6 Bangla
6 Bangla
act.)
2011 p¡ml SeNZe¡ Aep¤¡l Bj¡cl cnl nql J eNl f¡Ëu 110 mr h¡¢s M¡¢m
fs luRz h¡¢s…¢m i¡s¡l EŸnÉ e¡ f¡Ju¡l AeÉaj L¡lZ qm l¡SÉl/ CE ¢V'l
¢hcÉj¡e i¡s¡ BCe, k¡ i¡s¡ cJu¡l rœ j¡¢mLL ¢el¦vp¡¢qa Llz SepwMÉ¡l HL¢V
Awn luR ¢hnoa A¢ih¡p£l¡ a¡cl LjÑÙÛml f¡n pqSi¡h Lj hÉu i¡s¡ h¡¢sa
b¡L¡ fR¾c Llez cnl nql J eNl hph¡pL¡l£ SepwMÉ¡ 2001 p¡m 27.82
na¡wnl am ¥ e¡u 2011 p¡m hs c¡y¢suR 31.16 na¡wnz 2050 p¡ml jdÉ nql J
eNl hph¡pL¡l£ SepwMÉ¡ 50 na¡wnl h¢n qJu¡l pñ¡he¡ luRz nql J eNl A’m
SepwMÉ¡ hª¢Ül EõMk¡NÉ L¡lZ qµR nql ¢nr¡, LjÑpwÙÛ¡e, hÉhp¡, ü¡ÙÛÉph¡ CaÉ¡¢cl
Afr¡L«a hn£ p¢¤hd¡z AbÑ¡v S£he j¡el Eæ¢al EŸnÉ nql J eNl A’m j¡e¤ol
ÙÛ¡e¡Ùl¹ OVRz nql J eNl A’ml SeNZ HL A’m bL AeÉ A’mJ ÙÛ¡e¡¿¢¹la
qez
HC f¢lf¢Ëra, 2022 p¡ml jdÉ j¡ee£u fdË¡ej¿»£l "ph¡l SeÉ Bh¡pe'
fLË Òf¢V h¡Ùh¹¡uZl p¡b p¡j”pÉ lM, h¡¢sl j¡¢mL J i¡s¡V EiulC ü¡bÑ J A¢dL¡ll
i¡lp¡jÉL hS¡u lM BcnÑ i¡s¡V BCe (Model Tenancy act Hj ¢V H) fÙËa ¥¹
Ll¡ quRz HL¢V n´ªMm¡hÜ Hhw L¡kÑLl fÜ¢aa i¡s¡ cJu¡l SeÉ HL¢V ¢hnÄ¡pk¡NÉ
Hhw üµR h¡Ùa ¹¥ ¿» °al£ Ll¡l mrÉ HC BCe fZËuZ Ll¡ quRz H¢V A¢ih¡p£, pwN¢Wa
J ApwN¢Wa rœl LjÑ£, fn¡c¡l, ¢nr¡bÑ£ pq pj¡Sl ¢h¢iæ Bul j¡e¤ol SeÉ fkÑ¡ç
i¡s¡ h¡¢sl p¤k¡N °a¢l Llhz Eæaj¡el i¡s¡ Bh¡pe °al£ Ll¡l rja¡ h¡¢su am ¥ h
Hhw i¡s¡ Bh¡pe h¡S¡ll Beù¤¡¢eL£LlZ Ll¡ pñh Ll am ¥ hz H¢V p¡l¡ cn i¡s¡V
Bh¡pe pÇf¢LÑa L¡W¡j¡¢V lr¡ Lla pq¡ua¡ Llhz Bn¡ Ll¡ qµR i¡s¡V Bh¡pel
rœ H¢V HL¢V EcÉj °a¢l Llh Hhw hÉ¢š²Na AwnNqËZl gm ¢hn¡mi¡h Bh¡pel
Ai¡h ¢elpe qhz
l¡SÉ ¢hcÉj¡e i¡s¡ BCe c£OÑL¡m£e BCe£ ¢hd¡e luR k¡l gm j¡jm¡…¢ml
¢eØf¢š Lla c£OÑ pju mN k¡uz i¡s¡l rœ ¢p¢mw b¡L¡u i¡s¡V Bh¡pel …Zj¡e
Hhw f¢lj¡Z kje q¡Êp fuR aj¢e i¡s¡l jm § É œ²jn q¡Êp fuR, k¡ h¡¢sl j¡¢mLcl
S¡uN¡ i¡s¡ cJu¡l SeÉ ¢el¦vp¡¢qaJ LlRz H¢V i¡s¡V Bh¡peL B¢bÑLi¡h
Ae¡LoÑZ£u Ll a¥mR k¡l gm j±¢mL p¤k¡N p¤¢hd¡l Ai¡h kš ¤ ² ¢h¢dh¢qiÑa
¥ ¢ejjÀ¡el
i¡s¡ hª¢Ü OVRz HR¡s¡J, HL¢V h¡¢sl j¡¢mL¡e¡ f¡Ju¡ ¢hnoa üÒf Bul f¢lh¡ll
SeÉ HL¢V QÉ¡m”z pa ¤ l¡w, HC hÉhd¡e¢V L¢ju Bea fËu¡Se i¡s¡ h¡¢sl fQË¡l Ll¡z
BcnÑ i¡s¡V BCe i¡s¡l EŸnÉ M¡¢m f¡Ë‰Z…¢m EeÈš ¥ ² Llh Hhw HL¢V f¡ËZh¿,¹
VLpC Hhw hÉ¡fL i¡s¡ h¡S¡l °a¢l Llhz BcnÑ i¡s¡V BCe i¡s¡ h¡S¡ll ¢hL¡nL
Eæ£a Llh k¡l gm ¢h¢eu¡N BLoÑZ h¡sh Hhw i¡s¡V Bh¡pe rœ EcÉ¡š²¡cl
p¤k¡N h¢ªÜ f¡hz
BcnÑ i¡s¡V BCel fËd¡e °h¢nø…¢m x
(1) BcnÑ i¡s¡V BCe pQ§e¡ Ll¡l fl, f¡lØf¢lL pÇj¢a pÇfæ naÑ¡¢c ¢m¢Ma Q¢¥š²
hÉ¢alL L¡eJ ÙÛ¡e i¡s¡ cJu¡ k¡h e¡;
(2) BcnÑ i¡s¡V BCe Bh¡¢pL Hhw h¡¢Z¢SÉL i¡s¡l SeÉ fËk¡SÉ;
(3) BcnÑ i¡s¡V BCe f¤l¡ l¡SÉ/L¾c£Êu n¡¢pa A’m…¢ma fËk¡SÉ (eNl J N¡Ëj£Z
A’m);
(4) S¢jl j¡¢mL (mppl) Hhw i¡s¡Vl (mp¢p) jdÉ f¡lØf¢lL Q¢¥š² à¡l¡ h¡¢s i¡s¡
¢WL Lla qhz
(5) BcnÑ i¡s¡V BCe pñ¡hÉi¡h fËk¡SÉ qh ¢hcÉj¡e i¡s¡VNZ pw¢nøÔ l¡SÉl J
L¾c£Êu n¡¢pa A’m…¢ml ¢hcÉj¡e i¡s¡V BCe à¡l¡ f¢lQ¡¢ma qhz (6) BcnÑ i¡s¡V
BCe j¡jm¡ ¢e×f¢šl SeÉ g¡ØV VÊÉ¡L ¢hQ¡l ¢hi¡N l¡u fcË¡e Llhz
(7) L¡eJ B¢bÑL p£j¡ R¡s¡ pjÙ¹ i¡s¡Vcl SeÉ BcnÑ i¡s¡V BCe fËk¡SÉz
(8) Q¥¢š²l naÑ¡¢c h¡¢sj¡¢mLl Ešl¡¢dL¡l£cl rœ kje fËk¡SÉ qh Ael¤©fi¡h
i¡s¡Vl rœJ Q¥¢š²l Ah¢nø pjuL¡ml SeÉ fËk¡SÉ b¡Lhz
(9) h¡¢sl j¡¢mL Hhw i¡s¡Vl jdÉ f¢lfl§L L¡e Q¥¢š² e¡ qJu¡ fkÑ¿¹ i¡s¡V AeÉ
L¡EL Os i¡s¡ ¢ca f¡lhe e¡z
(10) h¡¢s i¡s¡l ju¡c no qu k¡Ju¡l pju k¢c L¡eJ Afa Ë É¡¢na OVe¡ I Hm¡L¡u
OV ( k Hm¡L¡u I i¡s¡ h¡¢s¢V Ah¢ÙÛa) a¡qm h¡¢sl j¡¢mL I i¡s¡¢Vu¡L Afa Ë É¡¢na
OVe¡ OV¡l fl Bl¡ HLj¡p BNl naÑC b¡La chez
(11) Bh¡¢pL f¢lpll SeÉ pl¤r¡ Bj¡ea c¤C j¡pl i¡s¡l h¢n qJu¡ E¢Qa eu Hhw
Bh¡¢pL f¢lpll e¡ qm i¡s¡V Q¢¥š²l naÑ¡hm£ Aek¤¡u£ phÑ¡¢dL Ru j¡pl i¡s¡l hn£
qa f¡lh e¡z HC pl¤r¡ Bj¡ea h¡¢sl j¡¢mL i¡s¡¢Vu¡ Os R¡s¡l pju Bm¡Qe¡
p¡fr gla chez
(12) ¢LR¥ p¤¢e¢cÑø f¢lf¢Ëra h¡¢sl j¡¢mL i¡s¡ cJu¡ Awnl cMm fe¤l¦Ü¡l Lla
f¡lhez
(13) i¡s¡l ju¡c no qu k¡Ju¡l fl k¢c i¡s¡V Ol e¡ R¡se ah h¡¢sl j¡¢mL
fbËj cC¤ j¡pl SeÉ ¢à…Z j¡¢pL i¡s¡ Bc¡ul A¢dL¡l£ Hhw a¡lfl i¡s¡ f¡Ë‰Z M¡¢m
Ll¡l SeÉ i¡s¡¢Vu¡ à¡l¡ ¢XgÒV rœ i¡s¡V Q¢¥š² pj¡¢ç Ll¡l fl, j¡¢pL i¡s¡l Q¡l…Z
Bc¡ul A¢dL¡l£z H¢V Bn¡ Ll¡ qµR k jXm Ve¢¾p BCel Mps¡ ¢i¢ša l¡ø£Êu
i¡s¡V BCe S¢jc¡l Hhw i¡s¡¢Vu¡ Eiul fr EfL¡l£ qhz Hj.¢V.H'l ¢hd¡e…¢m
f¡lØf¢lL pÇja naÑ¡¢cl ¢i¢ša ¢edÑ¡¢la i¡s¡ Q¢¥š²l B¢dfaÉl Efl …l¦aÆ cu, k
¢hl¡dl pñ¡he¡ qÊ¡p Ll Hhw ¢hl¡dl rœ, fÙË¡¹¢ha BCe ¢edÑ¡¢la a¡vr¢ZL ¢hl¡d
¢e×f¢š hÉhÙÛ¡l j¡dÉj âa¥ pj¡d¡e Ll¡ qhz
fÙË¡¹¢ha BCel pc¤l§fËp¡l£ fiË ¡h ¢hhQe¡ Ll, Sep¡d¡lZ/ Awn£c¡l (ØVL q¡ô¡lcl)
Ae¤l¡d Ll¡ qµR k a¡l¡ BcnÑ i¡s¡V BCel Mps¡ ¢eu a¡cl ja¡ja /fl¡jnÑ hÉš²
Lla f¡lhe BN¡j£ 31 Aƒ¡hl 2020 Hl jdÉz
BcnÑ i¡s¡V BCe, 2020
d¡l¡…¢m
Adɡu 1
f¡Ëb¢jL
d¡l¡
1. R¡V ¢nl¡e¡j, hÉ¡¢ç Hhw pQ§e¡z
2. pw”¡bÑz
3. ¢e¢cÑø f¡Ë‰Z BCe fËk¡SÉ euz
Adɡu 2
i¡s¡V
4. i¡s¡V Q¢¥š²z
5. i¡s¡V pjup£j¡z
6. k¢c L¡l¡l ja ª É¥ qu k¡u pC rœ Ešlp¢§ll A¢dL¡l Hhw c¡uhÜa¡z
7. p¡hmV Ll¡l Efl ¢h¢d¢eodz
Adɡu 3
i¡s¡
8. fË¡fÉ i¡s¡z
9. i¡s¡ pwn¡dez
