BIÊN DỊCH

CHAPTER 1: Translation and translation theory

● What is translation?
- Translation is the replacement of textual material in one language
(source language) by equivalent textual material in another language
(target language). (JC Catford)
- Translation is the process of conveying messages across linguistic and
cultural barriers. (Ian Tudor)
- Translation is rendering the meaning of a text into another language in
the way that the author intended the text. (Peter Newmark)
- When a source language is changed into a target language, it has to
ensure that
+ The surface meaning of the two will be nearly similar.
+ The structures will be preserved as closely as possible as long as
the meaning will not be distorted.
- A translator has two tasks: receiver and emitter, making the
listener/reader understand the speaker/writer

● What is translation theory?

- Translation theory is translation problem
- Functions:
+ Determine appropriate translation methods
+ Provide a framework of principles, rules & hints for translating texts

● There are two approaches

- You start translating sentence by sentence.
- You read the whole text two or three times, analyze it and start
translating it when you understand it
 LESSON 1: THE ANALYSIS OF A TEXT

Translation theory suggests some criteria and priorities for analyzing a text.

A/ The intention of a text

- Represent the SL writer’s attitude to the subject matter (what we want).

- The translator has to be faithful to the author & has to bear the intention
of the original in mind throughout their work.

Eg: + A woman hit him >< He was hit.

+ It is interesting to watch this film >< We are interested to watch

this film.

B/ The intention of the translator

Usually, the translator must comply with the intention of the author of the SL
text.

C/ The reader/listener and the setting

The translator asks himself/herself:
- Who is the reader/listener?
- Where would the text be found in the TL?
- Where will the translation be read?
- What is the TL equivalent of the SL in periodical, newspaper, textbook,
legal document, etc?
➢ Briefer titles + absence of subtitles & subheadings + shorter
paragraphs

D/ Stylistic scales
● The degrees of formality
- Phong cách hàn lâm (Officialese): “The consumption of any nutriments
whatsoever is categorically prohibited in this establishment”
 - Phong cách nghiêm túc (Official): “The consumption of nutriments is
prohibited”
- Phong cách lịch sự (Formal): “You are requested not to consume food in this
establishment”
- Phong cách trung lập (Neutral): “Eating is not allowed here”
- Phong cách giản dị (Informal): Please don’t eat here
- Phong cách hội thoại (Colloquial): “You can feed your face here”
- Phong cách tiếng lóng (Slang): “Lay off the nosh”
- Phong cách cấm kỵ (Taboo): “Lay off the fucking nosh”

● The scale of generality or difficulty

- Simple: “The floor of the sea is covered with rows of big mountains and deep
pits.”
- Popular: “The floor of the oceans is covered with great mountain chains
and deep trenches.”
- Neutral (using basic vocabulary only): “A graveyard of animal and plant
remains lies buried in the earth’s crust.”
- Educated: “The latest step on vertebrate evolution was the tool -
making man.”
- Technical: “Critical path analysis is an operational research technique
used in management.”
- Opaquely technical (comprehensible only to an expert): “ Neuraminic
acid in the form of its alkali - stable methoxy derivative was first isolated
by Klenk from gangliosides.”(Letter to Nature, November 1955, quoted
in Quirk, 1984.)

E/ Attitude
- Degrees of feeling: positive, neutral or negative
+ Eg: slim/ slender - thin – bony/skinny
plump – fat – obese
- The translator has to assess the standards of the writer.
F/ The quality of the writing and the authority of the text
- The text (SL) may be good or bad.
- Good text > closely translating (TL) (matching)
- Bad text > transferring the meaning
- Good writer > good authority
- Bad writer > flexible translation
- A good translator has to correct bad texts (SL). A translator is
responsible for his/her TL text.

G/ Text functions and text categories

- 3 functions: expressive (I), informative (It), vocative (You)
- Text-categories:
+ Serious literature (belle lettres)
+ Authoritative statements (speeches or declarations)
+ Personal or intimate writing
+ Journalism, reporting, scientific and technical papers
+ General textbooks
+ Most non-literary works; advertising, propaganda, polemical
works, popular literature.

