Przejdź do zawartości

I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
I Liceum Ogólnokształcące w Rzeszowie
Liceum
Ilustracja
Budynek I LO od strony ul. 3 Maja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Rzeszów

Adres

ul. 3 Maja 15
35-030 Rzeszów

Data założenia

1658

Patron

Stanisław Konarski

Liczba uczniów

967

Dyrektor

Piotr Wanat

Wicedyrektorzy

Alicja Król, Iwona Palczak

Członkostwo

Towarzystwo Szkół Twórczych, Klub Najstarszych Szkół w Polsce

Położenie na mapie Rzeszowa
Mapa konturowa Rzeszowa, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące w Rzeszowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące w Rzeszowie”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „I Liceum Ogólnokształcące w Rzeszowie”
Ziemia50°02′09,092″N 22°00′04,601″E/50,035859 22,001278
Strona internetowa

I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie – szkoła średnia działająca od 1658 przy ulicy 3 Maja w centrum Rzeszowa, pierwotnie jako kolegium pijarskie (do 1785) i gimnazjum (do 1938). Mieści się we wzniesionych dla niej zabudowaniach z klasycyzującą fasadą barokową projektu Tylmana z Gameren w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła Świętego Krzyża. Założenie architektoniczne ze schyłku XVII w. obejmuje także gmach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Nauczyciele dawnego kolegium byli autorami połowy podręczników napisanych dla Komisji Edukacji Narodowej[1]. Do wychowanków szkoły należą Ignacy Łukasiewicz, Władysław Sikorski i Julian Przyboś.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Wojskowy oddział studencki I Gimnazjum w Rzeszowie, 1919

I Liceum Ogólnokształcące jest w drugiej dziesiątce najstarszych szkół średnich w Polsce[2][3][4][1].

Szkoła została ufundowana 19 marca 1658[5] zgodnie z wolą wyrażoną w testamencie Zofii Pudencjanny z Ligęzów (zm. 1649) przez jej szwagra, księcia Jerzego Lubomirskiego, który przejął Rzeszów od męża Zofii w 1653[6]. Erygowana została w dziesięć lat później przez papieża Klemensa IX. Szkoła w latach 1658–1784 funkcjonowała pod nazwą Collegium Ressoviense i prowadzona była przez zakon oo. pijarów. Po upaństwowieniu w latach 1785–1918 edukowała młodzież jako Cesarsko-Królewskie Wyższe Gimnazjum, następnie I Gimnazjum i Liceum. W XVII–XVIII w. słynęła z wysokiego poziomu nauki, przyciągała młodzież z całej Polski[1], a zarazem umożliwiała plebejuszom (80% uczniów w 1670) awans społeczny i wyzwolenie z poddaństwa[1][7]. Zdobywanie szlachectwa poprzez wykształcenie próbował ograniczyć Jerzy Ignacy Lubomirski wydając 1 sierpnia 1743 w zamku rzeszowskim uniwersał do poddanych z miast i wsi, w którym zakazywał „od tegorocznych wakacyi” posyłania synów do szkół na nauki bez pisemnego zezwolenia pod groźbą ścigania ich jako zbiegów[8]. Na szkołę łożyli obok Lubomirskich także mieszczanie rzeszowscy[9]. W XVII–XVIII w. studenci mieszkali w bursie szkolnej lub na stancji w mieście[10]. Mieli własny szynk i kapelę. W aktach miejskich zachowały się ślady ich konfliktów z prawem (bójek, awantur i rabunków)[11]. Szkoła, wówczas ośmioklasowa, miała charakter półwyższej uczelni, kształciła w pedagogium nauczycieli do średnich szkół, profesjonalnych muzyków i prowadziła niższe studia teologiczne[12]. Ponadto prowadzono profesjonalne kształcenie muzyków, a z podręczników wydanych przez nauczycieli korzystała młodzież m.in. w Kijowie.

W okresie Wiosny Ludów (1848–1849) dwudziestu czterech uczniów zostało wydalonych z gimnazjum po zatrzymaniu ich na granicy podczas próby dołączenia do powstania na Węgrzech, w którym walczyły Legiony Polskie gen. Józefa Wysockiego[13].

W 1897 współużytkownikiem budynku szkolnego, skonfiskowanego pijarom przez rząd austriacki, było starostwo powiatu rzeszowskiego, natomiast ówczesny lokal nr 4 na parterze stanowił własność prywatną, nabytą przez prefekta gimnazjum Jana Melichera, po którym odziedziczyła go córka, Szczerbińska, a po niej Teofil Czykiel (ojciec Waleriana), emerytowany dyrektor szkoły z Krosna, z bratem[14].

