Stanisława Argasińska-Choynowska
Stanisława Argasińska (przed 1911) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Typ głosu | |
Gatunki | |
Zawód | |
Aktywność |
od 1909 |
Zespoły | |
Opera Lwowska, Opera Narodowa |
Stanisława Argasińska-Choynowska, także: Argasińska, Chojnowska (ur. 31 maja 1888 w Stanisławowie, zm. 19 marca 1961 w Krakowie) – polska primadonna i śpiewaczka estradowa, pedagożka śpiewu. Jedna z pierwszych polskich artystek radiowych.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Była prastryjeczną siostrą artystek plastyczek Marii Michałowskiej i Izabelli Sternińskiej – dziadek śpiewaczki Włodzimierz Jan Argasiński oraz Jan Paweł Argasiński, dziadek sióstr Szerskich, byli braćmi[1].
20 kwietnia 1912 wyszła za mąż za architekta Jana Choynowskiego (1882–1940), ale nadal używała nazwiska Argasińska (czasem Argasińska-Choynowska)[2][3].
W 1907 uczyła się śpiewu u Adeliny Paschalis-Souvestre w Dreźnie[2].
Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim, wraz z mężem i Ewą Choynowską-Dzieduszycką (1913–1985) (kwatera 126, rząd 1, miejsce 16, inw. 33177)[4].
Twórczość i praca zawodowa
[edytuj | edytuj kod]Argasińska była sopranistką występującą zarówno w repertuarze poważnym, jak i rozrywkowym. Sławę przyniosły jej kreacje operowe, a popularność zawdzięczała estradzie. Koncertowała w wielu miejscach w Polsce i za granicą. Pracowała też jako jurorka i nauczycielka śpiewu, szczególnie w powojennym okresie aktywności zawodowej.
Józef Kolesiński wspomina Argasińską jako jedną z najwybitniejszych polskich śpiewaczek powojennych, z którą spotkał się jako z jurorką podczas przesłuchań do zespołu „Śląsk” w 1953 r.[5]
Role operowe i koncerty
[edytuj | edytuj kod]W październiku 1909 r. koncertowała w Warszawie – śpiewała pieśni Zygmunta Noskowskiego podczas rozpoczęcia sezonu przez Warszawską Orkiestrę Władysława ks. Lubomirskiego w Filharmonii Warszawskiej[6]. W następnych latach wystąpiła też w Krakowie (29 XII 1910) oraz w Dreźnie (28 II 1911). Następnie śpiewała w Niemczech, a 11 IV 1913 ponownie wystąpiła w Krakowie[2].
W sezonie 1915–1916 występowała we Lwowie w Teatrze Miejskim[2], gdzie występowała m.in. jako Mussita w Cyganerii[7] czy w roli Małgorzaty w Fauście – jej występ tak relacjonował Tadeusz Majerski:
Rola Małgorzaty dostała się w prawdziwie odpowiednie ręce p. Argasińskiej. Z roli tej mającej już w sobie coś z utartego szablonu – dosyć skostniałej – zrobiła p. Argasińska-Chojnowska rzecz nową. Małgorzata p. Chojnowskiej nie była ani sentymentalna „Gretchen” niemiecką, ani filigranową, przeckliwą figurką francuską. Była to „Małgorzata” tak piękna i idealna w swym naiwnym wyrazie; prostocie i szczerości uczucia, że o lepszej kreacji niemarzyłby może i Goethe i Gounod. Studjum ruchu: załamanie i splot rąk, ruch głowy, wycięcie postaci – przeprowadzone było subtelnie. Żadnej nielogiczności w ruchu, prawda w wyrazie – oto cechy kreacji p. Arg. Chojnowskiej.
W dalszej części recenzji opisując głos śpiewaczki:
Jak wielką jest mistrzynią p. Chojnowska we władaniu głosem, o tem każdy łatwo przekonać się może obserwując: jej idealny układ ust w czasie śpiewu, jej czysto włoski sposób atakowania nut, oddech, czy przepiękne „mise de voix”, które – mam nadzieję – dojdzie z czasem do batlistiniowskiego „mise de voix”. Nie tylko głos metaliczny, piękny w brzmieniu, ale przedewszystkiem niezrównana szkola – stawiają p. Chojnowską w rzędzie najpierwszych śpiewaczek[8].