H/ Connotation and denotation

- Connotation: The meaning which is wider than the core meaning
- Denotation: the core meaning
=> Connotative meanings refer to the additional meanings that a word or
phrase has beyond its central meaning (= denotative meaning) -> Show
people’s emotions and attitudes towards what the word or phrase refers to.

Eg: dragon: an imaginary animal (core meaning); symbol of a king (wider

meaning)
 LESSON 2: THE TRANSLATION METHODS

There are 8 translation methods

SL emphasis TL emphasis

Word-for-word translation Adaptation

Literal translation Free translation

Faithful translation Idiomatic translation

Semantic translation Communicative translation

1. Word-for-word translation
- Interlinear translation, with the TL immediately below the SL words
- The SL word-order is preserved & the words translated singly by their
most common meanings, out of context.
- Cultural words are translated literally
- Only for brief simple neutral sentences
Eg: I play the guitar every day. (Tôi chơi đàn guitar mỗi ngày)

2. Literal translation (Dịch nguyên văn)

- The SL grammatical constructions are converted to their nearest TL
equivalents but the lexical words are again translated singly, out of context.
- As a pre-translation process, this indicates the problems to be solved.
- Range from: 1 word to 1 word, collocation to collocation, clause to clause
(Cấu trúc ngữ pháp khi dịch lại gần như tương đồng, tách rời ngữ cảnh
nhưng vẫn giữ nguyên nghĩa đen)
Eg: He takes some medicine. (Anh ta uống thuốc)

3. Faithful translation
- Reproduce the precise contextual meaning of the original within the
constraints of the TL grammatical structures.
- It ‘transfers’ cultural words and preserves the degree of grammatical
and lexical ‘abnormality’ (deviation from SL norms) in the translation.
(Giữ nguyên cấu trúc ngữ pháp & những từ vựng lạ, đặc biệt nhưng vẫn
cố gắng dịch để tả được nghĩa của bối cảnh)

4. Semantic translation
- Take more account on aesthetic value (beautiful & natural sound)
- Dependent on the source language -> sounds unnatural.
- It includes literal and faithful translation methods.
- Semantic translation attempts to render, as closely as the semantic and
syntactic structures of the source language allow, the exact contextual
meaning of the original.
Eg: 'I never hear or read the name of Yarmouth but I am reminded of
a certain Saturday on the beach…
Dịch: Tôi không bao giờ nghe hoặc đọc đến tên 'Yarmouth' (tên một thị
trấn) mà tôi lại không nhớ đến một sáng thứ bảy nào đó trên bãi biển...

5. Adaptation (Dịch phong tác/ dịch thoát ý)

- The ‘freest’ form of translation
- Used mainly for plays (comedies) and poetry
Eg_Tên phim: Memoirs of Geisha (Đời kỹ nữ)
When Heaven and Earth changed places (Khi trời đất đổi thay)
The Scarlet Letter (Nét chữ ô nhục)
- The themes, characters, plots are usually preserved
- The SL culture converted to the TL culture
Eg: He kissed his daughter on the mouth (Ông ta âu yếm cô con gái của mình)

6. Free translation
- Reproduces the matter without the manner, or the content without the
form of the original.
- A paraphrase much longer than the original, a so-called ‘intralingual
translation’.
- Body language may be used

7. Idiomatic translation
- Reproduces the ‘message’ of the original but tends to distort nuances of
meaning by preferring colloquialisms and idioms where these do not
exist in the original.
Eg: As poor as mouse in the church (Nghèo rớt mồng tơi)
Like father like son (Hổ phụ sinh hổ tử)

8. Communicative translation (Dịch trong giao tiếp)

- Communicative translation attempts to render the exact contextual
meaning of the original in such a way that both content and language are
readily acceptable and comprehensible to the readership/listenership.

