شاپورگان
شاپورگان کتابی نوشته شده به زبان پارسی میانه (پهلوی) بودهاست، که توسط مانی نوشته شده و او آن را به شاهنشاه ساسانی، شاپور یکم پیشکش کرد.[۱] شاپورگان بهاحتمال نخستین کتاب مانی بود که بهمنظور خواندهشدن و دریافتهشدن در دربار ساسانی و قلمرو ایرانشهر به زبان پارسی میانه نوشته شد.[۱]
در شاپورگان آفرینش زمین و جهان مادی و پا گرفتن اهریمن و جهان فروغمند و درخت فروغمند و رویدادهای پایان جهان بازنمود شدهاست. تا سده چهارم هجری هم بخشهایی از آن در دست بودهاست اما از میان رفت و بعدها در بخشهای تکهتکهای از آن در بیابان تورفان (در سین کیانگ در غرب چین) در زیر شنهای کویر بازیافته شد.[۲]
مانی در این کتاب شرحی از رسالت خود و آموزههایش را با بهرهگیری از تعابیر و اصطلاحات و انگارههای آشنا در جهان ایرانی ـ زرتشتی بهتحریر درآورد.[۱]
شاپورگان از سوی بانو نوشین عمرانی در ایران به چاپ رسیدهاست.[۳] در ویرایش این اثر، از متن چاپ شده «شاپورگان» به کوشش «مکنزی» (استاد زبانهای ایرانی در دانشگاه لندن) و بخشهای به چاپ رسیده از سوی «مری بویس» - در آکتا ایرانیکا- بهرهگیری شدهاست.[۴]
«درهر زمانی انبیا حکمت و حقیقت را از جانب خداوند به مردم عرضه کردهاند؛ گاهی در هند بهوسیله پیامبری به نام بودا و گاهی در ایران بهواسطهٔ زردشت و گاهی در مغرب زمین به وسیله عیسی و عاقبت من که مانی پیامبر خدای حق هستم و مأمور نشر حقایق در سرزمین بابل گشتهام»[۵]
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ احمدی, داریوش (2022-06-22). "مانی و شاپورگان او: نگاهی به محتوا و سرگذشت کهنترین کتاب بازمانده از روزگار ساسانیان". Ancient Iranian Studies. 1 (2): 81–96. doi:10.22034/ais.2021.138322. ISSN 2821-2215.
- ↑ Reck, Christiane (2000). "Šābuhragān". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Online Edition. Encyclopædia Iranica Foundation.
- ↑ Chronology of Ancient Nations; ed. and trans. by A. Brinkmann; Leipzig, 1895
- ↑ Feaver, J. C.; Jonas, Hans (1959). "The Gnostic Religion". Books Abroad. 33 (4): 471. doi:10.2307/40096960. ISSN 0006-7431. JSTOR 40096960.
- ↑ آثار الباقیه ص ۱۹۰، این عبارت از مقدمه کتاب شاپورگان منسوب به مانی نقل کردهاست.
نسکهای نوشتهٔ مانی | انجیل زنده · ارژنگ · گنج زندگان · اسفار (رسالات) · رازان (سفرالاسرار) · کتاب کوان (غولان) · دیبان (مکاتب) · مزامیر و نیایشها · شاپورگان |
---|---|
دیگر نوشتههای مانوی | کفالایا · نامههای مانی · مواعظ · دیوان اباتور · اعترافنامه (خواستوانیفت) · مجموعه دستنوشتههای مانوی · نسخههای خطی مانوی کلن · زبور مانوی · زبدهٔ آموزههای مانوی · آردهنگ وفراس · نیایش و اعتراف · انگد روشنان · طومار نیایش چینی |
اساطیر و باورها | زروان · هرمزدبغ · اهریمن · امهرسپندان · مهرایزد · نریسه ایزد · گهمرد و مردیانه · فارقلیط · واپسین ایزد · اشقلون · نریوسنگ · دوست روشنان · عیسای درخشان · عیسای رنجبر · درخت زندگی · بهشت روشنی · بهشت نو · اژدهای چهارسر · ستون روشنی · آتش بزرگ |
دبیره | |
ردههای دینی | |
اصول و مفاهیم | هنر مانوی · فرجامشناسی مانوی · مانستان · عید بما · ایزدان مانوی · آفرینش · جهانبینی مانوی · باززایی |
کسان | مانی · مار امّو · بوگوخان · سنت آگوستین · بهمن · اوسهبیوس · و.ب.هنینگ · ابوالقاسم اسماعیلپور · ابن ندیم · شاپور یکم · روزبه دادویه · افشین · مزدک · توماس(مانوی) · سوروس آنتیوخ |
پایوران | |
زبانهای دینی |
نوشتههای پارسی میانه | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
دینی | |||||||||||||||
غیر دینی |
|