W 1917 r. zadebiutowała w Warszawie jako Małgorzata w Fauście (4 IX) i uzyskała angaż w Teatrze Wielkim. Śpiewała partie sopranowe w operach: Straszny dwór (Hanna), Carmen (Micaela), Pajace (Nedda), Żydówka (Eudoksja) oraz partię tytułową w Halce[2][9]. W sezonie letnim 1918 r. śpiewała w Krakowie w ramach programu Krakowskiego Towarzystwa Operowego, a w sezonie 1918–1919 wróciła do obsady Teatru Miejskiego we Lwowie[2], gdzie dyrektorem opery i operetki był wówczas Stanisław Niewiadomski[10].
Od 1920 r. występowała z zespołem Teatru Wielkiego, z którym występowała m.in. na Śląsku: w Gleiwitz (Gliwicach), Beuthen (Bytomiu) czy Kattowitz (Katowicach), a także w Poznaniu (na Festiwalu Muzyki Polskiej w 1929 r.[11]). W Polsce śpiewała też gościnnie, m.in. w Warszawie (1920, 1923, 1924) i we Lwowie (1922). Koncertowała w wielu miastach europejskich, m.in.: w Sofii (lipiec 1922), Paryżu (1927), Bukareszcie, Tallinnie[2] czy w Sztokholmie – na zaproszenie Szwedzko-Polskiego Komitetu dla Obchodów Święta Narodowego 3 Maja 1924 r. (SvenskPolsk Kommitté för Firande av Nationaldagen den 3 maja 1924, od 1926 Towarzystwo Szwedzko-Polskie[12]) śpiewała gościnnie podczas pierwszej tego rodzaju uroczystości w Szwecji i „zainteresowała szwedzką krytykę muzyczną walorami pieśni polskiej”[13].
W 1925 r. była członkinią zrzeszenia artystów operowych, którzy występowali jako „Opera dla Kresów Wschodnich”, a którym kierował Bronisław Wolfstahl[2][14]. Koncertowała też w Ameryce Południowej – w 1930 r. śpiewała dla Polonii w Brazylii, gdzie odwiedziła m.in. Rio de Janeiro i Kurytybę[15].
Po raz ostatni wystąpiła w Teatrze Wielkim w Warszawie w partii Cho-Cho-San w Madame Butterfly (6 IV 1932)[2].
W 1934 koncertowała w Zamościu[16].
Występy radiowe
[edytuj | edytuj kod]Argasińska była jedną z pierwszych w Polsce śpiewaczek radiowych. Już w 1925 r. występowała obok takich artystów jak Aleksander Michałowski, Róża Benzefowa, Adam Dobosz, Trio Wiłkomirskich czy Jan Kiepura podczas eksperymentalnych audycji Próbnej Stacji Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie, w której codziennym programem muzycznym kierował Karol Józef Stromenger[17][18]. Występowała w później Polskim Radiu w zróżnicowanym repertuarze, np. wykonując pieśni czeskie czy francuskie[19][20][21]. W 1928 r. emitowano koncert „dla żołnierza polskiego” z okazji imienin Józefa Piłsudskiego z jej udziałem[22], a w 1933 r. śpiewała z okazji 15-lecia odzyskania niepodległości[23].
Praca pedagogiczna
[edytuj | edytuj kod]Przed II wojną światową była pedagożką w Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie[24].
Po wojnie związała się z Katedrą Wokalistyki na Wydziale Wokalno-Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie, gdzie prowadziła klasę śpiewu[25]. Pracowała też na Wydziale Wokalnym Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach[26]. Wśród jej wychowanek znalazła się m.in. Jadwiga Romańska, pierwsza kierowniczka powstałej tam w 1976 r. Katedry Wokalistyki, która tak wspominała swój pobyt na studiach w Krakowie:
Wynagradzała trudy atmosfera Krakowa i wspaniali ludzie, jakich spotykałam na przykład w mieszkaniu prof. Argasińskiej przy Kossaka. Bywało, że poznany tam Stefan Kisielewski siadał do fortepianu i mi akompaniował, mówiąc do Argasińskiej: „Stasieńka, czy ty wiesz, co ty masz? To dziecko trzeba wyprowadzić na szerokie wody”[27].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Elżbieta Kościelak, Maria Michałowska, Wrocław: Galeria Kościelak, 2014, s. 92.
- ↑ a b c d e f g h i Stanisława Argasińska-Choynowska, w: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, t. I, PWN Warszawa 1973.
- ↑ Stanisława Argasińska-Choynowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-08] .
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAWA ARGASIŃSKA-CHOYNOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-07-18] .