Eg: 'I never hear or read the name of Yarmouth but I am reminded of a
certain Saturday on the beach...'
Dịch: Cứ mỗi lần nghe hoặc đọc đến tên 'Yarmouth' thì tôi lại nhớ đến một
sáng thứ bảy nào đó trên bãi biển.

LESSON 3: TRANSLATION PROCEDURES

- Translation methods relate to whole texts
- Translation procedures are used for sentences and smaller units of language

A) TRANSFERENCE
- This procedure includes transliteration which relates to the conversion
of different alphabets
- Generally, they’re proper names/ geographical names/ names of
companies, addresses, etc.
- The word then become a ‘loan word’
Eg: Tang (Chinese) > Đường
ЛЕнИн (Russian) > Lê Nin
Einstein (German) > Anh xtanh
Washington (English) > Oa sinh tơn
Napoléon (French) > Na pô lê ông/ Nã Phá Luân

B) NATURALISATION (Chuyển phát âm và chính tả)

This procedure follows transference and adapts the SL word first to the normal
pronunciation, then to the normal morphology (word-form)
Eg: Sichuan (Chinese): Tứ Xuyên
Paris (French): Pa ri
London (English): Luân Đôn
мOСКВА (Russian): Mát xcơ va
Leipzig (German): Lai xít

Countries Food & drinks Others

Bangkok -> Băng Cốc Soup -> Súp Status -> Sờ-ta-tút

Philipin -> Phi-líp-pin Pate -> Pa tê Scandal ->Xì-căng-đan

Thailand -> Thái Lan Cocoa -> Ca cao Turbine -> Tua-bin

Myanmar -> Mi-an-ma Coca cola -> Cô-ca Cô-la Canteen -> Căng-tin
 Cambodia -> Cam-pu-chia Curry -> Cà ri Album -> An-bum

C) CULTURAL EQUIVALENT
- This is an approximate translation where a SL cultural word is translated
by a TL cultural word.
- The translation are not totally accurate, but they can be used in
general texts, publicity, propaganda and for brief explanation to the
readers who are ignorant of the relevant SL culture
Eg: + Baccalauréat (Bằng tú tài), Yard (thước)
+ Laughing is the best medicine (Một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ)
+ Speak one way and act another (Nói một đằng làm một nẻo)
+ His eyes are bigger than his belly (No bụng đói con mắt)
+ Two can play that game (Ăn miếng trả miếng)

D) FUNCTIONAL EQUIVALENT
A similar procedure is used when a SL technical word has no TL equivalent.
Eg: Logic (French): Lô gíc
Tank (English): xe tăng
Chip (English): con chíp
Dollar (English): đô la (USD; USD 10 million)
Tsunami (Japanese): sóng thần

E) DESCRIPTIVE EQUIVALENT
There are no equivalent words, so we use the names of SL and explain them
to the listeners.

Eg: Boomerang (Australia): Weapon of aborigines

Kimono (Japan): Traditional Japanese dress
Ao dai (Vietnam): Traditional Vietnamese dress
Gondola: flat-bottom boat to sail on the canals of Venice

F) SYNONYMY
When there is no literal translation and no equivalent translation, we use near sense.

Eg: Blonde hair: tóc vàng > tóc vàng hoe

slim: ốm > mảnh mai

G) THROUGH-TRANSLATION

It is known as loan translation. It is the literal translation of common

collocations, names of organisations, components of compounds, etc.

EX: TOEFL, IELTS, TOEIC, UNICEF, WTO, WHO, UNESCO, Coup de

l’amour

H) SHIFTS OR TRANSPOSITION
It is a change in grammar from SL to TL.
· English plural noun, Vietnamese singular noun
· English prepositions, Vietnamese verbs
· English gerund/noun, Vietnamese verb
· English pronoun, Vietnamese noun
· English empty verb, Vietnamese verb (noun)
· English adverbial phrase, Vietnamese adverb
· English complex sentence, Vietnamese compound/simple sentence
· English simple sentence, Vietnamese complex sentence
· English preposition, Vietnamese none
· English at the end, Vietnamese at the beginning
· Pragmatics

I) MODULATION
A variation through a change of viewpoint. The TL rejects literal translation.