10. ¢hl¡dl rœ pwn¡¢da i¡s¡ ¢edÑ¡lZ Llh i¡s¡ LaÑf
« rz
11. pl§r¡ Bj¡eaz
Adɡu 4
S¢jc¡l Hhw i¡s¡¢Vu¡l A¢dL¡l Hhw c¡uhÜa¡
12. S¢jc¡l Hhw i¡s¡¢Vu¡l à¡l¡ Bpm i¡s¡V Q¢¥š² hS¡u l¡M¡ E¢Qaz
13. i¡s¡ Hhw AeÉ¡eÉ öó Hhw AbÑ Bc¡ul SeÉ l¢pcz
14. i¡s¡ LaÑf « rl p¡b i¡s¡ Sj¡z
15. pÇf¢šl jl¡ja Hhw lrZ¡hrZz
16. i¡s¡¢Vu¡ à¡l¡ f¡Ë‰Z cM¡n¡e¡ Ll¡z
17. f¡Ë‰Z fËhnz
18. pÇf¢š f¢lQ¡mL ¢qp¡h abÉz
19. pÇf¢š f¢lQ¡mLl c¡¢uaÆ Hhw m´Oel f¢lZ¢az
20. fËu¡Se£u plhl¡q h¡ f¢loh¡ l¡d Ll¡z
Adɡu 5
h¡¢sl j¡¢mL LaÑL
« EµRc Hhw fe¤l¦Ü¡l
Adɡu 6
i¡s¡ LaÑf
« r, a¡cl rja¡ Hhw B¢fm
30. i¡s¡ LaÑf
« rz
31. rja¡ Hhw i¡s¡ LaÑf
« rl fÜ¢az
32. B¢fmz
Acɡu 7
i¡s¡ Bc¡ma Hhw i¡s¡ V¡ÊChÉ¥e¡m (¢hQ¡lpi¡)
33. i¡s¡ Bc¡maz
34. i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡z
35. i¡s¡ Bc¡ma Hhw i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡u Aep¤lZ Ll¡l fÜ¢az
36. i¡s¡ Bc¡ma Hhw ¢hQ¡lpi¡l rja¡z
37. i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡a B¢fmz
38. Bcn L¡kÑLl Ll¡z
Adɡu 8
¢ h¢ hd
39. i¡s¡ LaÑf « r, i¡s¡ Bc¡ma Hhw i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l LjÑLaÑ¡ Hhw AeÉ¡eÉ LjÑQ¡l£l¡z
40. Se Bc¡mal BCeNa A¢dL¡l ¢e¢cÑø Awn ¢e¢oÜz
41. Bc¡mal ¢gz
42. pcpÉNZ, CaÉ¡¢c, plL¡l£ LjÑQ¡l£l¡z
43. pv ¢hnÄpl à¡l¡ Nªq£a fcrfl pl¤r¡z
44. ¢euj ÙÛ¡fe Ll¡l rja¡z
45. ¢h¢d ¢hd¡ez
46. Ap¤¢hd¡ Afp¡lZ Ll¡l rja¡z
47. h¡¢am Hhw p’uz
fbËj ag¢pm
¢àa£u ag¢pm
jXm Ve¢¾p BCe, 2020
f¡Ë‰Zl i¡s¡ ¢eu¿»Z Ll¡l SeÉ i¡s¡ LaÑf
« rl f¢Ëaù¡ Hhw h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡cl
ü¡bÑ lr¡l SeÉ Hhw j¡jm¡…¢ml pj¡d¡el SeÉ âa ¥ ¢hQ¡l hÉhÙÛ¡ Ll¡ Hhw Hl p¡b
pÇf¢LÑa h¡ kš¤ ² OVe¡…¢mlz
H¢V i¡la fS
Ë ¡a¿l» HL¡šl aj hRl (l¡SÉ/L¾cnÊ¡¢pa A’m BCepi¡) à¡l¡ L¡kÑLl
Ll¡ qh:-
Adɡu 1
f¡Ëb¢jL
1z (1) HC BCeL hm¡ ka f¡l
(l¡SÉl e¡j/ L¾cnÊ¡¢pa A’m) Ve¢¾p BCe, 2020
(2) H¢V l¡SÉ/ L¾cnÊ¡¢pa A’m S¥s ¢hÙa «¹ z R¡V ¢nl¡e¡j,
(3) H¢V pC pjuL¡m bL L¡kÑLl qh kMe hÉ¡¢ç Hhw pQ§e¡z
l¡SÉ plL¡l/ L¾cnÊ¡¢pa A’m fnË¡pe
plL¡l£ NSV f‘ Ë ¡fe à¡l¡ HC BCel
¢hd¡el SeÉ ¢eu¡Nl ¢h¢iæ a¡¢lM ¢edÑ¡lZ Ll¡ qhz
f¡Ë¢çl A¢dL¡l£, k L¡eJ f¡Ë‰Z i¡s¡, a¡l ¢eSl Ad£e, k¢c S¡uN¡¢V i¡s¡¢Vu¡L cu,
Hhw A¿¹iÑ¥š² Ll¡ qh-
1) a¡l Ešl¡¢dL¡l£ Hhw
2) L¡eJ V¡ÊØV h¡ A¢ii¡hL h¡ k L¡eJ fË¡‰Zl i¡s¡ NqËZL¡l£ h¡ f¡Ë¢çl A¢dL¡l£,
AeÉ k L¡eJ hÉ¢š² kje Af¡Ëçhuú h¡ j¡e¢pLi¡h Arj hÉ¢š² ¢k¢e Q¥¢š²a fËhn
Lla f¡lh e¡ a¡cl fr h¡ p¤¢hd¡bÑz
(M) ""ÙÛ¡e£u LaÑf
« r'' AbÑ¡v HL f’¡ua h¡ f’¡ua p¢j¢a h¡ Sm¡ f¢loc h¡ HL fl¤
¢eNj h¡ HL fl¤ L¡E¢¾pm h¡ HL eNl f’¡ua h¡ HL f¢lLÒfe¡ h¡ Eæue LaÑf « r, h¡
k L¡eJ e¡jL, h¡ LÉ¡¾Vej¾V h¡XÑ, h¡ Lp ¢qp¡h, HL e¡N¢lL A’m L¢j¢V
LÉ¡¾Vej¾V BCe, 2006 Hl d¡l¡ 47 Ad£e ¢ekš ¤ ² h¡ k L¡eJ nql ÙÛ¡e£u LaÑf« r
¢qp¡h L¡S Ll¡l Efk¤š² L¡e pwÙÛ¡, Bf¡aa L¡kÑLl qJu¡l SeÉ k L¡eJ BCel
Ad£e N¢Wa;
(N) ""¢h‘¢ç'' AbÑ¡v l¡SÉ h¡ L¾cnÊ¡¢pa A’ml plL¡l£ NSV fËL¡¢na HL¢V ¢h‘¢ç
Hhw A¢ihÉ¢š² ""¢h‘¢ç cJu¡'' Hl hÉ¡LlZNa fL Ë lZ Hhw ‘¡e A¢ihÉ¢š²…¢ml Aek¤¡u£
¢edÑ¡¢la Ll¡ qh;
(O) ""f¡Ë‰Z'' AbÑ¡v k L¡eJ ¢h¢ôw h¡ ¢h¢ôwHl Awn, h¡ ¢nÒf h¡¢ZSÉ hÉa£a Bh¡pel
EŸnÉ h¡ h¡¢Z¢SÉL h¡ ¢nr¡j§mL hÉhq¡ll SeÉ i¡s¡ cJu¡l EŸnÉ Hhw pja -----
(1) h¡N¡e, NÉ¡lS h¡ hå l¡M¡ f¡¢LÑw Hm¡L¡, M¡¢m S¢j, j¡W Hhw BEV q¡Ep, k¢c b¡L,
¢h¢ôw h¡ ¢h¢ôwul Awnl p¡b kš¤ ² BR, Hhw
(2) EfL¡l£ Efi¡Nl SeÉ ¢h¢ôw h¡ ¢h¢ôwul L¡eJ Awn Efkš ¤ ² L¡eJ ¢S¢ep, ah
Ha q¡Vm, m¢Sw q¡Ep, djÑn¡m¡ h¡ f¡¿Û¢eh¡pl ja¡ ÙÛ¡e A¿¹iÑš ¨ ² e¡z
(P) ""¢edÑ¡¢la'' AbÑ¡v HC BCel Ad£e l¡SÉ plL¡l/ L¾cnÊ¡¢pa A’m fËn¡pe LaÑL «
feË£a ¢h¢d à¡l¡ ¢edÑ¡¢laz
(Q) ""pÇf¢š hÉhÙÛ¡fL'' AbÑ¡v HL hÉ¢š² h¡ i¡s¡ HS¾V pq k L¡eJ BC¢e A¢Ùa ¹ Æ
¢k¢e h¡¢s j¡¢mL LaÑL « f¡Ë‰Z f¢lQ¡me¡ Ll¡l SeÉ Ae¤j¡¢ca Hhw ¢k¢e i¡s¡¢Vu¡l p¡b
Q¢¥š²l rœ h¡¢s j¡¢mLl f¢Ëa¢e¢dš Lle;
(R) ""i¡s¡ HS¾V'' AbÑ¡v k L¡eJ hÉ¢š², ¢k¢e h¡¢s j¡¢mL h¡ i¡s¡V h¡ Eiul fr
h¡p¡ i¡s¡ mecel SeÉ cl¡c¢l Lle Hhw L¢jne h¡ f¢loh¡ ce f¢lnË¢jL h¡ ¢gl
¢h¢eju a¡l Hhw HL hÉ¢š² ¢k¢e L¡eJ j¡dÉj ¢qph h¡¢s j¡¢mL Hhw i¡s¡VL HL
Afll p¡b f¢l¢Qa Ll¡e fË¡‰Z i¡s¡ eJu¡l SeÉ Hhw Ha X£m¡l h¡ c¡m¡m L
h¡T¡uz
(S) ""i¡s¡ LaÑf « r'' AbÑ¡v d¡l¡ 30 Hl Ad£e ¢ekš ¤ ² B¢dL¡¢lL;
(T) ""i¡s¡ Bc¡ma'' AbÑ¡v d¡l¡ 33 Hl Ad£e N¢Wa HL¢V i¡s¡ Bc¡ma;
(U) ""f¡ËfÉ i¡s¡'' k L¡eJ f¡Ë‰Zl p¡b pÇf¢LÑa AbÑ¡v d¡l¡ 8 Hl ¢qp¡h E¢õ¢Ma;
(V) ""i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡'' AbÑ¡v d¡l¡ 34 Hl Ad£e N¢Wa HL¢V i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡;
(W) ""ag¢pm'' AbÑ¡v HC BCel p¡b kš ¤ ² HL¢V ag¢pm;
(X) ""Ef i¡s¡V'' AbÑ¡v L¡eJ hÉ¢š² k¡l L¡R i¡s¡¢Vu¡ f¤l¡f¢¤l h¡ f¡Ë‰Zl ¢LR¥ i¡N
k¡l L¡R i¡s¡ cu h¡ ÙÛ¡e¡¿l¹ h¡ i¡s¡V Q¢¥š²l Ad£e a¡l A¢SÑa A¢dL¡lL k L¡eJ
Awn fcË¡e Ll ¢hcÉj¡e i¡s¡V Q¥¢š²l f¢lfl§L Q¢¥š²a fËhn Ll¡u;
(Y) ""i¡s¡V'' k¡L mp¢p J hm¡ qu h¡ AeÉ¡eÉ e¡j ¢cu, AbÑ¡v L¡eJ hÉ¢š² k¡l à¡l¡
h¡ k¡l fr, i¡s¡V Q¥¢š²l BJa¡u k L¡eJ f¡Ë‰Zl i¡s¡ h¡¢s j¡¢mLL fËcu Hhw
