Ganje Shahidan Final 15 3 2021

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 45

gMij ShIdW

;kek uwe"o ns/ ;ofjzd

gMij ShIdW
feqs
jehw nbQk :ko yK i'rh
gfjbh tko L 2003 fJe jIko
d{ih tko L 2008 fJe jIko
shih tko L 2011 fJe jIko
u"Eh tko L 2021 fJe jIko
;kek uwe"o ns/ ;ofjzd
gqekPe
r[owfs ftuko e/Ado
20$77, oDihs Bro, ih pbke,
f;T[Bk o'v, gfNnkbk^147 001

fgqzNoI L nkoBk fgqfNzr ;'fbT{PBI, gfNnkbk.

G/Nk L 40 o[gJ/
;kfjpIkfdnK d/ ftSV e/ ;ojzd (cfsjrVQ ;kfjp) ftu Pjhd j'D dh
d' Ppd tkosk j?. pho^o; s/ eo[Dk^o; Bkb GohnK fJj d't/ nd[sh ekft
fto;k e"wK dh fizd ikB jz[dk j?. fto;k jh e"wK ƒ fBxko s'A ouBktK fJfsjkf;e gZy s'A sK wjZstg{oB jB jh, nZi d/ B"i[nkBK bJh
puk ;edk j?. fto;k jh BthA ghVh bJh gq/oBk s/ T[sPkj dk ;'wk jz[dk fJj pj[s jh gq/oDk s/ T[sPkjwJh ouBktK jB ns/ T[; nzdo nkgD/
j?. fijVhnK th e"wK nkgD/ fto;/ dh ;zGkb s'A bk^gotkj ojhnK iK fto;/ bJh r"ot g?dk eo ;eD d/ ;woE jB.
ofjzdhnK jB, T[BQK dk gsB nkozG j' iKdk j? ns/ T[j nkgDh Bt/ebh eth B/ fJj ouBktK ;w/A dh b'e GkPk ftu jh ehshnK j'DrhnK
j'Ad r[nk p?mdhnK jB. f;y r[o{;kfjpK B/ th id'A ;dhnK dh }[bkwh go nZi, ;w/A d/ bzxD Bkb ;kvh T[od{$cko;h s'A d{oh B/ fJBQK ƒ ;kv/
j/m fBxoh e"w ƒ g[Bo^;[oihs eoBk ukfjnk sK d; ikfwnK ftu nkw gkme bJh d[orw eo fdZsk ;h. r{VQ cko;h d/ PpdK B/ ouBk s/
gfjbK T[BQK ƒ nkgD/ nwho fto;/ Bkb i'V, T[BQK nzdo ;[Zs/ gkme ftu fJe ftE g?dk eo fdZsh ;h. fJ; G[bh ft;oh ouBk
wkBt^r"ot ƒ irkfJnk ;h. ‘pkpkDhnK ejkDhnK’ ;[Dk e/ jh T[BQK ;zgkfds eo n"y/ brd/ PpdK d/ noE d/, ;kfjpIkfdnK d/ 400 ;kbK
nzdo f;Eb j'Jh gJh nDy ƒ Mzi'fVnk ;h. ‘fgT{ dkd/’ d/ \IkB/ dh Pjhdh g[op ƒ wBKfdnK fJ; ƒ nZi dh B"i[nkB ghVQh ƒ G/Nk eo
Mbe ftyk e/ T[BQK jh ;[gfBnK dh Broh ftu'A eZY ikfrqs fpp/eh ;[;kfJNh B/ fJe pj[s jh Pbkxk:'r T[~dw ehsk j?. b'V j? r[og[opK ƒ
fBofDnK tkbh nt;Ek s/ fbnk, wkBt T[;ko{ eow^y/so ftu Bro ehosB eZY, dhtkB ;ik, eEk ehosB, r[owfs ftnkfynk d/
ekoiPhb ehsk ;h. ;wkrwK Bkb wBkJ/ ikD d/ Bkb^Bkb fJBQK r[og[opK Bkb ;pzfXs fBZe/
r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ id'A jh 1699 JhH ftu ft;kyh d/ P[G fBZe/ ;fusq Nq?eN nEtk g[;seK Skg e/ pZfunK, B"i[nkBK nEtk j'oBK
fdjkV/ fJ; fBxoh b'ekJh ƒ nzfwqs dh dks p\P e/ fJBQK ƒ ftXhts ftu w[|s nEtk bkrs wkso ehws s/ tzvhJ/ s/ gVQB dh ebuo ƒ
o{g ftu fJe e"w ti'A ;zrfms ehsk iK S/sh jh pknd ;w/A dh ;oeko g[Bo ;[oihs eohJ/. nZi dh ;kvh jkbs fJj j? fe n;hA gVQBk sK eh
Bkb NZeo ;dek fJBQK ƒ xo xkN SZv izrbK ftu ik x'fVnK dhnK ;[DFB dh ebuo dk th fsnkr eo e/tb t/yD dh ebuo d/ nkdh j' rJ/
ekmhnK ƒ xo pDkDk fgnk. ;zxoP d/ fJ; efmB ;w/A ftu fJBQK d/ jK i' fe pVk jh ysoBke o[MkB j? ns/ i/eo fJ; ƒ mZbQ gkT[D bJh
Xow^;EkBK ƒ fBowfbnK, T[dk;hnK, ;/tk gzEhnK B/ ;zGkfbnk ns/ ekoro ;ktXkBh Bk tosh rJh sK fJ; d/ pV/ jh jkBhekoe Bshi/
;zxoP s/ phosk dhnK tkosktK ƒ nfXeso w[;bwkB b/yeK s/ ethnK fBeb ;ed/ jB. fJj o[uh ;kƒ eowPhb fuzseK dh EK s/ e/tb
B/ t/b/ dh GkPk ftu ebwpzd ehsk s/ ;zGkfbnk i' ni/ se th pj[sk eowjhD doPeK dh e"w jh pDk d/t/rh. n;hA t/yKr/, ;wMKr/ go
jE^fbysK d/ o{g ftu fyzfvnk s/ nDr"fbnk fgnk j?. fJj' fijh jh ekoiPhb Bk j' e/tb ;[gfBnK d/ y/so ftu jh ojKr/.
jehw nbk:ko yKB dh fJj jEbh ouBk j?. fJ; ftu eth B/ fJBQK PpdK Bkb w?A fJ; :sB bJh ;[;kfJNh ƒ tXkJh fdzdk
o/yskB[wk gzikph ftu r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ t/b/ dh je{ws d/ d}/ ftu j'fJnk, r[og[op d/ nt;o s/ jehw nbk:ko yK dhnK fJBQK :kdrkoh
nk e/ ;qh nBzdg[o ;kfjp d/ feb/ ƒ SZvD s'A pknd uwe"o ;kfjp g[iD ouBktK ƒ gkmeK d/ nogB eodk jK.
sZe nkJhnK n"eVK s/ fco uwe"o ;kfjp dh rVQh ftu w[}b c"iK Bkb
j'Jh izr dk ;z[do, T[sPkj Gog{o, b{ezv/ yV/ eoB tkb/ pho^o;h o{g fwsh L 1^10^2003 r[ouoB f;zx
ftu toDB ehsk j?. d{ih ouBk ftu gfotko ftS'V/ d/ ;EkB s/ jVQ ;EkB L gfNnkbk ne?vwh nk| f;~y fobhiB n?Av ebuo
ftu nkJh ;o;k Bdh ekoB r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ wksk ih Bkb d' S'N/
GkJh ekBQ f;zx ih BkGk d/ ;[gZso ;H Gotzs f;zx ih d/ efjD
G{fwek nB[;ko, eNVgzEh w[;bwkBK B/, i'rh ih ƒ r[o{ ;kfjp dh PoXk d/y e/
fiBQK r[o{ e/ fgnkfonK B/ uwe"o ;kfjp d/ doPB ehs/ jB, ns/ f;|sK Goh fJ; eftsk ƒ rkT[D eo e/ nkgD/ wiQp ftu'A S/e fdZsk
T[BQK B/ r[od[nkok ;kfjp d/ w[y dotkI/ T[go fbyhnK fJj s[eK Gh ;h go i'rh ih ƒ fJ; Bkb e'Jh coe BjhA fgnk, T[j gfjbK tKr jh
Io{o gVQhnK j'DrhnK. nkgDh eftsk r[og[opK s/ gVQd/ oj/.
p~; J/e fjzd w/A shoE j? :ksok e/ bhJ/. id i'rh ih dk nyhobk ;wK B/V/ nkfJnk sK fco w"bkD/ fJeZm/
eNkJ/ pkg B/ pZu/ ijK y[dk e/ bhJ/. j' e/ i'rh ih e'b rJ/ ns/ efjD bZr/ “ni/ Gh ;wK j? w[nkch wzr b? ns/
ekcoK d/ r[o{ dh f;|s eoBh SZv d/ BjhA sK fenkws t/b/ jIos w[jzwd
s[;hA fJj ;[D e/ j?okB j't'r/ fe Bk fJj s[eK r[opkDh ftu'A jB
;kfjp o;{fb nbkj s/oh pKj BjhA cVBr/ ns/ rtkjh BjhA d/Dr/.”
ns/ Bk jh fe;/ f;y eth dh eftsk ftu'A jB. fJj ;soK w[;bwkB
eth, jehw nZbk :ko yK i'rh ih dh T[; eftsk ftu'A jB i' T[BQK tZv/ i'rh ih B/ T[~so fdZsk i/ jIos w[jzwd ;kfjp pKj BjhA cVBr/
;kfjpIkfdnK pkpk nihs f;zx ns/ pkpk i[Mko f;zx ih dh Pjhdh sK eh j'fJnk, fi; dh w?A f;cs eodk jK ebrhnK tkbk r[o{ r'fpzd
pko/ fbyh j?. PkfJd f;Zy fJfsjk; ftu fJjh fJe w[;bwkB eth jB f;zx Gh sK y[dk dk o;{b j?, w/oh pKj T[j cV b?Dr/.
fiBQK dhnK ebw pzd ehshnK ;soK ƒ fe;/ r[od[nkok ;kfjp d/ w[Zy ;w/A d/ jkbks nB[;ko, i'rh ih dh ykb;k gzE ƒ fJ; gq/w G/Nk
d[nko s/ fBPkB j'D dk wkD gqkgs j'fJnk j?. ftu cko;h, noph d/ Ppd pj[s j?B . i' fe nkw gkme dh ;wM
i'rh ih d/ fgS'eV dk e'Jh yk; Ej[ gsk BjhA brdk e/tb fJBQK ftu nkT[D/ w[Pfeb jB. n;hA vkeNo r[ouoB f;zx ih foNkfJo w[yh
jh gsk brdk j? fe fJj fJBQK d/ tZv/ tv/o/ fe;/ ftd/Ph jwbkto Bkb ;qh r[o{ rqzE ;kfjp nfXn?B ftGkr gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk ns/
Gkos ftu nkJ/ ns/ j?dokpkd ftu nk e/ tZ; rJ/. fJ; fgZS'A fJj gZe/ ;H fBoizB f;zx ih d/ pj[s XzBtkdh jK fiBQK B/ pj[s fwjBs eo e/
s"o s/ bkj"o nk e/ t; rJ/. nT[y/ PpdK d/ noE c[N B'N ftu d/D ftu ;kvh wdd ehsh. fJ; d/
cb;o{g nkw gkme Gh fJ; ƒ gVQ e/ nBzd wkD ;eD d/ :'r j'Dr/.
i'rh ih dk n;b feZsk jehwh dk ;h. PkfJoh eoBk fJBQK dk
P"e ;h, fJ; bJh fJj jehw nbZQk :ko yK i'rh ih iK e/tb i'rh ih d/ ;kfjpIkfdnK dh Pjhdh dh u"Eh Pskpdh d/ ;zpzX ftu, dPw/P
BkT[A Bkb wPj{o ;B. fgsk d/ tko;K d/ uoBK ftu fJj r[owfs thuko e/Ado tZb'A gq/w G/Nk
jkIo j?.
ebw d/ XBh ns/ ;[ohbh nktkI d/ wkbe i'rh ih r[og[opK d/
;w/A \[d ;N/i s/ nk e/ nkgDh eftsk ;[DkT[[Ad/ j[zd/ ;B. dPw/P fgsk d/ eztonihs f;zx
;fseko, fgnko d/ PoXk ftu w\w{o id fJj fe;/ ozr ftu nk e/ 20$77, oDihs Bro
;kek uwe"o ns/ ;ofjzd ;[DkT[Ad/ ;B sK gzvkb ftu ;zBkNk Sk iKdk ih pbke, f;T{Bk o'Zv,
;h ns/ r[of;ZyK d/ nZyK ftu'A nkg w[jko/ nEo{ tfjD bZr iKd/ ;B. gfNnkbk.
1 4
1
fi; dw j{J/ uwe"o w/A f;zx'A e/ T[sko/ X'yk dhnk jo f;zx e' g?wK^fPeB'A B/
2 3
M[ZbkJ/1 j{J/ P/o E/ ;G }?I2 e/ wko/ p/^fwjo'A B/ p/^Xow'A B/ JhwK^fPeB'A B/
nky'A ;/ fBebs/ E/ db/o'A e/ Poko/3 ip fJsBk ejk i[b4 dhnk nfj;K^fPeB'A5 B/
;fsr[o e/ f;tk n"o rIpBke4 E/ ;ko/ g/PkBh6 fg pb vkb/7 go/PK fPeB'8 B/
r[Z;/ ;/ BIo iksh Eh nctkfi nd{5 go. E/ uhA9 pIphA10 bfjo:k PhP/ w/A gVh EhA.
s/}/ ;/ fBrkj gVsh Eh d[PwB e/ ‘rb{’6 go. wkE/ g? g;hBk Ek, :k ncPK11 ;h iVh EhA.
2 5
ip d{o ;/ dfonk e/ feBko/ BIo nkJ/ fJsB/ w/A w[\kfsp j{J/ ;fsr[o r[o{ r'fpzd
v{p/ j{J/ ;o;k w/A fgnko/ BIo nkJ/ t'j ;kpo' Pkeo12 t[j pjkdo r[o{ r'fpzd
:/j d/ye/ fprV/ j{J/ ;ko/ BIo nkJ/ o;s/ w/A rztk nkJ/ E/ d' d[o13 r[o{ r'fpzd
fpco/ j{J/7 ;fsr[o e/ d[bko/ BIo nkJ/ E/ }w eh irs PKsh ;/, g[o r[o{ r'fpzd
efjs/ E/ fJikIs BjhA j? jw/A oB eh. c[owkJ/ t[j ;G ;/, BjhA w"ek f:j }Ip ek14.
fwZNh se T[Vk ;es/ j?A, d[PwB e/ uwB8 eh. g{ok :jhA eZb j'rk, fJokdk w/o/ oZp ek.
3 6
s{|K^Idk dfonk e' nGh gko eo/Ar/ fi; fyZs/ w/A jw ejs/ E/ nkBk, f: t[jh j?
m'eo ;/ jo fJe w"i9 e/ jwtko10 eo/Ar/ eZb b[N e/ j?, fi; irj ;/ ikBk, f: t[jh j?
pd^nfjd11 f;swrko'12 ;/ g?eko13 eo/Ar/ fi; ik15 g/ pZu'A e' eNkBk f: t[jh j?
jw d'B'A s'A d; bky e/ f|ZBko14 eo/Ar/ wZNh ej/ d/sh j? fmekBk f: t[jh j?
dkdh j? feXo, wkJ/A feXo, GkJh ejK j? < fJe w'ou/ w/A fco tjhA ;oeko do nkJ/.
nky'A ;/ eJh \kb;/ fgnko/ Gh fBjK15 j? < ik gj[zu/ nekbh tjhA ;fsr[o fiXo nkJ/.
1H i'P ftu 9H bfjo 1H puB^s'VBtkbk 9H fsT[VhnK
2H r[Z;/ ftu nkJ/ 10H gXok 2H p/^dod 10H wZE/ T[~go
3H uzfrnkV/ 11H fJeoko s/ Bk fNeD tkbk 3H XowGqPN 11H eDhnK, sq/b s[ge/
4H r[Z;/ Bkb Go/ j'J/ 12H Ikbw 4H |o/p, d}k 12H ;po P[eo tkb/
5H Pso{ ;?Bk 13H izr 5H nfeqsxD 13H w'sh ^ Gkt d' ;kfjpIkd/
6H fJeZm 14H spkj 6H wZEk 14H r[Z;k
7H r[Z;/ ftZu, Iywh P/o 15H UMb 7H fsT{VhnK gkJhnK 15H ;EkB
8H pk} 8H G? ofjs, jzekoh
1 2
7 10
ip febQk w/A ik T[soh Eh ;fsr[o eh ;tkoh ip v/YQ xVh rJh fIefo y[dk1 w/A
tkfjr[o{ eh csfj sp db/o'A B/ g[ekoh \?w/ ;/ fBeb nkJ/ ;oeko jtk w/A
t[j j[wj[wk1 P/o'A ek t[j nktkI Eh Gkoh edw'A ;/ Nfjbs/ E/ wro fdb Ek d[nk2 w/A
Eo Eok frnk uwe"o, j{nk IbIbk2 Gkoh p'b/, ‘n? y[dktzd` j{z y[P s/oh oIk w/A’
;es/3 w/A y[dkJh Eh s' j?os w/A ijK Ek. eosko ;/ efjs/ E/ r'fJnk o{po{3 j' eo
Bknok ;/ j{nk uoy4 Gh ;kfeB,5 f: r[wK6 Ek. ‘eZbQ ikT{Ark uwe"o ;/ w?A ;[o\o{ j' eo.’
8 11
7 8
y?w/ ehJ/ fJ;skdj tjhA T[me/ fe;h B/ w?A s/ok j{z pZu/ Gh w/o/ s/o/ j?A w"bk
y'bh ewo nkokw e' jo J/e ioh9 B/ E/ s/o/ jh, j?A s/o/, oj/Ar/ s/o/ dksk
ofjok; dk dhtkB ;ikfJnk r[o{ ih B/ fi; jkb w/A oy/ s{ t[jh jkb j? nZSk
fwbi[b eo ;o/ ;kw GiB rkfJnk ;Gh B/ i[I4 P[eo e/ nkB/ ek IpK go BjhA fPetk.
ykBk eJh tes'A ;/ w[:Z;o10 B Ek nkfJnk. b/N/ j{J/ j?A ykb;k ih nki fIwhA go.
fJ; Pkw Gh P/o'A B/ eVkek11 jh T[mkfJnk. fe; soj ;/ u?B nkJ/ jw/A Pkfj^BPhA5 go.
9 12
e[M b/N rJ/ \ke fg IhA ^ g'P12 fpSk eo f:j eoe/ r[o{ bPefo \[csk6 w/ do7 nkJ/
gjok br/ d/B/ eJh sbtko T[mk eo gjo/ g/ itK T{Axs/ ne;o BIo nkJ/
r'fpzd Gh Pp pkP13 j{J/ \?wK w/A ikeo :{z jo irQk ykw'P rJ/, p/\po nkJ/
d/yk s'A tjK p?m/ j?A rodB e' M[ek eo ;'J/ j{J/ pZu'A e/ eohp i[ fgdo8 nkJ/
tkfjr[o{, tkfjr[o{ j? w{zj ;/ fBebsk. }ofI fe dp/ gkT[A NjbB/ br/ ;fsr[o.
j?A s{z jh s{z, s{jh s{, j? w{zj ;/ fBebsk. Grsh ;/ w[ohd'A eh, pjbB/ br/ ;fsr[o.

