Pređi na sadržaj

Sandro Botičeli

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Botičeli
Lični podaci
Datum rođenja(1445-03-01)1. mart 1445.
Mesto rođenjaFirenca, Firentinska republika
Datum smrti17. maj 1510.(1510-05-17) (65 god.)
Mesto smrtiFirenca, Firentinska republika
Umetnički rad
PravacRenesansa
EpohaSlikarstvo Renesanse
RegijaItalijansko slikarstvo
Uticaji odFilipa Lipija, Andree del Verokija
Uticao naRafaela, Mikelanđela, Prerafaelite
Najvažnija dela

Sandro Botičeli (ital. Sandro Botticelli), pravo ime Alesandro Marijano Filipepi (ital. Alessandro Mariano Filipepi), rođen je u Firenci 1. marta 1445, a umro 17. maja 1510. Bio je italijanski slikar firentinske škole ranog renesansnog slikarstva.[1] Pod uticajem prethodnika, slikao je teme iz grčke mitologije i alegorijske slike u duhu humanizma.[2] Njegova pozna dela predstavljaju povratak na ekspresivo-emotivne religijske motive kasne Gotike.

Rođen u Firenci u radničkoj četvrti Onjisanti (ital. Ognissanti), učio na početku zlatarski zanat, da bi ga otac po njegovoj želji povezao sa Filipom Lipijem u čijoj je školi proveo 3 godine. Od 1465. do 1470. godine Botičeli slika nekolicinu slika Bogorodice. Na ovim slikama ogleda se uticaj njegovog učitelja Lipija, ali i tada najznačajnijih slikara Firence, Antonija Polajuola i Andree del Verokija. U jesen 1481. pozvao ga je papa Sikst IV da zajedno sa drugim umetnicima oslika novosagrađenu Sikstinsku kapelu portretima prethodnih papa.[1] Smrću Lorenca de Medičija 1492. završilo se zlatno doba firentinskog slikarstva, a počeli su društveni i religijski neredi. To je bilo vreme kada je Firencom zavladao protivnik dinastije Mediči i ideja renesanse, sveštenik i propovednik Đirolamo Savonarola. Pod njegovim uticajem, Botičeli je slikao samo religijske teme.

Biografija

[uredi | uredi izvor]
Rođenje Venere, 1485, tempera na platnu, 172,5 × 278,5 cm, Ufici, Fireca.

Sandro Botičeli (prezime je preuzeo od nadimka starijeg brata Điovanija), rođen je oko 1444/45 kao sin kožara u kući broj 18 ulice koja danas nosi naziv Borđo Ognisanti, u neposrednoj blizini samostana Santa Marija Novela i ckrve Ognisanti u kojoj se danas čuva njegova freska koja prikazuje Sv. Avgustina (1480). Veći deo života proveo je upravo u tom florentinskom kvartu gde su živeli i članove uticajne porodice Vespuči (jedan od njih, Ameriđo, postao je slavan kao istraživač Amerike) koja je Botičeliju osigurala brojne prestižne narudžbine[3]. Prvobitno je počeo kao pripravnik zlatara, da bi ga, sledeći dečakove želje, njegov otac oko 1462. povezao sa Fra Filipom Lipijem koji je tada radio na fresci Red karmelićana.[4] Lipijeva sinteza nove kontrole trodimenzionalnih formi, nežna izražajnost na licu i gestama, kao i dekorativni detalji nasleđeni od kasno gotičkog stila, bili su snažan uticaj na dalji život mladog Botičelija.

Jedan sasvim drugačiji uticaj na njega je bio novi kiparski spomenik koji su radili braća Polajuolo, čiji je zadatak bio da izrade celu seriju dela za Tribunal i za Dvoranu Trgovaca (Mercanzia), bratstvo trgovaca odeće. Botičelijev doprinos je prisutan na delu Snaga, datiranom 1470. godine, a koji se sada nalazi u galeriji Ufici.

Bio je i pripravnik u radionici Andrea del Veročija, gde je pored njega radio i Leonardo da Vinči; potom i kod Andrea del Polajola. Prvo priznanje dobiva u svojoj lokalnoj crkvi Ognisanti, sa delom Sveti Avgustin, za koje se borio (uspešno) sa Domenikom Girlandajom i njegovim Jeronimom na drugoj strani, „glava sveca je izražajna i profinjenih misli” (Vasari). Godine 1470, otvara svoju nezavisnu radionicu, a Lorenco de Mediči ubrzo uviđa njegov talent te ga zapošljava.

U Rimu boravi na poziv pape Siksta IV i radi tri freske u Sikstinskoj kapeli (Prizori iz života Mojsijevog, Kazne Koraha, Datana i Abirama, Iskušavanje Isusovo).

Botičeli je prvi od italijanskih slikara koji je izradio crteže za ilustraciju Danteove Božanstvene komedije. Radio je i kartone za tapiserije koje se danas nalaze u Viktorijinom i Albertovom muzeju u Londonu. Uticao je na Džona Raskina i prerafaelite u Engleskoj.