Obok zabytkowej fasady projektu Tylmana z Gameren w budynku szkoły na uwagę zasługują sklepienia kolebkowo-lunetowe z epoki baroku[15].

Zachowały się zbiory przyrodnicze z drugiej połowy XIX w. W muzeum – klasopracowni historycznej znajdują się zbiory ikonograficzne, dokumenty i eksponaty dotyczące dziejów szkoły. Liceum posiada kolekcję sztandarów. W gabinecie dyrektorskim znajduje się galeria olejnych portretów wybitnych nauczycieli i wychowanków szkoły. Pomieszczenia te ozdabiają repliki lamp wiedeńskiej firmy braci Brinner z XIX w.

Działalność kulturalna nie ograniczała się do murów szkoły i zaowocowała szeregiem inicjatyw na rzecz miasta i społeczności Rzeszowa. Utworzono klub sportowy „Resovia”. dano początek działalności stowarzyszeniu „Lutnia” i teatru amatorskiego „Reduta” oraz muzeum. Po II wojnie światowej szkoła przyczyniła się do rozwoju wyższych uczelni w Rzeszowie[1], przekazując im swój liczący 24 000 woluminów księgozbiór[16] i udostępniając bursę imienia ks. Feliksa Dymnickiego filii UMCS.

Na kanwie własnych doświadczeń szkolnych absolwent gimnazjum Józef Bieniasz napisał powieść pt. Edukacja Józia Barącza (1933)[17].

Szkoła należy do Towarzystwa Szkół Twórczych oraz Klubu Najstarszych Szkół w Polsce. Prowadzi klasy autorskie (informatyka, menedżerska itp.). Liceum wydaje co roku „Sprawozdanie Dyrekcji I LO w Rzeszowie”. publikuje zbiorki poezji uczniów i wychowanków, posiada literaturę o swoich dziejach. Utrzymuje kontakty ze szkołami średnimi za granicą, m.in. z Klagenfurt am Wörthersee (Austria), Bielefeldu (Niemcy), Morpethu (Wielka Brytania). Co roku w szkole odbywa się Ogólnopolska Biesiada Poetycka oraz Festiwal Szkolnych Teatrów Obcojęzycznych.

Kalendarium

[edytuj | edytuj kod]
  • 1655 – Sprowadzenie oo. pijarów do Rzeszowa przez Jerzego Sebastiana Lubomirskiego marszałka wielkiego koronnego;
  • 1658 – Założenie szkoły;
  • 1668 – Erygowanie szkoły przez papieża Klemensa IX;
  • 1684 – Jan III Sobieski dziękował profesorom i uczniom za udział w wiktorii wiedeńskiej;
  • 1702 – Wybudowanie frontowych zabudowań szkoły według projektu Tylmana z Gameren;
  • 1736 – Ks. Stanisław Konarski nauczycielem w Collegium Ressoviense;
  • 1743 – Zarządzenie Jerzego Ignacego Lubomirskiego zakazujące przyjmowania do kolegium synów chłopskich[1][7];
  • 1785 – Powołanie w miejsce szkoły pijarskiej austriackiego gimnazjum cesarsko-królewskiego;
  • 1826 – Wprowadzenie czesnego przez rząd austriacki i spadek liczby uczniów niemal o połowę[1][7];
  • 1831 – Masowy udział młodzieży gimnazjalnej w powstaniu listopadowym;
  • 1834 – Rozbudowa frontu szkoły;
  • 1846 – Aresztowanie nauczycieli i uczniów, uczestników powstania galicyjskiego;
  • 1851 – Cesarz Franciszek Józef I wizytował Rzeszów i szkołę;
  • 1858 – Przekształcenie szkoły z 6-klasowej w 8-klasową;
  • 1860 – Przeprowadzenie I matury w szkole[5];
  • 1872 – Wybudowanie północno-wschodnich skrzydeł szkoły;
  • 1880 – Przyjęcie Gimnazjum na członka Towarzystwa Zoologiczno-Botanicznego w Wiedniu;
  • 1900-14 – Uczestnictwo gimnazjalistów w tajnych organizacjach: Teka, Promień, Zarzewie, Strzelec;
  • 1905 – Współudział uczniów w założeniu klubu sportowego „Resovia”;
  • 1914-21 – Udział nauczycieli, uczniów i absolwentów w walce o niepodległość i granice Polski;
  • 1923 – Nadanie szkole imienia ks. Stanisława Konarskiego;
  • Fasada I LO w Rzeszowie.
    Zachodnia elewacja budynku I LO na obrazie Jerzego Salamona (1987)
    1932-38 – Przekształcenie szkoły w 4-letnie gimnazjum i dwuletnie liceum;
  • 1938 – Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 „I Państwowe Gimnazjum im. Księdza Stanisława Konarskiego w Rzeszowie” zostało przekształcone w „I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Księdza Stanisława Konarskiego w Rzeszowie” (państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), a po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter męski, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym[18].
  • 1939-45 – Udział nauczycieli, uczniów i absolwentów w II wojnie światowej w ruchu oporu;
  • 1949 – Przekształcenie szkoły w 4-letnie liceum;
  • 1960 – Jubileusz 100-lecia pierwszej matury i 300-lecia istnienia Szkoły. I zjazd wychowanków w dniach 11-12 czerwca[19] (do 1960 szkołę ukończyło 3369 absolwentów[20])
  • 1961 – Wybudowanie sali gimnastycznej;
  • 1964 – Przekształcenie męskiego liceum w szkołę koedukacyjną;
  • 1983 – Obchody 325-lecia założenia szkoły. II zjazd wychowanków;
  • 1984 – Przyznanie liceum Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski;
  • 1987 – Utworzenie galerii obrazów wybitnych nauczycieli i wychowanków Liceum;
  • 1989 – Odsłonięcie i poświęcenie pomnika ks. Stanisława Konarskiego;
  • 2008 – Generalny remont i uroczystości 350-lecia szkoły[21];
  • 2018 – Uroczystości 360-lecia szkoły[22];
  • 2022 - Rozpoczęcie rozbudowy istniejącej sali gimnastycznej[23].