Efi¡s¡V ¢qp¡h fË¡‰Z cMm Ll¡ L¡eJ hÉ¢š² pq L¡eJ hÉ¢š² a¡l i¡s¡¢Vu¡ pj¡ç
qJu¡l flJ HC BCel pQ§e¡ qJu¡l BN h¡ flJ f¡Ë‰Z cMm l¡M¡ Hje; ah
L¡eJ hÉ¢š²L A¿Ñ¹iš ¥ ² Ll¡ E¢Qa e¡ k¡l ¢hl¦Ü EµRcl L¡eJ Bcn h¡ ¢h¢œ² Ll¡
quRz
3z (1) HC BCel Ad£e fËk¡SÉ e¡-----
(L) L¾c£Êu plL¡l h¡ l¡SÉ plL¡l h¡ L¾cnÊ¡¢pa //¢e¢cÑø f¡Ë‰Z
A’m fËn¡pe h¡ ÙÛ¡e£u LaÑf « r h¡ HL¢V plL¡l£ HC BCe
EcÉ¡N h¡ HL¢V ¢h¢dhÜ pwÙÛ¡ h¡ LÉ¡¾Vej¾V L¡kÑLl euz//
h¡XÑl j¡¢mL¡e¡d£e h¡ fQË¡¢la ÙÛ¡e;
(M) f¢loh¡ Q¥¢š²l Awn ¢qp¡h LjÑ£cl i¡s¡ cJu¡ L¡eJ fË¢aù¡e, ¢hnÄ¢hcÉ¡mu h¡
pwÙÛ¡l j¡¢mL¡e¡d£e f¡Ë‰Z;
(N) l¡SÉ plL¡l /L¾cnÊ¡¢pa A’m fnË¡pe LaÑL « f‘
Ë ¡fe à¡l¡ ¢e¢cÑø Ll¡ djÑ£u h¡ c¡ahÉ
f¢Ëaù¡el j¡¢mL¡e¡d£e f¡Ë‰Zz
(O) Ju¡Lg BCe, 1996 Hl Ad£e ¢eh¢åa Ju¡Lgl j¡¢mL¡e¡d£e f¡Ë‰Z h¡ l¡ølÊ/
L¾cnÊ¡¢pa A’ml p¡hÑSe£e V¡ÊØV BCel Ad£e ¢eh¢åa L¡eJ V¡ÊøÊl à¡l¡ L¡kÑLl
b¡L¡L¡m£e;
(P) l¡SÉ plL¡l/ L¾cÊn¡¢pa A’m LaÑL « fË‘¡fe à¡l¡ AeÉ¡eÉ ¢h¢ôw h¡ Seü¡bÑ ¢hnoa
AhÉ¡q¢af¡Ëç ¢h¢ôwul ¢hi¡N…¢m;
(2) Ef-d¡l¡ (1) H b¡L¡ L¡eJ ¢S¢ep b¡L¡l avpaJ Æ , E¢õ¢Ma Ef-d¡l¡¢Vl LÓS (L)
bL LÓS (P) H h¢ZÑa ÙÛ¡el j¡¢mL Hhw i¡s¡¢Vu¡l¡ k¢c pÇja qe k h¡¢s j¡¢mL Hhw
i¡s¡¢Vu¡cl jdÉ qJu¡ i¡s¡V Q¥¢š²¢V HC BCel A¿N¹Ña ¢eu¢¿»a qh; HC lLj h¡¢s
j¡¢mL d¡l¡ 4 Hl Ad£e i¡s¡V Q¥¢š²l abÉ Q¢¥š²l i¡s¡ LaÑf« rL (l¾V Ab¢l¢V) S¡e¡a
f¡lz
Adɡu 2
i¡s¡V
(2) k¢c h¡¢sj¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡ Ef-d¡l¡ (1) H E¢õ¢Ma i¡s¡V Q¥¢š²l pÇf¡ce k±bi¡h
S¡e¡a hÉbÑ qu, Efd¡l¡ (1) H h¢ZÑa ju¡c no qJu¡l a¡¢lM bL HL j¡pl jdÉ
i¡s¡ LaÑf « rL i¡s¡V Q¢¥š²l pÇf¡cel ¢hou¢V fbªLi¡h Ah¢qa Llh h¡¢s j¡¢mL Hhw
i¡s¡¢Vu¡z
(4) fbËj ag¢pm E¢õ¢Ma c¢mm…¢m pq i¡s¡V Q¢¥š² L¡kÑLl Ll¡l abÉ f¡Ë¢çl fl,
i¡s¡ LaÑf
« rL ----
(L) Eiu cmL HL¢V AeeÉ f¢lQu eðl fcË¡e Lla qh, Hhw
(M) ÙÛ¡e£u B’¢mL i¡o¡ h¡ l¡SÉl/ L¾cnÊ¡¢pa A’ml i¡o¡u cJu¡ Juhp¡CV i¡s¡V
Q¢¥š²l abÉ…¢m Bfm¡X Lla qh, HC abÉ NqËZ qJu¡l p¡a LjÑ ¢cel jdÉ, HC
fL Ë ¡ll L¡NSfœl p¡b, kMe Efkš
¤ ²z
(5) pÇf¢š f¢lQ¡mLl Ae¤j¡cel naÑ¡¢c, k¢c L¡eJ b¡L, h¡¢s j¡¢mLl à¡l¡,
i¡s¡¢Vu¡l p¡b ¢Xm Ll¡l rœ i¡s¡¢Vu¡ Q¢¥š²a h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡l pÇj¢al
p¡b qa qhz
(6) Ef-d¡l¡ (1) Hhw Ef-d¡l¡ (2) Hl A¿N¹Ña cJu¡ abÉ qh i¡s¡V pÇf¢LÑa abÉl
Qs¨ ¡¿¹ fjË¡Z Hhw abÉl L¡eJ ¢hhª¢a Aef¤ ¢ÙÛ¢aa, h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡ HC BCel
¢hd¡el Ad£e L¡eJ œ¡Zl A¢dL¡l£ qh e¡z
5z (1) HC BCel p§Qe¡l fl, Hl A¿N¹Ña fËaÉL¢V i¡s¡ Q¥¢š²l ju¡c qh h¡¢s j¡¢mL
J i¡s¡¢Vu¡l pÇj¢a p¡fr Hhw i¡s¡ Q¥¢š²l Efl ¢i¢š Llz
(2) i¡s¡ Q¥¢š² L¡kÑLl b¡L¡L¡m£e, h¡¢s j¡¢mLL i¡s¡Vl eh¡uZ h¡ pÇfpË¡lZl SeÉ
Ae¤l¡d Lla f¡l i¡s¡¢Vu¡ Hhw k¢c h¡¢s j¡¢mL pÇja qu, a¡qm p h¡¢s j¡¢mLl
p¡b ea¥e i¡s¡V Q¥¢š²a YL¥ a f¡l f¡lØf¢lL pÇja naÑ¡¢c Aep¤¡lz
///i¡s¡Vl pjup£j¡////
(3) k¢c i¡s¡V Q¢¥š² ¢e¢cÑø pjup£j¡ no qu Hhw eh¡uZ qu¢e h¡ i¡s¡V pjup£j¡l no
f¡Ë‰Z R¡sa hÉbÑ qu i¡s¡¢Vu¡, a¡qm pC i¡s¡¢Vu¡ d¡l¡ 23 Ae¤p¡l h¡¢s j¡¢mLL
h¢dÑa i¡s¡ cJu¡l SeÉ c¡uhÜ qhz
HC naÑ k HC BCel Ad£e b¡L¡ L¡eJ ¢S¢ep b¡L¡l avpaJ Æ , k¢c i¡s¡l ju¡c
Hje HL pju no qu kMe pC S¡uN¡ kM¡e i¡s¡ cJu¡ qu pC S¡uN¡¢V L¡eJ
f¡ËL«¢aL ¢hfkÑu h¡ hmfh§ÑL OVe¡ à¡l¡ fiË ¡¢ha qu, a¡qm, i¡s¡¢Vu¡l Ae¤l¡d p¡fr,
¢hfkÑuLl OVe¡ qJu¡l a¡¢lM bL HL j¡pl pjup£j¡ Ah¢d i¡s¡¢Vu¡L Eš² f¡Ë‰Z
cMm l¡Ma Aej¤¢a ch C¢ajdÉ ¢ehå i¡s¡V Q¢¥š²l HLC naÑ¡hm£l Efl ¢i¢š
Llz
hÉ¡MÉ¡- HC d¡l¡l EŸnÉ, ""hmfh§ÑL OVe¡'' AbÑ¡v kÜ ¤ f¢l¢ÙÛ¢a, heÉ¡, Ml¡, B…e,
O¢§ZÑTs, i¨¢jLÇf h¡ k L¡eJ AeÉ¡eÉ f¡ËL¢«aL ¢hfkÑu k¡ i¡s¡Vl h¡pÙÛ¡eL fËi¡¢ha
Llz
6. h¡¢sl j¡¢mL Hhw i¡s¡¢Vu¡l jdÉ pÇf¡¢ca Q¢¥š²l naÑ…¢m h¡¢s j¡¢mL h¡ i¡s¡¢Vu¡l
ja
ª Él¥ rœ a¡cl Ešlp¢§lcl Efl h¡dÉa¡j§mL qh, kje j¡jm¡ pC ¢qp¡h Hhw pC
rœ, ja ª h¡¢s j¡¢mL h¡ i¡s¡¢Vu¡l Ešlp§¢lcl h¡¢L pjuL¡ml SeÉ HLC i¡s¡ Q¢¥š²a
HLC A¢dL¡l Hhw h¡dÉh¡dLa¡ b¡Lhz
//k¢c L¡l¡ ja
ª É¥ qu k¡u pC rœ Ešlp¢§ll A¢dL¡l Hhw
c¡uhÜa¡//
7. (1) HC BCel pQ§e¡ qJu¡l fl, ¢hcÉj¡e i¡s¡V Q¥¢š²l f¢lfl§L Q¢¥š²a fËhn
hÉa£a, L¡eJ i¡s¡¢Vu¡l ¢eod,
(L) i¡s¡¢Vu¡ ¢qp¡h a¡l cMm£La« f¡Ë‰Zl pjÙ¹ h¡ Bw¢nL i¡s¡ cJu¡;
(M) i¡s¡V Q¢¥š²l A¢dL¡l h¡ L¡eJ Awn fËc¡e h¡ hcm Ll¡z
(2) kM¡e Ef-d¡l¡-1a E¢õ¢Ma ¢hcÉj¡e i¡s¡V Q¢¥š²l f¢lfl§L Q¥¢š²a fËhnl fl
f¡Ë‰Z¢V p¡h-mV Ll¡ BR, h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡ k±bi¡h i¡s¡ LaÑf « rL S¡e¡h
Ef-i¡s¡V pÇfLÑ, fËbj ag¢pm ¢edÑ¡¢la gjÑ, HC lLj Q¢¥š²l a¡¢lM bL c¤'j¡pl
jdÉ,
//p¡hmV Ll¡l Efl ¢h¢d¢eod//
Adɡu 3
i¡s¡
8z HL¢V fË¡‰Zl fË¡fÉ i¡s¡ qa qh h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡l pÇja i¡s¡V Q¥¢š²l
naÑ¡hm£ Aep¤¡lz // fË¡fÉ i¡s¡//
9z (1) h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡l jdÉ i¡s¡ pwn¡de qa qh i¡s¡V Q¢¥š²l naÑ¡hm£
Aep¤¡lz //i¡s¡ pwn¡de//
(2) kM¡e, i¡s¡Vl pQ§e¡l fl, L¡Sl öl¦ qJu¡l BN i¡s¡¢Vu¡l p¡b HL¢V ¢m¢Ma
Q¢¥š²a fËhn Ll h¡¢s j¡¢mL Hhw i¡s¡V LaÑL « cMmLa« f¡Ë‰Zl Eæ¢a, pwk¡Se h¡
