I Lutung Teken I Kakua
I Lutung Teken I Kakua
Inggih pamiarsa lan panureksa sane wangiang titiang, miwah prawantaka karya Br.
Ring galah sane becik puniki, titiang jagi nyarengin masatua Bali sane mamurda I Lutung
Teken I Kakua.
Sadurung titiang masatua Bali. Ngiring dumun nyakupin kara kalih, nunas Ica ring
Linggih Ida Sang Hyang Parama Kawi sane mapawayangan driki. Malarapin antuk
Nah timpal-timpal suba pada teka ? Nah, yen suba melahang negak. Pirengin satua
titiange
I Lutung teken I Kakua keto murdan satuan titiange. Asapunapi satuane, ngiring pirengin
sareng sami.
Ada katuturan satua I Lutung teken I Kakua. Sedek dina anu ada kakua berag, pejalane
adeng-adeng, muane kembang lem-lem. Ditu ia sedek mesayuban di beten carang kayune ane
gede sambilanga mamunyi “Ratu Sang Hyang Parama Kawi napi mawinan masan ujan-ujan
sukeh pesan titiang ngalih amah, yen makelo-kelo kene tusing buwungan deweke lakar mati”.
Mara I Kakua mamunyi keto saget makecog buron ane madan I Lutung. Ditu ia
mamunyi “Ih cai Kakua, ngudiang semengan suba nel-telang yeh mata. Apa ane sebetang cai ne
?” I Kakua nyautin “Jero Lutung tulungin titiang. Masan ujan-ujan sukeh pesan titiang ngalih
I Lutung mamunyi “Ih Kakua, yen cai nyak. Dauh Tukad Ceng-cenge ada pondokan. I
Kaki Perondong ane ngelahang abianne ento. Disisn abiane bek misi punyan biu, jae, kasela
muah ane lianan. A bulan ane suba liwat, deweke maan mentas. Ditu biune suba wayah-wayah,
“Nah, timpal-timpal. Titiang metakon nawang ane madan Kakua. To..to ane negak di
arep nawang ? Beh, liu ane tusing nawang, kenken nawang kapah melajah Basa Bali. Liunan
mabalih TV, maplalian HP padidian. Tusing dadi keto, iraga mentik di Bali patut bisa Basa Bali.
Nah, yen tusing nawang titiang ngorahin. Kakua tuah buron ane idup di tukad. Amah-amahanne
tuah umbi-umbian, gangang muah ane lianan. Suba nawang ane madan Kakua. To….to ane
negak di duri ngudiang bengong, meen… keto anake. Lanturang titiang satuane.
Cara Siratin Tirtha Sanjiwani kenehne I Kakua, liang pesan. Krana bakal maan ngamah
biu nasak-nasak. I Kakua mamunyi “Nanging kenken kema, sawireh Tukad Ceng-cenge ento
Mara I Kakua mamunyi keto. I Lutung mamunyi “Ih Kakua, mula cai buron belog. Ipidan
ajak masekolah dini ditu cai mengkeb. Disubane timpal-timpal mulih mara cai milu mulih, apang
kadena milu melajah. Len teken deweke. Buron gede ganggas, bulu tebel, tusing kuangan amah,
tur bek ngelah daya. Sing tawang cai, deweke tuah tosin Patih ring Ayodya Pura ane taen nunjel
gumi Alengka Pura ane gelahang Sang Rahwana. To tuah leluhur awake, Ida Sang Anoman,
Mara I Lutung mamunyi keto, buin nyanget-nyangetang pesu belogne I Kakua. Cara siap
I Lutung mamunyi “Kakua. Cai kaden dueg ngelangi. Deweke magandong di tundun cai
Gelisang satua enggal, I Kakua ngajak I Lutung majalan ke Pondokne I Kaki Perondong.
Ditu I Lutung makunyit di alas, matemu di sisin Tukad Ceng-cenge. I Lutung magandong di
Lutunge nayung
Saget suba ia neked di Abian Kaki Perondong. Ditu lantas I Lutung macebur tur makejog
ka punyan biunne, laut mamunyi “Ih Kakua, jani deweke bakal makuburan Bali ngajak cai,
masemaya. Ingetang munyin awake. Yen awake maan biu telung bulih, cai a bulih deweke duang
bulih. Nanging ingetan, yen I Kaki Perondong teka, orahang teken deweke. Apang tusing
tumbake teken I Kaki Perodong ”. Masaut I Kakua “Nggih Lutung. Titiang bakal ngantosin
beten”.
Gelisin satua enggal, I Lutung kruak-kruek, kilang-kileng ngamah biu. Ne jemaka amaha.
I Kakua mamunyi “Ih Lutung, kenken pasemayane. Yen cai maan biu telung bulih.
Awake a bulih cai duang bulih. Ngudiang kulit-kulitne dogen entung cai ka beten. Tusing cai
nawang kenken pangandikan Walikota Denpasar. Tusing dadi ngawag ngetungan leluhu apang
tusing blabar cara pidan. Iraga dadi buron patut ngelestariang lingkungane Denpasare apang
I Lutung tusing rungu teken apa ane orahanga teken I Kakua. A pesel kone buin
entunganga ka beten. Kena kone tendasne I Kakua. Pedih basangne I Kakua laut ia makeneh-
keneh. “Beh, deweke panak cicinganga teken I Lutung. Nah ane melah bakal orahang teken I
Kaki Perondong. Ditu lantas ia macucung jaler, macuet mengke di beten punyan biu ane bet tur
Mara I Kakua magending keto, saget bangun I Kaki Perondong. Nyemak tungked tur
tumbak ane lanying laut mamunyi “Beh, nyen ento semengan suba kauk-kauk ngorahang ada
lutung mamaling biu. Nah, yen saja bakal ka tumbak basangne kanti mati.
Gelisang satua, I Kaki Perondong suba di Abianne. Abianne benyah, biune telah, kulit
biu makacakan beten. Laut mamunyi I Kaki Perondong “Beh, nyen ane bani ngusak-asik abian
Mara I Kaki Perondong nyengenget menek, saget ada Lutung basangne betek, uab-uab,
kijap-kijap.
Pedih basangne I Kaki Perondong, cara gedahe pantigang. Laut I Kaki Perondong
mamunyi “Ih, cai Lutung. Mula cai buron nista. Pongah juari cai bani ngusak-asik abian deweke.
Ditu I Kaki Perondong nyemak tumbak tur numbak I Lutung. Kena kone lambungne I
Lutung, muncrat getihne I Lutung kema-mai. Ditu lantas I Lutung makuntun lambang, ngeseksek
laut mati.
Inggih pamiarsa lan panureksa sane wangiang titiang. Wantah asapunika titiang masatua
padewekan, mogbog timpal, tur jail teken anak tiwas sekadi I Lutung. Karma Phalane ingetang.
Sekadi sane menggah ring daging-daging sastra Ala Ulah Ala Tinemu Ayu Gawe Ayu
Kapanggih. Suksma ipun, yen iraga maparilaksana jele sinah jele katampi, yen iraga
Klungkung Semarapura