J) REDUCTION AND EXPANSION:

1) Reduction:
 Ex: inflammations and infections

Sự viêm nhiễm

2) Expansion: Oil talks: Những cuộc đàm phán về dầu mỏ

K) PARAPHRASE:

Explaining the meaning of SL in TL.

Ex: Fry : cook in a pan with oil or fat.

L) OTHER PROCEDURES:

1) Equivalence:

Ex: As poor as mouse in the church

2) Adaptation:

Use of recognised equivalent between two situations: Dear…; Yours ever,

etc.

M) COUPLETS AND TRIPLETS:

Combining two or three procedures in translation.

Ex: Kimono (Expansion and naturalisation)

N) NOTES, ADDITIONS, GLOSSES:

Notes at bottom of the page.

Notes at the end of the chapter.
Notes or glossary at the end of the book.
Ex: He lives in Phu Loc.
* A commune/village in between Da Nang and Hue.
 I. Practice

CHAPTER 1

CHAPTER 2: EDUCATION

The World Bank support Vietnam to reform higher education

and strengthen school readiness for five-year-old children

Washington DC, February 28th, The World Bank’s board of directors

approved two credits totalling 150 million US dollars to help Vietnam
support and maintain implementation of the Higher education reform
agenda and prepare school readiness for five-year-old children.

“Improving educational outcome for people is a crucial part of Vietnam’s

Socio-Economic Development Program and was defined as one of three
breakthrough fields in the Socio-Economic Development Strategy in the
period of 2011-2020”, said Ms. Victoria Kwakwa, The World Bank
Country Director for Vietnam. “The World Bank is very pleased to
support Vietnam in educational sectors in order to increase the
economic competitiveness of the country”.

Accordingly, 50 million US dollars for “ The Higher education

Development Policy - Operations 3” will be used to support the
implementation of policies which aim to develop governance, finance,
and higher education quality by: (i) enhancing responsiveness of tertiary
education and intensifying the capacity of the system, (ii) strengthening
fiscal transparency, sustainability, and effectiveness of higher education,
(iii) elevating the quality of higher education institutions. This is the third
creadit in the series of the projects.
Meanwhile, The Vietnam School Readiness Promotion Project (SRPP)
for preschool children aims to strengthen school readiness for children
entering primary schools, especially those who have difficulties in
learning environment, through supporting selected elements from
Vietnam’s national program of “Universal Early Childhood Education in
the period of 2010-2015 (Decision 239). The project assists efforts to
expand the full-day preschool program and raise the capacity of
teachers and principals for managing preschool quality and reinforce
professional competence.

These credits are provided by the International Development Association

which is the subordinate department of The World Bank and supports
low-income countries.

The World Bank, Press Release on 28th February,2013.

- Giáo dục đại học: higher education/ tertiary education

- Tăng cường: strengthen/ intensify
- Support sb in sth/ support sb to do sth
- Help sb do sth/ help sb to do sth
- Assist sb in doing sth/ assist sb to do sth
- Cải cách: reform
- Giáo dục đại học: higher education
- Tăng cường: Strengthen
- Khả năng sẵn sàng đi học: school readiness
- Ban Giám đốc: Board of directors
- Phê duyệt: approve
- Khoản tín dụng: credit
- Thực hiện: implement (v) => implementation of (n)
 - Chương trình cải cách Giáo dục đại học: The Higher education
reform agenda
- Bước đột phá: breakthrough (n) => breakthrough (a): mang tính
đột phá
- Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam: The World
Bank Country Director for Vietnam
- Các lĩnh vực giáo dục: educational sectors
- Khả năng cạnh tranh kinh tế: economic competitiveness
- Khả năng đáp ứng: responsiveness
- Năng lực của hệ thống: the capacity of the system
- Các tổ chức giáo dục đại học: higher education institutions
- Trẻ mầm non: preschool children
- Môi trường học tập: learning environment
- Khả năng chuyên môn: professional competence/ capacity

CHAPTER 4: BUSINESS AND COMMERCE (Anh - Việt)

Chi phí cao, Tăng Trưởng mạnh

Mặc dù phàn nàn rằng chi phí cho các chuyến bay đến Sân bay Quốc tế
Tân Sơn Nhất là mắc nhất ở Châu Á, Hãng hàng không Lufthansa đã
tăng thêm các dịch vụ bay đến Việt Nam.