L¡W¡j¡Na f¢lhaÑe Bea AbÑhÉu Ll, k¡l jdÉ d¡l¡ 15 Hl Ad£e fËu¡Se£u
jl¡ja…¢m A¿¹iÑš ¨ ² eu, h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡l pÇj¢a Aep¤¡l f¡Ë‰Zl i¡s¡ h¡s¡a
f¡l h¡¢s j¡¢mL Hhw HClLj h¢ªÜ L¡kÑLl qh L¡S no qJu¡l HL j¡p fl bLz
10z i¡s¡ pwn¡de ¢eu h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡l jdÉ k¢c ¢hl¡d OV, pC rœ, i¡s¡
LaÑf
« r, h¡¢s j¡¢mL h¡ i¡s¡¢Vu¡l Bhce, i¡s¡V LaÑ«L fËcu pwn¡¢da i¡s¡ Hhw
AeÉ¡eÉ Q¡SÑ ¢edÑ¡lZ Lla f¡le Hhw a¡¢lM ¢edÑ¡lZ Lla f¡le kMe bL pwn¡¢da
i¡s¡ fË¡fÉ qhz
11z (1) h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡l jdÉ pÇj¢a pÇfæ i¡s¡V Q¥¢š² Aep¤¡l i¡s¡¢Vu¡
A¢NjË pl§r¡ Bj¡ea Sj¡ ch, k---
//pl¤r¡ Bj¡ea//
(L) Bh¡pe LjfÔ„l rœ cC¤ j¡pl i¡s¡l Qu h¢n qa f¡lh e¡ Hhw
(M) Bh¡pe Hm¡L¡ R¡s¡ AeÉ ÙÛ¡e Ru j¡pl i¡s¡l h¢n qa f¡lh e¡z
(2) i¡s¡Vl fr bL L¡e ce¡ b¡Lm Ol M¡¢m Ll qÙ¡¹¿l¹ Ll¡l pju ce¡l V¡L¡
LV lM ¢p¢LE¢l¢V ¢Xf¡¢SVl h¡¢L V¡L¡ i¡s¡VL ¢g¢lu ¢ca qhz
4bÑ AdÉ¡u
h¡¢sl j¡¢mL J i¡s¡Vl A¢dL¡l J c¡¢uaÆ
12. h¡¢sl j¡¢mL Hhw i¡s¡V Eiul jdÉ c'¤L¢f Q¥¢š²fœ ü¡r¢la qh Hhw a¡l HL¢V
L¢f j¡¢mLl L¡R Hhw Afl¢V i¡s¡Vl L¡R b¡Lhz
13.(1) Q¢¥š²fœ E¢õ¢Ma a¡¢lMl jdÉ i¡s¡V i¡s¡ Hhw AeÉ¡eÉ fËcu ¢hm fcË¡e Llhz
(Hph mecel l¢pc b¡Lh)
(2) Q¢¥š²fœl ¢e¢cÑø a¡¢lMl jdÉ i¡s¡ J AeÉ¡eÉ fË¡fÉ V¡L¡ f¡Ju¡l p¡b p¡b h¡¢sl
j¡¢mL ¢Lwh¡ ay¡l jÉ¡eS¡l pC V¡L¡l ¢h¢eju ü¡r¢la l¢pc fcË¡e Llhez
k¢c HC mece °hc¤É¢ae j¡dÉj qu b¡L a¡qm hÉ¡ˆl f¡Ë¢ç ü£L¡lC a¡l fjË¡Zfœ hm
NZÉ qhz
14.(1) k¢c L¡e h¡¢sl j¡¢mL i¡s¡ J AeÉ¡eÉ ¢hml V¡L¡ ¢ea Hhw a¡l l¢pc ¢ca
A¢eµR¡ fËL¡n Ll a¡qm pC i¡s¡ J AeÉ¡eÉ V¡L¡ f¡ØV¡m j¡¢e AXÑ¡l ¢Lwh¡ AeÉ
Ef¡u fËc¡e Ll¡ qh k¡l EõM Q¢¥š²fœ b¡Lhz Hi¡h flfl c'¤j¡pl V¡L¡ cJu¡
k¡hz k¢c h¡¢sl j¡¢mL pC pjul jdÉ i¡s¡ J AeÉ¡eÉ fË¡fÉ V¡L¡ ¢ea Aü£L¡l Ll
a¡qm i¡s¡V pC V¡L¡ ¢ecÑ¢na Ef¡u a¡ l¾V Ab¢l¢Vl L¡R Sj¡ ¢ca f¡lz
(2) i¡s¡l Q¢¥š²fœ S¡¢l b¡L¡L¡m£e pju i¡s¡V kMe i¡s¡ L¡L ch ¢pÜ¡¿¹ ¢ea e¡
f¡l aMe p a¡ l¾V Ab¢l¢Vl L¡R Sj¡ l¡Ma f¡lz
(3) i¡s¡ kMe Efd¡l¡ (1) h¡ (2)-Hl BJa¡u Sj¡ Ll¡ qu aMe l¾V Ab¢l¢V i¡s¡
L¡l L¡R fcË¡e Ll¡ E¢Qa p hÉ¡f¡l ac¿¹ Llh Hhw f¡Ëç abÉl Efl ¢i¢š Ll
E fk š
¤ ² Bcn S¡¢l Llhz
(4) k¢c h¡¢sl j¡¢mL Efd¡l¡(1) h¡ Efd¡l¡ (2)-Hl A¿¹NÑa Sj¡L«a V¡L¡ a¡me ah
a¡ j¡¢mLl ¢hl¦Ü h¡ i¡s¡Vl L¡e c¡¢h hm NZÉ qh e¡, k¢c pC V¡L¡ Q¢¥š²fœ
E¢õ¢Ma i¡s¡l f¢lj¡Zl jdÉ p£j¡hÜ b¡Lz
15.(1) ¢m¢Ma Q¥¢š² paJÆ h¡¢sl j¡¢mL Hhw i¡s¡V pw¢nÔø h¡¢s J a¡l Q¡lf¡n
p¡d¡lZi¡h r¢aNËÙ¹ qm a¡ jl¡ja Llhe Hhw pLä ¢p¢XEm h¡ Q¥¢š²fœl ¢euj
Aek¤¡u£ lrZ¡hrZ Llhez
(2) k¢c HL¡¢dL i¡s¡V Hhw j¡¢mL k±bi¡h L¡e p¢¤hd¡ i¡N Ll a¡qm pph p¢¤hd¡
h¡ ¢S¢epfœl jl¡ja J lrZ¡hrZl c¡¢uaÆ b¡Lh Q¢¥š²fœ E¢õ¢Ma frl Eflz
(3) k¢c Efd¡l¡ (1) Hhw (2) Aek¤¡u£ i¡s¡V jl¡jal L¡S Lla Aü£L¡l Lle
a¡qm
j¡¢mL pC jl¡jal L¡S Llhe Hhw pC V¡L¡ ¢p¢LE¢l¢V ¢Xf¡¢SV bL LV l¡Mhe
Hhw HC jl¡jal MlQ i¡s¡V h¡¢sl j¡¢mLl e¡¢Vn f¡Ju¡l HL j¡pl jdÉC fcË¡e
Llhe k¢c x
jl¡jal pju ¢p¢LE¢l¢V ¢Xf¡¢SVl a¥me¡u h¢n quz pC rœ j¡¢mLl
e¡¢Vnl HL j¡pl jdÉC i¡s¡V ¢p¢LE¢l¢V ¢Xf¡¢SV pq h¡s¢a MlQ fcË¡e Lla h¡dÉ
b¡Lhez
(4) k¢c Efd¡l¡ (1) Hhw (2)-H E¢õ¢Ma jl¡ja h¡¢sl j¡¢mL Lla Aü£L¡l Lle
a¡qm i¡s¡V pC jl¡ja Ll flhaÑ£ j¡pl i¡s¡ bL pC h¡hc MlQ LV l¡Ma
f¡lhz
k¢c pC MlQ f¢Ëa j¡pl i¡s¡l 50 na¡wnl jdÉ b¡Lz
(5) k¢c i¡s¡ cJu¡ h¡¢s h¡ a¡l Q¡lf¡n jl¡ja R¡s¡ hph¡pl Ak¡NÉ qu fs Hhw
i¡s¡Vl ¢m¢Ma B¢SÑ paJ Æ j¡¢mL a¡ jl¡ja Ll ¢ca Aü£L¡l Ll a¡qm i¡s¡V
j¡¢mLL 15 ¢cel ¢m¢Ma e¡¢Vn ¢cu h¡¢s Rs ¢ca f¡lz
(6) kMe L¡e Afa Ë É¡¢na OVe¡l L¡lZ L¡e h¡¢sa i¡s¡Vl fr hph¡p Ll¡ Apñh
qu fs aMe h¡¢sl j¡¢mL i¡s¡Vl L¡R bL i¡s¡ ¢ea f¡lh e¡ aarZ fkÑ¿¹
karZ fkÑ¿¹ e¡ j¡¢mL pw¢nÔø d¡l¡u a¡ hph¡pl k¡NÉ Ll cuz
kMe Efd¡l¡ (5) h¡ HC Efd¡l¡u i¡s¡ cJu¡ h¡¢s hph¡pl Ak¡NÉ qu fs
¢Lwh¡ j¡¢mL a¡ hph¡pk¡NÉ Ll a¡m¡l SeÉ fËu¡Se£u jl¡ja Lla ApjbÑ qu h¡
pw¢nÔø h¡¢s hph¡pk¡NÉ e¡ Ll¡ qu, a¡qm e¡¢Vn ¢f¢luX-Hl 15 ¢cel jdÉ j¡¢mL
i¡s¡Vl L¡R ¢p¢LE¢l¢V ¢Xf¡¢SV ¢g¢lu che a¡l k¡NÉ f¡Je¡ LV lM (k¢c Hje
L¡e f¡Je¡ b¡L)z
16. i¡s¡ Qm¡L¡m£e pju i¡s¡V-
cM¡n¡e¡ Llh Hhw i¡s¡ eJu¡l pju h¡¢s k AhÙÛ¡u ¢Rm a¡ hS¡u lM kb¡pñh
hph¡pk¡NÉ Ll l¡Mhz
17.(1) h¡¢sl j¡¢mL h¡ a¡l jÉ¡eS¡l ¢m¢Mai¡h h¡ °hcɤ¢ae Ef¡u Ljfr 24 O¾V¡l
e¡¢Vn ¢cu pC h¡¢sa h¡ a¡l Q±q¢Ÿa fËhn Llh ¢ejÀ¢m¢Ma EŸnÉ :-
(L) jl¡ja Ll¡, L¡e ¢LR¥ hcm cJu¡ h¡ AeÉ L¡e L¡S Lla h¡ Ll¡az
(M) h¡¢s J a¡l Q±q¡¢Ÿ hph¡pk¡NÉ BR ¢Le¡ a¡ ac¿¹ Ll¡l EŸnÉz
(N) h¡ Q¢¥š²fœ E¢õ¢Ma AeÉ L¡e EŸnÉz
(2) Efd¡l¡ (1)-H E¢õ¢Ma e¡¢Vn fËhnl a¡¢lM,pju J L¡lZ EõM b¡Lh x
ah p§kÑÉ¡cul BN h¡ pk§ÑÉ¡Ùl¹ fl L¡e hÉ¢š² Hrœ fËhn Llh e¡z
ah heÉ¡, kÜ ¤ , A¢NÀ pwk¡Nl OVe¡, O§¢ZÑTs, i¢¨jLÇf CaÉ¡¢c fË¡L«¢aL c§kÑ¡N Hl
L¡lZ BN¡j e¡¢Vn R¡s¡ fËhn Ll¡ k¡hz
18. k¢c h¡¢sl j¡¢mL L¡e jÉ¡eS¡l ¢ekš ¤ ² Ll b¡Le a¡qm ¢a¢e i¡s¡VL ¢ejÀ¢m¢Ma
abÉ che :-
(L) jÉ¡eS¡ll e¡j;
(M) HC jÉ¡eS¡lL k ¢a¢e ¢ekš ¤ ² LlRe a¡l fjË¡Z ;