Završne decenije Botičelijevog stvaralaštva ne samo da svedoče o velikim građanskim razdorima u Firenci, koja su kulminirala svrgavanjem i proterivanjem porodice Mediči, nego i majstorovim duhovnim i slikarskim preobraženjim. Budući da mu je brat bio otvoreni pristaša Đirolama Savanarole, Botičeli je očigledno bio na strani propovednika protiv medičejske autokracije, tako da se jedno od njegovih poslednjih remekdela, Mistično rođenje (1500), može švatiti i kao neskrivena osuda Savanarolinog javnog smaknuća 1498. gušenjem i spaljivanjem. Ključ za razumevanje tog dela može se naći u natpisu na grčkom jeziku postavljenom iznad gornjeg ruba slike[3]:

Ovu sam sliku ja, Alesandro, naslikao potkraj 1500. godine, u doba nemira u Italiji, za vreme ispunjavanja jedanaestog poglavlja svetog Jovana, u doba drugog zaveta Apokalipse, kad je Sotona oslobođen na tri i po godine. Nakon toga on će biti okovan, kako govori dvanaesto poglavlje, te ćemo ga videti (sagađenog) kao na ovoj slici.

Botičeli se nikada nije oženio i često je izjavljivao kako mu ideja braka stvara noćne more.[4] Popularno je mišljenje kako je bolovao od neuzvraćene ljubavi udate plemkinje, Simonete Vespuči, za koju se veruje kako je bila model za Rođenje Venere (iako je preminula tačno 10 godina pre završetka ove slike) i brojne druge njegove slike. Činjenica je kako je Botičeli odmah po njezinoj smrti zatražio da ga onog dana kada umre, sahrane pored nje u crkvi Svih Svetih (Ognissanti). Njegova želja je uslišena 34 godine kasnije, kada je preminuo 1510. godine.[4]

Botičeli vrlo rano odstupa od tradicionalnih predstavljanja svetih tema pod uticajem neoplatinizma, pokreta koji je veličao idealizam antike. Lišava se u potpunosti sakralnih tema i prozračnim i harmoničnim bojama slika poetične mitološke i alegorijske prizore iz antike (Mars i Venera; Atena kroti Kentaura; Proleće; Rođenje Venere). Sanjarsko raspoloženje odražava se i u portretima (Mladić s crvenom kapom; Đulijano de Mediči).[5]

Proleće (Alegorija proleća) je prva slika gde Botičeli slika gracilne likove lepih, izduženih devojaka u idealizovan ambijent namerno izbegnutih dubina i plasticiteta svedenog na minimum. Na slici vlada nestvarno, idealizovano prikazivanje likova bez detalja, zanemarujući anatomiju potencirajući tako linearnost likova (Botičeli je pre svega bio crtač, boja ga je manje zanimala). Likovi su opet stavljeni u nestvarni pejzaž, potpuno osvetljen bez realnog izvora svetla. Ipak, njihova odeća je prepuna detalja i bogata naborima, potpuno lepršava; Botičeli je bio majstor u prikazivanju tkanina.

Slika Rođenje Venere je u potpunosti u domenu pređašnjih; dakle sve lepršavo, bez detalja u nadrealnom okruženju bez izvora svetla. Ali, središnji lik Venere postao je personifikacijom ženske lepote i predloškom u prikazivanju ne samo Venere, nego svih lepih žena.

U kasnijoj fazi, pod uticajem propovednika heretika Điovanija Savonarole, njegove svetačke likove karakteriše asketska ozbiljnost, tamniji koloriti i nemirne kompozicije (Scene iz života sv. Zenobija; Pijeta).

Pri kraju svoga života Botičeli se vraća sakralnim temama (brojni prikazi Madone) i udaljava se od linearnog rešenja slike uspešno istražujući boje. U Rimu boravi na poziv pape Siksta IV i radi freske u Sikstinskoj kapeli (Scene iz života Mojsijeva; Žrtva gubavaca).

Sačuvano je oko 75 dela, od kojih se mnoga nalaze u galeriji Ufici.[1]

Najznačanija dela

[uredi | uredi izvor]
  • (ital. Adorazione dei Magica), (Čudesno obožavanje), 1475, Ufici, Firenca
  • (ital. La Primavera), (Proleće), 1478, Ufici, Firenca
  • (ital. Madonna del Magnificat), Ufici, Firenca
  • (ital. La nascita di Venere), (Rođenje Venere), Ufici, Firenca
  • (ital. Venere e Marte), (Venera i Mars), Nacionalna galerija u Londonu
  • Sveta Marija Magdalena, (Fogg Art Museum Cambridge), SAD
  • Hristovo rođenje (London)
  • Božanstvena komedija (ciklus) (Berlin 1482-1503)

Galerija

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b v Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 165. ISBN 86-331-2075-5. 
  2. ^ Lightbown, R. W. (1978). Sandro Botticelli: Life and work. University of California Press. str. 25. ISBN 978-05-20033-72-6. „During the colouring Botticelli strengthened many of the contours by means of a pointed instrument, probably to give them the bold clarity so characteristic of his linear style. 
  3. ^ a b Sandro Botticelli - Pobožni kršćanin koji se okrenuo poganskim mitovima, Jutarnji list, 19. studenoga 2006.
  4. ^ a b v Lightbown, Ronald W. (1989). Sandro Botticelli: Life and work. London. str. 19. ISBN 978-05-20033-72-6. 
  5. ^ Botticelli, Sandro

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]