Theo lời của tòa soạn, kể từ ngày 30/4/2022, các dịch vụ bay của hãng
Lufthansa xuất phát và hạ cánh ở Sân bay Quốc tế Tân Sơn Nhất được
tăng lên 3 chuyến hàng tuần. Nhân dịp này, Tuần báo Sài Gòn Time
(SGT) đã có một buổi trò chuyện với MANFRED REIMER, Phó Chủ tịch
Hội đồng quản trị Châu Á – Thái Bình Dương của Hãng hàng không
Đức Lufthansa, người chịu trách nhiệm cho tất cả các hoạt động thương
mại (doanh thu, phân phối, tiếp thị, liên thông và các hoạt động ở sân
bay). Sau đây là 1 vài trích dẫn để bạn đọc tham khảo:

Tại sao ông lại chọn thời điểm này để mở thêm một chuyến bay
xuất phát và hạ cánh giữa Frankfurt và Thành phố Hồ Chí Minh?

Sự kiện ngày 11/9 đã ảnh hưởng một cách nghiêm trọng đến lĩnh vực
kinh doanh toàn cầu ngành hàng không. Sự kiện này cũng đã tác động
đến Lufthansa một cách trầm trọng, vẫn giữ ở mức -6% vào năm ngoái
so với trung bình -10% của các hãng hàng không khác. May mắn thay,
nó lại không mang lại tác động to lớn đến tuyến bay của Việt Nam.

Đối với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, chúng tôi đã hoàn toàn
phục hồi vào đầu năm nay với một số lượng lớn du khách lên đến 82%
so với 78,4% của năm trước. Vậy nên, đây là thời điểm thích hợp để mở
rộng … đến Việt Nam

Chính phủ 2 nước có đóng vai trò quan trọng trong quyết định này
không?

Có, vào đầu tháng 3, hai chính phủ đã có một cuộc đàm phán song
phương thành công để cho phép chúng tôi mở thêm một chuyến bay
đến Thành phố Hồ Chí Minh. Như bạn thấy đấy, chúng tôi đã hoàn
thành nó chỉ trong vòng 2 tháng. Chúng tôi sẽ không thể bay đến Việt
Nam nếu gặp bất cứ vấn đề gì với chính phủ và Hãng hàng không quốc
gia Việt Nam

Điều gì khiến ông cảm thấy lạc quan về sự phát triển của đường
hàng không ở Việt Nam?

Cho đến tận bây giờ, chúng ta chỉ có duy nhất 2 chuyến bay hàng tuần
xuất phát và hạ cánh ở Thành phố Hồ Chí Minh. Thẳng thắn mà nói,
không có một hãng hàng không nào chỉ mở 2 chuyến bay mỗi tuần một
cách ít tốt kém. Chi phí cho 2 chuyến bay hàng tuần là rất cao, vậy nên
phải có ít nhất 3 chuyến mỗi tuần. Dựa trên số chuyến bay tối thiểu là 3
chuyến bay đến và rời khỏi Thành phố Hồ Chí Minh hàng tuần, tôi cảm
thấy lạc quan hơn.

Còn những yếu tố chính trị thì sao?

Vâng, Việt Nam và Đức đang hoà bình về mặt chính trị. Thật ra thì, giữa
các nước Châu Âu, Đức hiện tại là đối tác thương mại số một với Việt
Nam. Tôi nghĩ đó là một nền tảng tốt để phát triển. Mối quan hệ của
chúng tôi với Việt Nam được hưởng lợi từ nền tảng ấy.

Ông nói rằng ông đã trò chuyện với Hãng hàng không Việt Nam và
sáng này, mọi thứ diễn ra như thế nào?