(N) k EŸnÉ j¡¢mL pC jÉ¡eS¡lL pw¢nÔø h¡¢sa fËhnl Aej¤¢a ¢cuRe Hhw pC
c¡¢ualÆ pjuL¡m Hhw
(O) k¢c HC jÉ¡eS¡l L¡e BCe£ hÉ¢š² qu b¡Le a¡qm a¡yl e¡j, Hhw pC BCe£
hÉ¢š² à¡l¡ a¡yl f¢lhaÑ pw¢nøÔ pÇfcl i¡s¡l hÉ¡f¡l k¢c L¡EL ¢eu¡N Ll b¡Le
a¡qm pC abÉz
(2) Efd¡l¡ (1) h¡ h¡¢sl j¡¢mLl ¢ecÑnl ¢hl¦Ü k¢c jÉ¡eS¡l L¡S Ll a¡qm
i¡s¡V h¡ h¡¢sl j¡¢mLl Bhcel ¢i¢ša l¾V Ab¢l¢V h¡¢sl j¡¢mLl jÉ¡eS¡lL
p¢lu ¢ca f¡lh h¡ a¡yl Efl B¢bÑL S¢lj¡e¡ Bl¡f Lla f¡lh k¡ jÉ¡eS¡ll
L¡lZ h¡¢sl j¡¢mL ¢Lwh¡ i¡s¡Vl k r¢a quR a¡ fl§Z Llhz
20. (1) i¡s¡V luR Hje pÇf¢ša L¡e pÇf¢šl j¡¢mL h¡ ay¡l jÉ¡eS¡l L¡e Sl¦l£
f¢loh¡ hå Ll ¢ca f¡lh e¡z
(Sl¦l£ f¢loh¡)
(2) Efd¡l¡ (1)-Hl Eõ´Oe ¢Lwh¡ i¡s¡Vl Bhcfœl ¢i¢ša l¾V Ab¢l¢V ¢hou¢V
k¡Q¡C Ll h¡¢sl j¡¢mL h¡ jÉ¡eS¡ll e¡j A¿h¹aÑ£L¡m£e Bcn
S¡¢l Lla f¡l k¡a a¡vr¢eLi¡h Sl¦l£ f¢loh¡ f¤el¡u cJu¡ qu, 3ew Efd¡l¡u
qua ¢hou¢V ¢e×f¢šl Afr¡u b¡La f¡lz
(3) Efd¡l¡ (2)-Hl Ad£e i¡s¡Vl Bhcfœl ¢i¢ša l¾V Ab¢l¢V HC hÉ¡f¡l ac¿¹
Llh Hhw Bhcefœ Sj¡ fs¡l HL j¡pl jdÉ pC ac¿¹ no Llhz
(4) fË¢afrL Sh¡h cJu¡l Efkš ¤ ² pju cJu¡l fl l¾V Ab¢l¢V Sl¦l£ f¢loh¡ hå
Ll¡l cl¦Z O¢Va r¢al r¢afl§Z ¢ca hmh k¡ e¡¢L c¤'j¡pl i¡s¡l h¢n qh e¡z
(5) k¢c l¾V Ab¢l¢V fjË¡Z f¡u k i¡s¡V A¢ik¡N¢V Akb¡ qul¡¢el EŸnÉ LlR
a¡qm i¡s¡Vl Efl S¢lj¡e¡ Bl¡f Llh k¡ e¡¢L c¤'j¡pl i¡s¡l h¢n qh e¡z
hÉ¡MÉ¡- HC d¡l¡u Sl¦l£ f¢loh¡ hma Sm plhl¡q, ¢hcÉv¥ pwk¡N, f¡Cfl j¡dÉj l¡æ¡l
NÉ¡p plhl¡q, q¡yV¡Qm¡l l¡Ù¡¹u Bm¡, ¢p¢s J ¢mgV-Hl p¢¤hd¡, ašÄ¡hd¡e, f¡¢LÑw, k¡N¡k¡N
hÉhÙÛ¡ J
pÉ¡¢eV¡¢l f¢loh¡z
f’j AdÉ¡u
h¡¢sl j¡¢mL à¡l¡ pÇf¢š M¡¢m Ll¡e¡ J fe¤xcMm Ll¡
21.(1) h¡¢s i¡s¡l Q¥¢š²fœl ju¡c Qm¡L¡m£e pju HLSe i¡s¡VL hl Ll¡ k¡h e¡
k¢c e¡ h¡¢sl j¡¢mL J i¡s¡Vl jdÉ Q¢¥š²fœ ¢LR¥ mM¡ b¡L, HLj¡œ Efd¡l¡ (2) Hhw
d¡l¡ 22-H k¢c HlLj ¢LR¥ b¡Lz
(2) k¢c h¡¢sl j¡¢mL h¡¢s M¡¢m Ll¡e¡l SeÉ l¾V L¡VÑ-H Bhce S¡e¡u a¡qm
Bc¡ma h¡¢s M¡¢m L¢lu fe¤x cMm eJu¡l Bcn ¢ca f¡l ¢ej¢Àm¢Ma rœ :-
(1882-Hl 4)
(N) HC BCe öl¦ qJu¡l fl pw¢nøÔ h¡¢sl cMm eJu¡l fl i¡s¡V k¢c j¡¢mLl
¢m¢Ma Aej¤¢a R¡s¡ h¡¢sl HLV¡ Awn ¢Lwh¡ f¤l¡V¡C AeÉ L¡EL hÉhq¡ll SeÉ a¥m
c u;
(O) j¡¢mLl e¡¢Vn f¡Ë¢çl flJ i¡s¡V pC h¡¢s pÇf¢šl AfhÉhq¡l Llz
hÉ¡MÉ¡:- HC LÓS-H ""pÇf¢šl AfhÉhq¡l hma i¡s¡V à¡l¡ h¡s¢a S¡uN¡ cMm Ll¡, k
hÉhq¡l SeNZl SeÉ pjpÉ¡l p¢ªø qu Abh¡ h¡¢s/pÇf¢š r¢aNËÙ¹ qu Hhw h¡¢sl j¡¢mL-
Hl ü¡bÑ r¢aNÙ˹ qu h¡ hBCe£ J AbÑ°e¢aL L¡S hÉhq©a quz
(P) k¢c h¡¢s M¡¢m e¡ Ll j¡¢mL jl¡jal fËu¡Se p¡fr jl¡ja Lla e¡ f¡l h¡
¢ejÑ¡Z, f¤ex¢ejÑ¡Z, pwk¡N f¢lhaÑe Lla e¡ f¡l, f¤l¡ h¡¢s h¡ HL¡wn Hph L¡S Lla
e¡ f¡l;
Hhw j¡¢mL J i¡s¡Vl jdÉ Q¢¥š² Aek¤¡u£ HlLj jl¡ja, ¢ejÑ¡Z, fe¤x¢ejÑ¡Zl
¢Lwh¡ pwk¡N, f¢lhaÑe CaÉ¡¢c L¡S no qJu¡l fl i¡s¡VL fe¤l¡u h¡¢sl cMm cJu¡l
Aej¤¢a
cJu¡ ka f¡l Hhw prœ HL¢V eae¥ Q¢¥š²fœ l¾V Ab¢l¢Vl L¡R Sj¡ ¢ca qh :
ah i¡s¡VL f¤excMml Aej¤¢a cJu¡ qh e¡ k¢c e¡-
hɡMɡ :- HC LS
Ó Aek¤¡u£ ""Efkš
¤ ² LaÑ«fr'' hma fl¤ ¢eNj h¡ Ximfj¾V Ab¢l¢V k¡
jl¡ja h¡ dÆwp Ll¡l SeÉ S¡uN¡ hÉhq¡l/f¢lhaÑel SeÉ Ae¤j¡ce ¢cu b¡Lz
(R) i¡s¡ cJu¡ h¡¢s M¡¢m Ll¡l SeÉ i¡s¡V ¢m¢Ma e¡¢Vn ¢cu b¡L Hhw a¡lgm
j¡¢mL pC pÇf¢š ¢h¢œ² Ll¡l h¡ AeÉ L¡e EcÉ¡N eu Hhw a¡lgm pÇf¢šl A¢dL¡l
e¡
f¡Ju¡a a¡l ü¡bÑ q¡¢e qu;
(S) pÇf¢ša i¡s¡V j¡¢mLl ¢he¡ ¢m¢Ma Aej¤¢al L¡e L¡W¡j¡Na f¢lhaÑe Ll b¡L
¢Lwh¡ L¡e ÙÛ¡u£ ¢ejÑ¡Z Ll b¡Lz
(3) Efd¡l¡ (2)-Hl LS Ó (M)-a E¢õ¢Ma i¡s¡ ¢ca k¢c i¡s¡V ApjbÑ qu a¡qm
i¡s¡VL h¡¢s M¡¢m Ll¡l e¡¢Vn cJu¡ k¡h e¡, k¢c h¡¢sl j¡¢mLL i¡s¡ J AeÉ¡eÉ
fËcu V¡L¡ cJu¡l e¡¢Vn cJu¡l HLj¡pl jdÉ i¡s¡V ¢h¢iæ Q¡SÑ J pc¤ pq fËcu
Sj¡ V¡L¡ j¡¢mLl L¡R ¢Lwh¡ l¾V L¡VÑ Sj¡ cuz
(4) k¢c L¡e hRl Efd¡l¡ (3)-H E¢õ¢Ma ¢l¢mg f¡Ju¡l fl flhaÑ£ c'¤j¡p i¡s¡ ¢ca
ApjbÑ qu a¡qm p ¢àa£uh¡l HC ¢l¢mg f¡h e¡z
(5) Efd¡l¡ (2)-Hl LÓS (P) a L¡e h¡¢s M¡¢m Ll¡l f¢Ëœ²u¡ Qm¡L¡m£e pju l¾V L¡VÑ
pÇf¢šl j¡œ HL Awn bL M¡¢m Ll¡a f¡lh, k¢c h¡¢sl j¡¢mL a¡a l¡¢S quz
22. (1) HC BCe h¡ AeÉ L¡e BCe k¡C b¡L¥L e¡ Le k¢c h¡¢sl j¡¢mLl ja ª É¥ OV
Hhw j¡¢mLl BCe£ Ju¡¢lncl pw¢nÔø pÇf¢š M¡¢m Ll¡e¡l fËu¡Se fs a¡qm pC
Ešl¡¢dL¡l£l¡ h¡¢s M¡¢m Ll¡l Hhw h¡¢sl cMm f¤ex q¡¢pm Ll¡l SeÉ l¾V L¡VÑ-H ¢euj
Aek¤¡u£ Bhce Lla f¡lhez
(2) Efd¡l¡ (1)-H L«a Bhcefœl ¢i¢ša k¢c l¾V L¡VÑ je Ll k ja
ª j¡¢mLl
BCe£ Ešl¡¢dL¡l£cl HC pÇf¢šl cMm eJu¡l fËu¡Se luR a¡qm l¾V L¡VÑ pC
pÇf¢š M¡¢m Ll jªa j¡¢mLl Ešl¡¢dL¡l£cl L¡R a¥m cJu¡l SeÉ i¡s¡VL
fËu¡Se£u Bcn ¢ca f¡lz
23. k¢c i¡s¡l Q¥¢š²fœl ¢euj Aep¤¡l Q¥¢š²fœl ju¡c no qJu¡l fl
¢Lwh¡ BCe Aek¤¡u£ h¡¢s M¡¢m Ll¡l e¡¢Vn S¡¢ll flJ i¡s¡V h¡¢s M¡¢m e¡ Ll a¡qm
i¡s¡V j¡¢mLL p¡d¡lZi¡h fËcu i¡s¡l ¢à…Z i¡s¡ fcË¡e Llh fbËj c'¤j¡pl SeÉ
H hw
(M¡¢m e¡ Llm i¡s¡ h¢ªÜ)
(M) a¡lfl h¡¢s qÙ¡¹¿¹l e¡ Ll¡ fkÑ¿¹ Q¡l…Z i¡s¡ fcË¡e Llh f¢Ëaj¡pz
24.(1) 21ew d¡l¡l 2ew Efd¡l¡ h¡ 22ew d¡l¡u h¡¢sl j¡¢mL kMe a¡l h¡¢sl fe¤xcMm
eJu¡l A¢dL¡l eJu¡l Qø¡ Ll aMe k¢c i¡s¡V L¡e AN£Ëj V¡L¡ ¢cu b¡L a¡qm
h¡¢sl j¡¢mL a¡l f¡Je¡ V¡L¡ LV lM h¡¢L V¡L¡ gla chz
(ANË£j V¡L¡ gla cJu¡)
