awmte chu Pastor bakah
an behchhan Kohhran Committee/Bial-in mawh an phur
ang.
276 PRESBYTERIAN HANDBOOK
4. MI CHANGKANG ZINGA RAWNGBAWLTUTE
(1) Michangkang zinga rawngbawltu contract a rawih kan
neihte chuan Gospel team kaihhruaina hi an zawm ve
ang.
(2) Anni pawh hi khawpui Area-a thawk ber tura ngaih an ni
ang a, an rawngbawlna tura an kal vel nan Mission Board
bituk angin T.A. ni lovin Conveyance Allowance pek an
ni ang. Bill an thehluh rualin an Programme bakah an
kalna Kohhran / Masihi Sangati Secretary hriatpuina an
thil tel \hin ang. Aizawl khawpui pawna an chhuah chuan
Gospel Team-te ang bawka zintir an ni ang.
5. PEM HRUAINA
Masihi Sangati Kendra Office hnuaia thawktu zawng zawngte
chuan SEC-in a siam Pem Hruaina Dan hi an zui ve ang.
6. HLAWH ENTHAT CHUNGCHANG
Masihi Sangati Kendra Office hnuaia thawktu zawng zawngte
chu SEC-in Contract-te hlawh a en\hat hun apiangin SMB-in an
hlawh a en\hat sak ve \hin ang.
7. RETREAT CHUNGCHANG
Masihi Sangati Kendra Office hnuaia Mizo thawktute chu
Missionary Retreat a awmin, Missionary dangte ang bawkin an
awmna area-ah an tel ve \hin ang.
8. LEAVE CHUNGCHANG (Ref. 2012 Synod service
rules 5:4)
Contract leh Fixed Pay-a thawkte leave pek dan tur chu a
hnuaia mi ang hian a ni ang;
(1) Casual Leave: Kum khatah ni 10 pek theih a ni ang
(2) Sick leave: Kum khatah ni 15 pek theih a ni ang
(3) Maternity Leave: Kum khatah ni 30 pek theih a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 277
Note:
* Casual leave hi chawlh chi dang nena chhunzawm theih
a ni lo vang.
* Chawlh theih chhung a tawp chuan without pay-in a kal
ang
* Sick Leave hi doctor lehkha thil tela dil tur a ni ang.
Director, MSK-in leave a pe \hin ang. Lunglei Area-a mite
pawh Administrative Secretary-in leave a pe \hin ang a, ni 5 aia rei
leave an lak chuan Director, MSK a hriattir ang.
Bial rawih evangelist-te chu Bialtu Pastor-in ni 5 (nga) chin
chawlh a pe thei ang a, Kohhran mal rawih evangelist-te pawh
Kohhran Secretary-in ni 5 (nga) chin chawlh a pe thei bawk ang,
Director, MSK-ah an hriattir \hin ang. Thawktu chawlh la tur reng
reng chuan an awmna bialtu Masihi Sangati Pastor-te an hriattir
\hin ang.
9. EVANGELIST RAWIHNA
Masihi Sangati Evangelist ruai ten an hlawh tur an pek \hin
chu thawktu chawmna zingah telh a ni ang a. Thawktu chawm zat
chhiarnaah Rs. 1,000/- zelah pakhat chawm anga chhiar tel a ni
tawh ang.

XIII
CHHIM AREA MASIHI SANGATI RAWNGBAWLNA
KAIHHRUAINA

Mizoram chhunga hnamdangte zinga rawngbawlnain hma a


sawnin, Pastor pawh kan lo neih belh ve ta zel a, a bik takin Chhim
Area enkawl tur a hranin Pastor kan lo nei ve ta a; a lawmawm hle.
Chhim Area hi Synod pawhin a hranin enkawlna a nei mek a,
278 PRESBYTERIAN HANDBOOK
administration a fel zawk nan leh hna a sawt zawk theih nan a
hnuaia mi ang hian Chhim Area Hnamdang zinga Rawngbawlna
Kaihhruaina siam a ni ta a ni.
1. CHHIM AREA MASIHI SANGATI ENKAWL DAN
Chhim Area Masihi Sangati Enkawlna Dan hi Hnamdang zinga
Rawngbawlna Kaihhruaina kan hman mekin a sawi lan loh, Chhim
Area tana a hrana sawi ngai sawina mai a nih avangin heta sawi lan
lohte chu kan Kaihhruaina anga kalpui tur a ni ang.
2. MILIT SAMITI (Joint Committee)
Hnamdang zinga rawngbawlna chungchang ngaihtuah turin Milit
Samiti a awm ang a, Lunglei Area huam chhunga Pastor Bial tin
aiawh mi pakhat (1) zel ruatte chu Member an ni ang. Kum hnih
term calendar year a zui ang. Administrative Secretary, Chhim Area
chu Chairman a ni ang a, Masihi Sangti Pastor, i/c Lunglei chu
Secretary a ni ang. Masihi Sangati Pastor leh Pro. Pastor-te chu
Ex-Officio member an ni ang.
3. CONVENTION CHUNGCHANG
Chhim Area hian a hranin Masihi Sangati Convention an nei
\hin ang a, hemi atan hian Convention an neih dawn kumah Chhim
Area Budget-ah dah \hin a ni ang.
4. PASTOR QUARTERS
Pastor/Pro. Pastor in luah man, Furniture leh Maintenance
thlengin Chhim Area Budget-ah dah \hin a ni ang.
5. MASIHI SANGATI PASTOR ENKAWL DAN
(1) Masihi Sangati Pastor chu Administrative Secretary,
Chhim Area kaihhruaina hnuaiah a thawk ang.
(2) A huam chin / Bial chin: Chhim Area pumpui leh Area
Masihi Sangati huam chin zawng chu a Bial a ni ang.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 279
(3) Programme: Bial fan programme a siam ang a,
Administrative Secretary, Chhim Area hnenah a copy a
pe \hin ang.
(4) Report thehluh chungchang: Kum tin October thlaa
BEC - in a en turin Pastor Report Form siamsa hmangin
Ramthar Office-ah leh Director, MSK hnenah report a
thehlut ang a; Administrative Secretary, Chhim Area
kaltlangin report hi a pe \hin ang.
(5) Chhim Area Gospel Team leh Masihi Sangati Evangelist-
te rawngbawlna hriatpui leh tihchak kawngah \an a la
ang.
(6) Rawngbawlna Programme a awm loh lai chuan Office-
ah a \hu ve thin ang a, Masihi Sangati Evangelist-te report
dawn leh enpuina kawngah Office a pui \hin ang.
280 PRESBYTERIAN HANDBOOK
Appendix 7