1H i'P 9H i'Xk 1H f;woB


2H G{ukb 10H gqkgs 2H nodk;
3H ;[zB 11H G[y/ 3H ;Bw[Zy
4H n;wkB 12H x'V/ dh IhB dk egVk 4H fpBk
5H nfjZb 13H oksqh^ftPokw 5H Pkjh nk;D
6H PZe, Gow 6H ;[Zsh c"i
7H szp{ 7H u[g u[gks/
8H yV/ 8H fgsk
3 4
13 16
;kc/ eGh f;zx'A e/ T[mks/ E/ fIwh ;/ c[owkfJ, ;jo ;' e/ f:j j[fPnko2 B j'Ar/
1

e/; fJ;e/ i[ MkV/ s' bh yke T[;eh IphA1 ;/ 3


np ;' e/ f: fco BhAd ;/ p/dko Bk j'Ar/
;o mhe ehJ/ ;oe/ j{J/ pkbfP2 IhA ;/ jw j'Ar/ w[;hps w/A wro :ko B j'Ar/
soshp dh jo uhI e' bk bk e/ ejhA ;/ :/ f;zx fgnko/ f:j tckdko Bk j'Ar/
jkPk3 fe;h w[oPd w/A Jh;ko4 BjhA j?. ;'J/ j{J/ P/o'A e' rb/ ngB/ brkfJnk.
f:j fgnko fe;h gho w/A fIBjko5 BjhA j?. ;fsr[o B/ db/o'A e' rb/ ngB/ brkfJnk.
14 17
E/ d/ys/ jo fJe e' dhdkJ/6 so ;/ fJB;kc eo/ ih w/A IwkBk s'A :ehA4 j?.
T[bcs eh fBrkj'A ;/ w[jZps eh BIo ;/ efj d' r[o{ r'fpzd ek ;kBh jh BjhA j?.
pKX/ j{J/ gNek gJ/ fydws E/ ewo ;/ :j fgnko w[ohd'A ;/ :/j Pces5 Gh ejhA j? <
Ek ikrsk e'Jh s' ;oe iks/ E/ ;o ;/ Grsh w/A r[o{ noP j?, ;z;ko fIwhA j?.
Bcos Eh :jK se Pfj tkbk e' fonk7 ;//. T[b|s6 e/ f:j iIp/ BjhA d/y/ ejhA jw B/.
B/eh e' S[gks/ E/ ;dk wkU P[wk8 ;//. j? d/yBk fJe pks, ;[B/ Gh BjhA jw B//.
15 18
fiB f;zx'A B/ eZb w"s e/ ;kfjb9 Ek T[soBk. eosko eh ;"rzd j? BkBe eh e;w j?.
eZb ;[pj Ek fiB ykb;'A B/ izr w/A woBk. fisBh Gh j' r'fpzd eh skohc t[j ew j?.
pkbh10 Pjhd'A e' j{nk ipfe r[IoBk. 7
jo uzd fwo/ jkE w/A g[oI'o ebw j?.
w[Peb j{nk fJ; ik11 ;/ edw nkr/ e' XoBk. ;fsr[o e/ fby{z t;|8 ejK skfp oew9 j?.
u{wk eGh jbe{w12 djB13 u{wB/ p?m/. fJe nKy ;/ fenk p[bp[bk e[b pfjo10 e' d/y/.
ip gkfJsh14 nkJ/ s' uoB u{wB/ p?m/] ;kfjb11 e' :k wzMXko e' :k bfjo e' d/y/.

1H w;se 9H xkN 1H sVe;ko 9H fbyD^Pesh


2H ekmh d/ sehJ/ 10H f;o tZb 2H ;ktXkB, T[mDr/ 10H ;w[zdo
3H jofrI 11H irk 3H ikrBk 11H feBkok
4H goT[geko 12H rbk 4H Go';k
5H fpbe[b 13H w[y 5H feqgkbsk
6H ;ib nZy Bkb 14H g?Ad tb 6H fgnko
7H fdyktk 7H fiBh Gh
8H b'eK gk;'A 8H r[D, skohc
5 6
19 22
wZdkj j{z BkBe ek ;Bk y_kj2 j{z s/ok.
1
fe; ;po ;/ jo J/e eVh s{B/ T[mkJh
fgBjK3 j{z s' s/ok j{z B[wk:k4 j{z s' s/ok. fe; P[eo ;/ jo u'N eb/i/ g? j? ykJh
PkdK5 j{z s' s/ok j{z gQoh^PK6 j{z s' s/ok. tkfbd1 e' eNkfJnk eph n"bkd eNkJh
fjzd{j{z s' s/ok j{z w[;bwK j{z s' s/ok. eh |eo w/A cke/ w/A jIko'A ;/ bVkJh
e[opkBhnK ehA s{B/ pj[s okj/ \[dk w/A. fjzws ;/ fsoh ;G E/ ;bkshB2 boIs/3.
doik j? fsok \k; jh \k;kB/7 \[dk w/A. i[ons ;/ fsoh b'r E/ sk uhB4 ‘boIs/’5.
20 23
6
n? ;fsr[o{ r'fpzd ` s{z t[j npfo eow8 j? nkdk B/ eGh s[M e' ;zGbB/ Bk dhnk Ek
n? ;fsr[o{ r'fpzd ` s{z t[j npfo jww9 j? nkokw ;/ gfjb{ e' pdbB/ Bk dhnk Ek
;kBh s/ok dkok Ek B f;ezdo j? B iw10 j? r[bPB e' fso/ c{bB/ cbB/ Bk dhnk Ek
yksk s/o/ edw'A eh cohd{z11 Gh e;w j? eKNk fdfb g[o y{z ;/ fBebB/ Bk dhnk Ek
jksw ek ;ykts12 ;/ nro Bkw G[bkfJnk. fi; oB w/A bVk p/ ;o' ;kwkB bVk s{.
i[ons13 ;/ jw/A o[;sw/A pfjokw G[bkfJnk. ;" f;zx bhJ/ bky'A g/ ik ik e/ gVk s{.
21 24
7
fe; PkB ek o[spk fsok nZbkj[ }Bh14 j? Ie dh eph BZtkp e' oki'A e' Grk:k
w;ehB }ohp'A w/A db/o'A w/A ioh15 j? w?dK w/A w[ekfpb i[ j{nk wko frok:k
nzrd j? nwodk; noiB Gh s{jh j? xw;kB w/A ip nkB e/ s/r'A e' fcok:k
BkBe ;/ b/, sk s/r pjkdo s{ ;Gh j? fco eo dhnk fJe nkB w/A bPeo ek ;ck:k
16
shoE BjhA e'Jh o{fJ o'PB e/ pokpo. eZb ejs/ j?A uwe"o w/A fco y/s8 gV/rk.
doPB fso?A d; r[o{UA e/ doPB e/ pokpo. r'fpzd ;jo9 j's/ jh bky'A ;/ bV/rk.

1H gqPz;e 9H T[sPkj dk ;'wk 1H fgsk 9H ;t/o


2H i; rkT[D tkbk 10H iwP?d (fJe ;yh okik) 2H pkdPkj
3H r[gs 11H fJokB dk fJe pkdPkj 3H ezpd/
4H gqrN 12H dkB 4H uhB d/P sZe
13H db/oh
5H y[P 5H ezpd/
14H \IkB/ dk wkbe
6H d[Zyh 15H i'Xk 6H t?oh, d[PwB
7H ftP/P 16H sKJh 7H jko
8H p\fPP dk w/x 17H T[ibw[y 8H i[ZX
7 8
25 28
pkeh Eh xVh oks r[o{ \?w/ w/A nkJ/ ;'J/ j{J/ pZu'A e' ejk ;o e' geV eo
PfjIkd/ :jK d'B'A jh ;'s/ j{J/ gkJ/ 1
ub d' r/ np nZpk e' w[;hps w/A ieV eo
d'B'A e/ o[fy1 gk; ;/ r/;{ i' jNkJ/ Eh fIzdrh fbyh j{Jh fe;ws B/ T[iV eo
nbcke2 B/ Powk e/ fwj[^fwjo3 fSgkJ/ fco fwbB/ ek tkndk s' ehJ/ ikU ftSV eo
;fsr[o B/ djB4 dp djB gke g/ oZyk. E/ uko, j' np d' jh ;jo2 f:j Gh B j'Ar//.
e[wbk e/ jo fJe c{b B/ ;o yke g/ oZyk. jw ;po eo/Ar/ i[ nro f:j Gh Bk j'Ar/.
26 29
woxN eh soj fJ; xVh ;[zB;kB IwhA Eh c[owks/ E/ eZb d'B'A jh gotkB uVQ'r/
ykw'Ph ;h SkJh j{Jh sk nofP pohA5 Eh d[y G'r/Ar/ jw y[bd3 w/A s[w u?B eo'r/
t?okBh Eh n?;h B T[dk;h :/ ejhA Eh j's/ jh ;jo dkfr i[dkJh4 jw/ d' r/
nkcs Eh, pbk Eh :"j, e'Jh oks BjhA Eh ;[gB/ w/A ypo nk e/ eGh pkg eh b' r/
d[Bhnk g/ Ek SkfJnk j{nk fJ; soj nzX/ok. n? fgnko/ nihs ` n? w/o/ i[Mko fgnko/ `
b[Ze r/Ad g/ fwZNh eh j' fi; soj ;/ c/ok. jw ejs/ j?A e[S, ;[Bs/ j' fdbdko fgnko/ <
27 30
sko/ Gh uwes/ E/ wro oks Eh ekbh wk;{w j' wIb{w j' d[BhnK ;/ Gb/ j'
xN xN e/ j[nk wkj/6^d[^jcsk7 Ek jbkbh bys/ fdb5 r'fpzd j', BkI'A ;/ gb/ j'
nzr[Ps djB w/A8 Eh cbe B/ r':k9 vkbh d[Bhnk j[Jh nzX/o/ ip nKy'A ;/ Nb/ j'
nc;'; w/A ;fsr[o e/ :j ;{os Eh pBk bh xo pko b[Nk pkg eNk s[w Gh ub/ j'
jPos9 ;/ ;Gh ebrhUA tkb/ e' E/ ses/ pZu/ fJ;h jkbs w/A nph ;'Jh gV/ E/.
nKy'A w/A f;sko'A e/ Gh nK;{ E/ Mbes/. pkdhdk^J/^so6 ;fsr[o{ ‘pkbhA’7 g/ yV/ E/.
1H fujok 9H fit/A 1H fgsk
2H n;wkB 10H ukj, sKx 2H ;t/o
3H uzd s/ ;{oi 3H ;tor
4H w[yVk 4H ftS'V/ dk ;bQ
5H T[u/ n;wkB sZe 5H fdb d/ N'N/
6H g[zfBnk dk uzd xN e/ d{i dk pD frnk 6H ;Zib B?D
7H u'dQthA dk uzd 7H f;ojkD/
8H T[Arbh w{zj ftu
9 10
31 34
1
fJe pko ;{^J/^cbe1 w{zj eoe/ t[j p'b/ fjzws ek fwoh nkg whnK who j? Pkfjd
2
j'Bh j? i' e[M nkPe/ ;kfde2 g/ t[j j' b/ nIws ek w/oh Pkfj ijKrho j? Pkfjd
poSh, j? fJikIs s' eb/i/ w/A rv/ b/A ;o fi; B/ eNk fdjbh w/A PwPho3 j? Pkjd
;o ekNe/ sB ukj/ s' B/I/ w/A gq' b/A < s' ;G ;/ fInkdk cbfe4 gho j? Pkfjd
j? P"e Pjkds ek jw/A ;G ;/ fInkdk. ip I[bw ;/ Ikbw B/ ijK gh; dhnk Ek.
;" ;o Gh j'A e[opK s'A BjhA oZp ;/ fInkdk. jw B/ jh Xow e/ bhJ/ fco ;h; dhnk Ek.
32 35
w?A B/ jh po; u"dj ek pBpk; Ek M/bk ip ip Gh Io{os j{Jh pzd'A e' jw nkJ/
w?A t[j j{z iP'Xk eh i' nkr'P3 w/A y/bQk Ikbw ek ehnk \kswk wIb{w pukJ/
wkok Ek ez; w?A B/ Ek noi[B fwok u/bk fuVhUA ;/ nro ukjk s' fco pkI s[VkJ/
e"ot ;/ bVk w?A wjK Gkos w/A fJe/bk d/yk fi;/ jZedko T[;/ s\s fdbkJ/
Ek p[X Gh w?A pknd w/A Pzeo Gh pBk j{z. ekw nkJ/ ceho'A e/ s'A Pkj'A e/ Gh nkJ/.
BkBe e/ Gh u'b/ w/A w?A pkpo e' fwbk j{z. d[PwB e/ Gh nkJ/ jtk^y_kj'A5 e/ Gh nkJ/.
33 36
nepo Gh fgnkdk fwo/ dopko w/A nkfJnk by^b[N j? jw/PK ;/ jh ;oeko jwkoh
poes B/ fwoh csj Ek nk;kw eokfJnk ykbh BjhA iksk j? i' nksk j? fGykoh
6
w?A B/ p[s t p[s\kBk \[dkJh e' G[bkfJnk d[BhnK w/A j?A jw pk} w/A i{z pkfd pjkoh
GrtkB ek xo w?A B/ jh w;fid Ek pBkfJnk fgnkoh jw/A nZbkj eh w\b{e7 j? ;koh
pkb{ eh sgh o/s fwo/ sB g/ gVh Eh. f;y ikB ;/ fgnko/ jw/A pZu'A ;/ f;tk8 j?A.
w?A t[j j{z T[pbB/ g/ Gh T[| se B eoh Eh. s' fjzd{ w[;bw g/ Gh do c?I9 e/ tk10 j?A.
1H n;wkB tb 1H rtkj 9H p\fPP e/Ado
2H f;de 2H tfvnkJh 10H y[bQ/
3H r'd 3H s/r
4H n;wkB
5H fjs?PhnK
6H p;zsh g"D
7H b'ekJh
8H tX/o/
11 12
37 40
1
wodkB/ e' jw B/ jh fockes w/A Ek oZyk 1
fJ; I'o ;/ ‘;?bkp’ j{nk B{o ek ikoh
e"bK e' Gh jw B/ fjckIs w/A Ek oZyk 2 3
‘ec’ eh soj pjB/ brh nzi[w eh fenkoh
fi;B/ Gh edw ngBh iwk:s2 w/A Ek oZyk sko'A B/ ;jo e/ nGh fjzws Bk Eh jkoh
wfjc{I T[;/ jw B/ jo nk|s w/A Ek oZyk s{ckB j{nk wkj4 eh fePsh g/ Gh skoh
np Gh t[jh nkds t[jh Bhns j? jwkoh. fJ; ;? ;/ ‘f;nko/’5 ;Gh n"i g/ N{N/.
:e;K jow' d?o3 ;/ Pces4 j? jwkoh. fi; soj ‘jZpkp’6 nk e/ ;fo w"i7 g/ N{N/.
38 41
fwoI/ eJh ;?d/ ;/ Gh e[opkB j{J/ j?A 8
fisBh Eh ewK B{o eh y?Aush ubh nksh
wkw{;/ s;Zde5 Gh eJh \kB j{J/ j?A Eh T[sBh f;nkjh g/ ;|?dh fwbh iksh
uzd{ ;/ Gh rzr{ ;/ Gh P?skB j{J/ j?A jo fJe feoB sho eh s/Ih Eh fdyksh
pk:Ihd6 ;/ Gh pknI7 p/JhwkB j{J/ j?A B'I'A ;/ ‘P[nkUA’9 e/ SBh uoy10 eh Sksh
fjzd{ j?A ;G nZS/ Bk w[;bwkB j?A nZS/. ‘y[oPhd’11 fBebB/ jh e' Ek np e'Jh dw ;/A
fdb B/e j? fiBe/ tjh fJB;kB j?A nZS/. j'B/ e' Ek fco jPo12 pgk13 ‘nop' niw’14 w/A.
39 42
sko'A ;/ Ek nkekP uokr'A8 Goh Ekbh 15
p/dko E/ ;G ykb;k ih j' u[e/ ep e/
Eh o[y g/ pV/ p[s e/ gVh B{o eh ikbh Bjk X' e/ p?m/ j{J/ E/ fXnkB w/A oZp e/
np ib u[eh Eh uo\9 e/ wzdo w/A dhtkbh dhtkB pVh PkB ek ibt/ E/ }ip e/
Eh g{i u[eh I[jok iph10 g{iB/ tkbh \[d oys/ E/ sPohc r[o{ ;kjwB/ ;G e/
fco Poe eh ikBp11 ;/ ;c?dh fBeb nkJh. E/ gk; nihs n"o E/ i[Mko fgnko/.
I[bwks12 w/A fJe B{o eh Bdh T[Sb nkJh. r[fonkJh e/ uVQs/ j{J/ dfonk e/ feBko/.
1H ;zr ;kE 9H rrB 1H oVQ 9H feoBK
2H ;zrs 10H nfs ;[zdo fujok 2H MZr 10H n;wkB
3H w;hs s/ wzdo 11H g{op tZb'A 3H skfonK dh 11H ;{oi
4H feqgk 12H i[bw dk pj[tuB 4H uzdk 12H gob'
5H fBSkto, e[opkB 5H sko/ 13H tkgoBk
6H ;{pk tihd yK 6H p[bp[b/ 14H Gkt ;ko/
7H eJh 7H bfjo d/ fpbe[b T[go 15H ;ktXkB, ikrd/
8H dht/ 8H ewkB
13 14
43 46
rZdh g/ fgsk p/N/ Gh w;Bd1 e/ eohA2 E/ fujok Ek wj/ uko djw1 ohP2 Eh jkbk3
3 4
d' uKd e/ N[eV/ w/A rod wkj wphA E/
5 w{S/A EhA :k \s/4 B{o eh fw;so g/ Ek ekbk
E/ B{o ;/ sB, g?efo6 ykeh :j BjhA E/ ejsk bp/ bknbh5 e' Ek jo d/yB/ tkbk
PfjIkd'A ;/ Pkfj^Pkj ;/ PfjIkd/ j[;hA7 E/ e;s{oh e/ izrb w/A fybk j? r[b/ bkbk6
nwkw/8 g/ ebrh ek nip s[oZok ;ik Ek. rodB g? o{J/7 Pkj eh sw;hb8 fenk fby{z.
fJe Unzeko ;k| r[ow[yh w/A :{z fbyk Ek. Ek ghVQ/ g/ rqzE w[eZd;9 y[bQk fenk fby{z.
44 47
g/PkBhJ/ g[o nkp g/ :{z e/; E/ eko/11
9 10 dkVQh Eh :k fe w;jfc10 o[y11 ek frbkc12 Ek
;[zpb ek r':k y/s Ek dfonk e/ feBko/ ekb/ T[SkV go i[ y[bQk ;kc ;kc Ek
npo{12 sb/ nKy/ Eh :k izrb w/A fueko/13 PkB'13 eh ;ki14 ek }?o e' Gh fJnsokc15 Ek
t[j Bke ek BePk i' Bk wkBh14 Gh T[sko/ pkI{e/ pb ek r[br[bk16 ik gj[zuk ekc17 Ek
fJB ekB'A eh y{ph fJ;/ j?os w/A ieV b/. e[Zts18 w/A d/t ius/ B fIB19 E/ fBrkj w/A.
d/y/ fJBQ/ pfjIkd15 s'A ekB ngBk geV b/. pyPk Ek jZe20 B/ I'o t[j pkI{fJ Pkj w/A.
45 48
d' uKd e/ N[eV/ j?A :/ o[y;ko16 BjhA j?A e[jBh rmh j{Jh Eh ebkJh Goh j{Jh
;[oy j'B/ g/ Gh B{o j?A :/ Bko17 BjhA j?A e[Zts21 ;/ :/j Gh n"o Eh t[j Goh j{Jh
np nkr/ djB18 fwbB/ e/ nk;ko19 BjhA j?A gzi/ w/A gKu P/o'A eh e;22 Eh Goh j{Jh
i'rh fi;/ gk b/A :/ t[j n;oko20 BjhA j?A T[Arbh eh g'o23 w/A Eh fpibh Goh j{Jh
j'N'A e/ w[ekpb/ w/A fBpks21 j' BjhA ;esh. ;hBk fw;b nkJhB/24 eh gke ;k| Ek.
bp22 fwbs/ jh Phoh23 ;/s pks j' BjhA ;esh. ;fsr[o e/ d[PwB'A eh Gh :/ fJnsokc25 Ek.