(2) k¢c h¡¢sl j¡¢mL V¡L¡ gla ¢ca ApjbÑ qu a¡qm p i¡s¡VL ¢euj Aek¤¡u£
pC V¡L¡l Efl pc¤ ¢ca h¡dÉ b¡Lhz
25. 21ew d¡l¡l 2ew Efd¡l¡l LÓS (L) Hhw LS Ó (M)-H k¢c E¢õ¢Ma L¡lZ h¡¢sl
fe¤xcMm eJu¡l f¢Ëœ²u¡ öl¦ qu Hhw i¡s¡V h¡¢sl j¡¢mLl e¡¢Vnl ¢hl¡¢da¡ Ll
a¡qm h¡¢sl j¡¢mL kL¡e pju i¡s¡VL i¡s¡ fcË¡el Bcn cJu¡l SeÉ l¾V L¡VÑ
Bhce Lla f¡lh 8ew d¡l¡u E¢õ¢Ma ¢euj Hhw prœ l¾V L¡VÑ i¡s¡VL k¡ha£u
i¡s¡ Hhw AeÉ¡eÉ Q¡SÑ Hhw a¡ fcË¡e ¢hmðl SeÉ S¢lj¡e¡ pq fcË¡el Bcn ¢ca
f¡l 14ew d¡l¡l 1ew Efd¡l¡l ¢eujz
(h¡¢s M¡¢ml j¡jm¡ Qm¡L¡m£e i¡s¡ fcË¡e)
26.(1) i¡s¡V pw¢nÔø pÇf¢ša j¡¢mLl ¢he¡ Aej¤¢aa L¡e L¡W¡j¡Na f¢lhaÑe Lla
f¡lh e¡z
(L¡W¡j¡Na f¢lhaÑel Aej¤¢a)
(2) k¢c i¡s¡ cJu¡ L¡e pÇf¢ša j¡¢mL Eæujm § L ¢ejÑ¡Z h¡ ea¥e L¡e ¢ejÑ¡Z
Lla Q¡u Hhw i¡s¡V j¡¢mLL plLj L¡S Lla h¡d¡ cu a¡qm pC f¢lf¢Ëra
j¡¢mL l¾V L¡VÑ Bhce S¡e¡a f¡lz
(3) k¢c Efd¡l¡ (2)-H h¡¢sl j¡¢mL HlLj L¡e Bhce Ll b¡L Hhw l¾V L¡VÑ je
Ll k, HlLj L¡S öl¦ Ll¡l fËu¡Se luR a¡qm l¾V L¡VÑ HC L¡S öl¦ Ll¡l
Ae¤j¡ce ¢ca f¡l Hhw pC Aek¤¡u£ Bcn S¡¢l Lla f¡lz
k¢c HlLj ¢ejÑ¡Z L¡S pw¢nÔø pÇf¢šl Q±q¡¢Ÿa Bh¡pel p¢¤hd¡u f¢ËaO¡a e¡
Ll ¢Lwh¡ i¡s¡Vl Akb¡ cx¤Ml L¡lZ qu cy¡s¡uz
27.(1) 21ew Hhw 22 ew d¡l¡u k¡ ¢LRC¥ b¡LL ¥ e¡ L¡e k¢c i¡s¡ cJu¡l pÇf¢šl
Q±q¡¢Ÿl jdÉ L¡e fl¤ BCe Bh¡pe ¢Lwh¡ AeÉ L¡e EŸnÉ ¢ejÑ¡Z L¡S Ll¡l
Ae¤j¡ce
b¡L Hhw h¡¢sl j¡¢mL HlLj ¢ejÑ¡Z L¡S Lla Q¡CmJ i¡s¡V a¡a h¡d¡ cu ah
h¡¢sl j¡¢mL ¢Lwh¡ h¡¢sl j¡¢mLl ja ª ¥É qm a¡yl BCe£ Ešl¡¢dL¡l£l¡ H hÉ¡f¡l ¢euj
Aek¤¡u£ l¾V L¡VÑ Bhce Lla f¡lhz
(2) 2ew Efd¡l¡u L«a HlLj Bhcefœl ¢i¢ša k¢c l¾V L¡VÑ je Ll k, H
S¡a£u ¢ejÑ¡Z i¡s¡Vl L¡e Ak±¢š²L Ap¤¢hd¡ p¢ªø qh e¡, a¡qm L¡VÑ-
(L) ac¿l¹ fl pw¢nøÔ S¡uN¡ M¡¢m Ll¡a f¡l
(M) Hhw j¡¢mL a¡l cMm ¢ca f¡l;
(N) h¡¢L S¡uN¡l i¡s¡ ¢edÑ¡lZ Ll ¢ca f¡l Hhw
(O) f¢l¢ÙÛ¢a Aek¤¡u£ fËu¡Se£u Bcn S¡¢l Lla f¡lz
28. E¢õ¢Ma pju k L¡e BCe k¡ ¢LRC¥ b¡L¥L e¡ Le kMe L¡e S¡uN¡l j¡¢mLl
ü¡bÑ ¢Lwh¡ a¡l ja
ª ¥Éa a¡l BCe£ Ešl¡¢dL¡l£l
(j¡¢mLL M¡¢m h¡¢sl fe¤xcMm cJu¡)
ü¡bÑ k L¡lZC q¡L l¾V L¡VÑl à¡l¡ ¢ÙÛl Ll¡ qu Hhw HC BCe pw¢nøÔ pÇf¢šl cMm
¢g¢lu cJu¡l Bcn cJu¡ qu aMe 21ew d¡l¡l 3ew Efd¡l¡l ¢euj Aek¤¡u£ pjÙ¹
cMmL¡l£cl Efl pC Bcn L¡kÑLl qh Hhw a¡yl¡ pC pÇf¢šl cMm j¡¢mL ¢Lwh¡
a¡l Ešl¡¢dL¡l£cl qÙ¹¡¿l¹ Lla h¡dÉ b¡Lhz
29. HC BCe ¢Lwh¡ AeÉ L¡e BCe Qm¢a pju k¡C b¡LL ¥ e¡ Le i¡s¡l Q¢¥š²fœ
Aek¤ ¡u£ ¢m¢Ma e¡¢Vn fm HLSe i¡s¡V pw¢nøÔ pÇf¢šl cMm R¡sh Hhw pC e¡¢Vn
pÇf¢LÑa L¡e ¢e¢cÑø ¢ecÑn e¡ b¡Lm i¡s¡V h¡¢s M¡¢m Ll¡l Ljfr HL j¡p BN
h¡¢sl j¡¢mLL e¡¢Vn chz
où AdÉ¡u
l¾V LaÑ«fr
a¡cl rja¡ Hhw Bhce
30. l¡SÉ plL¡l/L¾cnÊ¡¢pa A’ml fËn¡pe-Hl BNl Ae¤j¡ce p¡fr Sm¡ pj¡qaÑ¡
J Smn¡pL l¾V Ab¢l¢V qJu¡l SeÉ HLSe B¢dL¡¢lL ¢eu¡N Llhe k¡l
fc Xf¢¤V L¡mƒ¡ll e£Q qh e¡z ¢a¢e a¡yl ¢eSü fnË¡p¢eL Hm¡L¡l jdÉC l¾V
Ab¢l¢V qhez
(l¾V Ab¢l¢V)
31. 4,9,10,14,15,19 h¡ 20 ew d¡l¡u j¡jm¡ qm l¾V L¡VÑl pjÙ¹ rja¡ l¾V
Ab¢l¢Vl L¡R eÉÙ¹ b¡Lh Hhw Hph j¡jm¡u 35 Hhw 36 ew d¡l¡u h¢ZÑa ¢euj Aek¤¡u£
Hph j¡jm¡ Qmhz
(l¾V Ab¢l¢Vl rja¡ J ¢euj)
32. (1) l¾V Ab¢l¢Vl Bcn L¡l¡ Bf¢š b¡Lm pw¢nøÔ hÉ¢š² pw¢nøÔ l¾V L¡VÑ pC
Bcnl ¢hl¦Ü Bf£m Lla f¡lez
(2) ah pC Bf£m l¾V Ab¢l¢Vl Bcnl 30 ¢cel jdÉC 1ew Efd¡l¡u Lla qhz
pçj AdÉ¡u
l¾V L¡VÑ J l¾V V¡ÊCh¤eÉ¡mp
33. HC BCe l¡SÉ plL¡l/L¾cÊ n¡¢pa A’ml fËn¡pe f§hÑl Ae¤j¡ce p¡fr Sm¡
pj¡qaÑ¡ J Sm¡n¡pL HLSe A¢a¢lš² pj¡qaÑ¡ J A¢a¢lš² Sm¡n¡pL h¡ pj fcl
B¢dL¡¢lL pC Hm¡L¡l l¾V L¡VÑ ¢qph ¢eu¡N Llhez
34. l¡SÉ plL¡l/L¾cÊ n¡¢pa A’ml fËn¡pe pw¢nøÔ Hm¡L¡l q¡C L¡VÑl p¡b
fl¡jnÑœ²j ¢h‘¢ç S¡¢l Ll Sm¡ SS h¡ A¢a¢lš² Sm¡ SSL f¢Ëa¢V Sm¡l l¾V
V¡ÊChɤ¡e¡m h¡ eÉ¡upi¡ ¢qph ¢ekš
¤ ² Llhz
35.(1) HC d¡l¡u E¢õ¢Ma ¢euj h¡ BCe R¡s¡ L¡X Ah ¢p¢im fË¢pS¡l-1908-Hl L¡e
¢LRC¥ l¾V L¡VÑ Hhw l¾V V¡ÊChɤ¡e¡m-H L¡kÑLl qh e¡z HC l¾V L¡VÑ Hhw l¾V
V¡ÊChÉ¥eÉ¡m fË¡L«¢aL ¢euj e£¢a à¡l¡ ¢ecÑ¢na qu a¡cl ¢eSü f¢Ëœ²u¡ ¢edÑ¡lZ Llh
¢ejÀ¢m¢Ma Ef¡u :-
(L) pÇf¢šl j¡¢mL h¡ i¡s¡V fËu¡Se£u H¢gX¢hV Hhw c¢mmfœ pq l¾V L¡VÑ h¡ l¾V
V¡ÊChÉ¥eÉ¡m-H Bhce Lla f¡lhez
(M) aMe Bhcefœ, H¢gX¢hV Hhw h¡¢L c¢mmfœl f¢Ëa¢m¢f pq l¾V L¡VÑ h¡ l¾V
V¡ÊChÉ¥eÉ¡m (kV¡C fËk¡SÉ) ¢hh¡c£ frL e¡¢Vn S¡¢l Llh;
(N) aMe ¢hh¡c£ fr h¡c£ frL HL f¢Ëa¢m¢f ¢cu H¢gX¢hV J c¢mmfœ pq a¡l
Sh¡h Sj¡ Llh;
(O) h¡c£ fr aMe ¢hh¡c£ frL HL¢V f¢Ëa¢m¢f ¢cu HL¢V fa ¥Ë ¥Éšl Sj¡ ¢ca f¡lh;
(P) l¾V L¡VÑ h¡ l¾V V¡ÊChÉ¥eÉ¡m (kV¡C fËk¡SÉ) HL¢V öe¡¢el a¡¢lM ¢edÑ¡lZ Llh Hhw
fËu¡Se Aep¤¡l HC pw¢rç ac¿¹ fn Llhz
(2) l¾V L¡VÑ h¡ l¾V V¡ÊChɤeÉ¡m (kV¡C fËk¡SÉ) ka a¡s¡a¡¢s pñh j¡jm¡ ¢e×f¢šl
Qø¡ Llh, f¡lafr Bhcefœ f¡Ë¢çl 60 ¢cel jdÉ:
k¢c HlLj L¡e Bhcefœl ¢i¢ša 60 ¢cel jdÉ j¡jm¡ ¢e×f¢š e¡ qu a¡qm
l¾V L¡VÑ h¡ l¾V VÊ¡ChÉe¥É¡m Eš² pjul jdÉ j¡jm¡ ¢e×f¢š e¡ qJu¡l L¡lZ ¢m¢Mal©f
eb£hÜ Llhz
k¢c l¾V L¡VÑ h¡ l¾V V¡ÊChe¤É¡m fËu¡Se eÉ¡ul M¢al HLSe p¡r£L
¢S‘¡p¡h¡cl SeÉ h¡ fË¢a ¢S‘¡p¡h¡cl SeÉ XL f¡W¡a f¡l h¡ Ef¢ÙÛa b¡L¡l ¢ecÑn
¢ca f¡lz
(4) pje S¡¢l Ll¡l ¢hou L¡X Ah ¢p¢im f¢ËpS¡l-1908-Hl ¢euj l¾V L¡VÑ h¡ l¾V