HUN PAWIMAWHTE

1. Kohhran kum pawimawhte


1891 - March 15-ah Rev. William Williams Mizoram a lo
thleng a, Chanchin |ha a rawn hril.
- Sept. 23-ah Welsh Mission hotuten Mission Field atân
Mizoram siam an rêl.
1892 - April thlaah Rev. William Williams a thi. Welsh
Kohhran General Asembly-in Mission Field atân
Mizoram a pawm (June thlaah).
1894 - January 11-ah Arthington-a tirh Missionary pahnih Pu
Buanga (J.H. Lorrain) leh Sap Upa (Rev. F.W.
Savidge)-ten Sairâng an lo thleng.
1895 - July 10-ah Welsh Mission hotuten Mizorama thawh
an rêl thar.
1897 - June thlaah Welsh kohhran General Assemby-in Rev.
D.E. Jones (Zosaphluia) chu Mizorama thawk tûrin
an nemnghet.
- August 31-ah Rev. D.E. Jones (Zosaphluia) chu
Aizâwl a lo thleng.
1897 - Krismas hnuah Pu Buanga leh Sap Upa-in Mizoram
an chhuahsan.
1898 - Dec. 30-ah Rev. Edwin Rowlands (Zosapthara) chuan
Aizâwl a lo thleng. Saphluian sikul a hawng.
1899 - June 25-ah Mizo Kristian hmasa Khâra leh Khuman
baptisma an chang.
1903 - March 13-ah Baptist Missionary anga thawk tûrin Pu
Buanga leh Sap Upaten Lunglei an lo thleng.
1904 - Assam Governor-in Mizoram sikul zawng zawng
Mission kutah a hlân.
1906 - Harhna hmasa.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 281
1907 - Aizâwl Theological School a ding.
1908 - Pûma zaiin Mizoram a fang.
1909 - Tirhkoh hna zir zo mi panga rawngbâwl tûrin tirh
chhuah an ni.
- Middle English Exam-na hmasa ber neih a ni.
1910 - Cherrapunji Theological College-a zir tûrin
Chhuahkhama a kal.
- Mizoram Presbytery hmasa ber neih a ni.
1911 - Khâwlchhutna (Loch Press) neih \an kum leh Kristian
Tlangau chhuah \an kum.
1913 - Harhna \um hnihna.
- October-ah Mizo Pastor hmasa ber Chhuahkhama
nemngheh a ni.
1914 - Pastor 4 nemngheh an ni.
1915 - Mizoram Hmarchan hi Pastor Bial pangaah \hen a ni.
1916 - Bible Women atân mi panga ruat an ni.
1917 - Kantute (Itinerant Preachers) lâk \an a ni.
- ISSU hriatpuiin Sunday School Exam neih \an.
1918 - Beihrual neih \an.
1919 - Harhna \um thumna.
1924 - Mizoram Hmarchan Presbytery pathuma \hen a ni.
1925 - Mizo Assembly (tuna Synod) neih \an.
1927 - Teachers' Training School a ding \an.
1928 - Durtlâng Damdawi In a ding \an.
1935 - Harhna \um lina.
- Young Lushai Association (tûna YMA) a ding.
1926 - Durtlâng Damdawi Inah Nurse zirna sikul \an.
- Welsh Kohhranin Mission Commission a rawn tîr.
1944 - Chanchin |ha Jubili lawm.
1946 - Durtlâng Bial leh Mualvûm Bialah Hmeichhe
Inkhâwmpui neih \an a ni.
- Chanchin |ha Dâk.
- Mizo Union a ding \an.
282 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1947 - Mizo Zalên Pâwl - United Mizo Freedom
Organisation (UMFO) a ding.
- Beihrual Thupui bu siam \an.
1949 - Standing Committee-in harhna hruaina bu a chhuah.
1953 - Pathian Biak Inkhâwm Hruaina Bu chhuah.
1953 - Inkhâwmpui hming 'Assembly' chu 'Synod' tia thlâk
a ni.
1954 - Kristian |halai Pâwl (K|P) a ding.
1955 - Presbytery 3 khaikhâwmin Mizo Sunday School Union
(MSSU) a ding.
1956 - Press & Bookroom hi Charter niin Welsh Mission-in
kohhran a hlân.
1956 - Pension dân siam.
1959 - Mizo \awngin Bible pum neih \an.
1961 - Synod Inkhâwmpui, January leh February thlaa neih
\hin chu December thlaah neih \an a ni.
- Synod High School a ding.
1964 - Kohhran sikul zawng zawng (Girls' School tel lovin)
sawrkâr kutah hlan a ni.
1965 - Aizâwl Theological Sikul, college dinhmuna hlânkai
kum.
1966 - Mizoram buai a in\an (March 3).
- Welsh Mission-in kohhran kutah Mission thil a hlân
vek.
1968 - February 20-ah Welsh Missionary hnuhnûng berin
Aizâwl an chhuahsan.
1984 - Mizoram chhim biala Presbyterian kohhran din \an.
1985 - Tripura Presbyterian kohhran pawm.
1994 - Mizoram Gospel Centenary lawm leh B.D. college
neih.
2014 - 1891, March 15-a Rev. William Williams Mizoram a
rawn thlen ni chu Chanchin |ha thlen ni atân hman \an
a ni.
PRESBYTERIAN HANDBOOK 283
2. Kohhran ro inrêlna hrang hrang din leh siam belh
kumte
Kum 1910-ah Mizoram hi Khasi Assembly hnuaia
Presbytery pakhat a ni a, hemi kum hian Presbytery hmasa
ber chu neih a ni. Kum 1924 khân Sylhet khuaa
Inkhâwmpui Lian (Synod) chuan Assembly 3 - Khasi &
Jaintia Assembly, Mizo Assembly leh Sylhet & Cachar
Assembly te a siam a. Kum 1953-ah Inkhâwmpuite chu
an hming vuah \hain, 'Synod' chu 'Assembly' 'Assembly'
chu 'Synod' tia koh a ni ta a ni.
(1) Assembly Synod: Kum 1924-ah Mizo Assembly
hmasa ber neih a ni a. Kum 1953 a\ang chuan 'Synod'
tia koh a ni ta.
(2) Presbytery: A tîrah (1910) Mizoram chu Presbytery
angin a han awm phawt a. Kum 1924-a Assembly
anga a din a\angin Presbytery pathumah \hen nghâl a
ni a. Zawi zawiin Presbytery thar a din belh ta zêl a.
Hetiang hi a pun zêl dân leh tihdanglam a nih chhoh
dân chu a ni:-
1924 (1) Hmârchhak
(2) Chhimchhak
(3) Khawthlang
1936 Tuichângrâl
1944 Hmârthlang
1957 Chhimthlang
1960 (1) Chhimphei
(2) Hmârphei
(3) Khawchhak
1979 (1) Tuipuirâl
(2) Aizâwl Hmâr
(3) Aizâwl Chhim
284 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1982 Mawmrâng (Tuivai 1986)
1983 |awi
1986 (1) Aizâwl
(2) Tuichâng
(3) Tuivawl
(4) Sakawrhmuituai
1987 Barak
1990 (1) Chhim
(2) Tripura
(3) Tlawng
1991 Manipur
1992 Chhimtuipui
1997 Zoram Pâwn
1999 (1) Aizâwl East
(2) Aizâwl West
(3) Aizâwl North
(4) Aizâwl South
2005 Synod 2004:20-ah ‘Ram pum huapa Presbytery en \hat’
remtih a nih angin Synod 2005:50 chuan chutih laia Presbytery 27
awm chu 36-ah a siam a; hetiang hian:–
(1) Aizâwl Hmâr
(2) Aizâwl Bethel
(3) Aizâwl Central
(4) Aizâwl West
(5) Aizâwl East
(6) Aizâwl Chhim
(7) Chhimphei*
(8) |awi
(9) Chhimchhak
(10) Ramlai
(11) Lunglei East
PRESBYTERIAN HANDBOOK 285
(12) Lunglei West
(13) Chhimtuipui*
(14) Tuichângrâl South
(15) Tuichângrâl North
(16) Tuipuirâl*
(17) Champhai South
(18) Champhai North
(19) Tuichâng
(20) Hmârchhak*
(21) Tuivawl*
(22) Tuivai*
(23) Tuirini
(24) Hmârphei
(25) Sakawrhmuituai
(26) Sêrlui
(27) Hmârthlang
(28) Khawthlang
(29) Dampa*
(30) Tlawng*
(31) Chhimthlang*
(32) Zoram Pâwn*
(33) Cachar Tlângram
(34) Barak*
(35) Meitei*
(36) Tripura*
(Note: Presbytery hming dawta arsi (asterisk) dahte hi
Presbytery siam \hat kum (2005 Synod)-a khawih danglam loh
Presbytery-te an ni).
2008 Imphal
2010 Chhawrpial
2011 (1) Aizâwl Chhimthlang
(2) Tuivawlrâl
(3) Karbi Anglong
286 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2012 (1) Lamka South
(2) Tanggam
(3) Lamka North
(4) Phaipi
(5) Baramura
(6) Longtorai
(7) Imphal West
(8) Sangai
Hênga kum ziak lante hi Presbytery-te din \an/tihdanglam
kum a ni ber a. Dân narânin Presbytery thar siam tura tih siam a nih
hma kum Synod inkhâwmpuiin a siam a ni deuh zêl a. Synod Statistic
Report 2013-a a lan dan chuan Mizoram Presbyterian Kohhran
Synod hnuaiah Presbytery 46 a awm.
(3) Bial: Mizo Pastor hmasa ber Chhuahkhama chu
October 1913-ah nemngheh a ni a. A kum leh 1914-ah Tirhkoh
hmasa pali– Vânchhûnga, Hauchhûnga, Thangkhûma leh Phâwka
te nemngheh an ni a. Pastor panga an lo awm ta a, Bial siamsak
nghâl an ni a, Pastor Bial panga a ding \an ta a ni.
A tîrah chuan Bial hming hi a bialtu Pastor hminga koh a ni
mai âwm e. Eg. ‘Pastor Chhuahkhama Bial.’A châng chuan a ram
hminga koh a ni bawk. Eg. ‘Lurh Bial’ ‘Mawmrâng Bial’ etc. Bial
hming kohna atâna hman tâk ber chu Bialtu Pastor awmna khaw
hming a ni.
Bial tam tak chu kum eng emawti hnuah tihdanglam emaw,
Bialtu Pastor awmna sawn emaw a ni a; chuvângin, Bial hming
pawh a danglam zîng hle. Bial lo ni tawh \hîn tâwp hlen ta pawh
eng emaw zât a awm a. Bial \henkhat kum engti chhûng emaw han
tâwpa Biala siam thar leh pawh eng emaw zât a awm bawk (kum
1932 hma lam chhui tûr a mumal loh avângin hetah hian 1932-a
Pastor Bial ding tawh leh a hnu lama mite tihlan a ni).
PRESBYTERIAN HANDBOOK 287
1932-a Bial ding tawhte
(1) Mission Vêng
(2) Kelsih (1933-ah a tâwp)
(3) Serchhîp
(4) Thêntlâng (1933-ah a tâwp a, 1947-1967-ah a ding leh)
(5) Sailâm (-1933)
(6) Maite (-1933)
(7) Mualchêng (-1933, 1944-47, -67 a ding leh)
(8) Khawbung (Lurh) (1950-67)
(9) Biate
(10)Arro (-1937)
(11) Champhai
(12)Rabung (-1939, 1945-1960, 1981)
(13)Zaingên (-1935, 1935-68)
(14)Ruallung (-1935)
(15)Saitual
(16)Mawmrâng (-1935)
(17)Durtlâng
(18)Nisapui (-1960)
(19)Vânbâwng (-1935, 1946-68)
(20)Sâwleng (1935, 1938, 1948-49, 1953-66)
(21)Kolasib
(22)Lungsum (-1935)
1933 (1) Dâwrpui
(2) Reiêk
(3) Tukkalh (1933-1958)
(4) Kânghmun
1934 (1) Phûlpui (-1937)
(2) Sialsûk
(3) Vânlaiphai (-1937, 1948-50, 1968)
(4) Vânchêng (1934-46)
(5) Bâktâwng (-1937, 1940-1959)
(6) Langrâwng (1934-39, 1948-49)
288 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1936 (1) Pâwlrâng (1936 chauh)
(2) Mamit (1936, 1947)
(3) Khawruhlian (1936-52, 1970)
1937 Phûllên (1937, 1986)
1938 Kâwlkulh
1939 Chalrâng (1939-69)
1940 (1) Phuaibuang (1940-46, 1963)
(2) Lâmzâwl (1940-44)
1941 (1) Mualvûm (1941-67)
(2) Hmunpui (1941-66)
(3) Kêlkâng (1941-69)
1942 (1) Ratu (1945-47, 1955-69, 1981)
(2) Sihfa (1943-48)
(3) Sabual (1945 chauh)
1946 (1) Sumsuih (1946 chauh)
(2) Bûkpui (1946-69, 1973)
1947 (1) Ngopa
(2) Phûldungsei (1947-60, 1980)
(3) Muallungthu (1947-49, 1986)
(4) Chhawrtui (1946-68)
1948 (1) Vervek (1948-49, 1973)
(2) Bûngzung (1948-66)
1949 Pûkzîng (1949 chauh)
1950 Vaitin (1950-54, 1960 & 72)