Dyrektorzy

[edytuj | edytuj kod]

Poniższy niepełny wykaz obejmuje rektorów (do 1760, 1778–1785), prefektów (1760–1778, 1785–1848) i dyrektorów z pełnym tytułem, sprawujących stanowisko dłużej niż rok[24].

  • Paweł Frankowic (1661–1665)
  • Michał Kraus (1665–1672)
  • Daniel Rosecki (1702–1708)
  • Alojzy Topolski (1722–1725)
  • Stefan Staniewski (1732–1737)
  • Florian od św. Franciszka (1741–1746)
  • Wacław Popiel (1746–1760)
  • Dominik Szybiński (1775–1780)
  • Gracjan Piotrowski (1781–1784)
  • N. Paszkowski (1786–1788)
  • Franciszek Hofman (1789–1801)
  • Kolumb Wisgigel (1805–1810)
  • Jan Melicher (1811–1829)
  • Franciszek Wassura (1830–1840)
  • Józef Bieleczky (1842–1851)
  • Antoni Bielikowicz (1853–1858)
  • Andrzej Oskard (1858–1862)
  • Tomasz Polański (1862–1867)
  • Franciszek Szynglarski (1868–1871)
  • Stanisław Sobieski (1873–1878)[25][26]
  • Walenty Kozioł (1878–1885)
  • Władysław Lercel (1886–1899), filolog klasyczny[27]
  • Józef Nogaj (1899–1905)
  • Emil Kalitowski (1906–1911)
  • Dezydery Ostrowski (1915–1920)
  • dr Jan Kreiner (29 XI 1920[28][29]–1922[30]
  • Szczęsny Jasiewicz (1922[31]–1925[32])
  • Wawrzyniec Wilk (1925–1933)[33][5]
  • Mieczysław Adamowski (1935–1947), ocalił księgozbiór i archiwum szkolne w latach wojny, bibliotekarz Liceum 1957–1964[34][35][36][37]
  • Paweł Jakubowicz (1950–1958)
  • Marian Kilarski (1958–1962)
  • Władysław Witek (1962–1971)
  • Stanisław Piszcz (1971–1981)
  • Ryszard Kisiel (1982–2014)

Nauczyciele i wychowankowie

[edytuj | edytuj kod]
Zjazd absolwentów rzeszowskiego gimnazjum z 1904 w 1924

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g Świeboda 1983 ↓.
  2. Kaliski "Asnyk" najstarszy w Polsce. [dostęp 2007-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
  3. Szkoły w Polsce przynależne do SNS, Stowarzyszenie na rzecz Najstarszych Szkół w Polsce, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2023-02-28].
  4. Barbara Wesoła, Najstarsze licea ogólnokształcące w Polsce. Te mury pamiętają nawet kilkaset lat historii. Poznaj najstarsze szkoły, Strefa Edukacji, 7 lutego 2023.
  5. a b c Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 154.
  6. Anusik 2022 ↓, s. 119–20.
  7. a b c Szybiak 1985 ↓, s. 221.
  8. Pęckowski 1913 ↓, s. 66–69, 119.
  9. Pęckowski 1913 ↓, s. 118.
  10. Pęckowski 1913 ↓, s. 119.
  11. Pęckowski 1913 ↓, s. 120–121.
  12. Pęckowski 1913 ↓, s. 118–119.
  13. Szela 2011 ↓, s. 916.
  14. Kronika. Starożytności. „Kuryer Rzeszowski”, s. 3, Nr 36 z 5 września 1897. 
  15. Świeboda 1991 ↓.
  16. Stępień 2010 ↓, s. 112, 114–116.
  17. Zbigniew Wawszczak. Wychowankowie rzeszowskiego gimnazjum o dawnym i dzisiejszym Rzeszowie, serenadach pod oknami pięknych rzeszowianek i akcji na cesarsko-królewskie orły. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 142, s. 6, 16 czerwca 1960. 
  18. Państwowe licea i gimnazja w Okręgu Szkolnym Lwowskim. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 6, s. 263, 30 czerwca 1938. 
  19. Jubileuszowe uroczystości w Rzeszowie. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 138, s. 9, 11-12 czerwca 1960. 
  20. 100 lat. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 138, s. 2, 11-12 czerwca 1960. 
  21. Jubileusz 350-lecia I Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie, rzeszow.wyborcza.pl, 2008-07-21, [dostęp 2019-06-02]
  22. a b c d e f 360 lat I Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie. rzeszow.uw.gov.pl, 2018-10-01. [dostęp 2019-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-02)].
  23. Przy I LO w Rzeszowie powstaje nowoczesna hala sportowa [online], halorzeszow.pl, 13 lipca 2023 [dostęp 2023-07-13].
  24. Ochenduszko 2008 ↓, s. 735–737.
  25. Meissner 2010 ↓, s. 92–93.
  26. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1876. Rzeszów, 1876, s. 53, 72.
  27. Rejman 2009 ↓, s. 184.
  28. Sprawozdanie Gimnazjum Państwowego w Gródku Jagiellońskim za rok szkolny 1920/21. Lwów: 1921, s. 3.
  29. Sprawozdanie Dyrekcji I. Gimnazjum Państwowego w Rzeszowie za rok 1920/21. Rzeszów: 1921, s. 3.
  30. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy dla Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 7, s. 214, 10 czerwca 1922. 
  31. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy dla Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 11, s. 364, 4 września 1922. 
  32. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 13, s. 247, 15 sierpnia 1925. 
  33. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 17, s. 330, 1 listopada 1925. 
  34. Stępień 2010 ↓, s. 115–116.
  35. Meissner 2010 ↓, s. 93–94.
  36. Starnawski 1976 ↓, s. 197.
  37. Adamowski Mieczysław [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2023-03-05].
  38. Spis maturzystów 1938 ↓, s. VII jako Mojżesz Allerhand.
  39. Tomasz Krzyżowski, Błogosławiony ks. Jan Balicki, „Folia Historica Cracoviensia”, 15/16, 2010, s. 589, DOI10.15633/fhc.1499, ISSN 2391-6702 [dostęp 2023-11-23].
  40. Spis maturzystów 1938 ↓, s. IX.
  41. Spis maturzystów w latach 1860–1938. W: Sprawozdanie Dyrekcji I Państwowego Gimnazjum im. ks. St. Konarskiego w Rzeszowie za rok szkolny 1937/38. Rzeszów: 1938, s. VII-LXXII.
  42. Spis maturzystów 1938 ↓, s. XI, XX.
  43. K. Kaczmarski, Stefan Hakalla (1890-1940), [w:] Słownik biograficzny polskiego obozu narodowego, red. K. Kawęcki, t. 2, Warszawa 2021, s. 80.
  44. a b I Liceum Ogólnokształcące. rzeszow.pl. [dostęp 2019-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-02)].
  45. Rojek Marian, Biskup pomocniczy Archidiecezji Przemyskiej. [dostęp 2014-04-02].
  46. Siarka. 1990, nr 46, Kopalnia i Zakłady Przetwórcze Siarki „Siarkopol” w Tarnobrzegu, 1990 [dostęp 2022-08-18] (ang.).
  47. Kronika. Zjazd koleżeński. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 24 z 1 czerwca 1913. 
  48. Wspomnienie o profesorze Sylwestrze Wójciku. czudec.pl. [dostęp 2016-08-23].
  49. Zych Franciszek. W: Tekstowa Kartoteka Osobowa Przemyślan.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]