1H rZdh 9H wZE/ s/ 17H nZr 1H u"XthA dk uzB 9H gftZso 18H skes


2H B/V/ 10H ibkb Goh 18H w{zj 2H dkjVh 10H e[okB 19H d/T[
3H fxo/ j'J/ 11H ekbQ/ 19H T[whd 3H uzd d/ d[nkb/ 11H fujok Gkt ;o{g 20H op B/
4H uzd 12H GotZN/ 20H G/d gotko 12H T[SkV 21H skes
4H beho 13H w'fYnK dh 22H geV
5H ;'wk 13H pkoK f;zrk 21H fw;oh
5H p[ZbQK dh bkbh 14H pDso 23H g?Ad/
6H ;oho 14H fJe fusqeko 22H p[ZbQ 6H e/;{ dk c[Zb 15H wzBd/ 24H PhP/ tKr
7H ;[zdo 15H fJe fJokBh fusqeko 23H fwmk; Bkb 7H w{zj 16H o"bk 25H nfj;k;
8H d;sko 16H rZbQK 8H gqwkD, T[gwk 17H fJe gjkV
15 16
49 52
:/ g[Pfs gke g[Pfs gBkfj2, ijkB j?
1 1
fJoPkd j' s' ;G e' ne/bk Grke/ nkT{A
f;y'A e' fJ; dk c\o j? f;zx'A e' wkB j? niw/o uzd nkB w/A e?dh pBk e/ nkT{A
push fJ;h e/ ;k:k w/A p/e;3 eh ikB j? pkIhd \K ek ;o Gh nGh ik e/ w?A T[VkT{A
fjzd[;skB eh Ykb :/jh p/r[wkB4 j? J/e f;zx, J/y bky g? }kfbp2 j{nk fdykT{A <
fi; ;o fg SkJh T[; g/ nk|s5 froh BjhA. PkpkP ` efj e/ ;fsr[o c"oB yV/ j{J/.
j? uo\6 Gh rtkj f: oB w/A fcoh BjhA. i[ons3 fg gfjokdko eh t[j y[P pV/ j{J/.
50 53
y'bQ/ rqzE gke e' p?m/ jI{o E/ \?w/ e' ngB/ ngB/ otK fco itK j{J/
T[gd/P ;[B e/ j' u[e/ ;G e' ;o{o E/ jfEnko e;e/ Uguh P/fo f:nK4 j{J/
fisB/ Gh ;kwJhB7 t[j BIdhe' d{o E/ ip febk w/A p[bzd r[o{ e/ fBPK j{J/
T[B ;G e/ o[y g? B{o e/ g?dk Ij{o8 E/ ;kwkB/ izr d/y e/ ;G PkdwK5 j{J/
sk;ho Eh I[pK w/A :/ skes fpnkB w/A. f;zx'A eh c"i j' u[eh nkjB6 w/A }oe7 Eh.
o{j c[e rJh Xow eh Eh fJe fJe itkB w/A. E/ ;o g/ \'d pofw8 fiojk9 skp10 coe11 Eh.
51 54
dhtkB ek nGh B j{nk fJ\fsskw10 Ek \?w'A ;/ b?; j' e/ nekbh fBeb gV/
}odP11 w/A nGh pkdkfJ fJocK12 ek ikw Ek yzio T[mk:k s/r ;zGkbh fBeb gV/
fJsB/ w/A nk e/ efjB/ brk fJe r[bkw Ek b/ eo s[czr12 pknI13 d'Bkbh fBeb gV/
gjo/ g? i[ yVk j{nk pkbkJ/ pkw13 Ek 14
fJsB/ w/A r[b j{nk Pkfj nkbh fBeb gV/
p'bk, nd{eh c"i j? x/o/ fj;ko14 e'. \[o;hd15 d/y ;oto/ c"fi16 nekb e'.
fenk j[ew np jI{o ek j? iK^fB;ko15 e' < fepb17 nI18 d[gfjo Pow ;/ gj[zuk Itkb19 e'.

1H fgm 9H n;o 1H j[ew j't/ 9H ;zi'n 17H gfjbk


2H nk;ok 10H ;wkgsh 2H jkth 10H PkB 18H s'A
3H fBnk;ok 11H ueo 3H fjzws 11H tXkJh 19H T[sokT[, gsB
4H fBo;zd/j 12H nksw^frnkB dk ;'wK 4H o'j^Go/ 12H pzd{e !b'j N'g torh uhI
5H w[;hps 13H T[u/ pB/o/ s/ 5H gq;zB 13H eJh
6H n;wkB 14H t?oh, feb/ ƒ 6H b'jk 14H o"bk
7H PoXkb{, ;o's/ 15H ikB fBSkto eoB tkbk 7H wVQh rJh 15H ;{oi
8H gqrN 8H Ykb 16H nekbh ;?Bk d/ w'joh
17 18
55 58
fi; ik ehnk jI{o B/ ik eo fenkw2 Ek
1 1
J/e J/e bky bky ;/ w?dK w/A bVk
3
uwe"o eh rVQh w/A f:j fJe T{Auk pkw Ek fi; ik g? f;zx nV rJ/ Mzvk tjK rVk
T[; ik ;/ uko e[zN ek BZIkok nkw ek uPfw cbe2 B/ Ek i[ Bk d/yk t[j oB gVk
fdysk :jK ;/ bPefo nkdkn4 swkw Ek x"V/ g? M{wsk fJe nekbh itK pVQk3
n;tko jh n;tko E/, c?b/ j{J/ oB w/A. r[b4 wu frnk f:j gKu fgnko'A w/A J/e j?.
fgnkd/ E/, :k Eh nkdwh^xk;5 T[r gVh pB w/A. p/fw;kb j? P[iKn5 jIko'A w/A J/e j?.
56 59
;fsr[o B/ w"ek w"ek ;/ ;G e' fpmk dhnk fuZbkJ/ pknI ‘b' t'j d:k f;zx ih pVQ/’
jo p[oi fg c;hb6 fg gfjok brk dhnk yzvk geV e/ jkE w/A ihts pbh pVQ/
f:j w'ouk fJ;/, T[;/ t[j dwdwk dhnk ;fsr[o e/ pk} e/ j?A f:j ;o{ ;jh pVQ/
f;zx'A ek fJe fj;ko7 febk w/A pBk dhnk bkP'A e/ gkNB/ e' ;eo (Boe) iBnsh pVQ/
dhtko' do g? g[Ps'A8 g? ip f;zx vN rJ/. fJB ;k db/o e'Jh BjhA j? f;gkj w/A.
vo eo w[jk;ohB9 ;Gh ghS/ jN rJ/. ;o BIo6 eo u[e/ j?A f:j w"bk eh okj w/A.
57 60
|[owkJ/ ebrhXo fe np fJe fJe itK ub/. w[jew eh Peb d/ye/ b'j{ B[uV frnk
gk gk e/ j[ew G/V'A w/A P/fo^f:nK ub/ XZpk nd{7 e/ ikwkJ/ i[ons8 g? gV frnk
pu eo nd{e/ dkT[ ;/ :{z gfjbtK ub/ gNyk wo'V eo T[;/ jZE/ i[ uVQ frnk
dKs'A w/A i?;/ fxo e/ djB10 w/A IpK ub/ dfjPs ;/ jo itK ek j[bhnk fprV frnk
x[;s/ jh oB w/A izr ek gZbk M[ek dhnk. ;kfjp e' d/y w;y \s' \kb9 j' rJ/.
fi; ;ws11 s/} s'b e/ gj[zu/ Grk dhnk. vo ;/ ;c?d Ikbw'A e/ tkb j' rJ/.
1H EK 9H x/ok gkT[D tkb/ 1H w?dkB, oDG{wh 9H j[bhJ/ pdb rJ/
2H T[skok 10H w{zj 2H n;wkBh nZy
3H wwNh, e'mk 11H gk;/ 3H tZfXnk
4H t?oh 4H o"bk
5H bzwk xkj 5H pjkdo
6H dhtko 6H G/Nk
7H e[zvb, x/ok 7H t?oh
8H fgSb/ gk;/ 8H db/oh dk gfjoktk
19 20
61 64
1
fi; ;ws r[b wuk Ek T[Xo ip fBrQk eh n? spJ/^o;k ` nki fdyk ngBh o;kJh2.
1

nktkI ;kc nkB/ brh nkj nkj eh n? s/r/ ;[\B ` s{z Gh psk ngBh ;|kJh.
fJe ykb;/ B/ jkbfs bPeo, spkj eh PjpkI B/ w/o/, eGh w{zj eh BjhA ykJh.
oD w/A ejhA irQk B ojh Eh gBkj2 eh j?A d[o3 d' n;o^\?o ;/ d'B'A ;r/ GkJh.
Gkr' fe np pukT[ eh ;{os BjhA ojh. yke T[VB/ br/ pjo4 w/A ro nkj Go{z w?A.
nkJ/ Xow (f;zx) s'A izr eh fjzws BjhA ojh. r[by[B5 pB/ r[bIko nro tkj eo{z w?A.
62 65
bky'A e' esb eoe/ fgnko/ r[Io rJ/ r[bPB w/A uje w[M ;/ jIko'A B/ T[VkJh
J/e J/e eoe/ ykb;/ ;ko/ r[Io rJ/ r[bp[B w/A wje w[M ;/ jh ;ko'A B/ T[VkJh
;djk3 cBkj e/ xkN4 T[sko/ r[Io rJ/ fpibh B/ sVg I{fJ6 ;sko'A B/ T[VkJh
G[;5 w/A brke/ bkr Poko/6 r[Io rJ/ i'rh ;/ yNe pB w/A yko'A7 B/ T[VkJh
Iyw'A ;/ f;zx ;{ow/ ip u{o j' rJ//. BPso8 e[Jh oy d/sk j{z jo fw;okfJ9 so w/A.
;odko ;o eNkB/ g/ wip{o j' rJ/. eKNk j{z iph10 r[bPfB nkbw11 eh BIo w/A.
63 66
ctkoJ/ y{z jo p[fB w{7 ;/ otK j{nk w?dK w/A nd{ w/oh jtk e' BjhA gjz[uk
Iyw'A ;/ u{o u{o fJe fJe itK j{nk Ppd/fI ;[yB12 ;[fw gk13 e' BjhA gj[zuk
yk yk sho f;zx jo fJe Bkstk8 j{nk sk14 noP frnk spkfJ o;k15 e/ BjhA gjz[uk
;o sB g? P"fe esb w/A pkfofroK9 j{nk pzdk e'Jh fi; soj y[dk e' BjhA gj[zuk
bky'A eh ikB b/ e/ db/o'A B/ ikB dh. ykwk16 s'A BjhA jkE ;/A w{;k ek nZ;kn17 j?.
;fsr[o r[o{ r'fpzd e/ P/o'A B/ ikB dh. coT{AB18 nd{eh fwoh w[Zmh w/A eIk19 j?.
1H gk;/ 9H p'Mb, pj[s tZvk 1H j/ ekft^T[vkoh 9H s[Ze 15H ;[u/s p[Xh
2H pukn 2H gj[zu 10H wE/ dk 16H ebw
3H jIkoK 3H w'sh 11H ;z;ko^pk} 17H jIos w{;k d/ jZE
4H w"s d/ xkN T[sko e/ 4H ;w[zdo 12H ekft^sozr dk Mzvk
5H xkj c{; 5H GZmh Gkt^PkfJoh dk 18H fJe xwzvh pkdPkj
6H uzfrnkV/ 6H dwe w[Peh x'Vk 19H w"s
7H iVK, tkb (Gkt o'w o'w) 7H ezv/ 13H g?V
8H fBopb 8H T[;sok 14H se
21 22
67 70
1
nPnko ;/ w[od'A e' Gh fIzdk ehnk w?A B/ ip se s/oh BIo'A w/A }?o j? pkeh
2
fesB/ jh wohI'A e' w;hjk ehnk w?A B/ sp se jh swhfI jow' d?o1 j? pkeh
T[od[fJ w[nZbk3 e/ w[iZbk4 ehnk w?A B/ d/ P/y n" pqkjwB e' e[S p?o j? pkeh
Bk g?d Ek i[ ozr t[j g?dk ehnk w?A B/ ejs/ j?A r[o{ Po j? cBQk2 y?o j?3 pkeh.
sj;hA5 bhnk eosk j{z N{N/ j{J/ fdb ;/. B/eh jh t[j d"bs j? i' S[N BjhA ;esh.
p; fJPe e/ wko/ j{J/ b{N/ j{J/ fdb ;/. ;ojzd s' b{N ;esk j? f:j b[N BjhA ;esh.
68 71
4
fi; fdb e' BjhA fJPfe jeheh6 ;/ ;o'eko7. s"jhd e/ gquko ;/ ;G B/ehnK ew j?A
gZEo ek t[j N[eVk j? t[j fdb s'A BjhA ‘fIBjko’8 w[jski fJ;h uhI e/ np dhB' Xow j?A
ykbe ek fgnkok j? i' ybes e' eo/ fgnko ;kro5 w?fJ6 s"jhd ek r' gh u[e/ jw j?A
fJsBk j? ces9 ekco' dhAdko10 ek fwnko11 b/feB fdb/ w[;fbw w/A Gh w"i{d ;Bw7 j?A
f;yh Gh f;yksh j? cBQk Iks w/A j' ik. j? fPofe8 \ch9 fPofe ibh10 nkw BjhA j?.
g?o'A12 r[o{ BkBe ek jo fJe pks w/A j' ik. skjw[11 i[ j? fJ;bkw t[j fJ;bkw BjhA j?.
69 72
T[m ;kehnk ` T[m ;kro/ s"jhd13 fgbkd/
12
fwb P/y e' n? f;zx ` s{ wodkBk ;wM eo
tkfjr[o{ eh Pwkn ek gotkBk ;wM eo nzikfw Xow[ dhB eh swjhd14 fgbkd/
13
eo s'fc jow Gh dfo ikBkBk ;wM eo
14
n? w/o/ ;yh ` n? w/o/ iwPhd15 ` fgbkd/
ekPh w/A Gh ik okw ek ekPkBk ;wM eo j' ikfJ ceho'A eh Gh nki ‘Jhd’ fgbkd/
tkfjr[o{ eh cs/ s{z wzdo w/A rik d/. sk wIjfp T[~Pke16 ;/ ;o b/ e/ B ikJ/A.
Bknok ;fs ;qh nekb ek w;fid w/A brk d/. wkfBzd17 fJpqkjhw fg;o18 b/ e/ Bk ikJ/A.

1H fPno, ekt^pzd dk pj[tuB 9H e/tb 1H wzdo w;hs dk G/d 10H gqrN


2H mhe eoB tkbk 10H Xowh 2H pdh spkjh dk ekoB 11H j[D sZe, fco th
3H Pkjh IpkB d/ G/d 11H gZXo 3H GbkJh ;dhth j? 12H gqhswk
4H o"PB, uwekT[Dk 12H u/bk 4H ndt?s 13H ndq?s fgnkbk
5H fgnkbk 14H ;"Mh
5H n;h; 13H ekp/ dh gqeowk
6H Pokp 15H gqhsw
6H ;Zuk fgnko 14H fgnkok, gqhsw 7H fgnkok 16H nkPeK d/ ftjV/ ftZu
7H tk;sk 15H d[nko, xo 8H Pohek 17H tKr{z
8H fpbe[b 9H r[gs 18H g[Zso
23 24
73 76
fJe \kp ;k d[BhnK ek ti{d2, n" ndw3 j?
1 1
n? esokfJ BkuhI w/A iK vkbB/ tkb/
j? fdb w/A fwo/ fi;ek f:j ;G ikj'4 jPw5 j? n? ojw e/ ;Ku/ w/A2 j[;hA YkbB/ tkb/
BIkfw6 d[nkbw7 fwo/ nk}kI8 ;/ ew j? n? ozr ozrhb/, n? jw/A gkbB/ tkb/
nkIkd j{z p/fceo j{z B Pkdh9 j? B }w j? nkcks3 e' n? pB e/ f;go4, NkbB/ tkb/
;/o10 fJsBk j{z jo p/; w[M/ ew BIo nkfJnk. B njb5 j{z dksk ` s{ w[M/ njb6 pBk d/.
fJe p{zd ;/ pVQ eo B w[M/ :w11 BIo nkfJnk. w[Peb fi;/ ;wM{z s{z T[;/ ;jb7 pBk d/.
74 77
12
jK, w[bfe ;[\B eh w[M/ ikrho nsk eo9
8
T{AXkJ/ j{J/ w;s fgnkbk e' j?A ep ;/
pks j' BjhA ;esh j? BeKjs13 ;/ ;pZp ;/ bcI' e' fwo/ p[ofP PwPho10 nsk eo
np se B ejk jw B/ seZbc14 ;/ ndp15 ;/ p/ fw;kb w[M/ e[Ztfs11 sfjoho12 nsk eo
p/jkb j?A w?^eP16 s/oh pkdk17 eh sbp18 ;/ s{ nkg w[nZ;o13 j' t[j sk;ho14 nsk eo
(;[okjh) PhP/ w/A v[p' d/ jw/A ;kro19 w/A v[p' d// w[Peb s' BjhA }o w/o/ w"bk ek eow15 j'.
;zs'y e/ skbkp w/A e";o20 w/A v[p' d/. (d[obZG) Bk:kp ;h P? rzi/ PjhdK f:j oew16 j'.
75 78
n? fJPe e/ fJocK e/ tkjds22 e/ fgnkb/
21 17
r'fpzd e/ fdbdko feb/ ;/ fBeb nkJ/
d; ph; fgbkd/ w?n nzfwqs e/ fgnkb/ t[j d/yhJ/ ;oeko feb/ ;/ fBeb nkJ/
T[b|s23 e/ fgnkb/ t[j w[jZps e/ fgnkb/ x'V/ g? j' n;tko feb/ ;/ fBeb nkJ/
d[BhnK w/A fdbk e";fo iZBs24 e/ fgnkb/ b/ jkE w/A sbtko feb/ ;/ fBeb nkJ/
BPk j' fco n?;k fe d{Jh fdb ;/ i[dk j'. fenk t;c18 j? T[; s/} ek fJ; s/fr IpK ;/.
fi; uhI e' d/y{z, w[M/ dhdkfo \[dk j'. t[j fwnK ;/ fBebh BjhA fBebh f:j djK19 ;/.