1951 Chhingchhîp (1951, 1968)
1957 Keikhum
1959 Kawrthah
1960 Thingsûlthliah
1961 (1) Aiduzâwl (1961-72)
(2) Sihphîr
(3) Phailêng 'W' (1961-63, 1970)
PRESBYTERIAN HANDBOOK 289
1962 Tachhîp (1962-63)
1964 (1) Chhîppui (1964-69)
(2) Hlimen 'S'
1966 Vânzau
1967 Lêngpui
1968 (1) Chhingchhîp
(2) Dârlâwn
(3) Kâwnpui
1969 (1) Thênzâwl
(2) Lungpho
(3) Lungdâr 'E'
1970 (1) Khawzâwl
(2) Suangpuilâwn
(3) Khawruhlian
(4) Hlimen 'N' (1975-82, 1986)
(5) Phailêng 'West'
(6) Dawrpui Vengthar
1971 (1) Ruantlâng
(2) Bilkhawthlîr
1972 (1) N.E. Khawdungsei
(2) Venghlui
(3) Sairâng
1973 (1) Hnahlân
(2) Vervek
(3) Bûkpui
1975 (1) Fârkâwn
(2) Chanmari
1976 (1) Bairabi
(2) Khuanglêng
(3) Kei\um
1977 Kânhmun
290 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1978 (1) Bûngkâwn
(2) Kahrawt (Champhai)
(3) Zohmun
(4) Châltlâng
1980 (1) Khawhai
(2) Phûldungsei
1981 (1) Kulikâwn
(2) Ramhlun
(3) Hmun\ha
(4) Rabung
(5) Teikhang
(6) Ratu
1985 (1) Khawlailung
(2) Luangmual
(3) N.E. Bualpui
(4) Chhiahtlâng
(5) Vairêngte
1986 (1) Republic
(2) Keifâng
(3) Thingdawl
(4) Lallen
(5) Muallungthu
(6) Tlungvêl
(7) Hlimen 'N'
(8) Lunglei
1987 (1) Khawzâwl Vêngthar
(2) Kolasib Vênglai
(3) Kawrtethawveng
(4) Sialhâwk
(5) Sakawrdai
1988 (1) Zamuang
(2) Dârlung
PRESBYTERIAN HANDBOOK 291
(3) Lawngtlai
(4) Chawngte
(5) Noagang (Tripura)
(6) Tuidu (Tripura)
(7) Ambasa (Tripura)
(8) Silchar
(9) Karimganj
(10)Konakpur
1989 (1) Bungtlâng South
(2) Tlabung
1990 (1) Zemabâwk
(2) Lungsen
(3) Tuipuibari Centre
1991 Va\huampui
1993 (1) Vaivakâwn
(2) Armed Veng
(3) Sumsuih
(4) New Serchhîp
(5) Hnahthial
(6) Saiha
(7) Kêlkâng
(8) Damparêngpui
1994 (1) Champhai Bethel
(2) Lunglei Vênglai
(3) Jalaya (Tripura)
(4) Lala Bazâr (Barak)
1995 (1) Lungdai
(2) Mamit Hmunsâm
1997 (1) Tanhril
(2) Electric
(3) Cherhlun
(4) Pukzîng
292 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(5) Bâktâwng
1998 (1) Sangau
(2) Bâwngkâwn
(3) Khatla
(4) Vênghnuai
1999 (1) Ramhlun South
(2) Vaphai
(3) Kabuganj (Meitei)
2000 (1) Tlângpui (Cachar)
(2) Siliguri (Ramthar)
(3) Changlang (Arunachal)
2001 (1) Dharan (Nepal)
(2) Silonijan (Karbi)
(3) Mathurapur (Kolkata)
(4) Burburia (Tripura)
2003 (1) Basirhat (Kolkata)
(2) Jugia (Patna)
(3) Raebareily (Lucknow)
(4) Ganganagar (Tripura)
(5) Bethlehem
(6) Kolasib Hmâr Vêng
(7) Serchhip Vêngchung
(8) Zobâwk
(9) Dârlâwn Vênghlun
(10)Chawnpui
2004 (1) Sihfa
(2) Sesawng
(3) Rawpuichhîp
(4) Thênzâwl Field Vêng
(5) Champhai Kanan
(6) Champhai Vêngsâng
(7) E. Phailêng
PRESBYTERIAN HANDBOOK 293
(8) Hatiadanga (Siliguri)
(9) Sarihajan (Karbi)
(10)Lala (Barak)
(11) Deporijo (Arunachal W)
(12)Pailapool
2005 (1) Zâwlpui
(2) Bharatpur (Nepal)
(3) Dârchawi (Tripura)
(4) Khumlung (Tripura)
2006 (1) Leitan
(2) |huampui
(3) Chhînga Vêng
(4) Mission Vêngthlang
(5) Hortoki
(6) Haulawng
(7) Manikbond
(8) Lakla
(9) Maniktala
(10)Lucknow
2007 (1) Dibrugarh (Arunachal E)
(2) Tato (Arunachal W)
(3) Lopchu (Siliguri)
(4) Chokihola (Karbi)
(5) Patna (Patna Field)
(6) South Delhi
(7) Tuikual
(8) Lunglêng
(9) Mualphêng
(10)Aibâwk
2008 (1) Maubâwk
(2) Bîlkhawthlîr Hmâr Vêng
(3) Zote
(4) Zokhawthar
294 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(5) Lawngtlai Chanmari
(6) Chawngte 'P'
(7) Phainuam
(8) Udharbond
(9) Kathikund (Patna Field)
(10)Ruprai (Tripura 'S')
(11) Khawlailung Dinthar
(12)Buarpui
2009 (1) Tlabung Chawnpui
(2) N. Vanlaiphai Damdawi Vêng
(3) Marpara Ramthar
(4) Madanrting
(5) Jiribam (Barak)
(6) Dongkamukam (Karbi Anglong)
(7) Kalachhora (Tripura)
(8) Udaipur (Tripura)
(9) Thrizino (Arunachal)
(10)Patna South (Bihar)
(11) Unnou (Lucknow, UP)
2010 (1) ITI
(2) Khawzâwl Dinthar
(3) Zonuam
(4) Rêngtekâwn
(5) Guwahati Ramthar (Assam)
(6) Gangaganj (Lucknow)
(7) Miao (Arunachal E)
(8) Katari (Nepal)
(9) Manahari (Nepal)
(10)Pasighat (Arunachal W)
(11) Chakmaghat (Tripura)
(12)Tuingoi (Tripura)
2011 (1) Sairâng Dinthar
(2) Chawngtlai
PRESBYTERIAN HANDBOOK 295
(3) Ramthar Vêng
(4) Likabali (Arunachal W)
(5) Lucknow South (Lucknow)
2012 (1) Ramhlun Vêngthar
(2) Tuithumhnâr
(3) Kâwlkulh North
(4) Tuidam
(5) Rêngdîl
(6) Agartala (Tripura)
(7) Saisimdung (Tripura)
(8) Manu
(9) Karbinda (Jharkhand)
(10)Khagaria (Patna)
2013 (1) Tlângnuam
(2) Airfield Vêngthar
(3) Bûngtlâng Bazâr
(4) Lunglei Bazâr Vêng
(5) Khawhai North
(6) Khawhai South
(7) Chalrâng
(8) Sihphîr Vêngthar
(9) Tuipâng
(10)Tezpur
(11) Jarwadi
2014 (1) Chanmari West
(2) Kâwnpui Chhim Veng
(3) Itanagar
(4) Silchar
(5) Dumlian
2013 inchhiarnaah chuan Bial 297 a awm ding mêk.
296 PRESBYTERIAN HANDBOOK
PRESBYTERIAN HANDBOOK 297
THUPUI |HEN LEH THUPUI TÊTE ZAWNAWLNA