Họ rất cởi mở. Cuộc nói chuyện diễn ra rất suôn sẻ và linh hoạt bàn về
những điều kiện cũng như là sự hỗ trợ từ hai phía cho sự phát triển và
cho lợi ích chung.

Điều kiện gì vậy ạ?

Ví dụ như là chi phí cho các dịch vụ mặt đất ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Khi chúng tôi tăng các dịch vụ bay lên 3 chuyến hàng tuần, chi phí ở mặt
đất sẽ giảm. Các hãng hàng không ở Việt Nam đã hứa sẽ xem xét vấn
đề này.

Đâu là sự khác nhau giữa các hành khách 12 năm trước và hành
khách hiện tại?

Mười hai năm trước, Việt Nam và Đức không phát triển không nhanh
như bây giờ, vậy nên số hành khách đến từ hai nước còn hạn chế.
Trong vòng 3 năm gần đây, các hành khách đến và rời khỏi Việt Nam đã
và đang tăng lên. Có một cộng đồng dân cư khoảng 100,000 người Việt
nam sống ở Đức và quay trở về Việt Nam. Ngược lại, họ hàng người
thân của họ ở Việt Nam cũng đi sang Đức.

Thêm vào đó, Chính phủ Việt Nam nhận thấy rằng ngành du lịch là một
động lực kinh tế mũi nhọn, nên họ có một vài kế hoạch quan trọng để
thu hút khách du lịch quốc tế đến Việt Nam để thăm người thân. Theo
như Trung tâm Hàng không Châu Á - Thái Bình Dương, các lượt đặt vé
máy bay đến Việt Nam tăng đến 80% so với cùng kỳ của năm 2001.

Ông có nghĩ khách du lịch thích đến Việt Nam chủ yếu là vì sự an
toàn?

Tôi có khoảng 20 đồng nghiệp làm việc tại hãng Lufthansa ở Đức,
những người đã đi đến nhiều quốc gia trên thế giới và họ kết luận rằng
Việt Nam là một điểm đến tuyệt vời. Vậy nên không có lí do gì để nói
Việt Nam là một đất nước không an toàn.

Tại sao bên ông không có bất cứ chuyến bay liên danh nào với các
hãng hàng không Việt Nam?

Không may là các hãng hàng không Việt Nam không có chuyến bay nào
bay đến Đức, vậy nên chúng tôi không có cơ hội để liên danh với họ.

Còn các dịch vụ mặt đất ở Sân bay Quốc tế Tân Sơn Nhất thì sao?

Đến năm 2005, sẽ có một nhà ga mới trị giá 128 triệu đô được xây ở
Sân bay Quốc tế Tân Sơn Nhất ở Thành phố Hồ Chí Minh để phục vụ 8
triệu hành khách hằng năm.

Vậy nên tôi nghĩ rằng các dịch vụ bay ở Sân bay Quốc tế Tân Sơn Nhất
sẽ không có vấn đề gì. Tuy nhiên, chi phí hiện tại mắc nhất ở Châu Á.
Vocabularies:

- Top Cost, Top Growth: Chi phí cao, Tăng trưởng mạnh
- Flight operations:
- On the occasion: Nhân dịp này
- Vice President Asia - Pacific: Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Châu
Á - Thái Bình Dương
- The global airline business: Lĩnh vực kinh doanh toàn cầu ngành
hàng không
- Route: tuyến bay
- Bilateral negotiation: cuộc đàm phán song phương/ giữa 2 bên
- The State-owned Vietnam Airlines: Hãng Hàng không Quốc gia
Việt Nam
- Economically: một cách tiết kiệm, ít tốn kém
- Trade partner: đối tác thương mại
- Open (a): cởi mở
- Ground services: các dịch vụ ở mặt đất
- A key economic driver: động lực kinh tế mũi nhọn
- Master plan: kế hoạch quan trọng
- Year-on-year: So với cùng kỳ
- Code-share flight: chuyến bay liên danh

CHAPTER 5: PLACES OF INTEREST