1H ;[gBk 9H y[Ph 17H Pokp 1H s[S p{zd 9H p\P 17H fgnko/


2H j'Ad 10H fsqgs 18H ukjBk, fJZSk 2H roG 10H s/} dh ekN 18H f;|s
3H nDj'Ad 11H dfonk 19H fgnkbk 3H nk|sK 11H skes 19H w{zj
4H iwQk 12H w;sh dh b'uk 20H nzfwqs e[zN 4H Ykb 12H fbys
5H skDk, pkDk 13H ewI'oh 21H pqfjw r:kB 5H n:'r 13H n;o gkT[D tkbk
6H gqpzX 14H T[u/u 22H J/esk 6H :'r 14H n;o
7H b'e gqb'e 15H ;fseko Bkb 23H fgnko 7H ;"yk 15H feqgk
8H nkozG 16H gqhswk 24H ;_orh nzfwqse[zv 8H ekft^d'P 16H fbyh ikt/
25 26
79 82
1 1
fe; w{zj ;/ eo{z s/f} \wdko eh skohc ;fsr[o r[o r'fpzd e' jw;o BjhA jw j?A
r'fpzd eh pyPh j{Jh sbtko eh skohc T[Be/ s' ec/ gke2 e/ pokpo BjhA jw j?A
goekbhJ/ nksP2 eh Poopko3 eh skohc \kdw3 j?A jo fJe f;zx e/ nc;o BjhA jw j?A
pKeh eh B[ehbh eh sojdko4 eh skohc i' s[w j' ;wMs/ t[j w[eoo4 BjhA jw j?A
Eh d'P5 g? PwPho :k eKX/A g? goh Eh. coIzd5 j?A fdbpzd j?A jw;o6 s' BjhA j?A.
Eh fsPBkfJ^y{{z6 fJ; bhJ/ r[Z;/ w/A Goh Eh. jw ebrhUA tkb/ e/ pokpo s' BjhA j?A.
80 83
7
nI dhdkfJ i"jo fJ;/ d/yk T[;/ d/yk T[; jkE w/A E/ pkI{fJ7 r'fpzd e/ e;8 pb
e[S d/o pokpo fJ;/ d/yk T[;/ d/yk coIzd9 eh sbtko ;/ Eook rJ/ ib Eb
gjb{e' pdb eo fJ;/ d/yk T[;/ d/yk fIzd'A ek s' fenk fIeo j? w[od/ j{J/ p/eb (p/ u?B)
;de/ j{Jh ;o go fJ;/ d/yk T[;/ d/yk PwPkB w/A Ek P'o wIko'A w/A Eh jb ub
np fenk Ek froh pofe pbk8 pBe/ froh t[j. iwBk e/ Gh gkBh w/A sbksw10 ;k pgk Ek11.
w{zj fco rJ/ bky'A jh e/ fi; f;ws9 fcoh t[j. rzrk e/ Gh Ioo'A w/A nip i'P Gok Ek.
81 84
10
ejs/ E/ nd{, poe j?, sbtko BjhA j? d/t b'e e/ ;G d/ts/ fcod';12 ;/ MKe/
fJ; ekN ek d/yk eGh jfEnko BjhA j? o[;sw ;/ itK Ghw ;/ :b Bb ;/ pKe/
B"^wPe itK11 f:j e'Jh fIBjko12 BjhA j? j?oK E/ j[Bo ;/ fg;fo ghfo13 IwK e/
;fsr[o j?A :/ coIzfd13 t|kdko14 BjhA j? nkekP eh w\b{e14 e' \so/ j{J/ iK15 e/
bbeko/ nihs n"o w[\kfsp15 j{J/ ;G ;/. sbtko tj y{zyko Eh s'pk jh Gbh j?.
c[owkJ/ nd{;/ B fBeb[ jZfd ndp ;/ bky'A eh jh iK b? e/ pbk ;o ;/ Nbh j?.
1H ewkB tKr N/Yh 9H gk;/ 1H ;wkB, pokpo 9H g[Zso
2H nZr^to;kT{ 10H fpibh 2H uoBX{Vh 10H jVQ
3H uzfrnkV/ SZvD tkbh 11H f;yPs, fBg[zB 3H ;/tkdko 11H nkfJnk ;h
4H N[eV/ eoB tkbh 12H f;yKdo{ 4H fB:[es ehs/ j'J/ 12H ;[or
5H w'Yk 13H g[Zso 5H p/N/ 13H r[o{ d/ g[ZsoK
6H bj{ dh fgnk;h 14H B"eo 6H pokpo 14H ybes
7H goyD tkbh nZy Bkb 15H ;zp'fXs 7H pKj 15H ikB d/
8H fGnkBe fpibh 8H e'Jh
27 28
85 88
1
gbNB g/ froh ekN dhnk gb w/A o;kbk sbtko ;h sbtko Eh fenk ikBhJ/ fenk Eh
;o T[;ek T[Skbk eGh XV T[;ek T[Skbk y{zyko Eh y{zyko Eh nk|s Eh pbk Eh
bkP'A ;/ t[j ik gN rJh ;k:k ijK vkbk Eh nkp :k c"bkd g/ fpibh eh Ibk2 Eh
Ek y?Au bhnk co ;/ wkj' fwjo1 B/ jkbk :woki eh nzwk Eh t[j jwPhokfJ eIk3 Eh
s"db cbe/ gho2 yVk jKg ojk Ek. nodb w/A fpuko/ w[be[b^w"s4 yV/ E//.
wohy3 e' boIk Ek I[jb4 eKg ojk Ek. ngB/ P[rfb^\k; w/A wPr{b5 pV/ E/.
86 89
dfjPs ;/ ;Gh p[oi ;sko'A w/A x[;/ E/ x'Vk t[j ;[pe ;hno6 pdb fi;ek BjhA Ek
neop[5 n;d'6 ;{o7 fj;ko'A8 w/A x[;/ E/ d/yk s' ejK Ek nGh d/yk s'A ejhA Ek.
f:j j'P E/ r[w nIdj/9 rko'A10 w/A x[;/ E/ wfj|{I7 e'Jh fJ; ;/ weK8 Ek B wehA9 Ek
P/o'A w/A joB P/o fueko'A11 w/A x[;/ E/ pkbkJ? |be10 Ek t[j eGh I/fo fIwhA11 Ek
f:j fJ; e' fdyk n"o B T[;e' BIo nk:k. Eh Nkg eh nktkI :k ;?bJ/ ;pk12 Eh.
S[gB/ e/ bhJ/ G/Vhnk G/V'A w/A do nk:k. r[zu/13 e/ uN\B/14 eh ;dk15, T[; ;/ ‘f;tk’16 Eh.
87 90
17
f:j nkJh t[j gj[zuh t[j rJh ;B12 ;/ fBeb eo fJ; e' e[ub nkfJnk eGh T[; e' e[ub nkfJnk
ip p?m rJh ;o fg T[mh sB ;/ fBeb eo ;djk18 eh bed^e'ph19 ;/ jZ:s20 pdb nkfJnk
d' eo rJh uko nkJhBk13 I'PB14 ;/ fBeb eo m'eo ijK wkoh tjK gkBh fBeb nkfJnk
sokoh w/A s/Ih w/A Eh BkrfB ;h fBeb eo P/o nk frnk ro ;kjwB/ p'bk^;zGb nkfJnk21
d[PwB e' bhnk, woefp15 d[PwB Gh Bk S'Vk. s/Ih w/A jtk e/ Gh Ek t[j ekB e[sosk.
16
n;tko e' d' eo rJh s'PB Gh Bk S'Vk. Ek ;[w ;/ eGh c{b eGh gkB22 e[sosk.

1H uzd ;{oi B/ o'PBh ;w/N fbZsh 9H ;okb (Gkoh ;Zg) 1H torh 9H fBtk;h 17H doV
2H n;wkBK d/ gho, tZvk nekP 10H pkoK f;zr/ 2H uwe 10H n;wkB d/ T[go 18H ;?AefVnK
3H wzrb skok 11H y[vK 3H w"s dh G?D 11H Xosh EZb/ 19H d[bZsh
4H PBh rqfj 12H ;zI'n 4H :woki 12H ;t/o/ dh jtk dk p[bQk 20H j[bhnk
5H fpS{ okPh 13H b'j/ 5H o[M/ j'J/ 13H v'vh ebh 21H seVk j' w?A
6H x'Vk okPh 14H b'j/ dk Io/pyso 6H s/I ukb 14H fyVB dh nktkI nk frnk
7H fpqy okPh 15H ;tkoh 7H ;[ofyns 15H nktkI 22H gsk
8H feb/ 16H x'Vk 8H ;EkB 16H tX/o/
29 30
91 94
1
ejs/ E/ ;Gh n;g BjhA j? f:j Sbktk 1
PfjIkdkfJ Ih ikj B/ GkrV Eh wukdh
2
skes Gh pbk eh j? BIkes e/ nbktk f:j c"i Grk dh eph t[j c"i Grk dh
eos/ E/ BIo^pkI3 T[;/ d/ye/ dkntk pVQ uVQe/ stZe'2 ;/ ;[IkfJs3 i[ fdykJh
n?;k B edw4 jh j? fe;h ek Bk j? ektk5 ;fsr[o B/ tjhA febk ;/ p/N/ e' ;dk4 dh
g[Zmk6 j? nbr fJ; eh eB"sh7 jh i[dk8 j?. PkpkP fg;o5 ` y{p db/oh ;/ bV/ j'.
;hwkp9 bj{eh irj or or w/A Gok j?. jK, feT[A B j' r'fpzd e/ coIzd6 pV/ j'.
92 95
skT{; ;h d[w, uKd ;/ ;[w, wko11 eh ;{os
10
fdbpzd B/ sbtko ;/ s;bhw pikJh8
7

p/go j? wro T[Vsk j? godko12 eh ;{os rodB gfJ nkdkp9 fdbkto10 B/ M[ekJh
e;13 P/o eh, pb chb14 ek, ofjtko15 eh w{os fJ; teck11 w/A c"fi f;sw^nko12 T[wv nkJh
fcosk j? fJPko/ ;/ jh goeko dh ;{os poSh fe;h pdp\s13 B/ ghS/ ;/ brkJh
fi; f;ws frnk oB ek f:j BePk pdb nk:k. fsT[ok e/14 fro/ IhB ;/15 ;oeko fIwhA go.
gbNB gbN nk:k f:j o;kbk e[ub nk:k. o{j \[bd rJh16 n"o sfB^Iko17 fIwhA go.
93 96
geVk fi;/ rodB ;/ f:j g{ok T[;/ eod/16 p/N/ e' Pjkds fwbh, d/yk i' fgdo18 B/
j' ekfwfb cB17 Gh s/ nX{ok T[;/ eod/ s{cK19 pgk }w ;/ ehnk dhdkJ/ so20 B/
g?o'A w/ s[czr18 nkJ/ s' p{ok19 T[;/ eod/ fJ; tes ejk BzBQ/ ;/ wk;{w fg;o21 B/–
fi; s'g g? d/ Nkg :j u{ok T[;/ eod/ o[\;s jw/A fdbtkU22 fgsk ikJ/Ar/ woB/
ih w/A edo^nzdkI vo/ ‘Uguh’20 Gkr/. GkJh ;/ fpSV eo jw/A ihBk BjhA Gksk.
s'g'A e/ }oI S'Ve/ ;G s'guh Gkr/. ;'Bk BjhA, ykBk BjhA, ghBk BjhA Gksk.
1H x'Vk 9H gkok 17H g{ok wkfjo 1H gqskgh gksPkj dk g[Zso 9H ;fseko ftZu 17H ;[zdo ;oho
2H e'wbsk 10H w'o 18H s'V/dko pzd{e 2H nk;, T[whd 10H pjkdo 18H fgsk
3H gkoy{ 11H ;Zg 19H u{o u{o eo d/ 3H db/oh 11H fJsBh d/o ftu 19H T[dk;h B/ jVQ
4H ukb 12H gzSh tKr 20H ;{ow/ 4H nktkI 12H ikpo b? nKd/
5H g[Zso
5H Nkg 13H geV, skes p/N/ 13H wzdGkrh 20H ;Zib nZy
6H
6H w[ZY 14H jkEh 7H g[Zso 14H G[nKNth yk e/ 21H p/N/
7H ozBk dh pDso 15H s/I ukb x'Vk 8H ;fseko ftu f;o 15H ekmh s'A 22H nkfrnk fdtkT[
8H tZy 16H wko d/t/ M[ekT[D 16H ;[or
31 32
97 100
Eh d{;o/ p/N/ eh ;[Bh p/Bsh fi; dw fIzdk u[Bk ikBk Gh s' nk;kB BjhA j? <
;o e' djfB gke1 ;' p';/ dhJ/2 g?jw3 ;ojzd w/A Gh GkJhUA B/ fenk ikB BjhA j? <
woB/ e/ bhJ/ ejB/ br/ ikJhJ/ izw izw feT[A, w[M e' Xow^:[X ek e[S fXnkB BjhA j? <
o{m' Bk \[dk4 okj BjhA o'e/Ar/ eph jw pzd/ e' S[oh ykB/ ek fenk nowkB1 BjhA j? <
jwB/ Ek ejk pkg e' iK5 dhi/ Xow go. bVBk BjhA nksk w[M/ woBk s/ j? nksk.
b' ejs/ j?A np nkg e' iK dhi/ Xow go. y[d pVQ e/, rbk s/}g? XoBk s' j? nksk.
98 101
woB/ ;/ fe;h :ko e' jw B/ BjhA o'ek o'e/ ;/ eGh P/o ek pZuk Gh o[ek j? <
coIzdfJ t|kdko e' jw B/ BjhA o'ek M{m/ s' o[e/A fenk e'Jh ;Zuk Gh o[ek j? <
y[PB{dhJ/^eosko6 e' jw B/ BjhA o'ek gsMV w/A ;wo2 Pky g? eZuk Gh o[ek j? <
np d/yhJ/ ;oeko e' jw B/ BjhA o'ek ;o d/B/ ;/ oZp e' e'Jh nZSk Gh o[ek j? <
s[w e' Gh fJ;h okj g? e[opkB eo/Ar//. B/eh j? :j n?;h fe itkp j' BjhA ;esk.
;d7 P[eo j? jw Gh eGh yzio ;/ wo/Ar/. gkgh fg Gh d'I\ek nIkp3 j' BjhA ;esk.
99 102
e[opkB ` fgdo e' e'Jh fJBeko BjhA j? fe; PyP B/ j'Bk :jK skoki4 BjhA j?
f;B8 y/b ek9 j? oB ek10 ;Ikto BjhA j? fenk dw ek Go';k fe sk5 eZb nki BjhA j?
nksh j? ubkBh s[wQ/ sbtko BjhA j? pVQ uVe/ Xow :[X ;/ fwnoki6 BjhA j?
:j r[b ;k pdB11 ekfpb/^;Zcko12 BjhA j? wofr P[jdk7 t;c8 eh w[jski BjhA j?
PfjIkdkfJ i[Mko B/ c"oB ejk —nZpk13 ` f;zx'A e/ bhJ/ w"s fg ofjws ek ;pZp j?.
w?A GkJhUA ;/ Gbk feT[A oj{z xN eo Gbk nZpk ` oZp j' frnk fiB Grs'A ek T[B e/ bhJ/ ;G j?.
1H gftZso w[yVk 9H y/vD dh 1H bkb;k
2H u[zfwnk 10H oDG{wh ftZu 2H |b
3H fBozso 11H c[Zbk tork ;oho 3H ;zskg
4H oZp d/ tk;s/ 12H sho dh nDh d/ :'r 4H spkj
5H fizd, ikB Gkt ;ZN ykD d/ 5H se
6H oZph GkDk 13H j/ fgsk ` 6H gT[Vh
7H ;" 7H PjhdK dh w"s
8H T[wo 8H f;|s
33 34
103 106
GrtkB j' y[P fiB ;/ j' y[Peh soh1 T[Beh 1
b' ikU ` f;Xko' s[w/Q nZbkj e' ;"Agk
ojsh j? jo fJe c;b w/A y/sh joh T[Beh wo ikU :k wko' s[wQ/ nZbkj e' ;"Agk
eosko ;dk oys/ j?A M'bh Goh T[Beh oZp e' Bk fp;ko' s[wQ/ nZbkj e' ;"Agk
fcod";2 Gh T[Bek j?, j? fJzdog[oh T[Beh f;Zyh e' T[Gko' s[w/Q nZbkj e' ;"Agk
wo ikBk Xow go pj[s nk;kB j? jw e'. tkfjr[o{ np izr eh fjws s[wQ/ pyP/A.
;fsr[o e/ fg;o j?A :jh Pk:K3 j? jw e'. fgnk;/ j' iks/, ikfw^Pjkds2 s[wQ/ pyP/.
104 107
GZookJh ;h ntkI ;/ p'b/ r[o{ r'fpzd p/Nk ` j' s[wQh gzE e/ p/V/ e/ fytZJhnk3
gkbk j? s[w/Q BkI ;/ p'b/ r[o{ r'fpzd ;o G/AN eo' sK fe ub/ Xow eh BZJhnk4
o'ek BjhA nkrkI ;/4 p'b/ r[o{ r'fpzd b/ d/ e/ s[wQh E/ fwo/ r[bPB5 e/ peZJhnk6
T[; BzBQ/ ;/ iKpkI5 ;/ p'b/ r[o{ r'fpzd b' ikU fe okj ses/ j?A ;G \bd7 w/A GZJhnk.
b' nkU ` sfB gke g? jfEnko ;ik d/A. \kjP j? s[w/Q s/r ubks/ j{J/ d/y/A.
S'Nh ;h ewK, BzBQh ;h sbtko ;ik d/A. jw nKy ;/ poSh s[wQ/ yks/ j{J/ d/y/A.
105 108
jw d/s/ j?A \zio T[;/ PwPho ;wMBk dkdk ;/ fwb' ;[or w/A fi; dw s' f:j ejBk
B/I'A eh irj dkdk ek s[w sho ;wMBk d' uko j'A ro \bd8 w/A nkdw s' f:j ejBk
fisB/ wo/A T[; ;/ T[BQ/ p/gho6 ;wMBk ip G/; w/A BkBe e/ fwb/A jw s' f:j ejBk
I\w nkJ/ s' j'Bk BjhA fdb}ho7 ;wMBk gkJ/A ejhA r'fpzd ek wfjow9 s'' f:j ejBk
ip sho eb/i/ w/A br/ ;h BjhA eoBk. nkIkd eokfJnk pBh nkdw10 e/ rb/ e'.
T[| w{zj ;/ fwoh iK ` eph Gh BjhA eoBk. eNtk dhJ/ pZu/ Gh w[ohd'A e/ Gb/ e'.

