Przejdź do zawartości

Władysław Bieńkowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Bieńkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 marca 1906
Łódź, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

15 kwietnia 1991
Warszawa, Polska

Minister oświaty
Okres

od 13 listopada 1956
do 27 października 1959

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Feliks Baranowski

Następca

Wacław Tułodziecki

Dyrektor Biblioteki Narodowej
Okres

od 1948
do 1956

Poprzednik

Stefan Vrtel-Wierczyński

Następca

Bogdan Horodyski

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Oświaty
Okres

od 1945
do 1946

Przynależność polityczna

Polska Partia Robotnicza

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Krzyża Grunwaldu II klasy Warszawski Krzyż Powstańczy Medal za Warszawę 1939–1945 Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Nagrobek Władysława Bieńkowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Władysław Bieńkowski, ps. „Kwiek”, „Nartowski” (ur. 17 marca 1906 w Łodzi, zm. 15 kwietnia 1991 w Warszawie) – polski publicysta, socjolog i polityk, w latach 1945–1946 podsekretarz stanu w Ministerstwie Oświaty, w latach 1948–1956 dyrektor Biblioteki Narodowej, w latach 1956–1959 minister oświaty, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III i IV kadencji, współpracownik Komitetu Obrony Robotników.

Działalność

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Łodzi w rodzinie robotniczej, od 1928 mieszkał w Warszawie. Był absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego[1] – w latach 1926–1934[2] studiował tam – z przerwami – polonistykę, historię i filozofię. W latach 1929–1939 był kierownikiem biblioteki Monopolu Spirytusowego. Od 1930 do 1936 był działaczem Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie” i Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Współpracował z Komunistyczną Partią Polski. W czasie II wojny światowej był nauczycielem w zachodniej Białorusi (1939–1940), pracował nad podręcznikiem historii literatury polskiej we Lwowie (od 1940 do 1941), był pracownikiem umysłowym w przedsiębiorstwie transportowym w Warszawie (1942–1944), a także redaktorem pism konspiracyjnych: „Literatury Walczącej i Przełomu” (1942), „Głosu Warszawy” (1943), „Trybuny Wolności” oraz w 1943 członkiem Centralnej Redakcji Polskiej Partii Robotniczej (współtworzył partię w 1942). Od 1942 do 1945 członek Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, otrzymał stopień podpułkownika[3][4].

W latach 1945–1946 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Oświaty. Od 13 listopada 1956 do 27 października 1959 był ministrem tego resortu w rządach Józefa Cyrankiewicza. W latach 1948–1956 był dyrektorem Biblioteki Narodowej[5]. Od 1955 do 1962 związany z Klubem Krzywego Koła. Był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu[6].

Od 1945 do 1947 był członkiem Komitetu Centralnego PPR (od 1946 jednocześnie kierownikiem wydziału propagandy i członkiem sekretariatu, w którym ponownie zasiadał w 1948). Następnie – do 1970 – należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Delegat na III Zjazd PZPR w 1959. Pełnił mandat posła do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III i IV kadencji.

Przez około 10 lat (do 1970) był wiceprzewodniczącym Państwowej Rady Ochrony Przyrody. 20 sierpnia 1980 podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[7].

Był mężem Flory Bieńkowskiej z domu Zaborowskiej, ojcem Ewy i Andrzeja.

Zmarł w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 279-4-27)[8].

Poglądy

[edytuj | edytuj kod]

Władysław Bieńkowski podczas wojny był jednym z ideologów i organizatorów PPR i powstałej w 1943 KRN, a także redaktorem prasy komunistycznej.

W 1959 odszedł z Ministerstwa Oświaty w proteście przeciwko usunięciu religii ze szkół. W latach 60. stał się krytykiem realnego socjalizmu. Zaczął publikować w wydawnictwach emigracyjnych, za co w 1970 został usunięty z PZPR. Po 1976 stał się współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników oraz KSS KOR i w 1978 członkiem założycielem Towarzystwa Kursów Naukowych[9].