Bung Thupui
1. Kohhran sawi fiahna............................................... 1-8
I. Kohhran ............................................................... 1
1. Hmuh theih loh Kohhran .................................. 1
2. Hmuh theih Kohhran ....................................... 1
II. Presbyterian Kohhran ........................................... 2
III. India ram Presbyterian Kohhran ............................ 2
1. A din \an dân leh kohhran kalhmang ................. 2
2. A hming danglam chhoh dân ............................ 3
3. Thurin chungchâng .......................................... 3
4. Inrêlbâwlna tlângpui ........................................ 7
5. Synod hrang hrangte ....................................... 7

2. Kohhran inrêlbâwlna lam ..................................... 9-20


I. Kohhran indin dân ................................................ 9
1. Preaching Station ............................................ 9
2. Branch Church ................................................ 9
3. Tualchhûng Kohhran ....................................... 9
II. Kohhran member-te ........................................... 11
1. Dân zawh kimte ............................................ 11
2. Baptisma chang member-te ........................... 11
3. Member dangte ............................................ 11
III. Inthununna .......................................................... 12
IV. Kohhran Puipa nghette ........................................ 12
1. Kohhran Upa ................................................ 12
298 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Probationary Pastor-te .................................. 13
3. Minister-te .................................................... 13
V. Puipa nghette thununna........................................ 13
VI. Kohhran rorêlnate ............................................... 13
1. Tualchhûng Kohhran ..................................... 14
2. Bial Inkhâwmpui ........................................... 14
3. Presbytery .................................................... 15
4. Synod ........................................................... 17
5. General Assembly ......................................... 19

3. Inrêlbâwlna thil \henkhata


Mizoram Presbyterian Kohhran kalhmang....... 21-36
I. Kohhran hming ziah dân ...................................... 21
II. Kohhran Lehkha (Letterhead) hman bîk tûr......... 21
III. Kohhran Number pêk leh seal chungchâng .......... 22
IV. Office lama inrêlbâwlna ....................................... 22
V. Committee leh Board hrang hrangte..................... 27
1. Board/Committee puitlingte ........................... 27
2. SEC Sub-Committee-te ................................ 28
3. Fellowship-te ................................................ 29
4. Synod Committee member siam dân .............. 30
5. Synod Committee member-te
term tâwp rual \hup lova kal dân tûr ............... 30
6. Committee member belhchhah ....................... 31
7. Committee member hmun ruak hnawh khah ... 32
VI. Department head leh term nei hotute ruat dân ...... 32
1. Department head .......................................... 32
2. Term nei hotu dangte ..................................... 32
PRESBYTERIAN HANDBOOK 299
VII. Synod Moderator hna thawh dân tûr ................... 33
VIII. Office lama thil chhinchhiahna (record) vawn tûr .. 34
1. Pastor tân ..................................................... 35
2. Bial Ziaktu tân ............................................... 35
3. Tualchhûng Kohhran tân ................................ 36

4. Kohhran humhalh leh sawh nghehna lam .......... 37-48


I. Kohhran member humhalh chungchâng ................ 37
II. Kohhran din nghehna policy ................................ 39
1. Thuhma ........................................................ 39
2. Kohhran din nghehna chungchânga Synod rilru .. 39
3. Kohhran din nghehna policy
lo in\an dân leh kal zêl dân ............................. 40
4. Thurâwn ....................................................... 41
5. Pêk theih tûrte .............................................. 42
6. Hmâr lamah .................................................. 42
7. Chhim lamah ................................................. 42
III. Ram chhûng mi nihna chiang lote
Kohhrana seng luh dân tûr .................................. 43
1. Kohhran rawngbâwlna leh
khua leh tui nihna chungchâng ........................ 43
2. Fîmkhur taka ngaihtuah tûr ............................ 43
3. Kohhran mi leh sa nihna chungchâng .............. 43
4. Ram chhûnga awm phalna (permit) neite ........ 44
5. Kohhran bêltute ngaihsak dân ........................ 44
IV. Ringthar baptisma chantîr leh
dân chhûnga seng luh dân.................................... 44
1. Dân zawh kim tûra buatsaih
zeta baptisma chantîr ..................................... 44
300 PRESBYTERIAN HANDBOOK
2. Baptisma chantîr hnua dân
zawh kim tûra buatsaih .................................. 44
3. Baptisma chang dân
zawh kim anga pawm theih ............................ 45
V. Zoram pâwn lama kan mite
thunun leh lâk luh dân tûr..................................... 45
VI. Missionary leh Mizoram pâwna
kan kohhran Church Court awm
lohnaa kan mite dân zawh kima
buatsaih leh thunun lâk luh dân............................. 45
VII. Kan kohhran awm lohna hmuna
Upate awm dân tûr ............................................. 47
VIII. Naupang nu leh pa enkawl ni lo baptisma chantîr ... 48
IX. Kohhran inchhiarnaa institution-te chhiar dân tûr .. 48

