Przejdź do zawartości

Ren (pierwiastek)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ren
wolfram ← ren → osm
Wygląd
srebrzystobiały
Ren
Widmo emisyjne renu
Widmo emisyjne renu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

ren, Re, 75
(łac. rhenium)

Grupa, okres, blok

7 (VIIB), 6, d

Stopień utlenienia

±I, II, III, IV, V, VI, VII

Właściwości metaliczne

metal przejściowy

Właściwości tlenków

średnio kwasowe

Masa atomowa

186,21 ± 0,01[a][3]

Stan skupienia

stały

Gęstość

21020 kg/m³

Temperatura topnienia

3185 °C[1]

Temperatura wrzenia

5596 °C[1]

Numer CAS

7440-15-5

PubChem

23947

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Ren (Re, łac. rhenium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych. Zaliczany jest do metali szlachetnych. Nazwa pochodzi od rzeki Ren.

Istnienia tego pierwiastka metodami spektroskopowymi dowiedli Walter Noddack, Ida Tacke i Otto Berg w 1925 roku.

W formie czystej jest srebrzystym błyszczącym metalem o dużej twardości. Metaliczny ren przypomina platynę (gęstość 21,09 g/cm³). Po wyżarzeniu staje się miękki i kowalny. Uszlachetnia stopy metali, znacząco zwiększając ich twardość i odporność na korozję. Roztwarza się tylko w kwasach utleniających: kwasie azotowym i gorącym, stężonym kwasie siarkowym.

Ren występuje w skorupie ziemskiej w ilości 4×10−4 ppm, wyłącznie w stanie rozproszonym, głównie w molibdenicie, kolumbicie i łupkach miedzionośnych.

Związki

[edytuj | edytuj kod]

Ren, w porównaniu do manganu, tworzy trwalsze związki na wyższych, a mniej trwałe na niższych stopniach utlenienia[4]. Znane są 4 tlenki: czarny ReO
2
, niebieski Re
2
O
5
, czerwony ReO
3
i żółty Re
2
O
7
, przy czym ten ostatni powstaje w wyniku ogrzewania renu na powietrzu[4][5] i stanowi końcowy produkt utleniania tego pierwiastka[5]. Jest on związkiem trwałym i jest słabym utleniaczem (w przeciwieństwie do Mn
2
O
7
, który jest mocnym utleniaczem)[4][5]. Ponadto znany jest nietrwały czarny uwodniony tlenek renu(III), Re
2
O
3
·2H
2
O
[5]. Tlenek renu(VI), ReO
3
, jest jedynym trwałym tlenkiem manganowców na VI stopniu utlenienia[5]. Powstaje podczas ogrzewania tlenku renu(VII) z metalicznym renem[4] lub przez jego redukcję za pomocą CO[5].

Tlenek renu(VII) tworzy z wodą silny kwas nadrenowy[4]. Jego sole stanowią punkt wyjścia do całej chemii renu[5].

Tlenek renu(VI) jest mało reaktywny. Nie reaguje ani z wodą, ani z roztworami kwasów i zasad[5]. Po stopieniu z NaOH daje nietrwały renian(VI) sodu, Na
2
ReO
4
. W podobnej reakcji z tlenku renu(IV) można otrzymać również nietrwały renian(IV) sodu, Na
2
ReO
3
[4].

Z siarką ren tworzy dwa siarczki: Re
2
S
7
i ReS
2
[4][5]. W połączeniach z fluorowcami ren występuje na stopniach utlenienia III – VII. Znane są: ReI
3
, ReBr
3
, ReCl
3
, ReI
4
, ReBr
4
, ReCl
4
, ReF
4
, ReBr
5
, ReCl
5
, ReF
5
, ReCl
6
, ReF
6
oraz ReF
7
, który jest jedynym znanym halogenkiem metalu przejściowego na VII stopniu utlenienia[5].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • jako składnik superstopów odpornych na pełzanie w wysokich temperaturach;
    • w przemyśle lotniczym (monokrystaliczne łopatki silników odrzutowych, turbiny silników i osłony pojazdów, wykonywane z nadstopów na bazie niklu, zawierających od 3 do 6% renu);
    • w przemyśle zbrojeniowym (rdzenie do pocisków przeciwpancernych)[6];
    • do produkcji termopar, elementów grzewczych, styków elektrycznych, elektrod, elektromagnesów, lamp próżniowych i rentgenowskich, żarówek błyskowych, powłok metalicznych;
  • jako katalizator w takich reakcjach jak: metateza, epoksydacja (metylotrioksoren), dihydroksylacja, m.in. w produkcji wysokooktanowych benzyn bezołowiowych;
  • w medycynie – w radioizotopowej synowektomii (RSO), polegającej na niszczeniu zapalnie zmienionej błony maziowej promieniowaniem beta emitowanym przez izotop 186
    Re
    .