Wybrane publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Nauka o Polsce współczesnej (1948),
  • O pseudo-nauce bibliologii i o najpilniejszych zadaniach bibliografii (1953),
  • Rewolucji ciąg dalszy (1957),
  • Motory i hamulce socjalizmu (1968)[10],
  • Socjologia klęski. Dramat gomułkowskiego czternastolecia (1971)[11],
  • Drogi wyjścia (1971)[12],
  • Socjalizm po 60 latach (1978)[13],
  • Zrozumieć społeczeństwo (1988)[14].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Ryszard Terlecki, Uniwersytet Latający i Towarzystwo Kursów Naukowych 1977–1981, wyd. Kraków-Rzeszów 2000, s. 251.
  2. Bartosz Kaliski: Jan Lityński. W: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. T. 2. Warszawa: Ośrodek Karta, 2002, s. 41–43.
  3. Bartłomiej Kapica, (Nie)reformowalny „realny socjalizm”? Władysława Bieńkowskiego analiza systemu komunistycznego w Polsce oraz pomysły na jego naprawę [online] [dostęp 2021-04-18].
  4. Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2021-04-18].
  5. Halina Chamerska, Dyrektor Biblioteki Narodowej w trudnych latach 1948–1956 – Władysław Bieńkowski, [w:] Danuta Ostaszewska, Wiesława Żukowska (red.), Organizatorzy i inspiratorzy, Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, 5, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 1997, s. 30–40, ISBN 83-85778-78-0.
  6. „Trybuna Robotnicza”, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958, s. 2.
  7. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
  8. Cmentarz Stare Powązki: FLORA BIEŃKOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-08-17].
  9. Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2020-12-09].
  10. Motory i hamulce socjalizmu
  11. Socjologia klęski. Dramat gomułkowskiego czternastolecia
  12. Drogi wyjścia
  13. Socjalizm po 60 latach
  14. Władysław Bieńkowski, publikacje w BN [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-04-18].
  15. M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 206 („za zasługi w walce zbrojnej z okupantem w akcji konspiracyjnej i przy odbudowie kraju”).
  16. Odznaczeni Warszawskim Krzyżem Powstańczym, „Stolica”, nr 43, 26 października 1986, s. 21.
  17. M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).
  18. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  19. Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
  20. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 6, 10 marca 1964, s. 6.
  21. Uhonorowani pamiątkowymi medalami, „Trybuna Robotnicza”, nr 307, 30 grudnia 1983, s. 3.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Barteczko E.: 30 rocznica śmierci Władysława Bieńkowskiego, sbp.pl, 15 kwietnia 2021.
  • Bieńkowski Władysław, [w:] Encyklopedia Warszawy / [red. prowadzący Bartłomiej Kaczorowski], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994, s. 66–67.
  • Bieńkowski Władysław, [w:] Leksykon historii Polski / Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Warszawa: „Wiedza Powszechna” 1995, s. 51.
  • Bieńkowski Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-19].
  • Chamerska H.: Dyrektor Biblioteki Narodowej w trudnych latach 1948–1956 – Władysław Bieńkowski. [w:] Organizatorzy i inspiratorzy. Warszawa: SBP 1997, s. 30–40 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, 5).
  • Chamerska H.: Władysław Bieńkowski. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement II. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2000, s. 22.
  • Kapica B.: (Nie)reformowalny „realny socjalizm”? Władysława Bieńkowskiego analiza systemu komunistycznego w Polsce oraz pomysły na jego naprawę., [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty. Warszawa: IPN 2013, s. 72–80.
  • Kapica B.: Władysław Bieńkowski – współpracownik Komitetu Obrony Robotników i członek Towarzystwa Kursów Naukowych., [w:] Opozycja demokratyczna w PRL w latach 1976–1981. Red. W. Polak, J. Kufel, P. Ruchlewski. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności 2012, s. 513–530.
  • Kisielewski S.: O Władysławie Bieńkowskim. „Kultura” 1991, nr 7/8.
  • Mołdawa T.: Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991. Warszawa: PWN, 1991, s. 337. ISBN 83-01-10386-8. OCLC 69290887.
  • Stomma S.: Drwiący Piłat. O Władysławie Bieńkowskim refleksja. „Tygodnik Powszechny” 1991, nr 21.