V¡ÊChe¤É¡m à¡l¡ e¡¢Vn S¡¢l Ll¡l rœ jm § ¢houL fËi¡¢ha e¡ Ll fËu¡Se£u
pwn¡de/f¢lhaÑe Ll¡ k¡hz
(5) fË¢a¢V clM¡Ù¹ h¡ Bhce ¢euj Aek¤¡u£ Lla qhz
(6) j¡jm¡l f¤l¡ fË¢œ²u¡V¡C l¾V L¡VÑ h¡ l¾V V¡ÊChe¤ÉeÉ¡m (kV¡C fËk¡SÉ) L¡e frl
Ae¤l¡d ¢ae h¡ll h¢n jm ¤ a¢h Llh e¡ Hhw k¢c plLj ¢LR¥ Ll¡ ¢ea¡¿C¹ fËu¡Se
qu fs a¡qm a¡l L¡lZ ¢m¢Mai¡h eb£hÜ Ll jm ¤ a¢¥hl SeÉ BhceL¡l£ frL
E fk š¤ ² j§mÉ ¢ca Bcn chz
(7) 21ew d¡l¡l 2ew Efd¡l¡u (L), (M), (P), (Q) Hhw (R) LS Ó -H L«a pjÙ¹
Bhcefœl j¡jm¡ l¾V L¡VÑ Sj¡ fs¡l 90 ¢cel ¢e×f¢š Ll¡ qhz
(8) l¾V L¡VÑ 21ew d¡l¡l 2ew Efd¡l¡l (N) Hhw (O) LÓS-H Nqª£a Bhcefœl j¡jm¡
Bhcefœ f¡Ë¢çl 30 ¢cel jdÉ ¢e×f¢š Llhz
35.(1) HC BCe a¡cl c¡¢uaÆ f¡mel SeÉ l¾V L¡VÑ Hhw l¾V V¡ÊChɤeÉ¡m-Hl
¢ejÀ¢m¢Ma EŸnÉ L¡X Ah ¢p¢im f¢ËpS¡l-1908 Aek¤¡u£ ¢p¢im L¡VÑl k rja¡
luR HLC rja¡ b¡Lh-
(L) L¡e hÉ¢š²L pje S¡¢l Ll¡ Hhw a¡l Ef¢ÙÛ¢a Hhw nfb ¢eu Sl¡ Ll¡l SeÉ;
(M) c¢mmfœl B¢hú¡lJ fn Ll¡;
(N) p¡r£ J c¢mmfœl fl£r¡ Ll¡l SeÉ L¢jne S¡¢l Ll¡;
(O) ÙÛ¡e£ui¡h ac¿l¹ SeÉ L¢jne S¡¢l Ll¡;
(l¾V L¡VÑ J l¾V V¡ÊChÉe¥É¡m-Hl rja¡)
(P) H¢gX¢hV pqL¡l p¡rÉ NqËZ Ll¡;
(Q) L¡e Bhcefœl j¡jm¡ öe¡¢e R¡s¡C h¡ HL alg¡i¡h M¡¢lS Ll¡;
(R) L¡e Bhcefœ M¡¢lS-Hl Bcn h¡ HL alg¡ BcnL AL¡kÑLl Ll¡;
(S) HC BCel L¡e Bcn h¡ l¡u L¡e ¢p¢im L¡VÑl lg¡l¾p R¡s¡ L¡kÑLl Ll¡;
(T) Bcn J l¡ul f¤eÑ¢hhQe¡ Ll¡;
(U) l¾V Ab¢l¢V J l¾V L¡VÑl Bcn J l¡u fe¤¢hÑhQe¡ Ll¡;
(V) ¢euj Aep¤¡l AeÉ L¡e ¢houz
(2) 193 Hhw 228 d¡l¡u Nqª£a l¾V L¡VÑ h¡ l¾V V¡ÊChɤeÉ¡m-Hl kL¡e j¡jm¡ BCe£
j¡jm¡l©f ¢hh¢Qa qh Hhw C¢äu¡e fe¡m L¡X-Hl
196 d¡l¡l rœJ a¡ fËk¡SÉ qh Hhw L¡X Ah ¢œ²¢jeÉ¡m f¢ËpS¡l 1973-Hl 195
d¡l¡ Hhw XXVI AdÉ¡u Hl rœJ l¾V L¡VÑ Hhw l¾V V¡ÊChɤeÉ¡m ¢p¢im L¡VÑ ¢qph
NZÉ Ll¡ qhz
(3) HC BCe L¡e ac¿¹ f¢lQ¡me¡ Ll¡l EŸnÉ ¢Lwh¡ c¡¢uaÆ f¡mel EŸnÉ l¾V
L¡VÑ-
(L) Ljfr 24 O¾V¡l ¢m¢Ma e¡¢Vn ¢cu p§kÑ¡cu bL pk§Ñ¡Ùl¹ jdÉ kL¡e S¡uN¡u
ac¿l¹ SeÉ fËhn Lla f¡l h¡ L¡e AdÙe¹ B¢dL¡¢lLL ac¿l¹ pC rja¡ ¢ca
f¡lz
(M) Bcn E¢õ¢Ma ÙÛ¡e, pju kL¡e hÉ¢š²L ac¿l¹ M¡¢al kL¡e c¢mm fn Ll¡l
Bcn ¢ca f¡lz
(4) l¾V L¡VÑ k¢c fËu¡Se je Ll, a¡qm pw¢nÔø ¢hou ¢hno ‘¡e luR Hje
kL¡e HL h¡ HL¡¢dL hÉ¢š²L ¢ek¤š²
(5) l¾V L¡VÑl S¡¢l Ll¡ L¡e Bcn k¢c Ll¡e£l h¡ L¡kÑ¡mul h¡ ¢qp¡hNa i¥m b¡L
h¡ OVe¡œ²j L¡e O¡V¢a b¡L a¡qm kL¡e frl Bhce p¡fr l¾V L¡VÑ a¡
pwn¡de Llhz
(6) L¡X Ah ¢œ²¢jeÉ¡m f¢ËSS¡l-1973-Hl ¢euj Aep¤¡l S¢lj¡e¡ Bc¡ul rœ l¾V
L¡VÑ HL fËbj nZË£l S¢¥X¢nuÉ¡m jÉ¡¢SØVVÊ ¢qph L¡S Llh Hhw HlLj S¢lj¡e¡
Bc¡ul EŸnÉ l¾V L¡VÑL HL jÉ¡¢SØVVÊ ¢qph NZÉ Ll¡ qhz
(7) l¾V L¡VÑ-Hl L¡e Bcn h¡ L¡e Bf£m h¡ ¢l¢ine-Hl Bcn Hhw HC AdÉ¡ul
L¡e ¢l¢iE HL ¢p¢im L¡VÑl ¢X¢œ² h¡ Bcn ¢qph l¾V L¡VÑ L¡kÑLl Llh Hhw
prœ l¾V L¡VÑl HL ¢p¢im L¡VÑl ja rja¡ b¡Lhz
(8) k¢c l¾V L¡VÑl L¡e HL alg¡ l¡u h¡ Bcn Hl ¢hl¦Ü L¡e r¢aNËÙ¹ fr
Bhce Ll Hhw L¡VÑ je Ll k, e¡¢Vn¢V p¢WLi¡h S¡¢l Ll¡ qu¢e ¢Lwh¡ öe¡¢el
pju pw¢nÔø frl Ae¤f¢ÙÛ¢al Efkš ¤ ² L¡lZ luR a¡qm l¾V L¡VÑ pC l¡u AL¡kÑLl
hm O¡oZ¡ Llhz
(9) AeÉb¡u HC BCe l¾V L¡VÑl pjÙ¹ Bcn, Bf£m-Hl ¢pÜ¡¿¹ p¡fr, Qs ¨ ¡¿¹ hm
NZÉ qh Hhw L¡e Bpm j¡jm¡u Bhcefœ ¢Lwh¡ j¡jm¡ fË¢œ²u¡u ¢hl¡¢da¡ Ll¡ qh
e¡z
37) (1) i¡s¡ Bc¡ma à¡l¡ cJu¡ Bcn ¢eu k¢c L¡eJ hÉ¢š² Ap¿ø¥¹ qu, ah p
HC Bcnl HL¢V fa Ë É¢ua L¢fl p¡b pw¢nÔø i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡a B¢fm Lla f¡l, pC
Bcnl a¡¢lM bL ¢œn ¢cel pjup£j¡l jdÉz
i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡L B¢fm
(2) i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡, Ef-d¡l¡ (1) Hl Ad£e HL¢V B¢fm fl§Zl fl, Ešlc¡a¡l L¡R
B¢fml Ae¤¢m¢f pq e¡¢Vn fcË¡e Llh Hhw HC f¢loh¡l a¡¢lM bL o¡V ¢cel jdÉ
B¢fm ¢e×f¢š Ll¡ qhz
(3) i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡ B¢fml L¡kÑ¢hhlZ£l k L¡eJ fkÑ¡u e¢b fnl Aej¤¢a ¢ca f¡l,
k¡a HL¢V eÉ¡u¢hQ¡l Hhw p¢WL ¢pÜ¡¿¹ f±yR¡e¡ k¡uz ah HC naÑ k öe¡¢el pju HC
e¢b fn HL¡¢dLh¡l Ae¤j¡¢ca qh e¡z
(4) i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡, a¡l ¢hhQe¡l ¢i¢ša B¢fml ¢hQ¡l¡d£e HC A¿h¹ÑaÑ£L¡m£e Bcn
f¡p Lla f¡l, k¢c fËu¡Sez
(5) B¢fm pÇf¢LÑa ¢pÜ¡¿¹ eJu¡l pju, i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡ L¡lZ…¢m lLXÑ Ll¡l fl,
i¡s¡ Bc¡ma LaÑ«L fcËš Bcn¢VL ¢e¢ÕQa, Bm¡c¡ Ll l¡Ma h¡ pwn¡de Lla
f¡lz
38) (1) k L¡eJ frl c¡ul Ll¡ Bhce, i¡s¡ Bc¡mal h¡ i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l h¡
HC BCel Ad£e AeÉ L¡eJ BcnL i¡s¡ Bc¡ma L¡kÑLl Llh, HC ¢edÑ¡¢la
fÜ¢a¢V
Bcn L¡kÑLl Ll¡
(L) k¡l fr ¢pÜ¡¿¢¹V eJu¡ quR pC hÉ¢š²L f¡Ë‰Zl cMm cJu¡ ; h¡
(M) HC fËL¡l Bcn ¢e¢cÑø f¢lj¡Z fe¤l¦Ü¡ll SeÉ ¢hfl£a cml HL h¡ HL¡¢dL hÉ¡ˆ
AÉ¡L¡E¾V pwkš ¤ ² Ll¡ ; h¡
(N) HC Bcn L¡kÑLl Ll¡l SeÉ i¡s¡ Bc¡ma h¡ ÙÛ¡e£u fnË¡pe h¡ ÙÛ¡e£u pwÙÛ¡l
LjÑLaÑ¡pq k L¡eJ E¢Lm h¡ AeÉ L¡eJ k¡NÉ hÉ¢š²L ¢eu¡N Ll¡
(2) Qs ¨ ¡¿¹ Bcn L¡kÑLl Ll¡l SeÉ i¡s¡ Bc¡ma pq¡ua¡ ¢ea f¡l ÙÛ¡e£u fnË¡pe h¡
ÙÛ¡e£u pwÙÛ¡ h¡ ÙÛ¡e£u f¤¢mn bL :