1H d[y^;[y 1H ikT[ 9H G/sh


2H ;[or 2H Pjhdh dk fgnkbk 10H wB[Zy wksq
3H |pdk 3H wbkj
4H w[ZY s'A, pugB s'A 4H p/Vh
5H ikB tkoB tkbk 5H prhuk
6H fBr[o/ 6H pkeh
7H T[dk; 7H ;[or
8H n;wkB
35 36
109 112
ip csQ/ rik eo rJ/ i[Mko E/ oB w/A ;o r'd w/A b/ eo ejk GkJh ;/, p'b'
jo P/o px/bk BIo nkB/ brk pB w/A fJ; \kp/^frok1 ;/ ejhA j[fPnko s' j' b'
BzBQh ;h eIk1 p'bh, w?A nkJh j{z PoB w/A jw e"B j?A d/y' s' Iok nKy s' y'bQ'
fdbtkU nwK2 r'PkfJ3 dkwkB/ ecB4 w/A ;'B/ eh jh mkBh j? nro fwb e/ s' ;' b'
w?A fi;e/ j{z epI/ w/A t[j ekp{w/A j? s/o/. GkJh s[w j'A ip rzfi PjhdK2 eh fIwhA j?.
r[fonkJh ek pb BzBQ/ ;/ pkI{ w/A j? s/o/. mkBh j{Jh jw B/ Gh p;/o/ eh :jhA j?.
110 113
3
d; ph; e' Iywh ehnk d; ph; e' wkok fJsB/ w?A ydzr nk e/ brk jkfJ firo w/A
fJe jwb/ w/A fJ; J/e B/ fJZeh; e' wkok Ek sho eb/i/ w/A :k eKNk r[fb so4 w/A
yZBk;5 e' wkok eGh fJpbh;6 e' wkok skohe5 IwkBk j{nk ;fsr[o eh BIo w/A
r[b7 wu frnk fJe fscb8 B/ ukbh; e' wkok s{|kB T[mk, yke T[Vh, pjo6 w/A po7 w/A
pu pu e/ bV' ebrhUA tkb/ e/ fg;o ;/. fsT[ok e/ frok b\fs firo8 b\fs firo go.
f:j Bhwuk9 bkJ/ j?A r[o{ih eh ewo ;/. fenk r[Ioh j? fJ; tes ej{z fenk w?A fgdo go.
111 114
PfjIkd/ e/ jop/ ;/ ;[Ik U iohA11 jko/
10
E/ ukjs/ g/tzd eo \ke ok ;G e'9
Ih dko'A e/ ih S{N J/ ;G e[th jko/ jkfs|10 B/ ejk ekw w/A bkBk B rIp11 e'
wk;{w ;/ pkIh t[j ;Gh bPeoh12 jko/ bVBk BjhA wBI{o j? nkg ek oZp e'
ewI'o ;/ fBopb ;/ jIko'A pbh jko/ f:j ;[Be/ r[o{ G{b rJ/12 ozi/ snZp e'
w?dK w/A ip GkJh ek bkPk BIo nkfJnk. epI/ ;/ wnkBB13 s/}e/ fco jkE T[mk:k.
x'V/ ;/ t'j wk;{w fdbkto13 T[so nkfJnk. ;fsr[o B/ tjhA ;idkfJ14 P[eokBk pik:k.
1H w"s 9H fBZek s/rk 1H r{VQh BhAd 9H Gkt ;G ƒ fwZNh ftu fwbk d/JhJ/
2H gBkj 10H ukb, Yzr 2H PjhdK dk rVQ 10H }?ph cfoPsk
3H e'Bk 11H tfonkw i'X/ 3H sho 11H r[;k
4H ecB d/ gb/ (bV) 12H c"ih 4H e'wb c[b 12H r[Z;k frbk
5H fdU 13H pjkdo 5H nzX/ok 13H c"oB
6H P?skB 6H ;w[zdo 14H Bw;eko
7H P'o 7H Xosh
8H pZu/ 8H fdb dk N[eVk
37 38
115 jkbkfs uwe"o
1 2
:ke{p e' :{;| e/ fpSVB/ B/ o[bk:k. pZ; J/e fjzd w/A shoE j? :ksok e/ bhJ/
3 4 5
;kpo e'Jh ew n?;k o;{b'A w/A j? nk:k. eNkJ/ pkg B/ pZu/ ijK \[dk e/ bhJ/.
eNtke/ fg;o6 uko fJe nK;{ Bk frok:k. uwe j? wjo1 eh uwe"o ` s/o/ IZoo'A2 w/A
o[spk r[o{ r'fpzd B/ foPhUA ek pVQk:k. :jhA ;/ pB e/ ;sko/ rJ/ ;wK3 e/ bhJ/.
vzve7 w/A fco/ okw s' ;hsk Eh prb w/A. r[o{r'fpzd e/ b\fs firo4 nihs' i[Mko
t[j |yfo ijK, fjzd eh wksk Eh prb w/A. cbe fg fJe, :jK d' uKd j?A fI:k5 e/ bhJ/.
116 dZeB w/A d{o woed6 j? jI{o ;kfjp ek
bSwB ;k fpokdo gfJ s;ehfB firo10 Ek
8 9
gj[zuBk fi; irj w[Pfeb j? p/Btk7 e/ bhJ/.
;hsk ;h gshpqsk ;/ pB okw e' xo Ek GNes/ fcos/ j?A feT[A, jZi eo/A :jK nk eo
pkeh j? eBQJhnk s' BjhA T[Bek fg;o11 Ek f:j eknpk gk; j? jo fJe \kb;k e/ bhJ/
;Zu j? r[o{r'fpzd ek o[spk jh fdro12 Ek :jK t[j b/N/ j?A ;sb[i B/ i'P w/A nk eo
eNtk dhJ/ fPP, Pkw B/ rhsk e' ;[Bk eo. uoB jI{o e/ Bjo/A pj8, pjk e/ bhJ/.
o{j c{ze dh r'fpzd B/ n"bkd eNk eo. wIko rzfi PjhdK j? T[B Pjhd'A ek
117 cfoPs/ fiB eh so;s/ E/ ykfe gk9 e/ bhJ/
p/u?B j?A np, ykb;k ih ozi13 e/ wko/ T[mkJ/A nKy'A ;/ nk eo :jK eh wZNh e'
fdb go rw/ nzd'j14 ;/ ubB/ br/ nko/ i' \ke SkBs/ fcos/ j?A ehwh:k10 e/ bhJ/.
ykw'P sVgB/ br/ ;fsr[o e/ fgnko/. f:j j? t[j ik11 ijK ukbh; sB Pjhd j{J/
i'rh ih ej' gzE ;/ np csfj g[eko/ fyskfp ;otoh12 f;zx'A B/ ;o eNk e/ bhJ/.
Sk:k j{nk dhtkB g/, np }w ek ;wK j?. fdbkJh gzE e' ;opkIhUA13 ;/ ;odkoh
p; \sw Pjhd'A eh, Pjkds ek fpnK15 j?. pokfJ14 e"w f:j o[sp/ bj{ pjk e' bhJ/
1H :kne{p fJe g?rzpo 9H GkJh 1H ;{oi 9H uoB X{fV
2H :ke{p dk ;[zdo p/Nk 10H wB dh PKsh 2H feBfenK ftu 10H o;kfJD
3H ;zs'yh 11H g[Zso 3H nkekP 11H ;EkB
4H xN 12H j'o 4H fdb d/ N[eV/ 12H ;odkoh dh gdth
5H ntsko 13H nc;'; 5H doPBK bJh 13H ;h; G/AN eo
6H g[Zso 14H fuzsk f|eo 6H ;wkX 14H bJh
7H pBpk; 15H toDB 7H |eho
8H tork 8H trQk e/
39 40
1
frbk BjhA s' stZi' fdbkBk ukjsk j{z
nghb eosk j{z f;zx'A eh eopbk2 e/ bhJ/
}bs fJe jo| j' i'rh s/ fco jIko'A w/A
itkpd/j j{z ;[\BjkfJ3 B^otK e/ bhJ/.

1H fXnkB
2H j;B j[;?B dk Pjhdh ;EkB
3H frnkBtkB

41
µjhdkB/ tck
f;de d/ G"o/
1 4
fi; dw nBzdg[o w/A ;fsr[o w[ehw1 E/ d[Bhnk e/ b'r j's/ j?A gkrb iB{zB ;/
2 3 1 2 3 4 5
jwokj xo e/ b'r E/, n"o e[S Bdhw E/ jw w[;fbj — ijK j?A roI jw e'A d{B ;/
uko'A soc ;/ febk e' x/o/ }Bhw4 E/ e:k |k:dk j? fjzd{U w[;bw e/ y{B ;/
s'N/ ;/ foIe5 e/ fdfb f;zxK d[Bhw6 E/ fpjso j? fJIsBkp6 jh ekfo Ip{B7 ;/
g:k;/ E/ n"o G{e eh fPZds7 ewkb Eh. fJsB/ w/A fJsbQk j{Jh ekf;d8 fJe nk:k j?.
Eh w[\s;o8 ;h c"i, t[j Gh fBYkb Eh. ;ojzd e/ BZtkp ek g?}kw9 bk:k j?.
2 5
nkdk9 eh c"i e/ Bk P[wko'10 fj;kp E/ c[owkJ/ ;fsr[o — fJ;/ bkU jwko/ gk;
;odkfo c"i J/e BjhA d' BZtkp E/ :j gk e/ j[ew s[os r:k T[m e/ fJe dk;
oki/ eJh gjkV e/ Gh jwoekp11 E/ bk:k ;cho10 fi; fg Ek Sk:k j{nk jok;11
f;zx'A ;/ fp;s12 –uzd13 :/ P?y' Ikp14 E/ dhtkB ykb;'A ek i[ d/yk, T[v rJ/ jtk;12
f;y'A eh nkoI{15 Eh fe bV eh Pjhd j'A. ;fsr[o B/ d/y/ j";b/, g{Sk :j g:ko ;/.
;fsr[o :fj ;'us/ E/ Bk Ik:k16 w[ohd17 j'A. g?}kw13 e:k s{bk:k j? c"fi Poko14 ;/.
3 6
p'b/ fe–ngBh c"i fBjk:s18 j? w[\s;o19 ejB/ brk, jI{o ek o[spk p[bzd16 j'
15

x/o/ j{zJ/ j?A jwe' jIko'A jh njfb Po20 BkBe eh PkB d;t/A r[o{w/A d' uzd17 j'
S'V/A ro ngB/ nkg e' d[PwB e/ ofjw go jkdh18 j' fJe IwkB/ e/ s[w dodwzd j'
fJ; w/A Gh ngBh fJIs' nIws21 ek j? \so22 ehi/ w[nkc pksl nro B g;zd j'
fuVhUA e' nki jh w/A bVk d{zrk pkI ;/. G/ik j? w[M e' BkIfw19 ;ojzd B/ :jK.
e[S ckfJdk BjhA j? wro soe' skI23 ;/. c[owkfB20 Pkfj fdZbh e/ gkpzd21 B/ :jK.

1H mfjo/ j'J/ 9H t?oh 17H f;Zy 1H ;[Xkoe J/buh 15H gdth


2H jw;co 10H frDsh 18H pj[s 2H fiE/ th jB 9H ;[B/jk 16H T[~uk
3H ;kEh, r[of;y 11H ;kEh 19H E'Vh 3H tk;sk 10H J/buh, d{s 17H d{B ;[nkJh
4H t?oh 12H thj r[DK 20H Pokosh 4H ewhBk ;[B/jk fbnkT[D tkbk 18H nkr{ (r[o{)
5H bzro, y[oke 13H E'V/ 21H wkB ;fseko 5H 11H ;fjw 19H ;{pk
6H N[ZN/ GZi/ 14H p[ZY/, i[nkB 22H vo, ysok 6H gqj/i 12H j'P 20H j[ew
7H nfs 15H fJZSk 23H jbk, Xktk 7H G?Vk ezw 13H ;[B/jk 21H pZM/ j'J/
8H ;zy/g, E'Vh ijh 16H nikJhA xNDk 8H ;[B/jk fbnkT[D tkbk, 14H Pokosh
42 43
7 10
T[; B/ ejk fe jw e' BjhA t?o nkg ;/ g?}kw ;[B e/ ;fsr[o ykw'P j' rJ/
oys/ BjhA j?A ed1 jow' d?o2 nkg ;/ g?dk sphns'A w/A wro i'P j' rJ/
gks/ j?A ;G pPo3 ;pfe–\?o4 nkg ;/ do^g?1 fBekbB/ e' f;sw^e'P2 j' rJ/
ngB/ p–tiQk5 swQk6 j{J/ ro7 nkg ;/ iks/ j?A jw s'A p'b/Ar/ o{g'P3 j' rJ/
dhB' Xow e' S'V e/ nzX/ j{J/ j?A e[S. bbeko/ c"i ;/ fe febk ;/ fBeb ub'.
BkIb8 gjkV go ;/ dfozd/9 j{J/ j?A e[S. d[PwB ;/ j[P:ko oj' n"o ;zGb ub'.
8 11
S'V' nkBzdg[o :j Pkjh w[ekw10 j? p/ tiQk jw s' \[d BjhA ukjs/ fe izr j'
w[yd{P11 fJ; irQk fg s[wQkok e:kw12 j? T[; ;/ bV/Ar/ bVB' eh fi; e' T[wzr j'
c"i'A ;/ n"o feb'A ;/ e:k s[w e' ekw j? m'eo ;/ c?Ae d/Ar/ i' o;s/ w/A ;zr4 j'
bVBk jh ip BjhA, :j e:'A X{wXkw j? ;o T[;ek ekN b/Ar/ ejk fi;B/ szr j'
j? \?o fJ;h w/A ngB/ ej/ go nwb eo'. y{zo/Ih5 toBk \be6 eh ep jwe' Gksh j?.
p/;{d13 jwdw'A14 e' B BIfo nIb15 eo'. P/o'A eh c"i, ej d/ s{z ekP ` fe iksh j?.
9 12
16 7
d[Bhnk e/ jw, s' dhB e/ s[w gksPkj j' wPj{o j? fe gkfJ rdk szr Gh BjhA
nksk BjhA :ehA s[wQ/ d[BhnK eh ukj j' ngB/ bhJ/ \[dk eh fIwhA szr Gh BjhA
;fsr[o e/ gk; fe; bhJ/ c"i/ f;gkj j' b'r'A ;/ jwe' nkoI{fJ8 izr Gh BjhA
BkBe e/ ikBPhB e' feT[A j[fp ikj17 j' toBk e'Jh db/oh w/A gk;zr9 Gh BjhA
f;zx'A e' ;kE b/ e/ :jK ;/ f;XkohJ/. wIp{o j' rJ/ s' bVkJh fdykJ/Ar/.
tkfjr[o{ eh csfj ek BknQok g[ekohJ/. fco s/fr ykb;k eh ;ckJh fdykJ/Ar/.
1H d[PwBh 9H y{zyko ikBto 16H Xow 1H xo'A 9H gk;e{
2H w;fid, wzdo 10H EK, n;EkB 17H oki dh bkb;k 2H Ikbw
3H wB[Zy b'e 11H \sfonK^Gfonk 3H b[e rJ/
4H GbkJh dh f;fynk 12H mfjoBk 4H gZEo, o'Vk
5H ekoB ;dek 13H nikJhA 5H bj{ tjkT[Dk
6H bkbu 14H ;kEh 6H b'eK dh
7H i/ eo 15H w"s d/ jtkb/ 7H ceho dk x/ok
8H T[so 8H fJZSk
44 45
13 16
1 1
d/\k nd{ B/ febk fwb/rk Bk I'o ;/ d/yk coP fg fi; xVh nkbh iBkp e'
2 2
fp|o/Ar/ n"o P/o f;rkb/A e/ P'o ;/ gk^p';hUA eh gV rJh jo P?y' ;kp e'
phArk B tkb j'rk ;[b/wK3 ek w'o4 ;/ edw'A e' u{wsk Ek e'Jh f;Zy oekp e'
tkfec E/ ;fsr[o fdb/ ndk e/ u'o ;/ x/ok j{nk ;sko'A B/ Ek wfjskp4 e'
fwb eo d}k eo/Ar/ :/ tknQd/ e/ ozr w/A. ibtk5 i[ Ek cbe6 g/ tjh Ek ijkB go.
;wM/Ar/ jw Gh, fenk j{nk w?dkfB izr w/A. gj[zuh j{Jh Eh oB eh fIwhA7 nk;wkB go.
14 17
sko'A eh SkT[A febk ;/ ;fsr[o{otK j{J/5 j'B/ e' nBeohp ;jo ek Ij{o10 Ek
8 9

e; e/ ewo ;tko E/ ;ko/ itK j{J/ ;p fwN u[e/ E/, ;[pj e/ sko/ fg B{o Ek
nkr/ bhJ/ fBPK6 eJh P/fo I:K7 j{J/ gkskb eo u[ek PwfJ wPoe11 np{o12 Ek
e[S ghS/ iK^fB;ko8 r[o{dow:K j{J/ E'Vk w[ekfw13 T[ce14 ;/ y[oPhd15 d{o Ek
uko'A fg;o9 jI{o e/ jwokj ;tko E//. chek cbe16 ek uKd Ek BkBe e/ uKd ;/.
I'okto n"o csj, nihs n"o i[Mko E/. fujo/ T[V/ j{J/ E/ ;sko/ E/ wKd17 ;/.
15 18
18 19
f;zx'A eh wkJ/A ;kE EhA ;fsr[o eh wK e/ ;kE wPoe eh f;ws fJsB/ w/A gj[ c{NB/ brh
Eh jwoekp10 P/oBh, P/fo — I:K e/ ;kE wjskph20, o[y21 fg uKd e/ fco S{NB/ brh
rofI fe e{u eo dhnk11, e[b \kBdK e/ ;kE i'IK22 e/ ;kE e'f;23 cbe N{NB/ brh
e:k pkt|k12 w[ohd E/ gho/^IwK13 e/ ;kE b[sfc24 B;hw25 ybfe \[dk26 b{NB/ brh
27
;fsr[o ijK g/ ngBk g;hBk froks/ E/. T[sok j{nk no{f; cbe ek fPzrko Ek.
f;zx T[; irQk fg ngBk bj{se pjks/14 E/. r[zw ejePK28 eh ;hB/ ;/ B"A bZyk jko Ek.

