Türkiye'deki siyasi partiler listesi
| Makale serilerinden |
| Türkiye'de siyaset |
|---|
 |
Bu maddede, Türkiye'de resmî olarak faaliyet gösteren siyasi partiler listelenmektedir. Türkiye, cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemli cumhuriyet ile yönetilmektedir ve 1945 yılından beri çok partili sistem uygulanmaktadır. Siyasi parti illerin kuruluşları, teşkilatlanmaları, işleyişleri, faaliyetleri ve denetlenmeleri gibi esaslar 22 Nisan 1983 tarihinde kabul edilen Siyasi Partiler Kanunu ile düzenlenmektedir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı herkes, yasa ile belirlenen şartları sağladığı sürece önceden izin almaksızın siyasi parti kurma hakkına sahiptir.[1]
Siyaset bilimcilerine göre Türkiye'de siyasi partilerin oluşumu, Osmanlı İmparatorluğu'ndan günümüze uzanan bir geçiş süreci olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, Türkiye'de kurulan siyasi parti sisteminin geçmişi, Osmanlı'dan devralınan parlamenter geleneğin oluşum süreçlerine bakılarak anlaşılmalıdır. Türk toplumlarında meclis kavramı, ilk devletlerin kurulduğu dönemlerden beri var olmuştur. Ancak anayasal bir süreç olarak parlamenter sistemin oluşumu, 19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı siyasi sisteminde görülmeye başlamıştır. Bu anlamda Türkiye'nin ilk yazılı anayasası, 1876 yılında yürürlüğe giren Kanun-i Esasi'dir. Kanun-i Esasi'ye giden yolda ise 1808 Sened-i İttifak, 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı gibi gelişmeler, anayasa sürecine geçişte atılan önemli adımlar olarak kabul edilebilir.[2]
Türkiye'de etkin parti sayısı her yıl değişkenlik göstermektedir. Bir yıl içinde birçok parti kurulurken, bazıları da çeşitli nedenlerle siyasetten çekilmektedir. Etkin parti sayı çeltiğini İçişleri Bakanlığı tutmaktadır. Her parti kuruluşu sırasında İçişleri Bakanlığı'na dilekçe verir ve İçişleri Bakanlığı partilerin kongrelerini yapıp yapmadığını ve sürekliliğini takip eder. Etkin olmaktan kasıt, "siyasi düşüncelerini ortaya koymaya devam eden ve olağan toplantılarını yapan parti" anlamındadır.[3]
Partilerin seçime girebilmesi için siyasi partiler kanununun 36. maddesine göre, illerin en az yarısında oy verme gününden en az altı ay evvel yani 41 ilde teşkilat kurmuş ve büyük kongrelerini yapmış olması gerekmektedir.[4] Ancak etkin olan partilerin birçoğu bu sayıya sahip değildir. Bu partiler, "tabela partisi" olarak adlandırılan, belli bir seçmen kitlesi olmayan ve seçimlere girme yeterliliğini sağlamayan küçük partilerdir.[5] Partilerin adları eğer Yüksek Seçim Kurulu'nun şartlarını yerine getirirse oy pusulalarında bulunur.[6] Genel seçimlerde oyların %7'sinden fazlasını alan ve parlamentoda temsil edilir.[7]
Nisan 2024 itibarıyla Türkiye'de 139 siyasi parti etkin durumda bulunmaktadır.[8][9]
Mecliste temsil edilen siyasi partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]2023 yılı itibarıyla TBMM'de sandalye sahibi partilere ilişkin genel bilgiler burada listelenmektedir. Milletvekili sayısı aynı olan siyasi partiler alfabetik olarak sıralanır.
Mecliste temsil edilmeyen ancak diğer organlarda temsil edilen siyasi partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Siyasi parti | Kuruluş | Siyasi pozisyon | İdeoloji | Lider | Ulusal üyelik | Belediye Meclisleri | İl Genel Meclisleri | Yerel yönetim | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Büyük Birlik Partisi | 1993 | Aşırı sağ | Türk milliyetçiliği Sosyal muhafazakârlık |
Mustafa Destici | Cumhur İttifakı | 261 / 20.953 |
11 / 1.282 |
19 / 1.393 | |
| Gelecek Partisi | 2019 | Sağ | Muhafazakârlık Ekonomik liberalizm |
Ahmet Davutoğlu | — | 11 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
| Memleket Partisi | 2021 | Merkez | Atatürkçülük Popülizm |
Muharrem İnce | — | 10 / 20.953 |
0 / 1.282 |
1 / 1.393 | |
| Türkiye Komünist Partisi | 2001 | Aşırı sol | Komünizm Marksizm-Leninizm |
Kemal Okuyan | — | 9 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
| Anavatan Partisi | 2011 | Merkez sağ | Sağ popülizm Muhafazakârlık |
İbrahim Çelebi | — | 6 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
| Sol Parti | 2019 | Sol | Sosyalizm İlericilik |
Kolektif liderlik | — | 5 / 20.953 |
0 / 1.282 |
2 / 1.393 | |
| Bağımsız Türkiye Partisi | 2001 | Merkez | Muhafazakârlık Popülizm |
Hüseyin Baş | — | 2 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
| Milli Yol Partisi | 2021 | Aşırı sağ | Türk milliyetçiliği Ülkücülük |
Remzi Çayır | — | 1 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
Temsil edilmeyen siyasi partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kayda değer küçük partilerin bir tablosudur. Tüm küçük siyasi partiler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na kayıtlıdır ancak Yüksek Seçim Kurulu tarafından seçimlere girme yeterliliği tespit edilmedikleri sürece bu listeye girememektedirler. Siyasi partiler kanununa göre, siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için illerin en az yarısında teşkilat kurması ve büyük kongrelerini seçimlerden en az altı ay önce yapması gerekir.[10]
Diğer siyasi partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıda listelenen siyasi partiler, resmi olarak seçime katılma yeterliliğini sağlayamamaktadır.[11]
|
|
|
|
Faaliyette bulunamayan siyasi partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu partiler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının yayımladığı faaliyette olan siyasi partiler arasında yer almamaktadır.[8] Ayrıca resmi olarak kapatılmış, kapanmış ya da resmi olarak kurulmuş değillerdir. Devam eden mahkeme süreçleri bulunmaktadır. Türkiye'deki yasa dışı siyasi partiler listesi arasında da listelenmemektedirler.
