Mont d’an endalc’had

Iterbiom

Eus Wikipedia
Iterbiom
TuliomIterbiomLutesiom

Yb
No
Taolenn beriodek, Iterbiom
Perzhioù hollek
Niver atomek 70
Rummad kimiek Lantanidoù
Strollad Lantanidoù
Trovezh 6
Bloc'h f
Tolz atomek 173,040
Aozadur elektronek
[Xe] 4f14 6s2
Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur + 3
Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh 1,1 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur 1 : 603,434 kJ/mol
2 : 1 174,804 kJ/mol
3 : 2 416,956 kJ/mol
4 : 4 202,898 kJ/mol
Skin atomek 226 pm
Skin kenamsav 178 pm
Skin Van der Vaals (stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez Kaled
Douester (≈20 °C) 6,966 g/cm3
Teuzverk' 824 °C
Bervverk 1 196 °C
Tredanharzusted 250 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Arabat eo droukveskañ gant Itriom 39Y !

Un elfenn gimiek eo an iterbiom ; Yb eo e arouez kimiek, 70 e niver atomek ha 173,04 e dolz atomek.

E 1878 e voe hiniennekaet an elfenn 70 gant ar c'himiour suis Jean Charles Galissard de Marignac e Skol-veur Geneva a-douez an erbiom a oa en un tamm kailh gadolinit. An anv ytterbium a roas d'an elfenn nevez, en enor da Ytterby, ur gêriadenn e-kichen Stockholm ma teue ar c'hailh.
E 1907 e voe rannet ytterbium Galissard de Marignac e div elfenn gant ar c'himiour gall Georges Urbain : unan a anvas neoytterbia, a zeuas da vezañ an iterbiom 70Yb, hag eben a anvas lutecia, a voe anvet lutesiom 71Lu.
E 1907 ivez e voe dizoloet Yb ha Lu en ytterbia gant ar c'himiour aostrian Carl Auer von Welsbach, hag ur wezh c'hoazh er Stadoù-Unanet gant ar c'himiour saoz Charles James.
E 1953 e voe kenderc'het iterbiom peuzc'hlan[1].

Ur metal blot liv an arc'hant eo an iterbiom. Govelius eo, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù morzhol ; orjalennus eo ivez : tu zo d'e astenn hep na dorrfe.
Ferromagnetek pe c'hourzhferromagnetek eo al lantanidoù e gwrezverkoù izel, ar pezh na c'hoarvez ket gant an iterbiom : kewarellek e vez e gwrezverkoù tommoc'h eget -272,15 °C, da lavaret eo e vez desachet gant ur warellvaez diavaez.

  • Buan e tazgwered an iterbiom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :
2 Yb [k] + 6 H2O [d] → 2 Yb(OH)3 [dz] + 3 H2 [g][2]
  • Dilufrañ gorrek a ra an iterbiom en aer :
4 Yb + 3 O2 → 2 Yb2O3 (trioksidenn iterbiom)
2 Yb [k] + 3 H2SO4 [dz] → 2 [Yb(H2O)9]3+ [dz] + 3 SO42- [dz] + 3 H2 [g]
  • Gant an holl halogenoù, aroueziet amañ dre X, e tazgwered Yb pa vez tommoc'h eget 200 °C :
2 Yb [k] + 3 X2 [g] → 2 YbX3 [k]

Seizh izotop stabil eus Yb a gaver en natur, daou anezho o c'houzañv an digevanidigezh da reiñ izotopoù eus an erbiom.
Skinizotopoù zo bet kevanaozet, 27 anezho, 169Yb o vezañ an hini stabilañ gant un hanter-vuhez a 32 zevezh.

Izotopoù stabilañ an iterbiom
Izotop % en natur Hanter-vuhez Digevanad
166Yb kevanaozet 56,7 eurvezh 166Tm

168Yb

0,13

> 1,3x1014 bloavezh 164Er
dre skinoù α
168Er
dre skinoù β
169Yb kevanaozet 32,026 devezh]] 169Tm
170Yb 3,04 stabil, 100 neutron
171Yb 14,28 stabil, 101 neutron
172Yb 21,83 stabil, 102 neutron
173Yb 16,13 stabil, 103 neutron
174Yb 31,83 stabil, 104 neutron
175Yb kevanaozet 4,185 devezh 175Lu

176Yb

12,76

> 1,6x1017 bloavezh 172Er
dre skinoù α
176Hf
dre skinoù β
177Yb kevanaozet 1,911 eurvezh 177Lu
  • Skinoù gamma a vez bannet gant an iterbiom-169 goude bezañ bet kenderc'het en ur greizenn derc'hanel ; e-pad miz e c'haller arverañ an andon skinoù Γ-se er vezegiezh, ma erlec'hiont ouzh ar skinoù X.
  • Iterbiom a lakaer a-wezhioù en dir disvergl evit tanavaat e c'hreunennegezh hag evit e galetaat.
  • Evel pister da fardañ laseroù da labourat en trohed-où 1 060-1 120 nm ez implijer iterbiom alies, hogen a-gementadoù munut rak techet eo da deñvalaat al luc'hedañvoù.
  • Peogwir e talm ar gouloù buanoc'h eget ar c'horrwagennoù emeur o klask fardañ horolajoù luc'hel, a vije resisoc'h c'hoazh eget ar re atomek a zo diazezet war talm ar c'heziom Cs-133. War-dro 10−17 eilenn e vije resisted hevelep horolajoù[3].
  1. EMSLEY John, Nature's Building Blocks
  2. Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
  3. PEIK Ekkerhard, New "pendulum" for the ytterbium clock, Physikalisch-Technische Bundesanstalt (en) Liamm oberiant 24 C'HWE 13
Kimiezh | Elfennoù kimiek

Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anvTaolenn beriodek
Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok