Przejdź do zawartości

Modlitewnik niderlandzki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Modlitewnik niderlandzki
Geert Groote, Getijdenboek
Ilustracja
Karta 14r
Oznaczenie

Rps 3779 I

Autor iluminacji

Mistrz en grisaille z Delftu

Data powstania

około 1440

Rodzaj

modlitewnik

Język

niderlandzki

Technika

pergamin

Rozmiary

14,5×10 cm

Liczba kart

203 + VIII

Miejsce przechowywania

Biblioteka Narodowa w Warszawie

Modlitewnik niderlandzki (hol. Geert Groote, Getijdenboek) – niderlandzki iluminowany modlitewnik z XV w., znajdujący się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Według ustaleń Stanisławy Sawickiej (1938) modlitewnik mógł powstać około 1440 w pobliżu Utrechtu, być może w klasztorze św. Agnieszki w Delfcie[1]. Autorem iluminacji mógł być tzw. Mistrz en grisaille z Delftu[2]. Do Polski manuskrypt trafił w XVIII w., zakupiony przez Józefa Andrzeja Załuskiego, i znalazł się w zbiorach Biblioteki Załuskich[3][4]. W czasie zaborów znajdował się w Petersburgu w Bibliotece Ermitażu i Cesarskiej Bibliotece Publicznej[2]. Obecnie modlitewnik przechowywany jest w zbiorach Biblioteki Narodowej pod sygnaturą Rps 3779 I (historyczne sygnatury manuskryptu to: 5.2.107, Hol.O.v.I.3, BN akc. 7532)[5][2].

W 1994 badania modlitewnika prowadził znawca niderlandzkich rękopisów iluminowanych prof. James H. Marrow z Uniwersytetu Princeton[4]. Stwierdziwszy zły stan zachowania kodeksu, zorganizował wraz z żoną Emily Rose wsparcie renowacji w kwocie 5 tys. dolarów amerykańskich[4]. Dzięki temu w 1995 rozpoczęła się gruntowna renowacja modlitewnika prowadzona w Zakładzie Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych BN[4].

Pergaminowy manuskrypt ma wymiary 14,5×10 cm[2]. Składa się z 203 kart i VIII kart dodatkowych[2][6]. Oprawa z deski obciągniętej skórą z tłoczeniami pochodzi prawdopodobnie z XVII wieku[6][2]. W wyniku nieprawidłowego złożenia przez introligatora dwóch pierwszych składek kolejność kart została zaburzona[6].

Modlitewnik w języku holenderskim przeznaczony był do prywatnych modlitw dla osób świeckich[3]. Na treść modlitewnika składa się: kalendarz, Godzinki o Krzyżu Świętym, Godzinki o Najświętszej Marii Pannie, psalmy pokutne, modlitwy za zmarłych, litanie i modlitwy do świętych, modlitwy na różne okazje[1].

Zdobienia modlitewnika
  • 10 miniatur wykonanych techniką en grisaille wzbogaconych niewielkimi złoceniami (8 pierwszych miniatur przedstawia pasję Chrystusa)[6]
  • duże wielobarwne inicjały o ornamentyce roślinnej z towarzyszącymi bordiurami na marginesach (na 29 kartach)[6]
  • dwubarwne (niebieskie i czerwone) inicjały z rysunkiem stylizowanej wici roślinnej (na 13 kartach)[6]
  • niebieskie i czerwone inicjały graficzne (na większości kart z tekstem)[6]
  • rubrykowanie (wyróżnianie niektórych liter i słów czerwoną barwą)[6]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Karłowska-Kamzanowa 2001 ↓, s. 95.
  2. a b c d e f Inwentarz rękopisów 2012 ↓, s. 105.
  3. a b Sobucki, Jarmińska i Rams 1998 ↓, s. 134.
  4. a b c d Woźniak 2001 ↓, s. 105.
  5. Getijdenboek. Polona. [dostęp 2021-02-22].
  6. a b c d e f g h Woźniak 2001 ↓, s. 106.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Inwentarz rękopisów do połowy XVI wieku w zbiorach Biblioteki Narodowej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2012. ISBN 978-83-7009-619-9.
  • Alicja Karłowska-Kamzanowa. Geneza i funkcje ideowe „Modlitewnika niderlandzkiego” ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie. „Rocznik Biblioteki Narodowej”. XXXI–XXXIV, s. 95–104, 2001. Biblioteka Narodowa. 
  • Władysław Sobucki, Danuta Jarmińska, Donata Rams. Rękopiśmienne skarby Biblioteki Narodowej – badania technologiczne. „Ochrona Zabytków”. 51/2 (201), s. 133–146, 1998. 
  • Maria Woźniak. Konserwacja „Modlitewnika niderlandzkiego”. „Rocznik Biblioteki Narodowej”. XXXI–XXXIV, s. 105–109, 2001. Biblioteka Narodowa. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]