1H t?oh 9H ;g[Zso 1H x'V/ s/ 10H gqekP 19H gk;/


2H frZdVK 10H ;kEh 2H g?o u[zwDk 11H ;{oi 20H bkbh
3H S'N/^tZv/ 12H gqrN 21H fujok
3H pkdPkj 11H s[o gJ/ 13H EK 22H fwEB okf;
4H ehVh 12H PoXkb{ 4H uzd
14H fiE/ Xosh s/ n;wkB 23H ;sozrh ghAx
5H fdqP fwbd/ fd;d/ jB
5H ub gJ/ 13H irs^r[o{ 24H ;[nkd, nBzd
6H n;wkB 15H ;{oi 25H g"D
6H fBPkB ;kfjp 14H v'bQd/ 7H oDG{wh dh fwZNh 16H n;wkB 26H b[ekJh
7H o'j Go/ 8H B/V/ 17H fcZe/ 27H uzd
8H ikB tkoB tkb/ 9H gqGks 18H g{op 28H ;sozrh ghAx

46 47
19 22
1 1
I[jok eh sKe MKe Eh pzd nk;wkB ;/ pdp\s'A B/ i' tknQdk ehnk Ek fp;o rJ/
}kfJp Ek w[Psoh2 Gh |be eh d[ekB ;/ Bkwod e"b2 eoe/ IpK ;/ w[eo rJ/
M[zwo Gh T[V u[ek Ek ;[o?:k3 e/ ekB ;/ r'fpzd f;zx e/ P/o Gh c"oB fpco3 rJ/
pVQB/ brh ;jo4 eh ;g/dh Eh PkB ;/ sbtko/A ;{s ;{s e/ oB w/A T[so rJ/
b/ eo feoB ek ski Ek ;{oi fBebB/ e'. w?dK e' J/e nkB w/A u"ozr4 eo dhnk.
wPoe ;/ uPwJ/ B{o5 ek np Ek T[SbB/ e'. o[;sw Gh nk:k ;kwQB/ s' dzr eo dhnk.
20 23
;fsr[o{np nkB gjz[u/ E/ ;o;k Bdh e/ gk; ;fsr[o{e/ frod ;hB'A eh dhtko \?Au bh
E/ ukjs/ p[MkJ/A tj pkoj gjo eh g:k; ;" pko fro rJh Gh s' ;" pko \?Au bh
fJPBkB eoe/ n"o pdb e/ B:k fbpk; \zio nd{5 ek d/y e/ sbtko \?Au bh
tkfjr[o{ek Bkw ig/A n"o eo/A ;gk;6 I\wh j{J/ s' bZIfs6 ;Z|ko7 \?Au bh
ig[ih ek ikg T[; xVh eoBk Io{o Ek. :kfd nekb g[oy w/A ro8 Gh iw/ oj/.
gVQ e/ r[o{rqzE n"o pVQkBk ;o{o7 Ek. uoe/9 jIko yk e/ nekbh Ew/ oj/.
21 24
jo uzd N{N N{N e/ fros/ oj/ bJhA11
10
Ek ;o fg tes nk r:k nk;k eh tko ek
;kI'A e/ I/o/ pw8 ek uVQkT[ T[sko ek f;zx'A B/ J/e fJzu Gh S'Vh BjhA fIwh
wBPk Ek ebrhXo e/ fdfb p/eoko ek bzro fe;h ;/ P/o'A ek fjbsk Gh j? ejhA
w"ek fwb/ s' eo b/A GiB feodrko9 ek p/Pe BjhA BjhA eph, jK jK BjhA BjhA
ip wjft10 pzdrh j{J/ BkBe e/ iKBPhB11. w;o{|12 :kfd jZe13 w/A r[o{p/dozr14 E/.
nk N{N/ ykb;k g? nukBe eJh bJhB12. 15
e:'A w"s ;/ boIs/ t[j coIzfd s/} E/.
16

1H P[eo f;sko/ dk fNwfNwkT[Dk 8H okr dk T[sok uVQk 1H G?Vh fe;ws tkb/ 9H u'NK
2H fpqj;gfs Gkt nko'j nto'j 2H puB 10H fizB/ th
3H feqse^BSZsq 9H eosko 3H j[fPnko j' rJ/ 11H bkBQsh t?oh
4H ;t/o 10H w;s 4H o"De tkbk 12H o[M/ j'J/
5H o'PBh dk ;'wk (uPwk), ;{oi 11H T[~so^nfXekoh 5H t?oh 13H gqG{ f;woB
6H P[eokBk 12H bkBQsh 6H nBzd 14H fBPfuzs
7H w;sh 7H sho 15H ezpd/
8H fco 16H r[o{ s/} pjkdo d/ ;g[Zso
48 49
25 28
1
p/fw;kb' ^ p/BIho1 s{;fsr[o{jwkok j? n;bk ;ikfJ ebrh brkfJ spo bhnk
tkfjr[o{e/ pknd fsok jh ;jkok j? sho'A ;/ \{p m'A;e/ soeP e' Go bhnk
j' ekP ` ;G e' s[M e' \[dk fisBk fgnkok j? x'Vk wzrk oekp fg ip gkT[A Xo bhnk
s/}'A e/ ;kJ/ w/A ejK2 dksk fp;kok j? ekp{nBk2 e' Ekw e/ fJe d/t eo bhnk3
s"jhd3 fg fcdk4 Ek s{nkbh w[ekw5 Ek. f;zx'A w/A ip otK j{nk r[o ek ;wzd4 Ek
sho'A e/ whAj w/A :kfd \[dk s/ok ekw Ek. tkfjr[o{eh |s/Q ek BknQok p[bzd Ek.
26 29
:kfd nekb g[oy ek ;G e' ;pe dhnk jK ;kehnk ` feXo j? Pokp e[jB5 fgbk.
\zio eh Xko go Gh toe6 do toe dhnk ejsk j? s[M/ i' jkJ/ PhohA ;[\B6 fgbk
eoe/ nwb f;yk:k i[ wIw{z nde7 dhnk P/o'A e' nki P/oh fgbk P?AghnB fgbk
fco Ikbw'A ;/ ShB e/, f;zx'A e' jZe dhnk gkT[ nkX gkT[ j'o7 j? d' uko wD fgbk
o[sp/8 ;/ wkocs9 e/ j?A jw nki fro rJ/. ;fsr[o eh sKfe oB w/A bVkJh fdyk ;e{z.
;[jps10 ;/ p[sgq;s'A eh sedho fco rJ/11. w?A eh oekp Ekw e/, w?dK w/A ik ;e{z.
27 30
|kfor fJpkds'A ;/ }ofI14 e/ j{J/ r[o{
12 13
t[j d'y/ oB w/A s/}pjkdo ek bkb j?
g{Sk :j PfjIkd'A ;/ feT[A r[b15 j? uko ;{ t[j d/y' pB w/A ;otfo c"fi nekb j?
c[owkJ/ jkE pKX t'j uko'A jh B/e^\{16 sbtko d;fs8 ok;s9 w/A j? ug10 w/A Ykb j?
;p tke:k fpnK ehnk ;fsr[o e/ o{po{17 ;{oi e/ ;o fg pdo11 Gh j?, n"o fjbkb12 j?
;[Bs/ jh fi; e' nkg e/ s/to pdb rJ/. PwPho ip fjbkJh s' fpibh uwe rJh.
rZdh ;/ T[so/ s/} T[mkJh ;zGb rJ/. djPs13 ;/ ;koh c"i nd{14 eh dpe rJh15.
1H fi; d/ pokpo e'Jh BjhA 9H T[~u frnkB 1H ;ckizr 8H jZE
2H feZE/ 10H ;zrs 2H tkr 9H ;Zi/
3H J/esk 11H d[pkok ub/ rJ/ 3H ;hb, pDk fbnk, 10H yZp/
4H e[opkB j'D tkbk 12H ftjbk ekp{ eo fbnk 11H g{ok uzB
13H f;woB
5H T[~uh gdth tkbk 4H x'Vk 12H BtK uzB
14H Gkt
6H gzBk 15H o"bk 5H g[okDh Pokp 13H vo
7H n"y/ s'A n"yk 16H Pq/Pm ;[Gk 6H fwmh pkDh 14H t?oh
8H doik 17H ;BwZ[y 7H s[S 15H ;fjw rJh
50 51
31 34
;fsr[o e' d/y gV rJh d[PwB w/A \bpbh ;fsr[o B/ okig{s'A e/ SZe/ S[Vk dhJ/
BkIw1 e' fJIsokp2 Ek, oki'A eh p/ebh3 w[rb'A e/ tbtb/ Gh i[ E/ ;G fwNk dhJ/
ejs/ E/ fJB eh ip eph sbtko j? ubh d[PwB e' ngBh s/}e/ i"jo1 fdyk dhJ/
;o b/ e/ fco jIko'A e/ jh j? pbk Nbh e[Ps'A2 eh J/e nkB w/A g[Ps/3 brk dhJ/
ikB'A eh \?o ukjs/ j', fwb e/ x/o b'. okik i' uVQe/ nkJ/ E/, pkoj gjkV ;/.
fe;ws ubh j? jkE ;/, fco T[;e/ c/o b'. gSsk oj/ Eh ih w/A r[o{eh bskV ;/.
32 35
;[B eo f: pks N{N gV/ fwb e/ njfb ehA4 d/yk i{z jh jI{o B/ d[PwB f;wN rJ/
jwbk ehnk t[j ;\s fe Eook rJh fIwhA pVQB/ eh irj \"c ;/ Bkwod jN rJ/
j' iksk I'o fJ; xVh o[;sw th fpb :ehA5 x'V/ e' J/Vh d/ e/ r[o{oB w/A vN rJ/
eork6 w/A nk e/ ;fsr[o{, xpokJ/ se BjhA cowkJ/ p[Ifdb'A ;/ fe s[w feT[A gbN rJ/
fJe Ykb fg jIko'A e/ o'e/ jIko tko. np nkU oB w/A izr e/ nowk4 fBeb b'.
sbtko ip T[mkJh s' Gkr/ eskotko. s[w eo u[e/ j' tko, jwkok ;zGkb b'.
33 36
7
ejB/ br/, r[o{ s' i:kb' pbk e/ j?A nkJ/ j' s[w gjkV ;/ w?dkfB izr w/A
;G dkT[ xks :kd fJBQ/ |fB t}k8 e/ j?A pZNk brke/ iks/ j' feT[A Bkw' Bzr5 w/A
rZdh fg ;[bj^e[b j?A s' oB w/A bVke/ j?A ;[Bs/ j?A, s[we'A BkI j?A6 sho'A s[czr7 w/A
pVQ uVQ e/ pkdPkj'A ;/ pzd/ \[dk e/ j?A j[P:ko Pkj;tko j' wkjo ydzr8 w/A
jw s'A ;wM oj/ E/ geV b?Ar/9 nkB w/A. d; pkoj s[w w/A oki/ j?A, d' fJe Btkp j?A.
;kps j{J/ f: P/o, wro fJwfsjkB w/A. fco jw ;/ izr eoB/ w/A feT[A fJIsBkp9 j?A.
1H ;{pk 9H PkB P"es Bkb, ;fji/ jh 1H BIko/ 9H gqj/I, fMZie
2H xpokjN 2H b'EK
3H p/u?Bh 3H Y/o
4H t?oh 4H ;XoK
5H :ehBB jh 5H tfvnkJh
6H x/ok 6H xwzv
7H nfs doi/ d/ pbtkB 7H sho nzdkIh
8H izrh j[Bo 8H sbtko pkIh
52 53
37 40
d/y/A s' nki jw Gh s[wQkoh pjkd[oh ;ojzd e/ BZtkp ek cZe ozr j' frnk
t[j y'yoh eh ekN gN/ eh j[Botoh bPeo ek jkb d/ye/ t[j dzr j' frnk
jw B/ s[wQko/ jwb/ e' o'ek Ek ;o;oh ;fsr[o eh s/r' sho ;/ ip szr j' frnk
np ngBk tko o'eBk, ;p fwbe/ bPeoh Ikfbw ek fdb i'[ ;ys Ek np ‘;zr1’ j' frnk
jw e' pcIb J/Idh1 sBjk2 B ikBBk. mfjokJh fdb w/A f;zx'A ;/ w?A fJzsekw2 b{z.
e;os g? n?Am n?Am e/, ;hBk Bk skBBk. X'y/ co/p ;/ w?A ;jo3 b{z :k Pkw b{z.
38 41
f: eje/ T[B fg N{N gV/ d;t/A gksPkj skoh\w/A fbyk j? fe do i'P4 ekoIko5
fJ; ;c3 e' ekNs/ E/, eph T[; go/ e' ekj ;fsr[o pVQks/ jh rJ/ nkr/ e' okjtko6
iwsh B Eh jI{o eh sbtko fg fBrkj jwokj oj rJ/ E/ }ofu7 uzd8 iK fB;ko9
s/f}r[o{fg j'sk Ek fpibh ek ;kfJpkj4 coIzd'A10 w/A E/ ;kE nihs n"o E/ i[Mko
fJe jwb/ w/A Ek c"i ek s\sk T[bN frnk. I'okto n"o cfsj i[ dkdh e/ ;kE E/.
r[o{eh jtkfJ s/};/, pkdb Ek SN frnk. dkJ/A11 eh irj ub dhJ/ t[j pKJ/12 jkE E/.
39 42
i' pu rJ/ t[j Gkr rJ/ w{zj e' w'V eo jo uzd13 eh sbkP14 Bk gk:k fBPK15 ejhA
o;sk xo'A ek b/ bhnk w?dK e' S'V eo S'Vk Ek fi; irj fg BjhA E/ tjK ejhA
f;zx'A B/ G[; fBekb dhnk Ek Mzi'V eo gk ikJ/A16, fceo Ek Bk T[BQ/ d[PwB ejhA
gSskJ/ nkyoP e' pj[s e"b5 s'V eo wksk e/ ;kE ub dhJ/ PfjIkd}K17 ejhA
bkP'A ;/ n"o ;o'A ;/ Ek w?dkB gN frnk. b\fs firo18 jI{o e/, fi; dw fpSV rJ/.
nkX/ ;/ p/P6 bPefo^nkdk7 Ek eN frnk. gkT[A tjhA tc{fo19 w[jZps ;/ rVQ rJ/.

1H oZph feqgk Bkb 1H gZEo 9H ikBK tkoB tkb/ 17H Pfjikd/


2H fJeZb/ 2H pdbk 10H g[Zso 18H firo d/ N'N/
3H esko 3H ;t/o 11H ;Zi/ 19H tX/o/
4H G[b/yk 4H i'P ftu 12H yZp/
5H fJeoko 5H bVkJh 13H jo Yzr Bkb, pj[s
6H fInkdk 6H x'Vk 14H Gkb
7H t?oh dh c"i 7H Gkt/A 15H fBPkB, Ej[
8H e[M 16H cV b?D
54 55
43 46
c"oB wokep/ w/A rJ/ ghfo y[P^fy;kb2
1
ojh fIzdrh s' nrb/ po; fbye/ bkT{Ark
3 1
u"dj spe ek eo bhnk wkb{w gb w/A jkb noPd ;/ pVQe/ wo;hnk ;G e' ;[BkT{rk
c[owkJ/ iK fB;ko'A ;/, e:'A j's/ j' fBYkb ;fsr[o e/ }w w/A o'T{Ark, s[w e' o[bkT{Ark
wksk e/ ;kE ub dhJ/ e[opkB j'B/ bkb dopkfo BkBeh ;/ f;bk2 fJ; ek gkT{rk
p[B:kd4 w/A Xow eh, u[B/Ar/ nd{5 T[BQ/. I'okto n"o csfj ek, fJ; dw fpnK ;[B'.
eosko ukjsk j?, eo/ ;[o\o{6 T[BQ/. gj[zu/ fpSV e/ jkfJ ` ejK ;/ ejK ;[B'.
44 47
jw B/ Gh T[; w[ekw go ikBk j? ibd so8
7
pjfo dtks \{fB PjhdK pjw eo{z4
3