5. Mi dang lo dawnsawn, lawm leh


kohhran pâwl dangte nêna inkûngkaihna .......... 49-70
I. Kan Kohhran mi lo pêm lûtte .............................. 49
1. Minister-te .................................................... 49
2. Kohhran Upate ............................................. 49
3. Kohhran member dangte ............................... 50
II. Kohhran pâwl dang, kan kohhrana
lo lûtte lo dawnsawn dân tûr ............................... 50
1. Lo lût duh chu lâwm taka lo dawnsawn tûr .... 50
2. Kohhrana siam dân ....................................... 51
3. Rawngbâwltute chungchâng ........................... 51
(1) Pastor/Pro Pastor-te .............................. 51
(2) Kohhran Upa, mi dang nêna rawn inlet ... 52
(3) Upa, a mala inlet ................................... 52
PRESBYTERIAN HANDBOOK 301
(4) Upaa pawm theih loh ............................. 52
4. A bîka enkawl ngaite ..................................... 52
(1) Mizoram chhûnga mite........................... 52
(2) Mizoram pâwna mite chungchâng........... 52
5. Property leh assets chungchâng ..................... 53
6. Office-a thawktute chungchâng ...................... 53
7. Thawh ho dân tûr (partnership) ..................... 53
III. Kohhran pâwl dang nêna
kan inkûngkaihna dân - 2012 .............................. 54
1. Baptist Church of Mizoram (BCM) ............... 54
2. ECM leh CCIM ........................................... 55
3. Salvation Army ............................................. 56
4. Roman Catholic Church ................................ 57
5. Pâwl dang mi fate baptisma chantîr thu .......... 57
6. Kan kohhran mi, kohhran dang
dâna baptisma changte chungchâng ................ 57
7. Kohhran pâwl dang lo lûtte dawnsawn dân tûr .... 58
8. Inkûngkaihna kan neihpui kohhran dang ......... 58
(1) Inkûngkaihna kan neihpui kohhrante....... 58
(2) Kohhran member chungchâng ................ 59
(3) Sakramen chungchâng ........................... 59
(4) Rawngbâwltu chungchâng ...................... 59
9. Inkûngkaihna kan neihpui theih loh
kohhrante nêna kan inkâr thu ......................... 59
(1) Inkûngkaihna kan neihpui
theih loh kohhrante ................................ 59
(2) Inkûngkaihna kan neihpui
theih loh kohhran mite kan
kohhrana an lo luha dawnsawn dân tûr ... 59
302 PRESBYTERIAN HANDBOOK
(3) Inkûngkaihna kan neihpui theih loh
kohhrante nêna rawngbâwlnaa
inhman tawn loh thu ............................... 60
10. Kohhran Upa pêm dawn theih lohte ............... 60
11. Kohhran Upa pâwl danga insawn
lâwr dawnsawn dân tûr ................................. 60
IV. NEIG-a Upate lo lût chungchâng ........................ 60
V. EFCI Upate kan pawm dân tûr ........................... 60
VI. Kohhran chhuahsan, lo kîr lehte
dawnsawn dân tûr .............................................. 61
VII. Salvation Army, kan kohhrana
lo lûtte dawnsawn dân tûr ................................... 61
VIII. Para Church chungchânga kohhran rilru
put dân tûr leh dawnsawn dân tûr........................ 62
1. Para Church awmzia leh Mizorama
Para Church hrang hrangte ............................ 62
2. Para Church \angkaina .................................. 64
3. Para Church \hat tâwk lohnate ....................... 64
4. Para Church-te kohhranin a dawnsawn dân tûr ... 64
IX. Para Church missionary-te kohhranin
a dawnsawn dân tûr............................................ 65
1. Para Church-te kohhranin a
dawnsawn theih dân tûr ................................. 66
2. Para Church, Synod affiliation
dîl tûrte hriat tûr ............................................ 66
3. Mission Board leh Synod recognised
Para Church thawh ho dân tûr ....................... 66
4. |anpuina dîl thu ............................................ 67
5. Mizorama Synod affiliated Para
Church Missionary-te dawnsawn dân tûr ....... 67
PRESBYTERIAN HANDBOOK 303
6. Ruahmanna ennawn hun ................................ 67
X. Kan kohhran mi, pâwl danga
ordained pawm dân tûr ....................................... 68
XI. Kristian Organisation hrang hrangte
dinhmun tihchianna .............................................. 68
XII. Kohhran pâwl dangte thawhlâwm
khawn chungchâng .............................................. 69

6. Pathian biakna lam ............................................. 71-92


I. Hun bi pângngaia inkhâwmnate ........................... 71
1. Nilai zân - Kohhran inkhâwm ........................ 71
2. Inrinni zân - |awng\ai inkhâwm ..................... 72
3. Pathianni inkhâwmte ...................................... 72
(1) Sunday School ...................................... 73
(2) Chawhnu inkhâwm ................................ 73
(3) Zân inkhâwm ......................................... 73
II. Pualtu bîk nei inkhâwm ....................................... 74
III. Hun bîk leh thil bîk puala inkhâwm ...................... 74
IV. Branch Church hawn .......................................... 75
V. Kohhran indan .................................................... 76
VI. Bial thar hawn/indan............................................ 76
VII. Presbytery thar hawnna ....................................... 78
VIII. Sakramen inkhâwm ............................................ 80
IX. Mitthi vui inkhâwm.............................................. 80
1. Minister leh Kohhran Upa thite vui dân .......... 80
2. Nausen/naupang vui inkhâwm ........................ 81
3. Mahni intihlum sâwngbâwl leh vui chungchâng ... 82
X. Thil dang puala inkhâwm ..................................... 82
304 PRESBYTERIAN HANDBOOK
XI. Chhûngkuaa Pathian biakna ................................ 83
XII. Inkhâwmnaa chanvo neitute hriat tûr.................... 83
1. Inkhâwm hruaitu ........................................... 83
2. |antu ............................................................ 84
3. Nilai zân thupui hawngtu ................................ 84
4. Thuhriltu ....................................................... 84
5. Thawhlâwm hlântu ........................................ 85
6. Khuangpu ..................................................... 85
XIII. Biak In chhûnga inchei dân leh
awm dân mawi kaihhruaina ................................. 85
1. Biak In chhûnga incheina ............................... 86
2. Biak In chhûnga awm dân mawi .................... 86
XIV. Pulpit leh maichâm humhalh leh hman dân ............ 87
1. Pulpit hman dân tûrte .................................... 87
2. Pulpit hman lohna tûr tlângpuite ..................... 88
3. Maichâm humhalh dân ................................... 89
XV. Biak In leh kohhran thil serh humhalh chungchâng .... 89
XVI. Thuhrila zin vâkte chungchâng ............................. 90
1. Thuhrila vâk vêlte lehkha pêk ........................ 90
2. Thuhrila zin vâkte en dân tûr .......................... 91
XVI. Biak In dâr vuak kaihhruaina ............................... 91

7. Rawngbâwlna lam ............................................... 93-98


I. Rawngbâwltu chi hrang hrangte ........................... 93
1. Hun puma rawngbâwltute .............................. 93
(1) Nemnghehte .......................................... 93
(2) Nemngheh lohte .................................... 93
PRESBYTERIAN HANDBOOK 305
2. Rawngbâwltu dangte ..................................... 94
II. Thilpêk rawngbâwlna lam.................................... 94
1. Thawhlâwm pui ............................................. 95
2. Thawhlâwm dang .......................................... 95
3. Kohhran pâwn lam thila thawhlâwm ............... 96
III. Rawngbâwltute mawhphurhna ............................. 96
1. Kohhran thilah .............................................. 96
2. Thil dangah ................................................... 97
3. |awng chungchâng ....................................... 97