ah HC naÑ k, L¡eJ BhceL¡l£ f¤¢mnl pq¡ua¡ ¢ea f¡lh e¡ karZ e¡ p i¡s¡
Bc¡mal ¢pÜ¡¿¹ Aek¤¡u£ ¢edÑ¡¢la hÉu e¡ cuz
(3) i¡s¡ Bc¡maL a¡l cJu¡ Bcn h¡ i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l Bcn h¡ HC BCel
Ad£e AeÉ k L¡eJ Bcn pw¢rç fÜ¢aa L¡kÑLl Ll¡h Hhw ¢hfl£a frl Efl
cJu¡ e¡¢Vn S¡¢l qJu¡l a¡¢lM bL ¢œn ¢cel jdÉ HC d¡l¡l Ad£e L¡kÑLl Ll¡l
Bhce¢Vl ¢e×f¢š Ll¡ qhz
Adɡu 8
¢h¢hd
39) i¡s¡ LaÑf« r h¡ i¡s¡ Bc¡ma h¡ i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l p¡b Bm¡Qe¡ Ll l¡SÉ plL¡l
/ L¾cnÊ¡¢pa A’m fËn¡pe fËu¡Se ¢qph LjÑLaÑ¡ J AeÉ¡eÉ LjÑQ¡l£cl fL Ë «¢a Hhw
¢hi¡N…¢m ¢hhQe¡ Ll ¢edÑ¡lZ Lla f¡l Hhw HC BCel Ad£e a¡cl cra¡l p¡b
L¡kÑ pÇf¡cel SeÉ a¡cl ¢eu¡N Lla f¡lz
i¡s¡ LaÑf
« r, i¡s¡ Bc¡ma J i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l B¢dL¡¢lL J AeÉ¡eÉ LjÑ£
40) (1) AeÉb¡u k¢c HC BCe ¢LR¥ b¡L, L¡eJ e¡N¢lL Bc¡ma HC BCel ¢hd¡el
p¡b pÇf¢LÑa L¡eJ j¡jm¡ ¢ea f¡lh e¡z
e¡N¢lL Bc¡mal ¢hQ¡l hÉhÙÛ¡ ¢e¢cÑø rœ ¢e¢oÜ
(2) i¡s¡ Bc¡mal ¢hQ¡l hÉhÙÛ¡ Hl L¡R Sj¡ fs¡ i¡s¡a Q¥¢š²l Efl p£¢ja b¡Lh k¡
fbËj af¢nm ¢e¢cÑø Ll¡ BR Hhw ¢nl¡e¡j h¡ j¡¢mL¡e¡l fËnÀ fpË¡¢la qh e¡z
41) 1870 Hl 7
(1) Bc¡ma ¢g BCe, 1870 Hl ¢hd¡e…¢m i¡s¡ LaÑf « r h¡ i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡ h¡ i¡s¡
Bc¡mal p¡je EfÙÛ¡¢fa Ll¡ Bhce h¡ B¢fml rœ fËk¡SÉ, kje j¡jm¡ qa
f¡lz
Bc¡ma ¢g
(2) Bc¡mal ¢g NZe¡l EŸnÉ, i¡s¡ Bc¡maL cMm f¤el¦Ü¡ll SeÉ Ll¡ Bhce
Hhw i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡L EfÙÛ¡¢fa B¢fml Øj¡lL¢m¢f, h¡¢s j¡¢mL J i¡s¡¢Vu¡cl jdÉ
j¡jm¡ ¢qph ¢hh¢Qa qhz
(3) i¡s¡ LaÑf « rl p¡je c¡ul Ll¡ Bc¡ma ¢gl Bhce e¡N¢lL Bc¡ma EfÙÛ¡¢fa
B¿x¹pwk¡N Bhcel pj¡e qhz
42) 1860 Hl 46
i¡s¡ LaÑf « r, i¡s¡ Bc¡ma Hhw i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l fËaÉL¢V pcpÉ k¡l¡ HC BCel
Ad£e ¢ek¤š² a¡clL i¡la£u cä¢h¢dl d¡l¡ 21 Hl ¢qph plL¡¢l LjÑQ¡l£ dl¡ qhz
pcpÉ CaÉ¡¢c plL¡¢l LjÑQ¡l£ qJu¡l rœ
43) HC BCel Ae¤plZ k L¡eJ pv ¢hn¡Äpl à¡l¡ Nqª£a k L¡eJ ¢hou, L¡eJ
hÉ¢š², i¡s¡ LaÑf « r, i¡s¡ Bc¡ma h¡ i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l ¢hl¦Ü L¡eJ j¡jm¡ h¡ AeÉ¡eÉ
BC¢e L¡kÑL¡¢la¡ Ll¡ k¡h e¡z
pv ¢hn¡Äpl à¡l¡ Nqª£a fcrfl pl¤r¡
44) (1) fh§ÑhaÑ£ fL Ë ¡nl p¡fr, l¡SÉ plL¡l / L¾cnÊ¡¢pa A’m fnË¡pe HC BCel
¢hd¡e…¢m ¢ehÑ¡q Ll ¢euj h¡e¡a f¡lz
¢euj Ll¡l rja¡
(2) ¢hno Ll Hhw ANhËaÑ£ rja¡l p¡d¡lZa¡ ¢eu frf¡a hÉa£a, HC ¢euj…¢m ph h¡
¢ejÀ¢m¢Ma ¢hou…¢ml L¡kÑLl qa f¡l:
(L) d¡l¡ 14-Hl Efd¡l¡ (3)-Hl Ad£e e¢b Sj¡ ¢ca prj Ll¡l SeÉ ÙÛ¡e£u B’¢mL
i¡o¡ h¡ l¡SÉl / L¾cnÊ¡¢pa A’ml i¡o¡u i¡s¡ LaÑf « rl à¡l¡ ¢X¢SV¡m j¡dÉj Hhw
fÜ¢a ÙÛ¡fe Lla qh,
(M) f¡ØV¡m j¡¢e AXÑ¡l h¡ AeÉ¡eÉ Q¡SÑ i¡s¡¢Vu¡ LaÑL« h¡¢s j¡¢mLL cJu¡ Hhw Ef-
d¡l¡ (1) Ad£e i¡s¡ LaÑf « rL d¡s¡ h¡ AeÉ L¡eJ Q¡SÑ fÜ¢aa i¡s¡ Sj¡ cJu¡,
S¢jc¡ll à¡l¡ H¢V NËqZ Ll¡l Aü£L«¢aa Hhw d¡l¡ 14 Hl Ef-d¡l¡ (2) Hl Ad£e
i¡s¡ LaÑf« rl p¡b i¡s¡ fcË¡el fÜ¢a,
(N) d¡l¡ 21 Hl Ef-d¡l¡ (2) Hl Ad£e f¡Ë‰Z cMml f¤el¦Ü¡ll Bhce S¡e¡e¡l
fܢa,
(O) d¡l¡ 22 Hl Ef-d¡l¡ (1) Hl Ad£e f¡Ë‰Z cMml fe¤l¦Ü¡ll Bhce S¡e¡e¡l
NWe Hhw fܢaz
(P) d¡l¡ 24 Hl Ef-d¡l¡ (2) Hl Ad£e i¡s¡¢Vu¡L i¡s¡V p¤cl q¡l fcË¡e kM¡e h¡¢s
j¡¢mL glv ¢ca hÉbÑ qu ;
Q) d¡l¡ 27 Hl Efd¡l¡ (1) Hl Ad£e ¢h¢ôw M¡s¡ Ll¡l EŸnÉ i¡s¡a cJu¡ f¡Ë‰Z
cMml SeÉ i¡s¡ Bc¡mal p¡je h¡¢s j¡¢mLl c¡ul Ll¡ Bhcel NWe Hhw fÜ¢a;
(R) d¡l¡ 36 Hl Efd¡l¡ (P) Hl Ad£e i¡s¡ Bc¡mal p¡je Bhce c¡ul Ll¡l
fÜ¢a Hhw i¡s¡ ¢hQ¡lpi¡l p¡je B¢fm ;
(S) d¡l¡ 36 Hl Efd¡l¡ (1) Hl LÓS (k) Hl Ad£e AeÉ k L¡eJ ¢hou plhl¡q Ll¡
k¡hz
(T) d¡l¡ 38 Hl Efd¡l¡ (1) Hl Ad£e HC BCel A¿N¹Ña i¡s¡ Bc¡ma h¡ i¡s¡
¢hQ¡lpi¡l h¡ k L¡eJ AeÉ Bcnl L¡kÑLl£ qJu¡l fÜ¢a;
(U) HC BCel ¢hd¡el Ad£e ¢edÑ¡¢la qJu¡l h¡ ¢edÑ¡¢la AeÉ k L¡eJ ¢houz
46) HC BCel A¿¹NÑa l¡SÉ plL¡l / L¾cnÊ¡¢pa A’m fnË¡el h¡e¡e¡ pLm BCe
ka a¡s¡a¡¢s pñh ÙÛ¡fe Ll¡ E¢Qa, l¡SÉ BCepi¡ / L¾cÊn¡¢pa A’m BCepi¡l
p¡je, kM¡e H¢V c¢¤V Ol ¢eu N¢Wa, h¡ kM¡e HC fL Ë ¡l BCepi¡ HL¢V Ol ¢eu
N¢Wa, pC Oll BNz
¢h¢d ¢hd¡e
46) (1) HC BCel ¢hd¡e…¢m L¡kÑLl Lla k¢c L¡eJ Ap¤¢hd¡ cM¡ cu, a¡qm l¡SÉ
plL¡l / L¾cnÊ¡¢pa A’m fnË¡pe, plL¡¢l NSV fL Ë ¡¢na Bcnl j¡dÉj, HC
BCel ¢hd¡e…¢ml p¡b p‰¢af§ZÑ eu, Ap¤¢hd¡ Afp¡lZ Lla f¡l ;
ah HC naÑ k, HC lLj Bcn Ll¡ e¡ qu HC BCel pQ§e¡ qJu¡l c'¤hRll
pjup£j¡ no qJu¡l fl
Ap¤¢hd¡ Afp¡lZ Ll¡l rja¡
(2) HC d¡l¡l A¿¹NÑa h¡e¡e¡ pLm Bcn, ka a¡s¡a¡¢s pñh, °a¢l qJu¡l fl,
fËaÉL l¡SÉ BCepi¡l Oll / L¾cnÊ¡¢pa A’ml BCepi¡l Oll p¡je A¢dn¡¢ua
Ll¡ BhnÉLz
47) (1) l¡SÉ / L¾cnÊ¡¢pa A’m i¡s¡ ¢eu¿Z» BCe, k¡ A¢hmð L¡kÑLl qu HC
BCel pQ§e¡l BN, Hl j¡dÉj h¡¢am Ll¡ quz
(2) HC fL Ë ¡l h¡¢aml aapaJ Æ , pLm j¡jm¡ J AeÉ¡eÉ L¡kÑ¢hhlZ£ l¡SÉ / L¾cnÊ¡¢pa
A’m i¡s¡ ¢eu¿Z» BCel Ad£e Aj£j¡w¢pa, HC BCel pQ§e¡l fl, Eš² l¡SÉl /
L¾cÊn¡¢pa A’m i¡s¡ ¢eu¿Z» BCel ¢hd¡e Aep¤¡l AhÉ¡qa J ¢e×f¢š qh, ke HC
BCe L¡kÑLl BR Hhw HC BCe L¡kÑLl qu¢ez
h¡¢am Hhw p’u