fi; irQk s[w e' ngB/ eNkB/ gV/Ar/ ;o ;hB/ e' ngB/ uke5 fw;fb ebw6 eo{z
j'Ar/ Pjhd bV e/ f: pkeh e/ d' fg;o9 fpSV/ j{UA eh np w?A w[;hps oew7 eo{z
oj ikT{Ark fJe/bk w?A eZb se b[Nke/ xo o{dkd8 nro fpnK w?A \[dk eh e;w eo{z
gfjb/ fgsk eNk:k np p/N/ eNkT[Ark. o;s/ ;/ ip GNe rJ/ BzBQ/ ;tko E//.
BkBe ek pk}\{fB firo ;/ fybkT[Ark10. ses/ fgsk e' uko'A so| pko pko E/.
45 48
f:j efje/ fco jI{o s' uwe"o ub dhJ/ dkdh ;/ p'b/ ngB/ f;gkjh feXo rJ/
jkbs fg ngBh e[S B ehnk }"o ub dhJ/ do:k fg jw e' S'Ve/ okjh feXo rJ/
11 9
eosko e/ X:kB w/A fcbc"o ub dhJ/ sVgk e/ jkfJ ;{ofs wkjhA feXo rJ/
okIh j{J/ oIk fg p jo s"o12, ub dhJ/ nZpk10 Grke/ bPefo11 ^ Pkjh feXo rJ/
i' e[S tjK fg r[Ioh f: fbyBk w[jkb13 j?. GkJh Gh jwe' G{b rJ/ P"fe12 izr w/A.
f: wo;hnk14 ;[BkBk, s[w/ nrb/ ;kb j?. ngBk \:kb se BjhA, i"fe s[czr13 w/A.
1H ;wkXh 9H g[Zso 1H bkfJe u/bk 9H ;[zdo pKe/
2H y[P fwikI 10H fyVktKrk 2H fJBkw 10H fgsk
3H b'e 11H ibdh 3H dtks dk gkDh 11H c"i
4H BhAj 12H jo jkbks ftu 4H Gkt pDkDk 12H ukn, P"Ae
5H t?oh Gkt GkD/ ftu 5H uhoBk 13H s'V/dko pzd{e
6H w[es 13H n"yk 6H ebw tKr
7H ;EkB 14H P'e rhs 7H fbyK
8H ibdh 8H jkb, ftfEnk
56 57
49 52
ip oB nihs ihs e/ sPoh| bkJ/Ar/ pZu'A ek ;kE, okj efmB, ;o fg Pkw j?
1 2 3 4
nZpk1 e/ ;kE fi; xVh i[Mko nkJ/Ar/ ;[zB;kB dPs uko ;{ j{ ek w[ekw j?
eoe/ frbk jo J/e ;/, jw o{m ikJ/Ar/ j'sk ejK fg d/yhJ/ Pp5 e' e:kw6 j?
wksk eGh fgsk, eGh GkJh wBkJ/Ar/ \kfdw7 j? n"o e'Jh B jwokj8 r[bkw j?
jw e' rb/ brke/ ej/Ar/ t[j pko pko. rzr{o;'Jhnk j? ces9 ;kE ofj frnk.
wkB ikU b/feB jw BjhA wkB/Ar/ IhBjko2. b/ d/ e/ ofjpoh10 e' f: j?:ks11 ofj frnk.
50 53
fJeoko b/Ar/ ;G ;/ G[bkBk B fco eph nks/ E/ P/o ;kwQB/ rodB e' vkb e/
pkfo fdro3 fpS[V e/ ;skBk B fco eph ses/ fjoB Gh nki j?A nKy/ fBekb e/
jw e' fJe/b/ S'V e/ ikBk B fco eph B?ozr12 j?A swkw IwkB/ eh ukb e/
ej d/s/ j?A :{z j; e/ ikBk B fco eph s/to13 j?A pB w/A pdb/ j{J/ jo fPrkb14 e/
pZu'A eh r[|sr{4 i' ;[Bh dkdh ikB B//. dog/P15 nBeohp16 e'Jh fJwfsjkB j?.
p/fJ\s:ko5 o' dhnk T[; pkbk PkB6 B/. yso/ w/A fdy ojh w[M/ pZu'A eh ikB j?.
51 54
ejsh Eh ih w/A b/e/ fe; soc e' ikT{A g{ok Io{o j'rk fJokdk jI{o ek
p/N/ e' n"o pj{UA e' :k oZp ` w?A e?;/ gkT{A eosk g[oy ek tkfjr[o{ek }c{o17 ek
byfs firo e/ bkb f:j d'B'A ejK fSgkT{A j? ;ys fJwsjK f: fe;h p/^e;{o ek
s[oe'A ;/ okig{s'A ;/ feT[A eo fJBQ/ pukT{A jkf|I18 s' nkg jh j?A fdfb Bk;p{o19 ek
fpgsk IJhchU7 w/A f: fenk w[M fg gV rJh. fgnko/ gsh e' gfjb/ jh w?A j{z eNk u[eh.
Eh e"B ;h xVh w?A fg;o8 ;/ fpS[V rJh. e[dos s' j? ;po fwok nIwk u[eh.
1H fgsk 1H vokT[Dh 9H e/tb 17H py;zd
2H fpbe[b 2H uko u[c/o/ 10H nrtkJh 18H okyk
3H d{ih tko 3H jh 11H nc;'; 19H p/;po/ wB
4H tkoskbkg, rbpks 4H ;EkB 12H nB'y/ Sb
5H p/t; j' e/ 5H oks 13H s"o
6H tfvnkJh, wkD tkbh 6H T[skok 14H frZdV
7H p[Ykg/ 7H ;/te 15H nZr/ nkT[D tkbk
8H g[Zso 8H ;kE 16H S/sh jh
58 59
55 58
1
b/feB f: d' ;wo j?A fwo/ B"fBjkb e/ fdB Go eh d"V X{g ;/, ;G e' EekB Ek
p/N/ j?A d'B'A ;otfo2 |"fi nekb e/ wfjc{I1 jo soj ;/ pIkjo2 wekB3 Ek
oy eo fJBQ/A eb/i/ w/A nky'A w/A vkb e/ po;'A fi;/ fybk:k Ek t[j w/IpkB4 Ek
p/N/ eh b/e/ ikT{A nwkBs ;zGkb e/ \so/ ek fJ; tiQk BjhA tfjw' r[wkB Ek
p/N/ ek wkb j? f:j pj{eh ewkJh j?. B"eo ek xo ;wMe/ t[j p/f|eo j' rJ/.
j? w/oh bky fco Gh, f: d"bs gokJh j?. br eo rb/ ;/ dkdh e/ PfjIkd/ ;' rJ/.
56 59
wBI{o fJ; xVh i' s[M/ fJwsjkB j? wksk e/ ;kE fvZpk Ek I/toks5 ek
jkIo pikfJ g's'A e/ dkdh eh ikB j? bbuk fi;/ Ek d/ye/ ih pdf;cks6 ek
j{z ;[o\o{pj{;/ :jh fdb w/A X:kB j? ejs/ j?A ipfe tes j{nk nkXh oks ek
phAek3 B fJB ek tkb j' vo f: jo nkB j? ih w/A ehnk B \"c e[S nkek7 eh wks ek
toBk itkp d{zrh, w?A e:k fJBe/ pkg e'. w[jo'A ek pdok8 n"o t[j fvZpk T[Vk frnk.
;de/ eo{z w?A fJBe/ ;o'A go4 ;/ nkg e'. X'y/ ;/ pqkjwB t[j \IkBk u[ok frnk.
57 60
rzr{o;'JhJ/ B/ i[ d/yk f:j fJIsokp5
9 10
pdIks pdf;cks t[j rzr{ fBwejokw
wksk ;/ ;fsr[o{eh ehnk T[; B/ f: f\skp6 N[eV'A g? ;fsr[o{ e/ i[ gbsk ojk w[dkw11
rkT[A w/ok eohp j? ubhJ/ tjK iBkp. xo b/e/ PfjIkd'A e' nk:k i' pdbrkw12
pkr/A T[mk e/ nkJhJ/ ghS/ ;o/ fPskp7 Ek Io13 e/ b[NB/ e' ehnk f:j fJzsIkw
y/Vh w/A nk fpoki/ f: nbfeZ;k8 Pkw e'. d[BhnK w/A ngB/ Bkw e' pdBkw eo frnk.
9
e'mk pqkjwB B/ dhnk Ek fJe, e:kw e' . d[PwB Gh i[ B eosk t[j f: ekw eo frnk.
1H cb 9H mfjoB bJh 1H ;[ofyns 9H Bhu iks
2H nkr{ 2H gqrN o{g ftu 10H ewhBk
3H ftzrk 3H ;EkB 11H jw/PK
4H f;oK s'A 4H ;[nkrs eosk 12H p/w[jkok, nkg j[dok
13H XB, ;'Bk
5H xpokjN 5H rfjD/
6H ;zp'XB 6H G?V/
7H S/sh S/sh 7H wkbe
8H rZb eh 8H E?bh
60 61
61 64
1 1
nbfeZ;k ip ;t/o e' ikrh r[o{ eh wK T[gd/P wksk r[ioh ek ;[B eo t[j p/j:k
oZy/ j'J/ \IkBk ek gk:k B e[S fBPK2 Pofwzdk j'B/ eh irQk fuZbkB/ br r:k2
rzr{;/ p'bh b/sk j? feT[A ;pfo p/e;K3 pesk Ek I'o I'o ;/, d/y' }Ip j? e:k
Io b/ frnk T[mk e/ s{n? fiPs^o{4 ejK s[w e' gBkj d/B/ eh e:k Eh :jh ;Ik <3
fpjso Ek wKr b/sk s{jw ;/ swkw wkb. fcos/ j' iK fSgkJ/ j{J/ y[d BZtkp ;/.
b/feB j{nk u[okB/ ;/, s[M go jokw wkb. ejs/ j' w[M e' u'o f: fco fe; fj;kp ;/ <
62 65
fi; xo ek s{}[bkw Ek T[B ;/ d}k ehnk u[g^ukg xo ;/ ub dhnk fco t[j fBwe^jokw
bk eo e/ xo w/A ekw f: fenk p/t|k ehnk gj[zuk t[j T[; irQk fg w'fozvk fi; ek Bkw
Io e/ bhJ/ ;tkb B feT[A powbk5 ehnk w[\po tjK Btkp e/ oys/ E/ e[S e:kw4
jw ;/ s' fi; B/ i' Gh j? wKrk nsk ehnk6 \[chnk e[S T[B ;/ eoB/ brk pd f;:o5 ebkw6
wksk j{z ebrhXo eh s[M/ fenk \po B Eh. wsbp Ek fi;ek xo fwo/ ;fsr[o e' bkb j?A.
s/oh soj s' w[M e' Iok fjof; Io7 B Eh. fiBe' geVB/ e/ ;GhA y_kjK7 ewkb j?.
63 66
tkfjr[o{ e/ Bkw fg e[b wkb' Io Gh d{z oki"A ;/ n"o Btkp ;/ fdbtkU ro fJBkw
\bes e/ ck:d/ e' b[Nk ngBk xo Gh d{z nkek eh wK e' p/N'A e'A geVkT{A bk ebkw8
rodB gsh eh d/ jh u[eh ngBk ;o Gh d{z gk e/ f;bk9 pIhd10 ;/ s[w Gh j' Pkd ekw11
\[PB{dhJ/ nekb e'8, b\fs firo9 Gh d{z w[M e' Gh fybns'A12 ;/ eo' ckfJI[bwokw13
eoko eo b/10 ngBh \sk11 ek s{ ro nGh. nbfeZ;k14 b/ e/ ;kE t[j, ik;{; nk frnk.
jw p\P d/Ar/ P"e ;/ ;G wkb' Io nGh. geVkB/ PfjIkd'A e' wBj{;15 nk frnk.
1H w[edh rZb 9H firo d/ N'N/ 1H p/Pow 9H fJBkw
2H fBPkBh 10H wzB ik 2H o"bk gkD br frnk 10H ;ojzd dk Btkp
3H fBskfDnK dk 11H G[b, rbsh 3H dzv 11H y[P
4H eb^w{zjK 4H v/ok 12H f;o'gk
13H ;cb
5H ;gZPN 5H G?Vk
14H w[edh rb
6H pyP fdZsk 6H rZb^pks 15H G?Vk
7H wkfJe b'G 7H ukjtkB
8H oZph y[Ph 8H fBo;zd/j
62 63
67 70
pZu/ T[BQ"A B/ nk e/ frqcsko eo bhJ/ p'bk t[j ;[ZukBzd ;/ b/ nk T[BQ/ fPskp.
1 2 1
ekp{pkiEo p/ e;' p/ :ko eo bhJ/ uoe'A ;/ ;fsr[o e/, firo j? w/ok epkp.
epI/ w/A ngB/ d[fo Pkjtko3 eo bhJ/ r'fpzd B/ rztk dhnk ;G w/ok o'np^dkp.
;ojzd ;kE ubB/ e' sZ:ko eo bhJ/ oki'A e/ ;kE w/oh Gh wZNh j{Jh \okp.
ghB;4 Eh gkbeh Eh B j"dk nzpkoh5 Eh. d[PwB e/ pZu/ esb eo{zrk Io{o w?A.
pdpys6 bkJ/ p?b eh rkVh ;tkoh Eh. ejB/ fg s/o/ nki ub{zrk Io{o w?A.
68 71
;ojzd ik e/ gj[zu/ jIko fJIsokp7 ;/ pZu'A e' b/B/ nkJ/ }oI uzd p/jZ:k3.
2

d' uko jkJ/8 ip j{J/ Ikfbw Btkp ;/ ;odko fJB ek ejs/ fe ;[ZukBzd Ek.
ewp\s d/ys/ jh f: p'bk nskp9 ;/ wksk B/ d/y eo ejk ^ j? ` j?` rIp j{nk.
f|bjkb fJB e' e?d w/A oy' nIkp10 ;/ p; nkB gjz[uk f;o fg j? w"ek i[dkJh ek.
r[zpd Ek fi; weK11 w/A w[eZ:d12 jI{o E/. d/y{zrh T[wo Go e' B g:koh ;{os/A.
d' uKd J/e p[oi w/A oys/ Ij{o13 E/. wZNh w?A fwbB/ tkbh j?A, w?A tkoh ;{os/A.
69 72
e?fd pbk w/A sh;ok fdB Ek iBkp e' ikB/ ;/ gjb/ nkU rb/ ;/ brk s' b{z.
p/ nkp14 eo u[eh Eh, ns;15 jo r[bkp e' e/P'A e/ ezxh eo{z w{zj X[bk s' b{z.
so;/ j{J/ foIe16 e' ih n"o \tkp17 e' fgnko/ ;o'A g? BzBQh ;h ebrh ;ik s' b{z.
fJ; o'I ;[ZukBzd f:j p'bk Btkp e' ^ woB/ ;/ gfjb/ s[w e' w?A d[bjk4 pBk s' b{z.
wzrtke/ ebrhXo e/ fg;o18 fJzsekw19 b'. o' o' e/ wksk r[Ioh B/ nkok;sk5 ehnk.
wk;{w T[BQ/A ;wM e/ d:k ;/ Bk ekw b'. sho' ewK ;/ s/r ;/ g?ok;sk6 ehnk.

1H XZe/ Bkb 9H o'j 17H BhAd 1H u"GK


2H e'Jh ;zrh ;kEh BjhA 10H vok e/, G? ftZu 18H g[Zso 2H rZb eh
3H Pkjh w'sh 11H ;EkB 19H pdbk 3H p/Pow
4H oZp 12H e?d 4H bkVk
5H j"Adk 13H fNekDk, gqrN ;B 5H ;ikfJnk, fPzrkfonk
6H bkjBsh 14H sq/j, fgnk; 6H cpkfJnk
7H p/u?Bh 15H fBYkb
8H ;Bw[y rZbpks 16H nzB, o'Nh
64 65
73 76
p/N/ ;/ gfjb/ fpS[Vh Eh s[w Gh fpSV ub/. o[y;s d' np y[Ph ;/ fe ikB/A fcdk2 eo/A.
1

3
fprV/ j{J/ B;hp :/ I:kdk fprV ub/. d[BhnK ;/ ipo' I'o , ek jw \kswk eo/A.
p/ ofjw d[PwB'A e/ s[w jkE'A w/A gV ub/. jk;b ;o'A e' d/ e/ \[dk eh oIk4 eo/A.
izIhfo }w w/A w[M e' :jK go ieV ub/. Bkw ngB/ pkg dkd/ ek, wo eo f;RK5 eo/A.
fpjso Ek s[w ;/ gfjb/ w?A d/sh gokB e'. frfo:K6 e' Ips7 eoe/ pj[s nkbhPkB B/.
d[y ;/ s[wQko/ d[y j?, f;tk1 fwoh ikB e'. tkoh rJh, b' ikU, ejk dkdh ikB B/.
74 77
efj efj e/ o'sh iksh Eh Iko' Iko wks. b/B/ i' b'r nkJ/ I[b{w' ij{b8 E/.
I'okto no cfsj fg j'sh fB;ko2 wks. fJB;K9 ek ikwk10 gfjB/ j{J/ t[j cI{b E//.
fJ; doik ozi'3, }w4 ;/, j{Jh p/eoko wks. ubB/ w/A d/o eoB/ ;/ j's/ wb{b11 E/.
rP yk e/ froB/ tkbh Eh p/fJ\s:ko wks. fJe dw fxo/ j{J/ r':k eKN'A w/A c{b E/.
PfjIkdk B/ pVQ e/ ;zGkbk jI{o e'. s;bhw12 eoe/ dkdh ;/ pZu/ i[dk j{J/.
Yko; pzXkJh efje/, fdb/ Bk ;p{o e'. dopko w/A BZtkp e/ dkf\b t[j nk j{J/.
75 78
5
c[owkJ/ d;s p;sk t[j d'B'A r[o{e/ bkb. Eh fgnkoh ;{os'A ;/ ;[Ikns13 po; ojh.
ih feT[A w[eZd;k6 ek j? ngB/ bhJ/ fBYkb. BzBQh ;h w{os'A ;/ Eh i[nos po; ojh.
e[opkBhUA eh gzE e' jkis7 gh j' ewkb. o[\go Btkp e/ Eh Pekts14 po; ojh.
iK8 ;h jeho9 uhI ek fco jw e' j' \:kb < oki'A e/ w{zj fg ;k| Eh, bkBQns po; ojh.
tkfjr[o{ ;/ ikB fgnkoh BjhA jw/A. pZu'A ek o'np Sk r:k jo fJe wPho15 go.
Gksh f: nkj'^Ikoh10 s[wQkoh BjhA jw/A. boIk16 ;k gV r:k Ek nwho' tIho go.