8. Thil pawimawh zual atâna


kohhran mite kaihhruaina ................................. 99-116
I. Inthununna lam kâwk thilte .................................. 99
1. Tualthat ......................................................... 99
2. Rûk rûk ........................................................ 99
3. Zu sa, zuar leh inte chungchâng ...................... 99
4. Chi \ha vâwr ................................................. 99
5. Hnam dang ringtu, kohhran dâna
thunun dân tûr ............................................. 100
II. Pathianni serh kawnga
Presbyterian Kohhran Thuchah ......................... 100
III. Ram pum huapa Krismas hman dân kaihhruaina . 102
IV. Chapchâr Kût leh Mizo Culture chungchâng ...... 103
V. Krismas Fair/Carnival chungchâng..................... 107
VI. Gambling etc. chungchânga kaihhruaina ............. 107
VII. Nau tihtlâk (Abortion) chungchâng .................... 108
VIII. Zu chungchânga Kohhran dinna......................... 108
IX. Zûk leh hmuam do chungchâng ......................... 109
306 PRESBYTERIAN HANDBOOK
1. Naupang a\anga zirtîr .................................. 110
2. Puitling tawhte zirtîr ..................................... 110
3. Zûk leh hmuam ti mêkte tân ......................... 110
X. Chhiatni \hatni kaihhruaina ................................. 111
1. Chhiatni ...................................................... 112
(1) Mitthi dâr vuak ................................. 112
(2) Lumen leh thlân laih .......................... 112
(3) Mitthi puana tuam ............................. 112
(4) Pangpâr dah ..................................... 112
(5) Mitthi vui hun .................................... 112
(6) Thlalâk ............................................. 112
(7) Mitthi vui inkhâwm ........................... 112
(8) Mahni intihlum .................................. 113
(9) Râlna ............................................... 113
(10) Khawhar lênpui ................................ 113
(11) Khawhar riahpui ............................... 113
(12) Thlân \hut ......................................... 113
(13) Thih champhaphâk ........................... 113
(14) Lungphun ......................................... 113
(15) Thlân chei mawi leh thlân tlawh ......... 114
(16) Hlamzuih chungchâng ........................ 114
(17) Puithuna âtthlâk ................................ 114
(18) Kohhran inkhâwm leh thihna ............. 114
2. |hatni ........................................................ 114
(1) Inneih ni ruat ..................................... 114
(2) Sâwmna ........................................... 114
(3) Man hlan .......................................... 115
(4) Man\ang sem .................................... 115
PRESBYTERIAN HANDBOOK 307
(5) Incheina ........................................... 115
(6) Inneih inkhâwm Programme .............. 115
(7) Pangpâr khawi ................................. 115
(8) |hian ............................................... 115
(9) Zungbun ........................................... 115
(10) Thlalâk ............................................. 116
(11) |hian man ........................................ 116
(12) Lawichal .......................................... 116
(13) Inneih lawm ...................................... 116
(14) Thuam chhawm ................................ 116
(15) Puithuna âtthlâk ................................ 116

9. Kohhran leh Pâwl leh Politics ......................... 117-118


I. Khawtlâng leh ram hruaitu thlan
chungchânga Kohhran tih tûr ............................. 117
II. Inthlan thuchah siam .......................................... 117
III. Political Party thila sâwmna chungchâng............. 117
IV. Sawrkârin kan mite a hman chungchâng............. 118
V. Synod mi rawih leh politics ................................ 118
VI. Mi rawih pâwn lam thila
a inhnamhnawih theih dân .................................. 118

10. Inneihna leh a kaihnawihte ............................. 119-153


I. Nupa Chungchâng Dana mi
(Number pêk dân ngai ngaiin) ........................ 119
I:A Kohhran Dâna inneihna awmzia ................... 119
I:B Kohhran Dâna innei theite ........................... 119
I:C Kohhran Dâna inneihtîrtute .......................... 120
308 PRESBYTERIAN HANDBOOK
I:D Inneihna hmun ............................................. 120
1. Biak Ina inneihna ................................. 120
2. Hmun danga inneihna ........................... 121
I:E Inneih Registration ....................................... 121
I:F Inneihna chi dangte ...................................... 121
1. Indian Christian Marriage Act
hmanga inneihna .................................. 121
2. Special Marriage Act hmanga inneihna . 121
3. Khawvêl dâna inneihna ........................ 122
(1) Ringtu nih hmaa inneite ............... 122
(2) Khawvêl mi tlûkpui thu ............... 122
(3) Ringtu nuna nung duh lo tlûkpui ... 122
(4) Kan kohhran mi, an fate
pâwl danga awm,
khawvêl dâna innei ..................... 123
4. Laichîn bul hnai inneih phal
lohte inneihna ...................................... 123
(1) Mipa tân .................................... 123
(2) Hmeichhe tân ............................. 123
I:G Kohhran dang mi nêna inneihna ................... 124
1. Kohhran thawhhona (Church Councils)-a
kan thawhpuite nêna inneihna ............... 124
(1) Mizoram Baptist Kohhran leh
Evangelical Church of Maraland . 124
(2) Salvation Army ........................... 125
2. Inkûngkaihna kan neihpui
kohhran dang mi nêna inneihna ............. 125
3. Roman Catholic Kohhran mi
nêna inneihna ....................................... 126
PRESBYTERIAN HANDBOOK 309
4. Inneih \hat chungchâng ......................... 127
5. Kan mi, pâwl dang dâna innei,
inlet si lo .............................................. 127
6. Inkûngkaihna kan neihpui theih lohte .... 127
(a) Inneih chungchâng ...................... 127
(b) An kohhran dâna innei sa
rawn inlette ................................ 128
(c) In\hen inneih \hattîr chungchâng ... 128
7. Inneih lawmpui theih leh theih lohte ....... 128
(1) Lawmpui theihte ......................... 128
(2) Lawmpui theih lohte ................... 128
8. Inneihna pawm loh tûr chi .................... 128
9. Inneih pawlh (Mixed Marriage) ............ 129
10. Pâwl dang mi nêna inneihnaa palai thu .. 129
II: Inneih sawngbâwlna .................................... 129
II:A. Inneih hriattîrna .................................... 129
1. Inneih hriattîrna tihchhuah dân chi hnihte .... 130
(1) Hriattîrna Lehkha târ .................. 130
(2) Hriattîrna puan chhuah ................ 130
2. Hriattîrna hun tihtawi............................ 130
3. Inneihna hmun tûr hriattîr ..................... 130
4. Lehkha târsak/puansak theihte ............. 130
(1) Dân chhûnga awmte ................... 130
(2) Dân chhûnga awm lote ............... 130
(3) Puitlin thlenga baptisma chang lo
innei tûr ...................................... 131
5. Lehkha târ tûr ziaktu............................ 131
6. Innei tûr sawi buai chungchâng ............. 131
310 PRESBYTERIAN HANDBOOK
II:B Inneih hriattîrna târsak/puansak \ûl lote .. 131
1. Inru/inpawm zui ................................... 131
2. Pâwl dang dâna inneia pakai nghâl tûr .. 132
II:C Innei \hiante ......................................... 132
II:D Incheina .............................................. 132
II:E Inneih hun ............................................ 132
II:F Innei tûr counselling ............................. 133
II:G Inneih inkhâwm ................................... 133
II:H Inneih Certificate ................................. 133
II:I Mo lawm chungchâng .......................... 133
II:J Thuam chhawm ................................... 134
II:K Inneih nia thlalâk .................................. 134
II:L Man leh mual ....................................... 134
II:M Kan mi, pâwl dang dâna innei
sâwngbâwl thu ..................................... 134
II:N Upa Inneihna Register kawl dân ........... 134
III: In\henna leh rawngbâwlna ........................... 135
III:A In\hen awmzia ..................................... 135
III:B In\hennain nghawng a neih dân ............. 135
1. Nupa in\hen dinhmun ........................... 135
2. Nupa in\hen fate baptisma chantîr thu ... 136
3. Kohhran mi rawih in\hen ...................... 136
4. Nemngheh rawngbâwltu nupui
\hen dinhmun ....................................... 136
5. Rin hranna leh uirena avânga in\hen ...... 136
6. Inneih zungbun chungchâng .................. 136
IV: RC leh RL chungchâng ................................ 137
IV:A RC leh RL pêk \ûlna ............................ 137
PRESBYTERIAN HANDBOOK 311
IV:B RC leh RL hrilhfiahna ........................... 137
1. RC (Revocation Certificate)................. 137
2. RL (Re-marriage Licence) ................... 137
IV:C RC leh RL pêk theihte ......................... 138
1. Inrem lohna avânga in\hen .................... 138
2. Mipa thei lo/hmeichhia thei lo ............... 138
3. Mut dun duh lo .................................... 138
4. Mutpui duh lo ...................................... 138
5. Inhamtawnglo ...................................... 138
6. Rai zêp/sâwnthlâk zêp ......................... 138
7. Inbumna dang...................................... 139
8. Inâtsan ................................................ 139
9. Intlân bosan......................................... 139
10. Nun râwng lutuk .................................. 139
11. Uire chungchâng .................................. 140
12. ICM Act leh Special Marriage Act
hmanga innei in\hen lehte ...................... 140
13. Rin hran vânga in\hen ........................... 140
14. In\hen nawn RC leh RL pêk dân .......... 141
IV:D RC leh RL lâk leh inneihna
inkûngkaih dân \henkhatte.................... 141
1. Inneih \hat ngai lo................................. 141
2. RC leh RL la nawna inneih leh dân ....... 141
IV:E RC leh RL pêk dân.............................. 141
1. RC leh RL petu ................................... 141
2. RC leh RL dîlna siam dân .................... 142
3. RC leh RL pêk chhuah report .............. 142
4. RL chungchânga thu pawimawh dangte.. 143
312 PRESBYTERIAN HANDBOOK
V: Inneih leh kohhran thununna ......................... 143
V:A Inngaihna suala tlute ............................. 143
V:B Khawvêl dâna inneite ........................... 143
V:C Inrute chungchâng ................................ 143
V:D Indian Christian Marriage Act
hmanga innei thunun tûrte ..................... 144
V:E A hun hmaa thunun phelh chungchâng ... 144
V:F Special Marriage Act hmanga
innei thunun tûrte ................................. 144
V:G Uirete chungchâng ............................... 145
V:H Kut thlâk theih dangte .......................... 145
1. Puan inzâwna mu ................................. 145
2. Inkawp lo chi inkawp .......................... 146
II. Innei tûrte kum bithliah ...................................... 146
III. Baptisma chang chawpa innei ............................ 146
IV. Thla serh chungchâng ........................................ 146
V. Criminal case nei laite inneihtîr thu ..................... 147
VI. Inneite chhinchhiahna ........................................ 147
VII. Inneite chungchânga kohhran pâwl dangte
nêna kan inpawm tawn dân en \hatna................. 147
1. Baptisma chungchâng .................................. 148
2. Inneihna chungchâng ................................... 148
3. Dan zawh kim chungchâng .......................... 148
VIII. Inkawp lo chi inkawpte dinhmun en \hatna ......... 149
IX. Mipat hmeichhiatna chungchânga
Mizoram Presbyterian Kohhran
pawm dân puan chhuahna ................................. 150
X. Tûnlai thiamna hmanga nau pai leh
fa lâk chungchâng ............................................. 151
PRESBYTERIAN HANDBOOK 313
XI. Birth Control chungchâng .................................. 151