| Siyasi parti | Kuruluş | Lider | İdeoloji | Siyasi pozisyon | |
|---|---|---|---|---|---|
| Kürdistan Özgürlük Partisi[12] | 2014 | Mustafa Özçelik | Kürt milliyetçiliği | — | |
| Kürdistan Sosyalist Partisi[12] | 2016 | Mesut Tek | Kürt milliyetçiliği | Sol | |
| Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi[12] | 2014 | Mehmet Emin Kardaş | Kürt milliyetçiliği | Aşırı sol | |
| Yeşiller Partisi[13][14] | 2020 | Özlem Teke Taşdemir Koray Doğan Urbarlı |
Yeşil siyaset, feminizm, LGBT hakları | Merkez sol | |
Eski siyasi partiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'nin tarihi boyunca Askerî ve sivil mahkemeler ile Bakanlar Kurulu kararları ile yasal olarak kapatılan siyasi partiler olmuştur.[15][16][17]
12 Eylül 1980 Darbesi'nin ardından 16 Ekim 1981'de Millî Güvenlik Konseyi 2533 sayılı kanunla tüm siyasi partilerin kapatılmasına ve mallarının Hazine'ye devredilmesine karar verdi. Bu karar, o güne kadar Türkiye'de var olan tüm siyasi partileri kapattı ve ülke tarihinde ilk kez siyasi partisiz bir dönem başlattı.[18] Askeri darbe döneminin ardından kapatıldıktan sonra aynı isimle tekrar açılan ilk siyasi parti Cumhuriyet Halk Partisi'dir. Yasaklı eski siyasi liderler ise farklı oluşumları de-facto olarak kurdurtmuş ve yönlendirmişlerdir. Adalet Partisi'nin kapatılmasının ardından Süleyman Demirel, Büyük Türkiye Partisi ve Doğru Yol Partisi'ni, Millî Selamet Partisi'nin kapatılmasının ardından Necmettin Erbakan ise Refah Partisi'ni eski oluşumlarının ardılı olarak yönlendirmişlerdir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türkiye'de siyaset
- Türkiye'de seçimler
- Türkiye devlet protokolü
- Osmanlı İmparatorluğu'ndaki siyasi partiler listesi
- Türkiye'deki yasa dışı siyasi partiler listesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Siyasi Partiler Kanunu" (PDF). 22 Nisan 1983. 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ "SIYASAL PARTILERIN DOĞUŞU: TARIHSEL VE TOPLUMSAL KÖKENLERİ". Gökhan GÖKTÜRK. Sosyoloji Konferansları No: 54 (2016-2) / 245-273. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ "Siyasi Parti Kuruluşu Nasıl Yapılır?". 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ "Siyasi Partiler Kanunu" (PDF). Mevzuat.gov.tr. 5 Temmuz 2022. 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ "Türkiye'de 105 siyasi parti var | Hedefleri ne?". DW Türkçe. 5 Nisan 2021. 5 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ "2007 yılına kadar kurulan siyasi partiler". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2011.
- ^ "Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun". Resmi Gazete. 6 Nisan 2022. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022.
- ^ a b "Faaliyette Olan Siyasi Partiler". Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı. 16 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.
- ^ "Siyasi parti genel bilgileri". yargitaycb.gov.tr. 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ "YSK Başkanı yerel seçime girebilecek partileri açıkladı". Yeniçağ Gazetesi. 2 Ocak 2024. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ a b c ""Yargıtay'dan Kürdistan sansürü: Adında Kürdistan kelimesi olan partiler listede anılmadı"". Artı Gerçek. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ ERGİN, Sedat. "Mahkeme, Yeşiller ile İçişleri Bakanlığı arasındaki kritik davada kimi haklı buldu?". Hürriyet. 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ "Yürütmesi durdurulmuştu: Yeşiller, İçişleri Bakanlığı'na açtığı engelleme davasını kazandı - Yeşil Gazete". 27 Şubat 2023. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ "Siyasi Partiler". TBMM Kütüphane ve Arşiv İşleri Başkanlığı. 1 Nisan 2015. 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
- ^ "Cumhuriyet Döneminde Kurulan ve Kapanan Siyasi Partiler" (PDF). tesav.org.tr. 7 Nisan 2016. 27 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022.
- ^ Atatürk Döneminde Parlamento Faaliyetleri. Ankara: Cengiz Şavkılı. 2011. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2023.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kolektif liderlik ilkesi gereği en yetkili karar organı parti kongresinde seçilen Merkezi Komitedir.
 Türkiye konuları | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| | |||||||||
| Siyaset ve yönetim |
| |||||||||
| Coğrafya |
| |||||||||
| Ekonomi | ||||||||||
| Toplum |
| |||||||||
| Semboller | ||||||||||
| Egemen devletler |
|
|---|---|
| Sınırlı tanınmış olan devletler | |
| Bağımlı ve diğer bölgeler | |