1H pj[sk 9H wkw{bh 1H fJikIs 9H wB[Zy dk


2H e[opkB 10H ftobkg 2H e[opkB eohJ/ 10H gfjoktk noEks ;oho
3H d[y 3H nfsnkuko 11H eq'XtkB
4H fceo 4H y[Ph 12H Bw;eko
5H jZE i'V e/ 5H tZvk 13H phosk
6H gftZso 6H o'D X'D 14H wzdGkrsk
7H b'V 7H ekp{ ftu oZy e/ 15H dopkoh
8H ikB 8H w{oy, XZe/y'o 16H ezpDh
66 67
79 82
1
BkIw eh pks pkw fg o[eB/ brh IpK. gVQ e/ e[okB pkg e/ eosk i[ e?d j'
\[d e' ;zGkb eoe/ t[j ejB/ brk fe jK. woBk fgsk ek fi;e' y[Ph eh Bt?d1 j'
\_kjK2 j' w"s e/ :k s[wQ/ ukjhJ/ nwK3. esfb pokdoK2 fi;/ wkw{bh ;?d3 j'
psbkU ;kc ;kc np, n? nkbh \kBdK4. B/eh eh T[; ;/ \be4 e' fco fenk T[w?d j'
fJ; dw eo' ep{b nro Pkj e/ dhB e'. }?o'A fg fco t[j I'o5 eo/ :k ick6 eo/.
fco nk;wK pBK d{z s[wQkoh fIwhB e'. jw e:k ej/A fe;h e' jdk:s7 \[dk eo/.
80 83
;fsr[o e/ bkvb'A B/ dhnk o'np ;/ itkp jZd ;/ pVQk j{nk j? i' Ikfbw pPo8 j{nk
nksh BjhA Pow j? Iok s[M e' n? Btkp. w"bk9 ek \"c fi; e' B jkdh10 ek vo j{nk
d[Bhnk e/ ghS/ eosk j?A feT[A dhB e' yokp. w[;bw ejK e/ jkfJ ` i' e'skj BIo11 j{nk
fe; ek fbyk j? I[bw fdyk s{z jw/A feskp. ;owd e/ esb w/A Gh B fi; e' jIo12 j{nk
skbhw5 I"o6 eh ejhA e[okB w/A BjhA. p[btk e/ fdZbh s/}pjkdo eh ikB bh.
y{ph s[wQko/ Pkj e/ JhwkB w/A BjhA. woB/ eh jw B/ Gh iph nkB mkB bh.
81 84
n"oz}I/p vosk BjhA j? r[Bkj ;/. Ikfbw ek dhB fe; bhJ/ eoB/ br/ ep{b
p/e; e/ fJIsokp7 ;/ d[yhUA eh nkj ;/. spdhbhJ/ wIQp ;/ BjhA e[S Gh j? j;{b13
wIjp pdb ojk j? t[j I'fo f;gkj8 ;//. s"jhd14 e/ f;tk j?A f: pks/A jh ;G cI{b
c?bkBk dhB gkg j? ipo' eokj9 ;/` wBtkB/ tkfjr[o{ e' jh nkJ/ E/ ;G o;{b15
fbyk j? ;kc s[wQkoh feskp w/A. e[S p[sgq;s16 Gh BjhA B p[sfPeB17 j?A jw.
c?bkU dhA10, p ipo11 B s[w P?y' Pkp12 w/A. nzfwqs Sek j? ip ;/ fBjkfJs wrB j?A jw.
1H Btkp, jkew 9H nfs d/ I[bw Bkb 1H \po 9H oZp
2H ukjtkB 10H Xow 2H GoktK 10H g?rzpo
3H PoB, pukT[ 11H XZe/ Bkb 3H fPeko 11H nzBQk, szr BIo
4H T[~u xokB/ tkfbU 12H b'ekJh, d[BhnK ftZu 4H iBsk 12H ;ze'u
!fJ;bkw dk gftZsq rqzE 13H gqkgs, jk;b
5H f;fynk 5H XZek
14H nd_?s, oZp ƒ fJe wzBDk
6H I[bw 6H I[bw 15H g?rzpo
7H p/u?Bh 7H f;fynk 16H p[ZsK dh g{ik eoB tkb/
8H c"ih pb Bkb 8H wB[Zy 17H p[ZsK ƒ s'VB tkb/
68 69
85 88
/1 2
eo b/ w[ekpbk s{z Iok ngB/ Pkj ;/ wkb{w Pkj ;/ j{Jh tijkJ w[ykbfcs
gkgh j? t[j s' jw j?A poh jo }[Bkj ;/ okikUA ;/ BjhA j? Gbk feT[A :}kBrs3
T[;B/ co/p y/bk Ek g[Pfs1 gBkj2 ;/ BkBe e/ pkg dkd/ Gh fjzd{;/ oys/ ws
wos/ fgsk e/ tk;s/ jw nkJ/ ukj ;/ ;fsr[o{pBks/ ojs/ j?A feT[A e'jhT[A4 eh rs
ekw T[;B/ GkJhUA ;/ ehnk Ek :Ihd3 ek. pZu/ B/ fco itkp dhnk pk:Ihd5 e'.
dkok ek j?, w[okd ek, o[spk4 Pjhd ek. j'A gke i[ g;zd eo/A feT[A gqbhd6 e'.
86 89
jw ;kc ukjs/ j?A nIb e/ djB5 w/A ikJ/A
7 8
nbkfJP'A ;/ e[co eh i' b'e gke j?A
wo ikJ/A Gh s' epo w/A J/e jh e|B w/A ikJ/A j?ps9 ;/ i[b Ibkb10 eh i' \"cBke11 j?A
jkE'A w/ jkE vkb e/ pkf}ndB6 w/A ikJ/A B/eh ;/ fi;e' T[B;12 p[okJh ;/ pke13 j?A
wk;{w'A e/ bhJ/ i' pBk, T[; uwB7 w/A ikJ/A ngB/ t[j foPs/dko tjh nzr ;ke j?A
wIjp e' pkdPkj B/ pZNk8 brk dhnk. GkJh p[Zs'A e' g{i/A s'A ;o T[;ek s'V d/A.
jw B/ nwb ;/ gzE e' nZSk pBk dhnk. ;Z:d j' pqkjwB j' e'Jh Gh j' S'V d/A.
87 90
wkb{w np j{Jh s[M/, tijkfJ c;kd9 j? tkfjr[o{ ek bkb jo fJe jw e' fgnkok j?
;fsr[o{ e' Pkfj fdZbh ;/ feT[A f: nBd10 j? w[Beo j? i' \[dk ;/ t[j d[PwB jwkok j?
w'wB11 jh e:k, BjhA fi;/ eosko :kd j? Grsh nekb g[oy eh, fi; Gh fp;kok14 j?
12
BkIw B/ ;o M[ek e/ ejk w/ok ;knd j? okik j' Pkj j' jw/A T[; ;/ feBkok j?.
BkBe ;[Bk j? w?A B/ pkpo e/ :ko E/. eosko e' ohMkJ/rk i' gk; j? tjh.
pkpk cohd ;/ Gh pj[s T[B e/ fgnko E/. g{i/rk i' pZ[s'A e' pPo15 Bk; j? tjh.

1H PoBkrs 9H MrV/ dk ekoB, ebk dk w{b 1H ekoB 9H vo


2H PoBkrs 10H t?o 2H fto'Xsk 10H oZph, eo'X
3H Gkt Ikbw tkbk 11H oZp dk ftPtkPh 3H ngDZs 11H vod/
4H gdth 12H tZv/ Gkr 4H gjkVh oki/ 12H fgnko
5H w"s d/ wz{j 5H tIhd ykB (;{pk ;ofjzd) 13H vod/ jB
6H pfjPs dk pkr 6H ngftsq 14H G[bkDk
7H pkr 7H fwbktN 15H gqkDh
8H y'ok, dk} 8H M{m
70 71
91 94
1
dkntkJ/ \[dk dh pzdrh ek j? s[wQ/ ewkb wkBk fe jw ebhb w[\kfbc e;ho2 j?A
1

b/feB j? w[;bw'A ek pj[s nki }?o2 jkb s[w gkdPkj j' oki/ j' n"o jw |eho j?A
epo'A i[ g{is/ B j'A w'wB j?A \kb \kb3 s[w;/ jIko'A pVQ e/ jw p/BIho3 j?A
bk:k Itkb4 s[w fg iph ;fs ;qh nekb5 ngBh BIo w/A wkb s[wQko/ jeho j?A.
ekfJb6 |es7 I[pK ;/ j' s[w :k eohw8 e/ gotkj BjhA j?A p/ ;o' ;kwK4 bV/Ar/ jw.
pB pB9 e/ I[bw YksQ/ j' pzd/ ojhw10 e/. Ikbw ;/ p[s^gq;s ;/, jK jK bV/Ar/ jw.
92 95
11
;ko/ nwoh s[w ;/A o[T{Bs g;zd j?A s'pk eo' s' :/ sys s[wko/ pB/ oj/A
wIQp ;/ fro rJ/ j?A t[j fisB/ p[bzd12 j?A nc;o f: Pkjh o\s5 s[wQko/ pB/ oj/A
o;s/ Gh wknocs13 e/ sph fJB fg pzd j?A fprV' B jw ;/ pys6 s[wQko/ pB/ oj/A
p/;{d14 s[we' ngBh B;kfJs15 t gzd j?A n?tkfJ7 fdb i' ;\s8 s[wQko/ pB/ oj/A
;[Bsk j? e"B fjo;/ jtkUA16 e/ P'o w/A. ;oeP9 ;/ p?o eoBk j? nkds rc{o10 eh.
fJ;bkw17 d{o feskp18, w[;bwK j?A r'o19 w/A. ;wM' s[wQ/ ;[Bks/ j?A jw pks d{o eh.
93 96
o'ek i[ I[bw ;/ s' w[;bwK fprV rJ/20 ;Zu e' fwNkUr/ s' fwN'r/ ijkB ;/
p[Zs e' p[ok ejk s' f: fjzd{fpNo rJ/. vosk BjhA nekb PfjBPkj eh PkB ;/
s/}k fBekbk jwB/ ;' ;G i'P MV rJ/ T[gd/P ngBk ;[B b' Iok fdb ;/ ekB ;/
fuVhUA ;/ pkI oB w/A Bdkws21 ;/ rv rJ/ jw ej oj/ j?A s[w e' \[dk eh IpkB ;/
c"i'A fg BkI fJBQ/ T[BQ/ d/th ek wkB j? pkI nkU Po11 ;/ fjzd{ w[;bw j? e'Jh j'.
nkPe j?A jw \[dk e/, jE/bh fg ikB j? gzfvs j', w"bth j' :k nkbw12 j' e'Jh j'.
1H wkB, |\o 8H eow eoe/, 15H B;hjsK, T[gd/P 1H E'Vk 9H jzekoh, nkeh
2H G?Vk eoBh eoe/ 16H b'G 2H pj[sk 10H pyPzd
3H e'Jh e'Jh 9H tZX uVQ e/ 17H fJ;bkw Xow ftu 3H p/fw;kb 11H MrV/
4H gsB, nX'rsh 10H op d/ 18H e[okB Pohc 4H fpBK ;kI' ;wkB d/, ykbh jZE 12H ftdtkB
5H oZp 11H jzekoh fposh 19H epo 5H ;kwkB
6H ftPtkPh 12H tZv/ 20H r[Z;/ j' rJ/ 6H fe;ws
7H e/tb 13H pqfjw r:kB 21H Pow 7H ;jkfJe Gkt fwZso
14H p/eko 8H Gkt t?oh
72 73
97 100
1 1
nzfwqs p i'o s[w e' SekBk BjhA jw/A y/Au' IpkB'A po ;fo dopko n?;'A eh.
jK, f;y pk Ipo s[w e' pBkBk BjhA jw/A w/ok i[ p; ub/, ;Ik dko n?;'A eh.
Gksk fe;h e/ fdb e' d[ykBk BjhA jw/A fdZbh w/A i[ ogN ;[B/ ;oeko n?;'A eh.
bV fGV e/ iwQk eoBk yIkBk BjhA jw/A BjZe e" jw fg nk gV/ fcNeko n?;'A eh.
Pkjh ngB/ mkm, wro :{z ceho j?A. sedho fco rJh j? s' e[S ngBk p;o BjhA.
BkBe eh soj fjzd{U w[;fbw e/ gho j?A. fJB fg d[jkJh okw eh ykBk so; BjhA.
98 101
seohfo fdb^gIho2 ;/, r[zw ;G e/ j'P E/ n?;k Bk j' fe s\s ;/ s\sk B;hp j'.
Bhu BIo jo fJe eh Eh fJ;skdj }'P3 E/ d[PwB s[wQkoh ikB ek, jo fJe jphp2 j'.
pZu'A e/ ;kwQB/ ;Gh dkBk4 ykw'P E/ s[w nkbh3 \kBdkB j', Pohc' Bihp4 j'.
BkIw e/ ih w/A p[rI5 Ek np Bk i'P E/ d/y' puk ojK j{z s[w rVQ/5 e/ eohp j'.
fJsB/ w/A ;[ukBzd t[j dhtkB Bkpeko6 feT[A ofjw eoe/ b/s/ j' d'Iy ijkB w/A.
M[zibke/ p'bk jkJ/ ` t[j P?skB Bkpeko. i'V/ j{J/ j?A sho w[eZd; ewkB w/A.
99 102
fenk y{p j? Btkp Gh pks'A w/ nk rJ/ wBI{o ipfe ;Kg ek ;o Gh j? s'VBk.
T[; p[s^fPeB7 e/, pZu'A fe xks'A8 w/A nk rJ/ p/ ik j? fco s' pZukfJ nch6 e' S'VBk.
;odko j' e/ nkg Gh bks'A9 w/A nk rJ/ d;t/A r[o{ek j' i' \IkBk pN'oBk.
;zGb' ejhA itkb e/, jkE'A w/A nk rJ/ pZu'A eh, gfjb/ pkg ;/, rodB wo'VBk.
ejs/ j?A f: s' p[ok Pkfj fjzd[;skB e'. BkfIw Ek fJ; bJhB7 eh pks'A w/A frnk.
s[w d/ys/ j' ofjw ;/, feT[A fJB eh ikB e'. p/fwjo p/Xow eh Ek xks'A8 w/ nk frnk.

1H XZe/ Bkb 9H nX'rsh 1H Go/


2H f;detkB 2H fwsq
3H u[ezB/ 3H T[u/
4H f;nkD/^u[Zg ;B 4H gftZso
5H d_?P 5H N'nk, yksk
6H fBekok 6H Bk} d/ pZu/
7H p[Zs s'VB tkbk, ek|o 7H P?skB
8H dkn^g/u 8H dkT[ g/u
74 75
103 106
1
d' GkJh P/o \kB t f\Io \K gmkB E/. bge/ bJhB d'B'A t[j PfjIkdrkB go.
wkb/o e'Nbk e/ t'j wPj{o \kB E//. jwbk ehnk Ibhb'A2 B/ jo nkbhPkB go.
fJe o'I nk e/ oB w/A bV/ e[S ikB E/. Ek fJB ek feZ;k b/ e/ ub/A np wukB3 go.
r'fpzd fJe e? pkg eh b/ p?m/ ikB E/. p[B:kd Eh Xow eh y[dh fi; wekB go.
BkfIw B/ ;[ZukBzd ;/ ejk fe :j b'. ;fsr[o e/ bkb p'b/ B S{Bk jwko jkE.
pdbk fgdo1 ek fJe e' bj{e' pjk e' b'. rVB/4 jw nki fIzdk ub/Ar/ y[Ph e/ ;kE.
104 107
ejB/ br/ t[j, s[w fBjkfJs2 Ibhb3 j'. jkE'A w/A jkE vkb e/ d'B'A t[j B"fBjkb.
Bkwodh eh psks/ ‘iohA’4 e' ;phb5 j'. ejs/ j[J/ IpK ;/ pVQ/5 ;fs ;qh nekb.
w[\sko s[w jwko/, j' :k s[w tehb j' < fujo'A fg }w6 ek Bkw B Ek n"o Bk Ek wbkb7.
BkjZe fpnkB eos/ i' p'dh dbhb j'. ik mfjo/ ;o fg w"s e/ f|o Gh Bk Ek y:kb.
pdbk jh b/Bk j'rk s'A jw b/Ar/ pkg ;/. fi; dw rb/ sJh t[j wk;{w rV rJ/.
wfjc{I6 oy/ jw e' \[dk n?;/ gkg ;/. fdB S[gB/ Gh B gkfJnk fe eksb T[iV rJ/.
105 108
MkV{;k yk e/ d'B'A PowPko j' rJ/. dhtko e/ dpkT[ ;/ ip jpf; dw8 j{nk.
iZbkd ;ko/ esb ;/ p/Iko7 j' rJ/. d"okfB y{B o[eB/ brk ;K; ew j{nk.
fInkdk db/o fco f;sw8 nkIko9 j' rJ/. c[owkJ/ d'B'A jw fg p Ijo9 f;sw10 j{nk.
dhtkB w/A u[BkB/ e' t[j sZ:ko j' rJ/. pksB11 gzE go :j \[dk ek eow12 j{nk.
JhN/A wzrkJh u{Bk Gh c"oB p jw10 ehnk. ;d ;kb13 n"o ih e/ Gh woBk Io{o Ek.
:kok11 BjhA fpnkB ek fco i[ f;sw12 ehnk. ;o e"w ;/ pukBk f: }?os ;/ d{o Ek.
1H fgsk 9H Ikbw 1H bkBQsh 9H gqsZy, gqrN o{g ftu
2H pj[s 10H gqpzX ehsk frnk 2H ewhB/ ikjoh s"o s/
3H xNhnk 11H dZ;D dh b'V BjhA 3H T[~uh irQk 10H I[bw
4H pjkdo 12H I[bw 4H fuD d/D/ 11H b[et/A o{g ftu
5H ftT[As 5H tX/ 12H p\PP
6H pukJ/ 6H fsT{Vh 13H ;" toQ/
7H szr j'Dk 7H T[dk;h
8H I[bw bJh 8H ;kj pzd
76 77
109
jw ikB d/ e/ n"o"A eh ikB/A puk ub/.
f;Zyh eh BhAt jw j?A ;o'A go T[mk ub/.
r[fonkJh ek j?A feZ;k ijK w/A pBk ub/.
f;zx'A eh ;bsBs ek j?A g"dk brk ub/.
rZdh ;/ ski^U^s\s p; np e"w gkJ/rh.
d[Bh:k ;/ Ikfbw'A ek fBPK se fwNkJ/rh.
104
m'vh se JhN/A u[B dh rJhA w{zj se nk rJh.
phBh e' YKgs/ jh t[j nKy'A fg Sk rJhA.
jo uKd ;h iphB1 e' xB2 ;k brk rJhA.
b\s^J/^firo3 r[o{ e/ t[j d'B'A S[gk rJhA.
i'rh ih fJ; e/ pkd j{Jh E'Vh d/o Eh.
p;sh ;ofjzd Pjo eh JhAN'A ek Y/o Eh.

1H wZEk
2H rqfjD
3H firo d/ N[eV/

78
fJ;/ ebw s'A j'o g[;seK 13H r[owfs ;/XK (Gkr 1)
14H r[owfs ;/XK (Gkr 2)
1H ;G d[PN My wkok
15H r[owfs ;/XK (Gkr 3)
2H ;qh d;w rqzE ;kfjp dk fJfsjk;e ns/
16H r[owfs ;/XK (Gkr 4)
nfXnkswe gZy
17H Bebh f;Zy gqp'X
3H ekwo/vh f;ZyK d/ e"se (Gkr gfjbk)
18H ftob? feB? ftukfonk (fJe gVu'b)
4H ekwo/vh f;ZyK d/ e"se (Gkr d{ik)
19H d;w rqzE gqwkfDesk ;o's rqzE
5H ;qh d;w rqzE ;kfjp gqPB'soh
20H ufosq' gky:kB ftPk t;s{ s/ ;koKP
6H ;fsr[o pkMj[ r[o Bjh e'Jh
21H prdkd c/oh d/ fposKs (ski[dhB dh vkfJoh s/
7H rzi/ PjhdK
nkXkofs)
(i'rh nbQk :ko yK dh eftsk n"y/ nZyoK d/ noEK
22H Grs f;zx dh Bk;fsesk fJe gVu'b
;w/s)
23H nkfd r[o{ rqzE ;kfjp ns/ ;qh d;w rqzE ;kfjp
8H frnkBh fdZs f;zx dk ;kX{ d:kBzd Bkb ;ztkd .
dh ;wkBsk
9H gzE eo{rk c?;bk
10H pkp/ dh p}dkd c/oh
(nZyhA d/yh jZv phsh)
11H s/ ;zs Gb/ r[of;y j?
(;tL ;qa dbhg f;zx ShBk ^ ihtB xNBktK)
12H nfpBkPh bhbQk
(nwoheB b/fyek o{E wKNr[woh dh g[;se)

You might also like