Technologia i proces produkcyjny

[edytuj | edytuj kod]

Ren pozyskuje się zazwyczaj z rud manganu. Podczas ich prażenia na powietrzu związki renu przekształcają się w lotny Re
2
O
7
(temperatura wrzenia 360 °C), kondensujący w postaci pyłu. Przetwarza się go w nadrenian amonu, NH
4
ReO
4
(APR, z ang. ammonium perrhenate[7]) i redukuje za pomocą wodoru[5].

W Polsce technologię pozyskiwania związków renu ze ścieków z huty miedzi opracowano w KGHM Ecoren i Instytucie Metali Nieżelaznych w Gliwicach. Metoda wykorzystuje technologie hydrometalurgiczne – otrzymywanie metali z rud, koncentratów i innych surowców za pomocą roztworów odpowiednio dobranych związków chemicznych.

W Legnicy działa jedyna fabryka w Europie produkująca ren metaliczny pozyskiwany z własnych źródeł[potrzebny przypis].

Technologia składa się z dwóch zasadniczych części, realizowanych w oddzielnych instalacjach. W początkowej fazie ściek jest filtrowany, a następnie przepuszcza się go przez kolumny wypełnione żywicą jonowymienną. W nich odbywa się „wyłapywanie” jonów renu. Następnie ren jest wymywany. Wzbogacony roztwór (eluat renowy) stanowi surowiec do produkcji nadrenianu amonu, a w dalszej kolejności metalicznego renu[8].

Światowe zasoby renu szacuje się na maks. 17 tys. ton, największe występują w Chile, USA, Kanadzie, Kazachstanie, Rosji, Uzbekistanie i Peru. W Polsce ren występuje jako domieszka w złożach miedzi w okolicach Lubina. Największym producentem renu jest firma Molymet z Chile (w 2007 uzyskała ponad 20 ton[9]), zaraz za nią Phelps Dodge ze Stanów Zjednoczonych oraz Kazakhmys z Kazachstanu. W Europie jedynym producentem renu z własnych źródeł jest polska spółka KGHM Metraco (do roku 2014 KGHM Ecoren), która zajmuje czwarte miejsce wśród globalnych potentatów[10].

Cena średnia renu metalicznego od 1991 r.[11]

W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

Najistotniejsze produkty handlowe renu to metal i APR[7]. W pierwszych 2 dekadach XXI w. ceny renu ulegały znaczącym zmianom. Przez pierwsze 5 lat oscylowały one wokół 1000 USD/kg, po czym zaczęły wzrastać, dochodząc do 4000 USD/kg w 2012 r. Następnie zaczął się ich spadek do poprzedniego poziomu[11]. W efekcie nastąpiło zamknięcie wielu zakładów odzyskujących ren w procesie recyklingu oraz zakładów produkujących ten metal[7]

  1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 186,207 ± 0,001. W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-29, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  2. Rhenium (nr 204188) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  3. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  4. a b c d e f g Adam Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, wyd. 5, Warszawa: PWN, 2002, s. 916, ISBN 83-01-13654-5.
  5. a b c d e f g h i j k Norman N. Greenwood, Alan Earnshaw, Chemistry of the Elements, wyd. 2, Oxford–Boston: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 1043–1049, ISBN 0-7506-3365-4 (ang.).
  6. Tomasz Majewski, Badanie procesów modyfikacji plazmowej proszków W i Re oraz mieszanek W–Re, 2011.
  7. a b c Mineral Commodity Summaries, U.S. Geological Survey, 2021, DOI10.3133/mcs2021 [dostęp 2022-03-10] (ang.).
  8. Ren. Technologia i proces produkcyjny [online], KGHM Ecoren, 9 października 2011 [dostęp 2022-03-10] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-09].
  9. Rhenium: Son Of Moly [online], Hard Assets Investor [dostęp 2009-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-26].
  10. Dwa lata działalności KGHM Metraco, Metale.org
  11. a b Mineral Commodity Summaries [online], U.S. Geological Survey [dostęp 2022-03-10] (ang.).