- ↑ Wojciech Poprawa , Człowiek ze „Słonecznej Republiki”, „Opera cafe”, luty 2011, s. 8 .
- ↑ Chwila bieżąca. Z Filharmonii Warszawskiej, „Biesiada Literacka”, nr 44 (1759), 29 października 1909, s. 359 .
- ↑ Tadeusz Majerski, Z życia artystycznego, 31.05.1915, za: https://zbruc.eu/node/37508.
- ↑ Tadeusz Majerski, Z życia artystycznego, 18.05.1915, za: https://zbruc.eu/node/36233.
- ↑ Paweł Chynowski, Stanisław Moniuszko. Halka [program], Warszawa: Teatr Wielki w Warszawie – Opera Narodowa, 1995, s. 12, https://e-teatr.pl/files/programy/2013_12/58243/halka_teatr_wielki_warszawa_1995.pdf
- ↑ Danuta Grzeszczak , Teatr Miejski we Lwowie i jego dyrektor w sezonie 1918–1919, „Roczniki Humanistyczne”, 1 (58), 2010, s. 57 .
- ↑ Aleksandra Smoczkiewiczowa, Państwowe Konserwatorium Muzyczne w Poznaniu w moich wspomnieniach z lat międzywojennych, w: Kronika Miasta Poznania 1995, R. 63, Nr 4, Poznań w literaturze, literatura w Poznaniu, red. Jacek Wiesiołowski, Poznań 1995, s. 389–404, s. 401–402 url.
- ↑ Svensk-polska samfundet [online] [dostęp 2019-07-19] (ang.).
- ↑ Adam Staniszewski , Działalność Towarzystwa Szwedzko-Polskiego na tle propagandy antypolskiej w Szwecji w okresie międzywojennym, „Zapiski Historyczne”, 1 (75), 2010, s. 105, 109 .
- ↑ Bronisław Wolfstahl, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-08] .
- ↑ Przybycie do Kurytyby znanej artystki śpiewaczki polskiej p. Stanisławy Argasińskiej-Chojnowskiej, „Lud”, R. 11: No. 33, 10 maja 1930, s. 2 .
- ↑ Andrzej Kędziora , Muzyczny kraj w Zamościu [online], zamosciopedia.pl, 14 marca 2015 [dostęp 2019-07-18] (pol.).
- ↑ Piotr Dmitrowicz , Andrzej Sowa , Karol Józef Stromenger [online], Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2019-07-18] (pol.).
- ↑ Elżbieta Kaszuba , The Model of Radio Broadcasting in the Second Polish Republic. Concepts – Struggle for the License – Experimental Radio of the Polish Radiotechnical Society, „Społeczeństwo i ekonomia = Society and Economics”, 1 (1), 2014, s. 151–152 .
- ↑ Radjo. Ciekawsze audycje tygodnia, „Goniec Śląski”, 12 czerwca 1933, s. 5 .
- ↑ Polskie Radjo. Program Radjostacji Warszawskiej, fala III, „Warszawianka”, 7 marca 1928, s. 6 .
- ↑ Programy radjowe, „Dzień Pomorski”, nr 299, 27 grudnia 1935, s. 9 .
- ↑ Co usłyszymy dziś przez radjo, „Hasło Łódzkie”, nr 79, 19 marca 1928, s. 2 .
- ↑ Muzyczny dorobek niepodległej Polski, „Gazeta Szamotulska”, 21 listopada 1933, s. 3 .
- ↑ Leszek Mazepa, Szkolnictwo muzyczne we Lwowie (XV – XX w.), w: Lwów. Miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Henryk W. Żaliński i Kazimierz Karolczak, tom I, Kraków 1995, s. 19–26, s. 24, http://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/2721/PM194_lwow_miasto_spoleczenstwo_kultura_t1.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
- ↑ Wydział Wokalno-Aktorski [online], Akademia Muzyczna w Krakowie [dostęp 2019-07-18] (pol.).
- ↑ Historia – Instytut Wokalno-Aktorski [online] [dostęp 2019-07-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-18] (pol.).
- ↑ Życie wspaniałe, okrutne i bezlitosne. Wielkiej primadonny JADWIGI ROMAŃSKIEJ zwierzenia z 80 lat, „Dziennik Polski”, nr 91, Wysłuchał i ułożył: Wacław Krupiński, e-teatr.pl, 17 kwietnia 2008 [dostęp 2019-07-18] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mała encyklopedia muzyki, Warszawa 1968, s. 58.
- Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, t. I, Warszawa: PWN 1973, s. 8.