11. Inkhâwmpui leh Committee thurêl


pawimawh dangte .......................................... 154-181
I. Ni pawimawh leh Kohhran Office chawlh .......... 154
1. Ni pawimawh \henkhatte ............................. 154
2. Kohhran Office chawlh nite ......................... 154
II. Thil pawimawh dangte ...................................... 155
1. Naupang baptis thu ..................................... 155
2. Baptisma chantîr dân chungchâng ................ 155
3. Mitthi baptis chungchâng ............................. 155
4. Mitthi thlaichhiah ......................................... 156
5. Thunun lai thite ............................................ 156
6. Mahni intihluma ngaih tûr chin ...................... 156
7. Pâwngsual leh thununna inzawm dân ............ 156
8. Hmei dinhmun ............................................. 156
9. Voluntary pension-a kalte certificate pêk ...... 156
10. Pensioner, kan kohhran
chhuahsante dinhmun tûr ............................. 157
11. Sawrkâr hna etc.-a
inhnamhnawih chungchâng ........................... 157
12. Minister leh Pro. Pastor-te transfer kal hun .. 157
13. Minister-te tân General Education ................ 157
14. Office Inrinni chawlh ................................... 157
15. Presbytery minute, etc. Synod Office-ah ...... 157
16. Property register ......................................... 158
314 PRESBYTERIAN HANDBOOK
17. Baptisma Register leh Inneih Register,
Synod Archives-a neih kim lohte leh
kohhran malin record an neih si lohte
duplicate certificate pêk dân tûr ................... 158
18. Synod palai thlenna ..................................... 159
19. Synod Preacher dinhmun ............................. 159
20. Synod thawhlâwm pêk luh man ................... 159
21. Tualchhûng Kohhranah Ramthar Committee 160
22. Bial Sunday School Committee neih ............ 160
23. Bible Sunday .............................................. 160
24. Hmeichhe tâna Pathian thu zirna hawnsak .... 160
25. Hmeichhia Kohhran Upa atâna
nemngheh chungchâng ................................. 160
26. Kohhran indan leh upa pêk .......................... 161
27. Kohhran malin Kristian Organisation
mahnia lo zawm ve chungchâng ................... 161
28. Kutdawh tâna lehkha siam tawh loh ............. 161
29. Pastoral Ministry hnuaia thawkte
zirna sâng zâwka zir tûrte thlan dân .............. 161
30. State Day Office holliday atân ..................... 162
31. Social Front Committee din chungchâng ...... 162
32. Missionary-te inkhâwmpuia an dinhmun tûr .. 162
33. Kristian Hla Bu humhalh chungchâng ........... 163
34. Inthlanpui etc.-a office chawlh chungchâng ... 164
35. India ram pâwna seminar, etc. intirh dân ....... 164
36. Synod in luah dân en\hatna .......................... 165
37. Synod Pastor Quarters sak dân
tûr kaihhruaina ............................................ 168
38. Mission Field-a Church Court siam dân ....... 171
PRESBYTERIAN HANDBOOK 315
39. Synod Inkhâwmpui rorêl tihzângkhai dân tur 174
40. Hmeichhia leh K|P Inkhâwmpui
tihzângkhai dân tûr ...................................... 175
41. Minister foreign-a zirte course
pêk belh, etc. chungchâng ........................... 176
42. Synod zin man pêk dân ............................... 176
43. Inkhâwmpui hrang hrang neih hun ruatna ...... 177
44. Synod Relief pêk dân rate en\hatna .............. 178
45. Synod mi rawih ni lo official duty-a
tirhte chhawmdâwl dân ................................ 179

You might also like